Powiatowy Program Rozwoju Pieczy Zastępczej na lata

Transkrypt

1 Załącznik do Uchwały Nr XVII/90/12 Rady Powiatu Lwóweckiego z dnia 29 lutego 2012 roku Powiatowy Program Rozwoju Pieczy Zastępczej na lata Lwówek Śląski, luty 2012r.

2 SPIS TREŚCI Wstęp I. Piecza zastępcza w świetle przepisów Zadania Powiatu Zadania pieczy zastępczej Rola organizatora rodzinnej pieczy zastępczej...6 II. Analiza rodzin zastępczych z terenu Powiatu Lwóweckiego funkcjonujących w latach Zarys rodzin zastępczych funkcjonujących na podstawie ustawy o pomocy społecznej w latach Rodziny zastępcze - na podstawie ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. Nr 149, poz ze zm.).. 11 III. Instytucjonalna piecza zastępcza...12 IV. Piecza zastępcza a rola koordynatora V. Podstawowe cele programu Cel I Utworzenie zespołu ds. pieczy zastępczej Cel II Rozwój i wsparcie rodzinnych formy pieczy zastępczej Cel III Wielokierunkowa praca z rodzinami biologicznymi dzieci umieszczonych w rodzinnej pieczy zastępczej Zakończenie

3 Wstęp Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. Nr 149, poz ze zm.) zobowiązuje Powiat do organizowania dla dzieci pozbawionych wsparcia ze strony rodziny naturalnej opieki zastępczej w formie rodzinnej i instytucjonalnej. W celu zapewnienia takiego wsparcia tworzy się Powiatowy Program Rozwoju Pieczy Zastępczej na lata , którego intencją jest wprowadzenie w życie szerokiego spektrum działań, mających za zadanie doprowadzić do ograniczenia umieszczeń dzieci w placówkach opiekuńczo-wychowawczych na rzecz rodzinnej opieki zastępczej. Rodzina zastępcza jest najbardziej pożądaną formą opieki, dającą największą szansę dla dzieci, często ze środowisk zaburzonych, patologicznych, czy po prostu skrzywdzonych przez los. Właśnie opiekunowie zastępczy są kluczowymi postaciami w kształtowaniu osobowości dziecka, jego duchowości, moralności zachowań społecznych. Poprzez to dzieci mają szansę nie powielać błędów swoich biologicznych rodziców i stać się w przyszłości dobrymi ojcami, matkami, obywatelami. Osoby, które decydują się pełnić funkcję rodziny zastępczej muszą posiadać predyspozycje i motywację do tego, by brać pełną odpowiedzialność za podopiecznych i stale zaspokajać ich potrzeby, troszczyć się o nich, wspomagać ich rozwój fizyczny oraz emocjonalny. Program ten zawiera diagnozę sytuacji pieczy zastępczej na terenie Powiatu Lwóweckiego oraz określa zakres niezbędnych zadań i działań, zmierzających do ograniczenia instytucjonalnych form opieki i sieroctwa społecznego. Opisuje on założone do osiągnięcia cele, wymienia instytucje włączone w realizację przyjętych założeń. Niniejszy dokument pozwoli zaplanować działania umożliwiające rozwój rodzinnych form opieki zastępczej poprzez profilaktykę w formie specjalistycznego wsparcia i współdziałania w kontaktach ze środowiskiem oraz pomoże w rozwiązywaniu problemów życia codziennego. Zadania i działania zawarte w niniejszym dokumencie mogą być korygowane w przypadku wystąpienia takiej konieczności. 3

4 I. Piecza zastępcza w świetle przepisów Pieczę zastępczą organizuje powiat w formie rodzinnej i instytucjonalnej. Zarys pieczy zastępczej w świetle ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej GMINA POWIAT SAMORZĄD WOJEWÓDZTWA WSPIERANIE RODZINY PIECZA ZASTĘPCZA PIECZA ZASTĘPCZA INSTYTUCJONALNA 1. PRACA Z RODZINĄ 1. RODZINNA 1. REGIONALNE PLACÓWKI OPIEKUŃCZO-TERAPEUTYCZNE 2. POMOC W OPIECE 2. INSTYTUCJONALNA 2. INTERWENCYJNY OŚRODEK I WYCHOWANIU PREADOPCYJNY 1.1. Zadania powiatu. Pieczę zastępcza w formie rodzinnej i instytucjonalnej organizuje powiat. Do zadań własnych powiatu należy: 1) opracowanie i realizacja 3-letnich powiatowych programów dotyczących rozwoju pieczy zastępczej, zawierających między innymi coroczny limit rodzin zastępczych zawodowych; 2) zapewnienie dzieciom pieczy zastępczej w rodzinach zastępczych, rodzinnych domach dziecka oraz w placówkach opiekuńczo-wychowawczych; 3) organizowanie wsparcia osobom usamodzielnianym opuszczającym rodziny zastępcze, rodzinne domy dziecka oraz placówki opiekuńczo-wychowawcze i regionalne placówki opiekuńczo-terapeutyczne, przez wspieranie procesu usamodzielnienia; 4) tworzenie warunków do powstawania i działania rodzin zastępczych, rodzinnych domów dziecka i rodzin pomocowych; 5) prowadzenie placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz placówek wsparcia dziennego o zasięgu ponadgminnym; 6) organizowanie szkoleń dla rodzin zastępczych, prowadzących rodzinne domy dziecka, rodzin pomocowych i dyrektorów placówek opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego oraz kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, prowadzenia rodzinnego domu dziecka lub pełnienia funkcji dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego; 7) organizowanie wsparcia dla rodzinnej pieczy zastępczej, w szczególności przez tworzenie warunków do powstawania: a) grup wsparcia, b) specjalistycznego poradnictwa; 4

