Prawo transportowe. Dr inż. Marcin Kiciński Zakład Systemów Transportowych, Politechnika Poznańska. Aspekty prawne funkcjonowania TP

Transkrypt

1 Prawo transportowe Aspekty prawne funkcjonowania TP Dr inż. Marcin Kiciński Zakład Systemów Transportowych, Politechnika Poznańska

2 Agenda 1. Przepisy: a) Przepisy ogólne b) Przepisy odnoszące się do transportu publicznego zbiorowego 2. Definicje 3. Organizator / operator/ przewoźnik 2

3 Przepisy ogólne Ustawa o samorządzie gminnym Art. 7: Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy: lokalnego transportu zbiorowego 3

4 Przepisy ogólne Ustawa o samorządzie województwa Ustawa o samorządzie województwa: Art. 14: Samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami, w szczególności w zakresie:. transportu zbiorowego i dróg publicznych 4

5 Przepisy ogólne Ustawa o systemie oświaty Przedszkole: Jeżeli droga dziecka pięcioletniego z domu do najbliższego publicznego przedszkola, oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej lub publicznej innej formy wychowania przedszkolnego przekracza 3 km, obowiązkiem gminy jest zapewnienie bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu dziecka lub zwrot kosztów przejazdu dziecka i opiekuna środkami komunikacji publicznej, jeżeli dowożenie zapewniają rodzice 5

6 Przepisy ogólne Ustawa o systemie oświaty Szkoła podstawowa, gimnazjum Droga dziecka z domu do szkoły nie może przekraczać: 3 km w przypadku uczniów klas I IV szkół podstawowych; 4 km w przypadku uczniów klas V i VI szkół podstawowych oraz uczniów gimnazjów. 3. Jeżeli droga dziecka z domu do szkoły, w której obwodzie dziecko mieszka: przekracza odległości wymienione w ust. 2, obowiązkiem gminy jest zapewnienie bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu dziecka albo zwrot kosztów przejazdu dziecka środkami komunikacji publicznej, jeżeli dowożenie zapewniają rodzice, a do ukończenia przez dziecko 7 lat także zwrot kosztów przejazdu opiekuna dziecka środkami komunikacji publicznej; nie przekracza ww. odległości, gmina może zorganizować bezpłatny transport, zapewniając opiekę w czasie przewozu 6

7 Przepisy ogólne Ustawa o transporcie drogowym Podejmowanie i wykonywanie: Krajowego transportu drogowego Międzynarodowego transportu drogowego Niezarobkowego krajowego przewozu drogowego Niezarobkowego międzynarodowego przewozu drogowego 7

8 Przepisy ogólne Ustawa o transporcie kolejowym Ustawa określa: zasady korzystania z infrastruktury kolejowej, zarządzania infrastrukturą kolejową i jej utrzymania; zasady prowadzenia ruchu kolejowego i wykonywania przewozów kolejowych; warunki techniczne eksploatacji pojazdów kolejowych; warunki zapewnienia interoperacyjności systemu kolei na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; zasady i instrumenty regulacji transportu kolejowego; szczególne zasady i warunki przygotowania inwestycji dotyczących linii kolejowych, w tym warunki lokalizacji i nabywania nieruchomości na ten cel oraz organy właściwe w tych sprawach; czas pracy pracowników kolei wykonujących interoperacyjne usługi transgraniczne; zasady ochrony praw pasażerów w transporcie kolejowym. 8

9 Przepisy ogólne Ustawa o transporcie kolejowym Dotyczy kolei oraz: Metra (z wyjątkami) Bocznic kolejowych (z wyjątkami) infrastruktury kolejowej obejmującej linie kolejowe o szerokości torów mniejszej niż 1435 mm i przewoźników kolejowych korzystających z tej infrastruktury kolejowej Nie dotyczy: linii tramwajowych; kolejowego transportu wewnątrzzakładowego; transportu linowego i linowo-terenowego (z wyjątkami) 9

10 Przepisy ogólne Ustawa prawo lotnicze Ustawa określa: 1. stosunek polskiego prawa lotniczego do umów międzynarodowych 2. zwierzchnictwo w przestrzeni powietrznej i właściwość prawa 3. kompetencje organów administracji lotnictwa cywilnego (ministra właściwego do spraw transportu, Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego) 4. przepisy o opłacie i wpłacie lotniczej 5. przepisy o kontroli i postępowaniu pokontrolnym 6. przepisy o rejestrze statków powietrznych 7. zasady dopuszczania do lotów statków powietrznych 8. zasady zakładania, rejestrowania i eksploatacji lotnisk 9. przepisy o ratownictwie i ochronie przeciwpożarowej lotnisk 10. przepisy o otoczeniu lotniska i lotniczych urządzeniach naziemnych, lądowiskach i innych miejsca startów i lądowań 10

