Credo. Nota od Redakcji. Biuletyn teologiczno-pastoralny. nr 52 kwiecień Drodzy Czytelnicy,

Transkrypt

1 Credo Biuletyn teologiczno-pastoralny nr 52 kwiecień 2015 Adres wydawcy: Augustinus Skr. Pocztowa Zgorzelec 4 augustinus@irs.nu Autorzy: Tomasz Pieczko: ttjpieczko@gmail.com Pedro Snoeijer: psnoeijer@wp.pl Strony internetowe: Nota od Redakcji Drodzy Czytelnicy, Otrzymujecie kolejny numer naszego biuletynu zatytułowanego Credo. Nasze Credo, czyli wierzę jest wynikiem chęci podzielenia się z Wami tym, co stanowi dziedzictwo myśli Reformacji Kościoła protestantyzmu - która następuje począwszy od wieku XVI. Refleksja Reformacji w wymiarze teologicznym, ale i pastoralnym, pozostaje wciąż witalna dla Kościoła Powszechnego, a zatem warto ją przybliżać, nie zapominając naturalnie o potrzebie aktualizacji jej przekazu. Celowo wybraliśmy Katechizm Jana Kalwina z roku 1545, jako porządkujący tok naszego przekazu myśli. Dokument ten jest nieco mniej znany w Polsce, niemniej ze względu na jego rzeczowość, ale i otwartość, wydaje nam się pozostawać ciągle interesującym, jako punkt wyjścia dla szerszej refleksji. Autorzy zamieszczonych artykułów nie kryją ich związku emocjonalnego z protestantyzmem, będąc obaj zaangażowanymi w życie Kościołów protestanckich. Nie aspirują także do wyczerpującego przedstawiania poruszanych kwestii, zarówno stricte sensu teologicznych, jak i biblijnych. Chcemy raczej zainspirować naszych czytelników do ich własnych, dalszych poszukiwań, proponując im ich pierwszy kierunek. Pozostajemy otwarci na Wasze pytania, chęć pozytywnej dyskusji, życząc Wam przede wszystkim, aby Pan stał się centrum Waszego życia, jako tych, których dotyka Jego Słowo. Autorzy CREDO nr 52 1 kwiecień 2015

2 Katechizm Genewski Niedziela LII 52 niedziela 345. Minister: Ta społeczność (komunia) dokonuje się tylko w Wieczerzy Pańskiej? Tak jest. Ponieważ mamy to przez głoszenie Ewangelii, jak mówi święty Paweł (1 Koryntian 1,4-9), że skoro Pan Jezus obiecuje nam, że jesteśmy kość z Jego kości, ciało z Jego ciała (Efezjan 5,30), to jest On chlebem życia, który zstąpił z nieba aby żywić nasze dusze (Jana 6,51), że my jesteśmy razem z Nim, jak On jest ze swoim Ojcem (Jana 17,21), i te rzeczy Minister: Co mamy więcej w tym sakramencie, i do czego nam jeszcze służy? To, że ta komunia jest jeszcze bardziej potwierdzona w nas, i jest jak potwierdzona. Ponieważ, choć Jezus Chrystus jest nam dany i przez Chrzest i przez Ewangelię, jednakże nie jest to dane tylko w części, nie jest w pełni Minister: Co zatem w sumie mamy przez znak chleba? To, że ciało Jezusa Chrystusa, jako raz ofiarowane, aby nas pojednać z Bogiem, jest nam teraz dane, aby nas zapewnić, że mamy udział w tym pojednaniu Minister: Co mamy w znaku wina? Że Pan Jezus nam daje swoją krew do picia, jak była ona raz wylana jako cena i zadośćuczynienie za nasze występki, abyśmy nie wątpili wcale w otrzymanie jej owocu Minister: Zgodnie z twoimi odpowiedziami, Wieczerza Pańska odsyła nas do śmierci i męki Jezusa Chrystusa, abyśmy mieli społeczność z jej przymiotami? Dokładnie tak. Ponieważ skoro jedyna i wieczna ofiara została dokonana dla naszego odkupienia, dlatego też nie pozostaje nic innego, jak tylko abyśmy mogli się nią cieszyć Minister: Wieczerza Pańska nie jest zatem ustanowiona, aby być składać ofiarę ciała Jezusa Bogu, Jego Ojcu? Nie. Ponieważ tylko do Niego samego należy ta powinność, jako do wiecznego Kapłana (Hebrajczyków 5,5). A nam jest tylko nakazane przyjmować Jego ciało, a nie je ofiarować (Mateusza 26,26). tł. Tomasz Pieczko CREDO nr 52 2 kwiecień 2015