5 8) powoływanie centrów administracyjnych do obsługi placówek opiekuńczo wychowawczych; 9) wyznaczanie organizatora rodzinnej pieczy zastępczej; 10) zapewnienie przeprowadzenia przyjętemu do pieczy zastępczej dziecku niezbędnych badań lekarskich; 11) prowadzenie rejestru danych rodzin zastępczych; 12) kompletowanie we współpracy z właściwym ośrodkiem pomocy społecznej dokumentacji związanej z przygotowaniem dziecka do umieszczenia w rodzinie zastępczej albo rodzinnym domu dziecka; 13) finansowanie: a) świadczeń pieniężnych dotyczących dzieci z terenu powiatu, umieszczonych w rodzinach zastępczych, rodzinnych domach dziecka, placówkach opiekuńczo-wychowawczych, regionalnych placówkach opiekuńczo-terapeutycznych, interwencyjnych ośrodkach preadopcyjnych lub rodzinach pomocowych, na jego terenie lub na terenie innego powiatu, b) pomocy przyznawanej osobom usamodzielnianym opuszczającym rodziny zastępcze, rodzinne domy dziecka, placówki opiekuńczo-wychowawcze lub regionalne placówki opiekuńczo-terapeutyczne, c) szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, prowadzenia rodzinnego domu dziecka lub pełnienia funkcji dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego oraz szkoleń dla rodzin zastępczych, prowadzących rodzinne domy dziecka oraz dyrektorów placówek opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego; 14) sporządzanie sprawozdań rzeczowo-finansowych z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej oraz przekazywanie ich właściwemu wojewodzie, w wersji elektronicznej, z zastosowaniem systemu teleinformatycznego; 15) przekazywanie do biura informacji gospodarczej informacji o powstawaniu zaległości dotyczącej odpłatności za pobyt dziecka w rodzinie zastępczej Zadania pieczy zastępczej System pieczy zastępczej to zespół osób, instytucji i działań mających na celu zapewnienie czasowej opieki i wychowania dzieciom w przypadkach niemożności sprawowania opieki i wychowania przez rodziców. Piecza zastępcza zapewnia: 1) realizację planu pracy z rodziną lub gdy jest to niemożliwe dążenie do przysposobienia dziecka; 2) przygotowanie dziecka do: a) godnego, samodzielnego i odpowiedzialnego życia, b) pokonywania trudności życiowych zgodnie z zasadami etyki, c) nawiązywania i podtrzymywania bliskich, osobistych i społecznie akceptowanych kontaktów z rodziną i rówieśnikami, w celu łagodzenia skutków doświadczania straty i separacji oraz zdobywania umiejętności społecznych; 3) zaspokojenie potrzeb emocjonalnych dzieci, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb bytowych, zdrowotnych, edukacyjnych i kulturalno-rekreacyjnych. 5

