KRAJOWE RAMY KWALIFIKACJI. BUDOWA PROGRAMÓW STUDIÓW NA BAZIE EFEKTÓW KSZTAŁCENIA

Transkrypt

1 SEMINARIUM BOLOOSKIE KRAJOWE RAMY KWALIFIKACJI. BUDOWA PROGRAMÓW STUDIÓW NA BAZIE EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie 12 kwietnia 2011 MARIA PRÓCHNICKA P R O J E K T O W A N I E P R O G R A M Ó W S T U D I Ó W W O PA R C I U O E F E K T Y K S Z TA Ł C E N I A Z D E F I N I O W A N E D L A O B S Z A R Ó W K S Z TA Ł C E N I A

2 PLAN Definicje podstawowych terminów Metodyka tworzenia programu studiów/kształcenia w oparciu o efekty kształcenia Narzędzia wykorzystywane w procesie projektowania programu studiów/kształcenia Metodyka opisu programu studiów/kształcenia

3 Definicje podstawowych terminów

4 PROGRAM STUDIÓW/KSZTAŁCENIA (CURRICULUM) USTAWA z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw Podporządkowany wspólnemu celowi i wynikający z ogólnego opisu efektów uczenia się spójny i dobrze ustrukturowany zestaw wzajemnie połączonych ze sobą przedmiotów, ich treści oraz osiąganych efektów uczenia się, oferowany przez uczelnię, prowadzący do uzyskania pełnej kwalifikacji na określonym poziomie, zgodnie z wymaganiami prawnymi i wewnętrznymi regulacjami obowiązującymi w uczelni Program kształcenia opis określonych przez uczelnię spójnych efektów kształcenia, zgodny z Krajowymi Ramami Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego, oraz opis procesu kształcenia, prowadzącego do osiągnięcia tych efektów, wraz z przypisanymi do poszczególnych modułów tego procesu punktami ECTS

5 Moduł/przedmiot Jednostka programu studiów/kształcenia posiadająca wyodrębnione cele i efekty kształcenia, zgodne z celem i efektami programu kształcenia, realizowana w oparciu o specyficzne dla niej metody nauczania i uczenia się oraz oceny i potwierdzania efektów kształcenia Cel programu studiów/kształcenia/modułu/przedmiotu Szeroki, ogólny opis intencji kształcenia; wskazuje na to co nauczyciel zamierza osiągnąd w programie kształcenia/modułu/przedmiotu. Cele są zwykle formułowane z punktu widzenia nauczycieli

6 USTAWA z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw OBSZAR KSZTAŁCENIA - zasób wiedzy i umiejętności z zakresu jednego z obszarów wiedzy określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego, określi w drodze rozporządzenia, po zasięgnięciu opinii Centralnej Komisji do spraw Stopni i Tytułów * + dziedziny nauki i sztuki oraz dyscypliny naukowe i artystyczne, * + oraz obszary wiedzy, z uwzględnieniem obszarów kształcenia określonych w przepisach o szkolnictwie wyższym (art. 3 ust. 1. ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki ) KIERUNEK STUDIÓW - wyodrębnioną częśd jednego lub kilku obszarów kształcenia, realizowana w uczelni w sposób określony przez program kształcenia Studia w uczelni są prowadzone w ramach kierunku studiów Art. 8 ust. 1 PROGRAM KSZTAŁCENIA - opis określonych przez uczelnię spójnych efektów kształcenia, zgodny z Krajowymi Ramami Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego, oraz opis procesu kształcenia, prowadzącego do osiągnięcia tych efektów, wraz z przypisanymi do poszczególnych modułów tego procesu punktami ECTS Uczelnia ma w szczególności prawo do: ustalania planów studiów i programów kształcenia, uwzględniających efekty kształcenia zgodnie z Krajowymi Ramami Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego, zwanymi dalej Krajowymi Ramami Kwalifikacji, dla obszarów kształcenia określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 9 ust. 1pkt 2 [Art. 6 ust. 1, pkt 4 b)]

7 Kwalifikacje - efekty kształcenia, poświadczone dyplomem, świadectwem, certyfikatem lub innym dokumentem wydanym przez uprawnioną instytucję potwierdzającym uzyskanie zakładanych efektów kształcenia USTAWA z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw NAKŁAD PRACY POZIOM Kwalifikacje pierwszego stopnia (Tytuł zawodowy licencjata, inżyniera lub równorzędny) Kwalifikacje drugiego stopnia (Tytuł zawodowy magistra, magistra inżyniera lub równorzędny) Kwalifikacje trzeciego stopnia (Stopieo naukowy doktora) KWALIFIKACJE Kwalifikacje podyplomowe EFEKTY KSZTAŁCENIA PROFIL Profil ogólnoakademicki Profil praktyczny