3 \ Studium Biblijne: Ewangelia Jana 6, Nazajutrz lud, który pozostał na drugim brzegu morza, zauważył, że tam nie było innej łódki prócz tej jednej, w którą wstąpili uczniowie Jezusa, i że Jezus nie wszedł z uczniami swoimi do tej łodzi, ale że sami uczniowie jego odpłynęli. 23 Tymczasem nadeszły inne łódki od Tyberiady w pobliże tego miejsca, gdzie jedli chleb, nad którym Pan wypowiedział dziękczynienie. 24 Gdy więc lud zauważył, że tam nie ma Jezusa ani jego uczniów, wsiedli i oni do łódek i przeprawili się do Kafarnaum, szukając Jezusa. 25 A znalazłszy go za morzem, rzekli do niego: Mistrzu, kiedy tu przybyłeś? 26 Odpowiedział im Jezus i rzekł: Zaprawdę, zaprawdę, powiadam wam, szukacie mnie nie dlatego, że widzieliście cuda, ale dlatego, że jedliście chleb i nasyciliście się. 27 Zabiegajcie nie o pokarm, który ginie, ale o pokarm, który trwa, o pokarm żywota wiecznego, który wam da Syn Człowieczy: na nim bowiem położył Bóg Ojciec pieczęć swoją. 28 Rzekli więc do niego: Cóż mamy czynić, aby wykonywać dzieła Boże? Odpowiedział Jezus i rzekł im: 29 To jest dzieło Boże: wierzyć w tego, którego On posłał. 30 Rzekli tedy do niego: Jaki więc znak czynisz, abyśmy widzieli i uwierzyli tobie? Jakie dzieło wykonujesz? 31 Ojcowie nasi jedli mannę na pustyni, jak napisano: Chleb z nieba dał im, aby jedli. 32 Wtedy rzekł im Jezus: Zaprawdę, zaprawdę, powiadam wam, nie Mojżesz dał wam chleb z nieba, ale Ojciec mój daje wam prawdziwy chleb z nieba. 33 Albowiem chleb Boży to ten, który z nieba zstępuje i daje światu żywot. Na drugi dzień, po cudzie nakarmienia pięciu tysięcy (Jan 6:1-14, patrz Credo 51, marzec 2015), uczniowie i Jezus przedostali się na drugi brzeg jeziora. Ludzie zostali na wschodnim brzegu, nie opuścili tego miejsca, widocznie myśląc, że Jezus jest gdzieś w pobliżu, uczniowie bowiem odpłynęli bez niego (w ). Gdy dostrzegli w końcu, że Jezusa już tam nie ma, popłynęli również i oni, znaleźli Go w Kafarnaum. Byli bardzo ciekawi, w jaki sposób Jezus dostał się na drugi brzeg jeziora bez łodzi. Zwracali się do Niego używając określenia mistrz (rabbi), co oznacza nauczyciel. Prawdopodobnie całe nauczanie tego rozdziału miało miejsce w synagodze (por. Jan 6:59). Całość nauczania (6:27-58) miało formę rozmowy lub debaty, co było normalnym zwyczajem w synagodze. W swoim nauczaniu Jezus reaguje na pytania słuchaczy. Słuchacze składali się z uczniów, słuchaczy, którzy poprzedniego dnia byli obecni przy cudownym nakarmieniu, oraz Żydów z Kafarnaum (6:41, 52). Jezus właściwie nie odpowiada na ich pytania (w. 25), lecz na inną, nie wypowiedzianą prośbę, mianowicie prośbę o więcej cudownego pokarmu. Jezus mógł opowiedzieć, w jaki sposób dostał się na drugą stronę, chodząc po wodzie, i z pewnością zrobiłoby to wielkie wrażenie, ale On właśnie chciał podkreślić, że nie chodzi o znaki i cuda, lecz o to, Kim On jest. Słuchacze widzieli znaki i na podstawie tego stwierdzili, że Jezus jest prorokiem (w. 14), ale tak naprawdę nie rozumieli znaczenia cudów. Teraz szukają tylko następnych znaków, wyrazów mocy. Cud udowadnia, że