6 1.3. Rola organizatora rodzinnej pieczy zastępczej Zarządzenie nr OR Starosty Lwóweckiego z dnia 5 grudnia 2011r. w sprawie wyznaczenia organizatora rodzinnej pieczy zastępczej w Powiecie Lwóweckim, wskazuje Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Lwówku Śląskim na organizatora rodzinnej pieczy zastępczej. Do zadań organizatora rodzinnej pieczy zastępczej należy w szczególności: 1) prowadzenie naboru kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka; 2) kwalifikowanie osób kandydujących do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka oraz wydawanie zaświadczeń kwalifikacyjnych zawierających potwierdzenie ukończenia szkolenia, opinię o spełnianiu warunków i ocenę predyspozycji do sprawowania pieczy zastępczej; 3) organizowanie szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka; 4) organizowanie szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego, wydawanie świadectw ukończenia tych szkoleń oraz opinii dotyczącej predyspozycji do pełnienia funkcji dyrektora i wychowawcy w placówce opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego; 5) zapewnianie rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka szkoleń mających na celu podnoszenie ich kwalifikacji, biorąc pod uwagę ich potrzeby; 6) zapewnianie pomocy i wsparcia osobom sprawującym rodzinną pieczę zastępczą, w szczególności w ramach grup wsparcia oraz rodzin pomocowych; 7) organizowanie dla rodzin zastępczych oraz prowadzących rodzinne domy dziecka pomocy wolontariuszy; 8) współpraca ze środowiskiem lokalnym, w szczególności z powiatowym centrum pomocy rodzinie, ośrodkiem pomocy społecznej, sądami i ich organami pomocniczymi, instytucjami oświatowymi, podmiotami leczniczymi, a także kościołami i związkami wyznaniowymi oraz z organizacjami społecznymi; 9) prowadzenie poradnictwa i terapii dla osób sprawujących rodzinną pieczę zastępczą i ich dzieci oraz dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej; 10) zapewnianie pomocy prawnej osobom sprawującym rodzinną pieczę zastępczą, w szczególności w zakresie prawa rodzinnego; 11) dokonywanie okresowej oceny sytuacji dzieci przebywających w rodzinnej pieczy zastępczej; 12) prowadzenie działalności diagnostyczno-konsultacyjnej, której celem jest pozyskiwanie, szkolenie i kwalifikowanie osób zgłaszających gotowość do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej oraz prowadzenia rodzinnego domu dziecka, a także szkolenie i wspieranie psychologiczno-pedagogiczne osób sprawujących rodzinną pieczę zastępczą oraz rodziców dzieci objętych tą pieczą; 13) przeprowadzanie badań pedagogicznych i psychologicznych oraz analizy, o której mowa w art. 42 ust. 7, dotyczących kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka; 6

7 14) zapewnianie rodzinom zastępczym zawodowym i niezawodowym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka poradnictwa, które ma na celu zachowanie i wzmocnienie ich kompetencji oraz przeciwdziałanie zjawisku wypalenia zawodowego; 15) przedstawianie staroście i radzie powiatu corocznego sprawozdania z efektów pracy; 16) zgłaszanie do ośrodków adopcyjnych informacji o dzieciach z uregulowaną sytuacją prawną, w celu poszukiwania dla nich rodzin przysposabiających; 17) organizowanie opieki nad dzieckiem, w przypadku gdy rodzina zastępcza albo prowadzący rodzinny dom dziecka okresowo nie może sprawować opieki, w szczególności z powodów zdrowotnych lub losowych albo zaplanowanego wypoczynku II. Analiza rodzin zastępczych z terenu Powiatu Lwóweckiego funkcjonujących w latach Na terenie Powiatu Lwóweckiego funkcjonuje pięć gmin: - gmina Lwówek Śląski - gmina Wleń - gmina Mirsk - gmina Gryfów Śląski - gmina Lubomierz Do dnia 1 stycznia 2012r., w świetle ustawy o pomocy społecznej, do zadań własnych powiatu należało organizowanie opieki w rodzinach zastępczych oraz udzielanie pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dzieci umieszczonych w tych rodzinach. Od 1 stycznia 2012r. ustawa nakłada na gminę obowiązek pracy z rodziną w formie szeregu działań profilaktycznych rozwiązujących problemy w wypełnianiu funkcji opiekuńczowychowawczych, a także poprawie sytuacji życiowej. Do tego powołany jest asystent rodziny, który prowadzi pracę z rodziną w miejscu jej zamieszkania. Jest to osoba odpowiedzialna za efekty tej współpracy. Do jego zadań należy w szczególności opracowanie i realizacja planu pracy z rodziną we współpracy z członkami rodziny w konsultacji z pracownikiem socjalnym oraz, w przypadku pobytu dziecka w pieczy zastępczej, koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej. Plan ten polega na działaniach, mających na celu udzielanie pomocy rodzinom w poprawie ich sytuacji życiowej, rozwiązywaniu problemów socjalnych, psychologicznych, a także wychowawczych z dziećmi. Diagnozę pieczy zastępczej oraz zagadnień z nią związanych przeprowadzono poprzez analizę danych z okresu od 2009 roku do 2011 roku. Informacje te dotyczą zarówno powiatu jak i gmin, które obecnie mają obowiązek ponosić część wydatków na dzieci umieszczone w pieczy zastępczej. 7