8 WIEDZA efekt przyswajania informacji poprzez uczenie się. Wiedza jest zbiorem faktów, zasad, teorii i praktyk powiązanych z dziedziną pracy lub nauki. W kontekście europejskich ram kwalifikacji wiedzę opisuje się jako teoretyczną lub faktograficzną UMIEJĘTNOŚCI zdolnośd do stosowania wiedzy i korzystania z know-how w celu wykonywania zadao i rozwiązywania problemów. W kontekście europejskich ram kwalifikacji umiejętności określa się jako kognitywne (obejmujące myślenie logiczne, intuicyjne i kreatywne) oraz praktyczne (obejmujące sprawnośd i korzystanie z metod, materiałów, narzędzi i instrumentów) EFEKTY UCZENIA SIĘ ZALECENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 18 czerwca 2009 r. KOMPETENCJE udowodniona zdolnośd stosowania wiedzy, umiejętności i zdolności osobistych, społecznych lub metodologicznych okazywana w pracy lub nauce oraz w karierze zawodowej i osobistej; w europejskich ramach kwalifikacji, kompetencje określane są w kategoriach odpowiedzialności i autonomii

9 EFEKTY UCZENIA SIĘ (LEARNING OUTCOMES) to, co osoba ucząca się wie, rozumie i potrafi wyko nad w wyniku uczenia się, ujęte w kategoriach wiedzy, umie jęt ności oraz kompetencji personalnych i społecznych EFEKTY KSZTAŁCENIA to, co osoba uczestnicząca w procesie kształcenia prowadzonym przez instytucję edukacyjną lub szkoleniową wie, rozu mie i potrafi wyko nad po jego zakooczeniu, ujęte w kategoriach wiedzy, umie jętności oraz kompetencji personalnych i społecznych Definicja przyjęta uchwałą nr 7/VII/10 Komitetu Sterującego do spraw Krajowych Ram Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie w dniu 29 lipca 2010 r.

10 Dla poziomów (Krajowe Ramy Kwalifikacji) Dla obszarów kształcenia: 1. studiów humanistycznych, 2. nauk społecznych, 3. nauk ścisłych, 4. studiów przyrodniczych, 5. technicznych, 6. medycznych, 7. rolniczych, leśnych i weterynaryjnych, 8. poświęconych sztuce Dla profili kształcenia Dla kierunków studiów Dla programów studiów/kształcenia Dla przedmiotów/modułów Dla zajęd EFEKTY GENERYCZNE EFEKTY SPECYFICZNE Definicje przyjęte uchwałą nr 7/VII/10 Komitetu Sterującego do spraw Krajowych Ram Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie w dniu 29 lipca 2010 r. Efekty kształcenia - zasób wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych uzyskanych w procesie kształcenia przez osobę uczącą się Wiedza zasób powiązanych ze sobą faktów, zasad, teorii i doświadczeo przyswojonych przez osobę uczącą się Umiejętności zdolnośd wykorzystania wiedzy oraz wydwiczonych spraw ności do wykonywania zadao oraz rozwiązywania problemów Kompetencje personalne i społeczne zdolnośd do autonomicznego i od po wie dzialnego wykonywania powierzonych zadao; gotowośd do uczenia się przez całe życie; sprawnośd komunikowania się; umiejętnośd współdziałania z innymi w roli zarów no członka jak i lidera zespołu

11 Kto określa efekty kształcenia?

12 Art Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego określi, w drodze rozporządzenia: 1) warunki, jakie musi spełniad opis kwalifikacji pierwszego i drugiego stopnia, uwzględniając przyporządkowanie kwalifikacji do obszarów kształcenia oraz dziedzin i dyscyplin określonych na podstawie ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki; 2) Krajowe Ramy Kwalifikacji, w tym opis efektów kształcenia dla obszarów kształcenia, z uwzględnieniem poziomów i profili kształcenia. 2. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego określi, w drodze rozporządzenia, po zasięgnięciu opinii Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego, wzorcowe efekty kształcenia dla wybranych kierunków studiów, uwzględniając poziom i profil kształcenia w poszczególnych obszarach kształcenia