Jezus posiada wyjątkową moc a ludzie, widząc to, najadając się do syta, nie rozumieli, o co chodziło. Cuda są znakami, nigdy nie stanowią celu samego w sobie, ani nie są tylko pokazem mocy Jezusa same w sobie, lecz wskazują na coś innego. Cuda i znaki wskazują na prawdy, które możemy zrozumieć i pojąć tylko i wyłącznie przez wiarę. Jezus krytykuje materializm słuchaczy, którzy dostrzegają tylko zewnętrzną formę (chleb) a nie znaczenie. Tak jak Samarytanka pragnęła wody, aby nie musiała ciągle chodzić do studni (Jan 4:15), tak teraz słuchacze pragną cudów Jezusa, aby nie musieli pracować na jedzenie to byłoby wygodne życie. Dlatego nie powinni zajmować się (grecki wyraz tu użyty oznacza: pracować, starać się) jedzeniem, które ginie, lecz pokarmem, który trwa. Oczywiście nie chodzi o to, że jedzenie fizyczne nie ma znaczenia, gdyż bez jedzenia człowiek nie mógłby funkcjonować, CREDO nr 52 3 kwiecień 2015

4 żyć. Ale w życiu coś innego jest ważniejsze, mianowicie pokarm wieczny i woda żywota (4:14). Chodzi o pokarm życia wiecznego, który można otrzymać tylko od Syna Człowieczego, Jezusa. Bóg Ojciec dał pieczęć swoją, co oznacza, że to potwierdził. Sam Bóg potwierdza, że działa przez Jezusa Chrystusa. Słuchacze rozumieli, że chodzi o coś innego niż o codzienny chleb, ale nadal skupiali się nie na tym, co mają czynić, nie na tym, czego Bóg od nich oczekuje. Pytanie ich brzmi faktycznie: powiedz nam, czego Bóg od nas chce, a będziemy to czynić. Widocznie nie wątpią w to, że są w stanie doskonale wykonać wszystko, czego Bóg od nich oczekuje, że mogą zostać zbawieni na podstawie własnych uczynków. Nie rozumieją, że człowiek nie otrzyma wiecznego życia przez uczynki, lecz, że wieczne życie jest tylko i wyłącznie darem od Jezusa Chrystusa. Dlatego Jezus od razu koryguje ich sposób myślenia: dzieło Boże, czyli to, czego Bóg od nas oczekuje, to wiara w Jezusa Chrystusa, Którego On posłał. Wiara nie jest abstrakcyjna, nie oznacza wiary w pewne doktryny, czy wiarę czyimś słowom, lecz wiara Biblijna jest zawsze wiarą w konkretną osobę: w Jezusa Chrystusa, Syna Bożego, drugą Osobę Trójcy Świętej. A nawet nasza wiara jest dziełem Bożym, czymś, co Bóg nam daje (por. w. 44, 65). Jedynym, co jest nam potrzebne to wiara (por. Łukasza 10:41-42). Apostoł Jan w swoim liście napisał: A to jest przykazanie jego, abyśmy wierzyli w imię Syna jego, Jezusa Chrystusa (1 Jana 3:23). Jest to całkiem zgodne z tym, co pisze Apostoł Paweł: człowiek jest usprawiedliwiony przez wiarę, niezależnie od uczynków zakonu (Rzymian 3:28). Reakcją ludu na nauczanie Jezusa jest wymaganie następnego znaku. Jezus jest dla nich obiecanym prorokiem, jak Mojżesz (w. 14), więc oczekują, że uczyni znaki większe niż Mojżesz. Mowę Jezusa o pokarmie oraz cudownym nakarmieniu z poprzedniego dnia słuchacze kojarzą z manną, którą Izrael otrzymał na pustyni (Wyjścia / II Mojż. 16). Manna ginęła (II Mojż. / Wyjścia 16:20), ale była cudownym znakiem troski Bożej o Izrael. Skoro Jezus jest większy niż Mojżesz, powinien udowodnić to czyniąc większy znak. Rabinowie w I wieku n.e. wierzyli, że Mesjasz da mannę z nieba, tak jak Mojżesz. Jezus w cudowny sposób nakarmił pięć tysięcy, ale nie dał chleba z nieba jak Mojżesz, więc wg nich powinien dać im jeszcze taki dowód, aby potwierdzić, że jest rzeczywiście prorokiem, Mesjaszem. Wymagają