8 2.1. Zarys rodzin zastępczych funkcjonujących na podstawie ustawy o pomocy społecznej w latach Powyższy wykres przedstawia poziom funkcjonowania w kolejnych latach rodzin zastępczych i przebywających w nich dzieci. Dane liczbowe wskazują, iż najwięcej rodzin zastępczych funkcjonowało w 2011 roku, a najmniej w 2009 roku, a więc nastąpiła tendencja zwyżkowa. Rodziny zastępcze ustanawiane były na podstawie postanowień sądowych. Głównym powodem umieszczania dzieci w tych rodzinach było niewywiązywanie się rodziców biologicznych z prawidłowego sprawowania funkcji rodzicielskich poprzez zaniedbywanie dzieci, alkoholizm, konflikty z prawem, bezrobocie. Na terenie Powiatu Lwóweckiego w świetle ustawy o pomocy społecznej funkcjonowały trzy rodzaje rodzin zastępczych: 1) spokrewnione z dzieckiem 2) niespokrewnione z dzieckiem 3) zawodowa niespokrewniona z dzieckiem, o charakterze pogotowia rodzinnego 8

9 Z przedstawionych wyżej danych wynika, że najwięcej funkcjonowało rodzin zastępczych spokrewnionych z dzieckiem, gdzie opiekę sprawowały głównie osoby spokrewnione w linii prostej, tj. dziadkowie, następnie rodzeństwo. W dalszej kolejności ciotki, wujkowie oraz inne osoby spokrewnione w linii bocznej. Najwięcej takich rodzin funkcjonowało w 2011 roku. O wiele mniejszą grupę stanowiły rodziny niespokrewnione z dzieckiem, których ilość w latach utrzymywała się praktycznie na tym samym poziomie. Najwięcej dzieci zostało umieszczonych w pieczy zastępczej w 2009 roku w gminie Gryfów Śląski, następnie w gminie Lwówek Śląski, potem w gminie Mirsk. W dalszym okresie nastąpiła niewielka tendencja spadkowa. Biorąc pod uwagę dane uzyskane na obszarze gmin, można zaobserwować, iż wraz z postępem czasu na terenie gminy Mirsk umieszczanych było coraz więcej dzieci w rodzinach zastępczych, następnie w gminie Gryfów Śląski. Najmniej dzieci umieszczanych jest w rodzinach zastępczych z gminy Lubomierz. 9

10 Analiza wyżej zamieszczonych danych wskazuje, iż najwięcej rodzin zastępczych powstało w 2009 roku w gminach Gryfów Śląski i Lwówek Śląski. Później nastąpił spadek, lecz w niewielkim stopniu. W gminie Lubomierz obserwuje się najmniejszą ilość powstawania nowych rodzin zastępczych. PRZYCZYNY ROZWIĄZANIA RODZIN ZASTĘPCZYCH Rok Przyczyny rozwiązania rodziny zastępczych Liczba rodzin zastępczych Liczba dzieci śmierć rodziny zastępczej 2 3 powrót do rodziców biologicznych rezygnacja rodziny zastępczej 0 0 umieszczenie w innej rodzinie zastępczej 1 1 umieszczenie w placówce opiekuńczo wychowawczej 1 1 Rok Przyczyny rozwiązania rodziny zastępczych Liczba rodzin zastępczych Liczba dzieci śmierć rodziny zastępczej 0 0 powrót do rodziców biologicznych rezygnacja rodziny zastępczej 1 1 umieszczenie w innej rodzinie zastępczej 0 0 umieszczenie w placówce opiekuńczo wychowawczej 0 0 Rok Przyczyny rozwiązania rodzin zastępczych Liczba rodzin zastępczych Liczba dzieci śmierć rodziny zastępczej 1 2 powrót do rodziców biologicznych rezygnacja rodziny zastępczej 0 0 umieszczenie w innej rodzinie zastępczej 0 0 umieszczenie w placówce opiekuńczo wychowawczej

11 Istnieją przypadki, że osoby decydujące się na pełnienie funkcji rodziny zastępczej nie są w stanie udźwignąć problemów dotyczących sprawowania opieki nad wychowankami, którzy często pochodzą ze środowisk patologicznych i zostali dotknięci negatywnymi doświadczeniami wywołującymi mnóstwo trudności. Są to jednak jednostkowe przypadki. Z powyższych danych wynika, że w 2009 roku zostało rozwiązanych najwięcej rodzin zastępczych a w 2010 roku najmniej. We wskazanym powyżej okresie w pięciu przypadkach powodem rozwiązania rodziny był powrót do rodziny biologicznej, następnie śmierć osoby pełniącej funkcję rodziny zastępczej, później umieszczenie dzieci w placówce opiekuńczo wychowawczej, a na końcu umieszczenie wychowanków w innej rodzinie zastępczej. Powyższy wykres obrazuje liczebność dzieci umieszczanych w rodzinie zastępczej o charakterze pogotowia rodzinnego funkcjonującej na terenie Powiatu Lwóweckiego. Największa rotacja wychowanków miała miejsce w 2011 roku, a najmniejsza w 2008 roku (pierwszy rok funkcjonowania rodziny). Dzieci odchodzą z rodziny z różnych powodów. Często zostają adoptowane, ale dotyczy to głównie malutkich dzieci. Starsi wychowankowie niestety nierzadko trafiają do placówek opiekuńczo-wychowawczych. Są przypadki, że małoletni zostają umieszczeni w rodzinach zastępczych najczęściej niespokrewnionych, ale również w spokrewnionych. Zdarzają się sytuacje, że dzieci powracają do swoich rodziców Rodziny zastępcze - na podstawie ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. Nr 149, poz ze zm.). W związku z wejściem w życie ustawy z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, od 1 stycznia 2012 roku nastąpił nowy podział rodzin zastępczych według którego formami rodzinnej pieczy zastępczej są: 1) rodzina zastępcza: a) spokrewniona, b) niezawodowa, c) zawodowa, w tym zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego i zawodowa specjalistyczna; 2) rodzinny dom dziecka. 11