13 Jednostki podstawowe uczelni posiadające uprawnienie do nadawania stopnia naukowego doktora habilitowanego Mogą prowadzid studia na określonym przez senat uczelni kierunku studiów i poziomie kształcenia : 1. uchwała senatu określa efekty kształcenia, do których dostosowane są plany studiów i programy kształcenia 2. kierunek studiów może byd prowadzony w ramach obszarów kształcenia oraz dziedzin odpowiadających uprawnieniom do nadawania stopnia naukowego doktora habilitowanego 3. Prowadzenie kierunku jest uwarunkowane posiadaniem minimum kadrowego Jednostki podstawowe uczelni nieposiadające uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora habilitowanego mogą prowadzid studia na określonym kierunku, profilu i poziomie kształcenia zgodnie z: A. wzorcowym opisem efektów kształcenia dla kierunku określonym przez ministra nauki i szkolnictwa wyższego w drodze rozporządzenia B. opisem efektów kształcenia określonym przez senat uczelni dla kierunku innego niż te, dla których minister w drodze rozporządzenia określił wzorcowe efekty kształcenia 1. W przypadku A. jednostka podstawowa uczelni może uzyskad uprawnienie do prowadzenia studiów na podstawie decyzji ministra po zasięgnięciu opinii PKA w zakresie spełniania warunków minimum kadrowego 2. W przypadku B. do uzyskania uprawnienia do prowadzenia studiów wymagana jest dodatkowo opinia PKA o efektach kształcenia określonych przez senat

14 STANDARDY KSZTAŁCENIA zbiór reguł kształcenia na studiach przygotowujących do wykonywania zawodu nauczyciela oraz zawodów, dla których wymagania dotyczące procesu kształcenia i jego efektów są określone w przepisach prawa Unii Europejskiej USTAWA z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw (określane przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego w porozumieniu odpowiednio z ministrem ds. zdrowia oraz oświaty)

15 Metodyka tworzenia programu kształcenia w oparciu o efekty uczenia się Wg. E. Brenner, J. Niehs. Curricula Development based on Learning Outcomes An Austrian Case. In: Implementing Competence Orientation and Learning Outcomes in Higher Education, ed. by E. Canon [i in.], 2008

16 Planowanie i rozwój oferty dydaktycznej uczelni Dokumenty strategiczne UE (gospodarka, nauka, edukacja, w tym LLL, rynek pracy) Dokumenty strategiczne paostwa np. Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki, Strategia rozwoju zasobów ludzkich Wyniki kompleksowych badao efektów kształcenia np.: zatrudnialności, pracodawców Partnerzy: inne uczelnie, biznes STRATEGIA ROZWOJU UCZELNI Obszary kształcenia Profile i poziomy Regionalne dokumenty strategiczne Posiadane uprawnienia akademickie Kierunki studiów Wyniki badao i prognozy dotyczące rynku pracy Posiadane zasoby ludzkie i materialne i perspektywy ich rozwoju

17 BOTTOM - UP POZIOM MIĘDZYNARODOWY Ramy Kwalifikacji dla Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego Europejskie Ramy Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie Standardy i uzgodnienia przyjęte przez międzynarodowe i krajowe organizacje zawodowe i komisje akredytacyjne TOP - DOWN POZIOM KRAJOWY Krajowe Ramy Kwalifikacji, Opisy efektów kształcenia dla obszarów kształcenia, Wzorcowe opisy efektów kształcenia Standardy i inne uregulowania prawne, wymagania środowiskowych komisji akredytacyjnych Uzgodnienia międzyuczelniane, porozumienia dziekanów Wskazówki i wymagania stowarzyszeo zawodowych POZIOM INSTYTUCJONALNY Standardy i inne uregulowania wewnętrzne Przykłady dobrej praktyki POZIOM PROGRAMU Poziom i profil Zasady organizacyjne Wymagania egzaminacyjne

18 KONCEPCJA PLANOWANIE I OKREŚLENIE WYMAGAO PROJEKTOWANIE IMPLEMENTACJA TESTOWANIE i OCENIA ETAPY PROJEKTOWANIA KIERUNKU STUDIÓW/PROGRAMU KSZTAŁCENIA