dowodu na to, że Jezus jest Mesjaszem, ale ich pojęcie Mesjasza całkowicie różni się od tego co Jezus mówi o sobie. Mesjasz ludu jest politycznym wyzwoleńcem i przywódcą, który wyzwoli ich od Rzymian. Jezus nie chce potwierdzić takiego myślenia i dlatego nie daje dowodu wymaganego przez lud. Dając taki znak potwierdziłby prawdziwość sposobu myślenia ludu o Mesjaszu. Lud zbyt mocno podkreśla role Mojżesza a za mało fakt, że to nie on, lecz sam Bóg dał mannę Izraelowi. Istotnym także nie jest cudowna manna, lecz tym, co się liczy jest prawdziwy pokarm, który Bóg Ojciec teraz daje. Manna wskazuje na Boga, który daje prawdziwy chleb i prawdziwe życie. Tak samo jak całe Prawo Mojżeszowe wskazuje na Boga, który dał Prawo i na Jezusa Chrystusa, który spełnił całe Prawo. Prawdziwym chlebem z nieba, prawdziwym Prawem Bożym jest Jezus Chrystus. Manna jest typem Jezusa. Typologia będąca rodzajem symbolizmu jest ważnym elementem Starego Testamentu. Typ w Starym Testamencie jest prorockim symbolem, zapowiadającym coś z przyszłości. Typ może być człowiekiem lub wydarzeniem w Starym Testamencie, wskazującym na osobę lub wydarzenie w Nowym Testamencie. Na przykład, potop jest symbolem chrztu (1 Piotra 3:20-21). System ofiarny w starotestamentowym przybytku i świątyni CREDO nr 52 4 kwiecień 2015

5 jest typem Chrystusa i Jego dzieła (Hebrajczyków 9:16-26). Ofiary w Starym Testamencie uczą nas o znaczeniu ofiary Jezusa Chrystusa (Hebrajczyków 9:23-24). Manna jest typem Jezusa Chrystusa. W pustyni manna uratowała życie Izraela. Dzięki temu Bożemu darowi Izrael mógł przeżyć i wejść do ziemi obiecanej. Tak Jezus ratuje (zbawia) człowieka. Przez Jezusa wierzący może przeżyć i wejść do ziemi obiecanej, mianowicie wiecznego życia z Bogiem. Manna była prawdziwym darem Bożym, ale tymczasowym, tak samo jak Prawo Mojżeszowe ma znaczenie tymczasowe, mające na celu kierować nas do Chrystusa i do usprawiedliwienia z wiary (Galatów 3:24). Manna dała Izraelowi życie; mogli przeżyć następny dzień w pustyni, ale manna nie dała wiecznego życia. Tylko prawdziwy Chleb Boży, który zstąpił z nieba może dać wieczne życie (w. 33). Manna była tylko dla Izraela w pustyni, ale chleb Boży, którym jest Jezus jest dla całego świata, dla każdego, kto wierzy. Decydującym nie jest to, czy ktoś jest Żydem, obrzezanym czy nie, lecz jedynie decydującym jest, czy ktoś wierzy w Jezusa Chrystusa, chleb żywota. Tak jak Samarytanka, słuchacze Jezusa w Kafarnaum nie rozumieją Go. Podobnie jak ona oczekiwała wody, tak słuchacze chcą otrzymać chleb od Jezusa, nie rozumiejąc, że sam Jezus jest chlebem. Żydzi jeszcze nie wszystko zrozumieli. Wierzą Jezusowi, że może dać im chleb z nieba, ale nie wierzą w Jezusa, a to jest decydująca różnica. Pedro Snoeijer Dalsze artykuły i studia biblijne na blogu autora: Znaczenie Wieczerzy Pańskiej w nurcie reformowanym - podsumowanie W poniższym artykule chcę przypomnieć w kilku słowach to, co zostało już powiedziane w poprzednich numerach naszego biuletynu Credo, w kwestii Wieczerzy Pańskiej. Znajdziemy tu raczej uwagi o charakterze ogólnym, odwołujące się do terminologii i wyjaśnień, które padły w artykułach poprzednich. To, na co chciałbym zwrócić uwagę, to to, że w centrum bieżącego rozważania umieszczone jest kalwińskie rozumienie Wieczerzy Pańskiej. Wynika to z faktu, że z