12 Zapisy w ustawie stworzyły nową definicję i rodzaje rodzin zastępczych Rodziny zastępcze: 1) spokrewnione - tworzą małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim będącymi wstępnymi lub rodzeństwem dziecka - czyli dziadkowie i rodzeństwo dziecka; 2) zawodowe lub niezawodowe - tworzą małżonkowie lub osoba, niebędący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka tj. ciotki, wujkowie, kuzynowie oraz inne osoby spokrewnione w dalszej niż pierwsza linia. W Powiecie Lwóweckim najliczniejszą grupą rodzin zastępczych nadal są rodziny spokrewnione z dziećmi, których część (wcześniej krewni i powinowaci), zgodnie z nowymi przepisami stały się rodzinami niezawodowymi. W konsekwencji Powiat został zobowiązany do wypłaty wyższych świadczeń na dzieci z rodzin niezawodowych. W ich przypadku dotychczasowa pomoc w wysokości nie mniejszej niż 658,80 zł miesięcznie wzrosła do kwoty nie mniejszej niż 1000,00 zł miesięcznie. Na dzień 1 stycznia 2012 roku w Powiecie Lwóweckim funkcjonowało 66 rodzin spokrewnionych w tym 80 dzieci oraz 25 rodzin niezawodowych w tym 36 dzieci. Jest również jedna rodzina zastępcza zawodowa pełniąca funkcje pogotowia rodzinnego, w której przebywało 6 dzieci. III. Instytucjonalna piecza zastępcza Na terenie Powiatu Lwóweckiego nie ma placówek opiekuńczo wychowawczych. W przypadku konieczności umieszczenia dziecka w placówce, Powiat Lwówecki zawiera porozumienie z innym powiatem na którego terenie funkcjonują placówki opiekuńczowychowawcze. Treść porozumienia określa warunki jego pobytu dziecka i wysokości wydatków na jego opiekę i wychowanie. Przedstawione niżej wykresy ilustrują liczbę umieszczonych dzieci w placówkach opiekuńczo-wychowawczych na terenie innych powiatów na przestrzeni lat

13 W latach w placówkach opiekuńczo-wychowawczych umieszczono 43 dzieci. Jak pokazują wyżej zamieszczone wykresy największa liczba dzieci przypada na 2011rok. Poniższa tabela przedstawia miesięczny koszt utrzymania 1 dziecka w placówkach opiekuńczo wychowawczych, w których przebywały dzieci z terenu Powiatu Lwóweckiego Nazwa 2009 rok 2010 rok 2011 rok Wielofunkcyjna Placówka Opiekuńczo- Wychowawcza Wiosna w Krzydlinie Małej Placówka socjalizacyjna 2 588, , ,66 Placówka interwencyjna Brak dzieci z naszego Powiatu w tym okresie Brak dzieci z naszego Powiatu w tym okresie 3 015,26 Wielofunkcyjna Placówka Opiekuńczo- Wychowawcza Nadzieja w Jeleniej Górze 2 339, , ,44 Dom Dziecka Nadzieja w Jeleniej Górze 2 565, , ,55 Dom Małych Dzieci w Jaworze Brak dzieci z naszego Powiatu w tym okresie Brak dzieci z naszego Powiatu w tym okresie 3 619,50 Dom Dziecka nr 2 Dąbrówka w Jeleniej Górze 2 481, ,49 Brak dzieci z naszego Powiatu w tym okresie 13

14 Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z dniem 1 stycznia 2012r. nakłada na gminę obowiązek współfinansowania pobytu dziecka, gdzie w pierwszym roku pobytu 10%, 30 % w drugim roku do 50 % w trzecim roku i następnych latach. Poniższe tabele obrazują umieszczenia dzieci w placówkach opiekuńczo-wychowawczych wg gmin z terenu Powiatu Lwóweckiego. W latach najwięcej umieszczonych w placówkach dzieci pochodziło z gminy Lwówek Śląski. 14