11 Przepisy ogólne Ustawa prawo lotnicze Ustawa określa c.d.: 11. przepisy o kwalifikacji personelu lotniczego, badaniu lotniczo-lekarskim, dowódcy i załodze statku powietrznego 12. zasady korzystania z przestrzeni powietrznej i organizacji ruchu lotniczego 13. zasady eksploatacji statków powietrznych 14. zasady prowadzenia lotniczej działalności gospodarczej 15. zasady ochrony lotnictwa cywilnego 16. zasady przewozu lotniczego 17. zasady ochrony praw pasażerów 18. przepisy o odpowiedzialności cywilnej, karach pieniężnych i odpowiedzialności karnej za łamanie przepisów prawa lotniczego 11

12 Przepisy ogólne Ustawa prawo przewozowe A. Przewozy osób i rzeczy wykonywanie odpłatnie na podstawie umowy, przez uprawnione podmioty z wyjątkiem: Transportu morskiego Transportu lotniczego Transportu konnego B. Przewóz nieodpłatny C. Przewozy MN (jeśli umowa MN nie stanowi inaczej) 12

13 Przepisy ogólne zamówienia publiczne, koncesje 13

14 Przepisy ogólne Przepisy UE DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY W SPRAWIE UDZIELANIA ZAMÓWIEŃ PRZEZ PODMIOTY DZIAŁAJĄCE W SEKTORACH GOSPODARKI WODNEJ, ENERGETYKI, TRANSPORTU I USŁUG POCZTOWYCH, UCHYLAJĄCA DYREKTYWĘ 2004/17/WE Przepisy dotyczące procedur udzielania zamówień przez podmioty zamawiają ce w odniesieniu do zamówień oraz konkursów (określona kwota) 14

15 Przepisy ogólne Przepisy UE UNIA EUROPEJSKA PARLAMENT EUROPEJSKI RADA Strasburg, 26 lutego 2014 r. (OR. en) 2011/0438 (COD) LEX 1439 PE-CONS 74/1/13 REV 1 MAP 70 MI 680 CODEC 1830 DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY W SPRAWIE ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH, UCHYLAJĄCA DYREKTYWĘ 2004/18/WE 15

16 Przepisy szczegółowe Ustawa o PTZ terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (oraz w strefie transgranicznej) transport drogowy, kolejowy, inny szynowym, linowy, linowo-terenowy, morski oraz żegluga śródlądowa. zasady finansowania (przewozy o charakterze użyteczności publicznej) Nie dotyczy: MN transport drogowy, morski, MN żegluga śródlądowa transport w celach turystycznych 16

17 Przepisy szczegółowe Przepisy UE ROZPORZĄDZENIE (WE) NR 1370/2007 PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 23 października 2007 r. dotyczące usług publicznych w zakresie kolejowego i drogowego transport u pasażerskiego oraz uchylające rozporządzenia Rady (EWG) nr 1191/69 i (EWG) nr 1107/70 17

18 DEFINICJE

19 PYTANIE Co do jest przewóz publiczny? 19

20 PUBLICZNY wg PWN 1. dotyczący całego społeczeństwa lub jakiejś zbiorowości 2. dostępny lub przeznaczony dla wszystkich 3. związany z jakimś urzędem lub z jakąś instytucją nieprywatną 4. odbywający się przy świadkach, w sposób jawny 20

21 Definicje Przewóz o charakterze użyteczności publicznej powszechnie dostępna usługa w zakresie publicznego transportu zbiorowego wykonywana przez operatora publicznego transportu zbiorowego w celu bieżącego i nieprzerwanego zaspokajania potrzeb przewozowych społeczności na danym obszarze. 21

22 Definicje Rodzaje przewozów (PTZ) Komunikacja miejska Gminne Powiatowe Przewozy pasażerskie Wojewódzkie Międzywojewódzkie Międzynarodowe 22

23 Definicje Rodzaje przewozów (PTZ) Komunikacja miejska gminne przewozy pasażerskie wykonywane w granicach administracyjnych miasta albo: a) miasta i gminy, b) miast, albo c) miast i gmin sąsiadujących jeżeli zostało zawarte porozumienie lub został utworzony związek międzygminny w celu wspólnej realizacji publicznego transportu zbiorowego 23

24 Definicje Rodzaje przewozów (PTZ) Gminne przewozy pasażerskie przewóz osób w ramach publicznego transportu zbiorowego wykonywany: w granicach administracyjnych jednej gminy lub gmin sąsiadujących, które zawarły stosowne: porozumienie lub utworzyły związek międzygminny inne niż przewozy powiatowe, wojewódzkie i międzywojewódzkie 24