19 KONCEPCJA Rozpoznanie potrzeb związanych z utworzeniem planowanego kierunku studiów Sformułowanie przewidywao odnoszących się do zainteresowania kandydatów kierunkiem studiów Wstępne określenie celów i efektów kształcenia Wstępne rozpoznanie rynku pracy dla absolwentów programu Rozpoznanie gotowości uczelni do finansowania planowanego kierunku studiów; poszukiwanie innych źródeł finansowania Lista przykładowych pytao kontrolnych

20 ? Czy istnieje potrzeba utworzenia kierunku studiów o wstępnie określonym celu? Jakie czynniki sprzyjają podjęciu decyzji o jego utworzeniu? Kto może byd zainteresowany utworzeniem i realizacją planowanego kierunku? Do jakich grup potencjalnych kandydatów kierunek jest kierowany? Jaką wiedzą i umiejętnościami powinni wykazywad się kandydaci? Czy grupa kandydatów ma charakter homogeniczny z punktu widzenia wiedzy i umiejętności posiadanych przez jej członków? Czy i jakie kryteria doboru kandydatów należy wprowadzid? Jaką wiedzę i umiejętności będą posiadad po ukooczeniu programu kształcenia Jakie elementy powinny byd włączone do profilu kwalifikacji absolwenta? W jaki sposób dokonad dystrybucji tych elementów w poszczególnych przedmiotach/modułach składających się na program kształcenia? Kto jest odpowiedzialny za opracowanie projektu kierunku, jego implementację oraz testowanie i ocenę? Jaki jest koszt realizacji kierunku studiów, jakie będą źródła jego finansowania

21 PLANOWANIE I OKREŚLENIE WYMAGAO Włączenie wszystkich interesariuszy Określenie poziomu, na którym będzie realizowany kierunek studiów oraz profilu Określenie obszaru/obszarów kształcenia, w obrębie których będzie się mieścił planowany kierunek studiów Określenie zakresu i poziomu wstępnej wiedzy i umiejętności kandydatów Opracowanie opisu efektów kształcenia w odniesieniu do wszystkich kategorii: wiedzy, umiejętności i innych kompetencji personalnych i społecznych (postaw) oraz ich odniesienie do opisu efektów kształcenia dla poziomu, profilu oraz obszaru/obszarów kształcenia Dyskusja nad możliwością i sposobami osiągnięcia wszystkich zdefiniowanych efektów Przeprowadzanie wymaganych przepisami prawa czynności administracyjnych wymaganych do zatwierdzenia efektów kształcenia dla kierunku studiów

22 PROJEKTOWANIE PROGRAMU KSZTAŁCENIA NA KIERUNKU STUDIÓW Opracowanie szczegółowego opisu efektów kształcenia w odniesieniu do wszystkich kategorii: wiedzy, umiejętności i kompetencji personalnych i społecznych (postaw) Opracowanie zestawu przedmiotów i przyporządkowanie tematów i treści poszczególnym modułom/przedmiotom Przyporządkowanie umiejętności i innych kompetencji (postaw) poszczególnym modułom/przedmiotom Przyporządkowanie poszczególnym przedmiotom/modułom odpowiednich typów zajęd i metod kształcenia; należy zadbad o zróżnicowanie typów zajęd i metod Sporządzenie opisu poszczególnych przedmiotów/modułów Określenie nakładu pracy studenta i przyporządkowanie punktów ECTS poszczególnym przedmiotom/modułom Czynności te są wielokrotnie powtarzane, w kolejnych cyklach należy przedyskutowad ich rezultaty z różnymi interesariuszami, aż do osiągnięcia konsensu, co do struktury programu kształcenia, jego jednostek składowych (przedmiotów/modułów), ich zawartości oraz efektów uczenia się i sposobów ich osiągania

23 IMPLEMENTACJA Sporządzenie szczegółowych opisów przedmiotów/modułów (cel, efekty uczenia się, zakres wymaganej wiedzy i umiejętności kandydatów, inne warunki wstępne, nakład pracy niezbędny do osiągnięcia efektów uczenia się, metody nauczania i uczenia się, sposoby oceny i egzaminowania, minimum wymagane do zaliczenia przedmiotu/modułu Wybór wykładowców Przeprowadzenie wymaganych w uczelni czynności administracyjnych związanych z zatwierdzeniem programu kształcenia (należy wziąd pod uwagę obowiązujące terminy i podejmowad działania projektowe z odpowiednim wyprzedzeniem Inne czynności administracyjne (opracowanie harmonogramu zajęd, rezerwacja sal, opracowanie materiałów promocyjnych)