15 IV. Piecza zastępcza a rola koordynatora Nowa ustawa narzuca na powiat obowiązek wyznaczenia przez starostę instytucji - organizatora rodzinnej pieczy zastępczej (orpz), a co za tym idzie powołania funkcji koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej. W Powiecie Lwóweckim organizatorem rodzinnej pieczy zastępczej zostało wyznaczone Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Lwówku Śląskim. W świetle przepisów nowej ustawy, w przypadku, gdy wyznaczoną jednostką organizacyjną jest powiatowe centrum pomocy rodzinie, w centrum tym tworzy się zespół do spraw pieczy zastępczej. Biorąc pod uwagę powyższe fakty, jednym z głównych założeniem niniejszego Programu jest utworzenie zespołu ds. pieczy zastępczej. Organizator zatrudnia koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej, którzy obejmują opieką rodziny zastępcze, po zasięgnięciu opinii odpowiednio rodziny zastępczej. Do zadań koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej należy w szczególności: 1) udzielanie pomocy rodzinom zastępczym i prowadzącym rodzinne domy dziecka w realizacji zadań wynikających z pieczy zastępczej; 2) przygotowanie, we współpracy z asystentem rodziny i odpowiednio rodziną zastępczą lub prowadzącym rodzinny dom dziecka, planu pomocy dziecku; 3) pomoc rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka w nawiązaniu wzajemnego kontaktu; 4) zapewnianie rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka dostępu do specjalistycznej pomocy dla dzieci, w tym psychologicznej, reedukacyjnej i rehabilitacyjnej; 5) zgłaszanie do ośrodków adopcyjnych informacji o dzieciach z uregulowaną sytuacją prawną, w celu poszukiwania dla nich rodzin przysposabiających; 6) udzielanie wsparcia pełnoletnim wychowankom rodzinnych form pieczy zastępczej; 7) przedstawianie corocznego sprawozdania z efektów pracy organizatorowi rodzinnej pieczy zastępczej. Koordynator rodzinnej pieczy zastępczej nie może mieć pod opieką łącznie więcej niż 15 rodzin zastępczych lub rodzinnych domów dziecka. Jest on obowiązany do systematycznego podnoszenia swoich kwalifikacji w zakresie pracy z dziećmi lub rodziną, w szczególności przez udział w szkoleniach i samokształcenie. Praca koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej nie może być łączona z wykonywaniem obowiązków pracownika socjalnego, nie może on również prowadzić postępowań z zakresu świadczeń realizowanych przez powiat. Nowa ustawa zawiera jednak przepisy przejściowe, które dają więcej czasu na wykonanie i wprowadzenie w życie wymogów dotyczących koordynatorów. Zawierają one następująca treść: - w okresie 3 lat od dnia wejścia w życie ustawy, rodziny zastępcze i rodzinne domy dziecka nieposiadające przed dniem wejścia w życie ustawy co najmniej 3-letniego doświadczenia jako rodzina zastępcza, obejmuje się opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej; 15

16 - w okresie 3 lat od dnia wejścia w życie ustawy, rodziny zastępcze i rodzinne domy dziecka posiadające przed dniem wejścia w życie ustawy co najmniej 3-letnie doświadczenie jako rodzina zastępcza, mogą zostać objęte opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej; - w okresie 3 lat od dnia wejścia w życie ustawy, w stosunku do rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka, posiadających przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, co najmniej 3-letnie doświadczenie jako rodzina zastępcza, nieobjętych opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej, zadania koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej wykonuje organizator rodzinnej pieczy zastępczej. Na dzień 1 stycznia 2012 roku w Powiecie Lwóweckim funkcjonuje 28 rodzin zastępczych nie posiadających jeszcze 3-letniego stażu funkcjonowania. W przeciągu jednego roku (okres ) powstaje około 12 nowych rodzin zastępczych. Z powyższego wynika, że należałoby zatrudnić obecnie 2 koordynatorów, którzy obejmą opieką rodziny zastępcze nieposiadające co najmniej 3-letniego doświadczenia jako rodzina zastępcza, a w trakcie roku jeszcze 1 koordynatora. Dla rodzin posiadających co najmniej 3-letnie doświadczenie jako rodzina zastępcza, nieobjętych opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej, jego zadania wykonuje organizator rodzinnej pieczy zastępczej. Po upływie 3 lat, tj. od 2015 roku, uwzględniając w przedziale rocznym przeciętną liczbę rodzin zastępczych funkcjonujących w Powiecie Lwóweckim oraz wymogi dotyczące liczby rodzin mogących być objętymi opieką koordynatora, być może zaistnieje potrzeba zatrudnienia jeszcze 4 koordynatorów, czyli ich liczba powinna wówczas wzrosnąć do 7 koordynatorów. Ustawa w dalszym ciągu jest jednak nowelizowana i wchodzą do niej zmiany, dlatego też wymogi dotyczące osiągnięcia standardów co do koordynatorów mogą ulec zmianie, a co za tym idzie także działania w zakresie zatrudniania ich na terenie Powiatu Lwóweckiego, o których wspomniano wyżej. Nowa ustawa narzuciła również dodatkowe obowiązki na gminę, mające na celu realizację wszelkich zadań skupiających się na pozostawieniu dziecka w jego środowisku rodzinnym. W uzyskaniu tego celu w ramach profilaktyki rodzinnej wprowadzono wymóg zatrudnienia asystenta rodziny, którego zadaniem jest sprawowanie opieki nad rodziną mającą problemy w przezwyciężeniu trudnych sytuacji życiowych. Za pomocą tych działań, biorąc pod uwagę jednocześnie obowiązek gmin dotyczący częściowego ponoszenia odpłatności za pobyt dziecka w pieczy zastępczej, istnieje prawdopodobieństwo, że liczba dzieci umieszczanych w rodzinach zastępczych spadnie co będzie wówczas miało wpływ na liczbę zatrudnianych koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej. V. Podstawowe cele programu Aby program rozwoju pieczy zastępczej osiągnął pożądane efekty i był zgodny z założonymi celami należy podjąć najważniejsze główne działania: 1) Po pierwsze należy rozwijać rodzinne formy opieki zastępczej, tak aby tylko w ostateczności dzieci trafiały do placówek opiekuńczo-wychowawczych; 16