jednej strony w sposób naturalny odnosi się do nauczania, które znajdujemy w kolejnych niedzielach komentowanego przez nas Katechizmu Genewskiego, ale także wynika ono z mojego osobistego przeświadczenia, że ujęcie kalwińskie w sposób szczególnie biblijny i rzeczowy łączy pozytywne elementy obecne w nauczaniu różnych Kościołów. Takie biblijnie wierne łączenie istotnych elementów nauczania daje tym samym pole do spotkania i dialogu, a wszyscy wiemy, że kwestia Eucharystii, Wieczerzy Pańskiej, Komunii, są tymi zagadnieniami, które w szczególny sposób w relacjach międzykościelnych budzą szereg wzajemnych negatywnych emocji. A zatem, przypomnijmy kilka zasadniczych elementów z kalwińskiego nauczania o Wieczerzy, które możemy włączyć w szerszy nurt teologiczny zwany reformowanym, ale i podkreślić szczególność kalwinizmu na tym polu. Zauważmy, że nurt reformowany w teologii, tu jeszcze kalwinizm wraz z Zwinglim, naucza, że w formule To jest ciało moje, słowo to jest równoznaczne z ten chleb. Ten chleb jest mówi Jezus - moim ciałem, moim ciałem, które jest wydane za was. CREDO nr 52 5 kwiecień 2015

6 Ten chleb - z jednej strony - i ciało Jezusa - z drugiej - są dwoma obiektami o naturze radykalnie odmiennej. Czyli, że jeden nie może być orzekającym o drugim, jak tylko jako rodzaj figury retorycznej, zamiennika. Od tego momentu, owo jest nie może być przyjęte, jak tylko w znaczeniu przedstawia, wyobraża. A zatem słowa to jest ciało moje należy rozumieć: ten chleb przedstawia lub wyobraża ciało moje. Doskonale wiemy, że w momencie, kiedy Jezus celebrował pierwszą Wieczerzą, nie wydał On jeszcze swojego ciała na stracenie. Termin jest nie może zatem być rozumiany, jak tylko w znaczeniu przedstawia aktualnie (czyli w danym konkretnym momencie). Kalwinizm naucza, nadal jeszcze z Zwinglim, ale i z Augustynem z Hippony, że już samo wierzenie w fakt, że Chrystus umarł za nas, już jest spożywaniem i piciem ciała i krwi Chrystusa, jakby wynikało w sposób naturalny ze słów: wierz i jedz. Ale nie możemy zapomnieć, że kalwinizm w swoim nauczaniu idzie dużo dalej niż Zwingli. Naucza on, że elementy eucharystyczne nie są tylko symbolami reprezentującymi ofiarę ciała i krwi Chrystusa na Kalwarii, przez które mamy życie duszy, ale elementy te także uroczyście zaświadczają, że ten, który wierzy w moc tej ofiary krzyżowej nie tylko otrzymuje wybaczenie, ale jest także uświęcony. Dzieje się to oczywiście przez wiarę. Dana osoba, wierząc w to co podane wyżej, jest włączona tym samym w ciało mistyczne, którego Chrystus wcielony jest Głową, a który ożywia to ciało przez Ducha; ożywia wszystkie części tego ciała mistycznego, jak dusza ożywia nasze ciało i łączy jego części. Z tej racji, że to Chrystus wcielony, który jako złożony w ofierze komunikuje życie naszej duszy, koniecznym jest twierdzenie, że Jego ciało i Jego krew (sama substancja Jego ciała i Jego krwi), nie mają mniej mocy, aby żywić naszą duszę, niż chleb i wino posiadają dla żywienia naszego ciała ziemskiego. Oto, co symbole eucharystyczne nie tylko nauczają, ale i gwarantują temu, który wierzy. Natomiast ten, który nie wierzy, otrzymuje tylko ciało i krew sakramentalne Chrystusa, a zatem tylko sakralne symbole tego, co jest obiecane i dane wyłącznie w wierze. Takie jest właśnie wierne streszczenie znaczenia mowy Chrystusa w