24 TESTOWANIE I OCENA W trakcie projektowania programu kształcenia sprawdzenie, czy program spełnia wszystkie założenia i zapewnia osiągnięcie efektów uczenia się W trakcie realizacji programu przeprowadzenie oceny na zakooczenie pierwszego cyklu kształcenia według opracowanego programu oraz cykliczne powtarzanie ocen, zgodnie z wewnętrznymi procedurami ustalonymi w uczelni Przeprowadzenie oceny zewnętrznej (akredytacji) program kształcenia Zaangażowanie różnych grup interesariuszy w ocenę programu

25 Narzędzia wykorzystywane w procesie projektowania programu kształcenia Wg. E. Brenner, J. Niehs. Curricula Development based on Learning Outcomes An Austran Case. In: Implementing Competence Orientation and Learning Outcomes in Higher Education, ed. by E. Canon [i in.], 2008 oraz M. Ziółek, Tworzenie programu studiów na bazie efektów uczenia się, 2010 oraz D. Kennedy, Designing Curricula based on Learning Outcomes, 2009

26 MACIERZ EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Odzwierciedla relacje między efektami kształcenia sformułowanymi dla obszaru kształcenia oraz kierunku studiów (relacje między efektami kształcenia dla kierunku studiów oraz programu kształcenia na tym kierunku; relacje między efektami kształcenia dla programu kształcenia oraz dla jego jednostek strukturalnych (przedmiotów/modułów) Pozwala na sprawdzenie, czy efekty kształcenia zdefiniowane dla kierunku studiów zapewniają osiągnięcie przez absolwentów efektów założonych dla obszaru kształcenia (czy efekty kształcenia zdefiniowane dla programu kształcenia zapewniają osiągnięcie przez absolwentów efektów założonych dla kierunku studiów itd.) Umożliwia identyfikację białych plam, to znaczy rozpoznanie takich efektów kształcenia które nie są osiągane wcale lub w niedostatecznym stopniu Pozwala na optymalne rozłożenie efektów kształcenia w obrębie kierunku i programu kształcenia (unikanie nadmiernej kumulacji efektów jednego typu, właściwe przyporządkowanie efektów generycznych poszczególnym przedmiotom/modułom)

27 WZÓR MACIERZY EFEKTÓW KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW Efekty kształcenia dla obszaru studiów humanistycznych zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji różnych wytworów kultury właściwe dla wybranych tradycji, teorii lub szkół badawczych w obrębie studiowanej dyscypliny humanistycznej Szczegółowe efekty uczenia się kierunku LO dla kierunku 1 LO dla kierunku LO dla kierunku 3 LO dla kierunku 4

28 WZÓR MACIERZY EFEKTÓW KSZTAŁCENIA DLA PROGRAMU KSZTAŁCENIA Przedmiot/moduł 1 Przedmiot/moduł 2 Przedmiot/moduł 3 Przedmiot/moduł 4 Przedmiot/moduł 5 LO dla programu kształcenia 1 LO dla programu kształcenia LO dla programu kształcenia 3 LO dla programu kształcenia

29 Metodyka opisu programu kształcenia

30 ELEMENTY OPISU PROGRAMU KSZTAŁCENIA NA KIERUNKU STUDIÓW WG PRZEWODNIKA DLA UŻYTKOWNIKÓW ECTS (2009) 1. przyznawane kwalifikacje (tytuły i dyplomy) 2. poziom kwalifikacji 3. szczegółowe kryteria przyjęd 4. szczegółowe procedury dotyczące uznawania wcześniejszego kształcenia (formalnego, nieformalnego i incydentalnego) 5. wymagania i przepisy dotyczące kwalifikacji 6. profil programu studiów 7. podstawowe efekty kształcenia/uczenia się 8. profile zawodowe absolwentów wraz z przykładami 9. dalsze możliwości kształcenia 10. struktura programu wraz z liczbą punktów (60 punktów rocznie) 11. przepisy dotyczące egzaminów, systemu oceniania i ocen 12. wymogi związane z ukooczeniem studiów 13. typ studiów (stacjonarne, niestacjonarne, e-learning...) 14. kierownik programu studiów lub inna odpowiedzialna osoba

31 SEMINARIUM BOLOOSKIE KRAJOWE RAMY KWALIFIKACJI. BUDOWA PROGRAMÓW STUDIÓW NA BAZIE EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie 12 kwietnia 2011 D Z I Ę KUJĘ ZA UWAG Ę m a r i a. p r o c h n i c k u j. e d u. p l