17 2) Po drugie podejmować wszystkie możliwe działania ku temu, by dać szansę na powrót dziecka do rodziny biologicznej W pierwszej kolejności należy zrobić wszystko, by dziecko nie trafiło do pieczy zastępczej i pozostało we własnej rodzinie. Jest to zadaniem gminnych instytucji pomocy społecznej, które są pierwszym ogniwem podejmującym działania profilaktyczne, polegające na wsparciu udzielanym rodzinie naturalnej dziecka przed wystąpieniem sytuacji kryzysowej zmuszającej do jego zabrania. Głównym celem jest rozwój rodzinnej pieczy zastępczej w Powiecie Lwóweckim. Dążenie do jego osiągnięcia, odbywać się będzie poprzez realizację celów szczegółowych, w których zawarte są jasno określone działania przedstawione poniżej Cel I Utworzenie zespołu ds. pieczy zastępczej -zatrudnienie koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej zgodnie z obowiązującymi przepisami; -systematyczne podnoszenie kwalifikacji przez koordynatorów; -zapewnienie profesjonalnego wsparcia rodzinom i rodzinnym formom pieczy zastępczej, aby mogły pełnić właściwe funkcje opiekuńczo wychowawcze dla dzieci, poprzez zatrudnienie specjalistów do pracy z rodziną m.in. psychologa, prawnika, pedagoga; -współpraca ze środowiskiem lokalnym; -dokonywanie okresowej oceny sytuacji dzieci przebywających w rodzinnej pieczy zastępczej. Termin realizacji: Realizator: Organizator Rodzinnej Pieczy Zastępczej Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Lwówku Śląskim 5.2. Cel II Rozwój i wsparcie rodzinnych formy pieczy zastępczej W tym celu założono pozyskiwanie kandydatów na niezawodowe oraz zawodowe rodziny zastępcze oraz objęcie ich specjalistycznymi szkoleniami oraz wsparciem. Umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej winno być ostatecznością i działaniu temu towarzyszyć ma przyjęcie zasady zapewnienia dziecku najlepszych warunków rozwojowych, które mogą zagwarantować rodziny zastępcze. 1. Promocja rodzinnych form pieczy zastępczej naszym zamierzeniem jest dotarcie do jak najszerszej grupy mieszkańców powiatu, zaistnienie w ich świadomości oraz pozyskanie nowych kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej i rodziny zastępczej niezawodowej, poprzez: - prowadzenie naboru kandydatów, - prowadzenie szkoleń dla rodzin zastępczych, 17