Kafarnaum, w Ewangelii Jana 6. Wtedy, gdy mowa ta została wypowiedziana, słuchacze nie mogli mieć najmniejszej idei co do przyszłego znaczenia Wieczerzy Pańskiej. Mowa ta (a pamiętajmy, że Wieczerza zostanie ustanowiona znacznie później) naucza jasno, że wierzyć w Chrystusa, stanowi w sobie już spożywanie i picie Jego ciała i Jego krwi, ponieważ jest to stawanie się jednym z Nim, jak wyraża to Jan 17,21 (Aby wszyscy byli jedno, jak Ty, Ojcze, we mnie, a Ja w tobie, aby i oni w nas jedno byli, aby świat uwierzył, że Ty mnie posłałeś). Wiara jest środkiem, przez który możemy pożywiać się Chrystusem. Terminy Jana 6: przyjść do mnie, wierzyć we mnie, spożywać ten chleb, którym jest sam Chrystus, wymieniają się tutaj jak synonimy. Dla przykładu, w wierszu 35 znajdujemy następujące słowa: Ja jestem chlebem żywota; kto do mnie przychodzi, nigdy łaknąć nie będzie, a kto wierzy we mnie, nigdy pragnąć nie będzie, a w wierszu 58: Taki jest chleb, który z nieba zstąpił, nie taki, jaki jedli ojcowie i poumierali; kto spożywa ten chleb, żyć będzie na wieki. Można jeszcze dodać na zakończenie, że jest niemożliwym zawężenie tych słów do aktu spożywania kawałka chleba konsekrowanego i do picia łyka wina z kielicha. CREDO nr 52 6 kwiecień 2015

7 Warto bowiem zwrócić uwagę, że Wieczerza nie jest jedynym środkiem komunii z Chrystusem. Przecież wielu z chrześcijan widzi i zauważa, że jest zbyt wielu tych, którzy spożywają ten chleb i piją z tego kielicha, a którzy jedzą i piją sąd przeciwko nim, ponieważ nie rozróżniają ciała sakramentalnego Chrystusa i zwykłych składników pokarmu ludzkiego. Z drugiej strony jest wielu chrześcijan, którzy nie mogą i nigdy nie będą mogli pić z kielicha i przełamać chleba eucharystycznego, a mają oni w sobie życie wieczne Kiedy wspominałem o możliwości wspólnej płaszczyzny, którą tworzy w rozumieniu Wieczerzy nauczanie kalwińskie, to przede wszystkim mówiłem to w odniesieniu do doktryny o komunii duchowej (czyli o akcentowaniu tego szczególnego działania Ducha Świętego i powagi elementu wiary, która pozwala pochwycić to działanie Ducha). Kalwinizm pozwala chrześcijaninowi pojąć to, co nad-naturalne, a które wznosi się do szczytów tajemnicy, jednakże bez dewiacji w kierunku nieracjonalnym (czyli bez tworzenia nauka poza-biblijnych, opartych o dane wynikające bardziej ze spekulacji o dużym bagażu emocji i twórczej fantazji), ale także bez natury podporządkowanej służbie szczególnej łaski, co prowadzi do istotnych i formalnych modyfikacji rozumienia sakramentu. W doktrynie kalwinistycznej możliwymi są współpraca wiary i myśli w przedstawianiu teorii, a w jej praktyce także uświęcenie pełne szacunku do praw i rzeczywistości nad-naturalnych, wszystkich ziemskich form powołania przez ich konsekrację do służby Bogu. Właściwe rozumienie tej doktryny i właściwe wprowadzenie jej w praktykę, są dużą szansą dla przyszłości i pojednania podzielonych Kościołów. Doktryna o Wieczerzy została przez Kalwina stworzona w podwójnym celu: naukowym, przez rygorystyczny szacunek do danych biblijnych i ireniczny na polu kościelnym i może - jeśli wierzący zachowają ich dobrą wolę, płynącą z głębokiej wiary stać się punktem spotkania dla podzielonych chrześcijan. Tomasz Pieczko Dalsze artykuły na ten i inne tematy oraz rozważania biblijne na blogu autora: CREDO nr 52 7 kwiecień 2015