25 Definicje Rodzaje przewozów (PTZ) Powiatowe przewozy pasażerskie przewóz osób w ramach publicznego transportu zbiorowego wykonywany: w granicach administracyjnych co najmniej dwóch gmin i niewykraczający poza granice jednego powiatu albo w granicach administracyjnych powiatów sąsiadujących, które: zawarły stosowne porozumienie lub utworzyły związek powiatów inne niż przewozy gminne, wojewódzkie i międzywojewódzkie 25

26 Definicje Rodzaje przewozów (PTZ) Przewóz pasażerski wojewódzki przewóz osób w ramach publicznego transportu zbiorowego wykonywany w granicach administracyjnych co najmniej dwóch powiatów i niewykraczający poza granice jednego województwa, a w przypadku linii komunikacyjnych w transporcie kolejowym także przewóz do najbliższej stacji w województwie sąsiednim, umożliwiający przesiadki w celu odbycia dalszej podróży lub techniczne odwrócenie biegu pociągu, oraz przewóz powrotny; inne niż przewozy gminne, powiatowe i międzywojewódzkie Przewóz pasażerski międzywojewódzki - przewóz osób w ramach publicznego transportu zbiorowego wykonywany z przekroczeniem granicy województwa; inne niż przewozy gminne, powiatowe i wojewódzkie 26

27 Definicje Rodzaje przewozów (PTZ) międzynarodowe przewozy pasażerskie przewóz osób w ramach publicznego transportu zbiorowego wykonywany z przekroczeniem granicy Rzeczypospolitej Polskiej, z wyłączeniem przewozów realizowanych w strefie transgranicznej strefa transgraniczna obszar co najmniej jednej gminy, powiatu lub co najmniej jednego województwa, na którym operator publicznego transportu zbiorowego świadczy usługi w zakresie publicznego transportu zbiorowego, położony bezpośrednio przy granicy Rzeczypospolitej Polskiej i obszar odpowiedniej jednostki administracyjnej położonej poza granicą Rzeczypospolitej Polskiej na terytorium sąsiedniego państwa 27

28 Definicje Elementy infrastruktury PTZ Przystanek komunikacyjny miejsce zatrzymywania się pojazdów transportu publicznego (także peron w transporcie kolejowym), przeznaczone do wsiadania lub wysiadania pasażerów na danej linii komunikacyjnej, w którym umieszcza się informacje dotyczące w szczególności godzin odjazdów środków transportu, a ponadto, w transporcie drogowym, oznaczone zgodnie z przepisami; przystanek komunikacyjny może znajdować się na dworcu Dworzec miejsce przeznaczone do odprawy pasażerów, w którym znajdują się w szczególności: przystanki komunikacyjne, punkt sprzedaży biletów oraz punkt informacji dla podróżnych 28

29 Definicje Elementy infrastruktury PTZ Przystanek komunikacyjny miejsce zatrzymywania się pojazdów transportu publicznego (także peron w transporcie kolejowym), przeznaczone do wsiadania lub wysiadania pasażerów na danej linii komunikacyjnej, w którym umieszcza się informacje dotyczące w szczególności godzin odjazdów środków transportu, a ponadto, w transporcie drogowym, oznaczone zgodnie z przepisami; przystanek komunikacyjny może znajdować się na dworcu Dworzec miejsce przeznaczone do odprawy pasażerów, w którym znajdują się w szczególności: przystanki komunikacyjne, punkt sprzedaży biletów oraz punkt informacji dla podróżnych 29

30 Definicje Elementy infrastruktury PTZ Zintegrowany węzeł przesiadkowy miejsce umożliwiające dogodną zmianę środka transportu wyposażone w niezbędną dla obsługi podróżnych infrastrukturę 30

31 Definicje Elementy infrastruktury PTZ Urządzenie przystankowe urządzanie techniczne zlokalizowane na obszarze przystanku komunikacyjnego służące pasażerom korzystającym z przystanków komunikacyjnych. Wiata przystankowa konstrukcja zaprojektowana jako osłona dla pasażerów przebywających na przystankach autobusowych, tramwajowych czy peronach kolejowych zaliczana do zbioru obiektów małej architektury miejskiej. 31