18 - kierowanie kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej i niezawodowej na szkolenia mających na celu podnoszenie kwalifikacji. 2. Tworzenie niezawodowych i zawodowych rodzin zastępczych; - finansowanie wynagrodzeń i doposażenie w niezbędny sprzęt nowopowstających rodzin - ustalenie corocznego limitu rodzin zastępczych zawodowych tj.: 1) w 2012 r. do 2 rodzin 2) w 2013 r. do 4 rodzin 3) w 2014 r. do 5 rodzin 3. Wspieranie istniejących rodzin zastępczych: - organizowanie specjalistycznych, szkoleń mających na celu podniesienie kompetencji opiekuńczo-wychowawczych, dostarczanie wiedzy i umiejętności w zakresie opieki i wychowania, pomoc w prowadzeniu mediacji w sytuacjach konfliktowych, umożliwienie udzielania pomocy pedagogicznej rodzinom zastępczym w miejscu ich zamieszkania, - zapewnianie rodzinom zastępczym dostępu do specjalistycznego poradnictwa w szczególności psychologicznego i prawnego. 4. Udzielanie wsparcia rodzinom zastępczym w formie rodzin pomocowych - zatrudnianie osób do pomocy przy sprawowaniu opieki nad dziećmi i przy pracach gospodarskich zgodnie z przepisami ww. ustawy tzw. rodziny pomocowe 5. Współpraca z sądami oraz innymi instytucjami w zakresie oceny sytuacji dziecka umieszczonego w pieczy zstępczej. Termin realizacji: Realizator: Organizator Rodzinnej Pieczy Zastępczej Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Lwówku Śląskim 5.3 Cel III Wielokierunkowa praca z rodzinami biologicznymi dzieci umieszczonych w rodzinnej pieczy zastępczej W przypadku dzieci pozostających w rodzinnej opiece zastępczej należy podejmować pracę z rodzicami biologicznymi tak, aby dzieci jak najszybciej mogły powrócić do środowiska rodzinnego. Niezbędnym warunkiem realizacji tego zadania jest otwarcie się zarówno rodziców, jak i dzieci na działania pomocowe, wytrwałość w dążeniu do celu, a co najważniejsze motywacja do działania, której fundamentem powinna być wizja rodziny zintegrowanej, harmonijnej, w której zarówno rodzice, jak i dzieci znajdują oparcie i chęć do działania. 1. Wzbudzanie i podtrzymywanie motywacji rodzin biologicznych do współpracy i uświadamianie rodzicom, że dzieci zawsze ich potrzebują i że to oni powinni 18

19 stanowić oparcie dla domu niezależnie od sytuacji, w jakiej aktualnie sami się znajdują indywidualne konsultacje, pomoc prawna; 2. Pomoc w przywróceniu równowagi w rodzinie, uświadomienie rodzicom biologicznym oraz dzieciom ich ról społecznych i podjęcie obowiązków przypisanych tym rolom zgodnie z oczekiwaniami społeczeństwa możliwość organizowania zajęć warsztatowych, indywidualne rozmowy z rodzinami, wsparcie psychologiczno-pedagogiczne; 3. Dochodzenie należności od rodziców biologicznych za pobyt ich dzieci w pieczy zastępczej. Termin realizacji: praca ciągła Realizatorzy: Asystenci rodzin, koordynatorzy rodzinnej pieczy zastępczej, PCPR Zakończenie Powiatowy Program Rozwoju Pieczy Zastępczej na lata wyznacza nowe kierunki działania oraz zakłada kontynuację działań uznanych za potrzebne i wartościowe. Uwidocznia on również, że forma opieki zastępczej powinna respektować prawo dziecka do stabilnego środowiska wychowawczego, do utrzymania osobistych kontaktów z rodziną, w tym powrotu do rodziny naturalnej. Dziecku, które musi znaleźć się poza rodziną należy stworzyć dogodne warunki najbardziej zbliżone do rodzinnych, niezależnie na jak długo trafia do innych form opieki zastępczej. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Lwówku Śląskim stworzyło powyższy program tak, aby móc skutecznie i efektywnie pomagać dziecku i rodzinie, która jest podstawową komórka społeczeństwa. Centrum odpowiada między innymi za koordynację i efektywne działania wszelkich instytucji zajmujących się wspieraniem rodzin naturalnych oraz pomocą dziecku pozostającemu poza rodziną naturalną: powiatowego centrum pomocy rodzinie, ośrodków pomocy społecznej, sądu rodzinnego, placówek opiekuńczo-wychowawczych, szkół, przedszkoli, rodzinnych form opieki zastępczej, policji, poradni pedagogiczno-psychologicznej, oraz innych instytucji zajmujących się rodziną i dzieckiem. Świadome poradnictwo specjalistyczne, prawne, psychologiczne i socjalne, a także udzielana pomoc w ramach podejmowanej interwencji ma na celu profilaktykę i zapobieganie różnym formom patologii społecznej, szczególnie w zakresie opieki i wychowania. Wspólna realizacja Programu powinna przyczynić się do zorganizowania sprawnego i konsekwentnego systemu opieki nad dzieckiem i rodziną w Powiecie Lwóweckim. Program ma charakter otwarty i będzie systematycznie aktualizowany w miarę pojawiających się potrzeb. W lokalnym systemie działań w obszarze rozwiązywania problemów społecznych wszystkie podmioty są ważne i należy brać ich opinię pod uwagę. Tak rozumiana współpraca zapewni pełne i kompleksowe działanie na rzecz wsparcia dziecka i rodziny. 19