32 PYTANIE Co do jest linia kolejowa? Co to jest linia autobusowa 32

33 Definicje Linia autobusowa połączenie komunikacyjne na określonej drodze między przystankami wskazanymi w rozkładzie jazdy, po której odbywają się regularne przewozy osób. Linia kolejowa droga kolejowa mająca początek i koniec wraz z przyległym pasem gruntu, na którą składają się odcinki linii, a także budynki, budowle i urządzenia przeznaczone do prowadzenia ruchu kolejowego wraz z zajętymi pod nie gruntami. Linia transportu zbiorowego regularne połączenie w transporcie zbiorowym na określonej rozkładem jazdy trasie transportowej z wyznaczonymi przystankami i innymi określonymi atrybutami jak: dostęp do układu transportowego. 33

34 Definicje Podstawowe pojęcia PTZ Organizator PZT Operator PZT Przewoźnik 34

35 Definicje Podstawowe pojęcia PTZ Organizator publicznego transportu zbiorowego właściwa jednostka samorządu terytorialnego albo minister właściwy do spraw transportu, zapewniający funkcjonowanie publicznego transportu zbiorowego na danym obszarze 35

36 Definicje Podstawowe pojęcia PTZ Operator publicznego transportu zbiorowego samorządowy zakład budżetowy oraz przedsiębiorca uprawniony do prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie przewozu osób, który zawarł z organizatorem PTZ umowę o świadczenie usług w zakresie PTZ, na linii komunikacyjnej określonej w umowie 36

37 Definicje Podstawowe pojęcia PTZ Przewoźnik przedsiębiorca uprawniony do prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie przewozu osób na podstawie potwierdzenia zgłoszenia przewozu, a w transporcie kolejowym na podstawie decyzji o przyznaniu otwartego dostępu 37

38 PYTANIE Kto i na jakim obszarze jest organizatorem PTZ? 38

39 Podstawowe pojęcia PTZ Gmina na linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej w gminnych przewozach pasażerskich, której powierzono zadanie organizacji publicznego transportu zbiorowego na mocy porozumienia między gminami na linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej w gminnych przewozach pasażerskich, na obszarze gmin, które zawarły porozumienie. Związek międzygminny na linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej w gminnych przewozach pasażerskich, na obszarze gmin tworzących związek międzygminny 39

40 Podstawowe pojęcia PTZ Powiat na linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej w powiatowych przewozach pasażerskich, któremu powierzono zadanie organizacji publicznego transportu zbiorowego na mocy porozumienia między powiatami na linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej w powiatowych przewozach pasażerskich, na obszarze powiatów, które zawarły porozumienie. Związek powiatów na linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej w powiatowych przewozach pasażerskich, na obszarze powiatów tworzących związek powiatów. 40

41 Podstawowe pojęcia PTZ Województwo: na linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej: w wojewódzkich przewozach pasażerskich oraz w transporcie morskim, w międzywojewódzkich przewozach pasażerskich (najdłuższa linia) któremu powierzono zadanie organizacji publicznego transportu zbiorowego na mocy porozumienia między województwami właściwymi ze względu na planowany przebieg linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej na linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej w wojewódzkich przewozach pasażerskich, na obszarze województw, które zawarły porozumienie 41

42 Podstawowe pojęcia PTZ Minister właściwy do spraw transportu na linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej w międzywojewódzkich i międzynarodowych przewozach pasażerskich w transporcie kolejowym 42

43 PYTANIE Na obszarze powiatu funkcjonuje związek międzygminny. Kto jest organizatorem PTZ? 43

44 Odpowiedź Jeżeli na danym obszarze (tutaj powiatu) został utworzony związek międzygminny to na obszarze działania związku wyłączona jest właściwość powiatu, jak również województwa. 44

45 Definicje Podstawowe pojęcia PTZ Umowa o świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego umowa między organizatorem publicznego transportu zbiorowego a operatorem publicznego transportu zbiorowego, która przyznaje temu operatorowi prawo i zobowiązuje go do wykonywania określonych usług związanych z wykonywaniem przewozu o charakterze użyteczności publicznej 45

46 Definicje Podstawowe pojęcia PTZ Rekompensata z tytułu świadczenia usług publicznych każda korzyść, zwłaszcza finansowa, przyznana bezpośrednio lub pośrednio przez właściwy organ z funduszy publicznych w okresie realizacji zobowiązania z tytułu świadczenia usług publicznych lub powiązaną z tym okresem 46

47 Definicje Podstawowe pojęcia PTZ Rozsądny zysk Stopa zwrotu z kapitału, która w danym państwie członkowskim, która uznawana jest za normalną dla tego sektora i w której uwzględniono ryzyko lub brak ryzyka ingerencji organu publicznego ponoszone przez podmiot świadczący usługi publiczne. 47

48 Kontraktowanie usług PTZ Usługi w zakresie publicznego transportu zbiorowego mogą być kontraktowane w oparciu o obowiązujące, podstawowe akty prawne, tj. krajowe: Ustawę prawo zamówień publicznych, Ustawę o publicznym transporcie zbiorowym, Ustawę o koncesji na roboty budowlane i usługi, Unii Europejskiej: Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2014/23/UE, 2014/24/UE, 2014/25/UE oraz Rozporządzenie (WE) Nr 1370/2007. Zgodnie z powyższym, mając na uwadze wytyczne Komisji Europejskiej (patrz komunikat KE 2014/C 92/01 [67]) dopuszczalne są trzy warianty, zgodnie z Rys

49 Kontraktowanie usług PTZ Mając na uwadze wytyczne Komisji Europejskiej (patrz komunikat KE 2014/C 92/01 [67]) dopuszczalne są trzy warianty: Wybór operatora usług publicznego transportu zbiorowego Tryb przetargowy 1. Zamówienia publiczne na usługi 2. Koncesja na usługi Tryb bezprzetargowy 1. Bezpośrednie zawarcie umowy na usługi 49

50 Kontraktowanie usług PTZ Umowa zgodnie z obowiązującymi przepisami winna być podpisana na czas oznaczony: maksymalnie 10 lat w przypadku transportu autobusowego, maksymalnie 15 lat w przypadku transportu kolejowego. Należy zaznaczyć, że w razie konieczności, przy uwzględnieniu warunków amortyzacji środków trwałych, okres obowiązywania umów o świadczenie usług publicznych może być przedłużony maksymalnie o połowę. 50

51 Zawartość umowy szczegółowa charakterystyka usług publicznego transportu zbiorowego wynikających z zamówienia, linię komunikacyjną, linie komunikacyjne lub sieć komunikacyjną, których dotyczy umowa, czas trwania umowy, warunki dotyczące norm jakości świadczonych usług publicznego transportu zbiorowego oraz podnoszenia ich, wymagania w stosunku do środków transportu, w tym dotyczące wprowadzania nowoczesnych rozwiązań technicznych, a także ich dostosowania do potrzeb osób niepełnosprawnych oraz osób o ograniczonej zdolności ruchowej 51

52 Zawartość umowy warunki zmiany opłat za przewóz oraz innych opłat, o których mowa w ustawie Prawo przewozowe, za usługę świadczoną w zakresie publicznego transportu zbiorowego, jeżeli stroną umowy, której przysługują wpływy z tych opłat, jest operator, warunki, na jakich jest dopuszczalne podwykonawstwo w realizacji usług świadczonych w zakresie publicznego transportu zbiorowego, sposób rozpatrywania przez operatora skarg i reklamacji składanych przez pasażerów oraz przyznawania ewentualnych odszkodowań wynikających z realizacji usług świadczonych w zakresie publicznego transportu zbiorowego, częstotliwość składania sprawozdań z realizacji usług świadczonych w zakresie publicznego transportu zbiorowego, w tym informacji dotyczących liczby pasażerów na danej linii komunikacyjnej, 52

53 Zawartość umowy zasady rozliczeń, w szczególności zasady podziału kosztów za realizację usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego, z uwzględnieniem stosowania przez operatora ulg ustawowych oraz ulg ustanowionych na obszarze właściwości danego organizatora, zasady rozliczeń za realizację usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego, w przypadku wystąpienia okoliczności uniemożliwiających wykonywanie tych usług z przyczyn niezależnych od operatora, stronę umowy, której przysługują wpływy z opłat, stronę umowy, która jest zobowiązana do wykonania obowiązku, o którym mowa w art. 46 ust. 1 pkt 3, 6 oraz 9 Ustawy o publicznym transporcie zbiorowym, 53

54 Zawartość umowy zasady dystrybucji biletów publicznego transportu zbiorowego, zasady obliczania rekompensaty zgodnym z rozporządzeniem WE 1370/2007, stronę umowy, która obowiązana jest uzgodnić zasady korzystania z przystanków komunikacyjnych i dworców z ich właścicielami lub zarządzającymi, warunki wykorzystywania środków transportu w zależności od natężenia ruchu pasażerów, warunki zakupu przez operatora środków transportu drogowego niezbędnych do realizacji usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego, zasady współpracy przy tworzeniu i aktualizacji rozkładów jazdy w celu poprawy funkcjonowania przewozów, w transporcie kolejowym zakres korzystania z infrastruktury, w szczególności zakres przepustowości trasy oraz standard jakości dostępu będące przedmiotem umowy, kary umowne, warunki zmiany oraz rozwiązania umowy. 54