JESZCZE O HISTORII BADAŃ NAD OSCYLACJĄ PÓŁNOCNEGO ATLANTYKU
|
|
- Łukasz Kaczmarek
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 WIADOMOŚCI INSTYTUTU METEOROLOGII I GOSPODARKI WODNEJ Tom XXV 1II (XLIX) ISSN zeszyt I s t.. Marek Nowosad JESZCZE O HISTORII BADAŃ NAD OSCYLACJĄ PÓŁNOCNEGO ATLANTYKU Streszczenie. Termin Oscylacja Północnego Atlantyku został wprowadzony w latach 20. XX wieku przez G. T. Walkera. Wcześniej, bo w końcu XIX wieku, została odkryta przez H. H. Hildebrandssona ujemna korelacja między ciśnieniem na Islandii i na Wyspach Azorskich. W artykule zwrócono uwagę na polskojęzyczne publikacje wydane w drugim dziesięcioleciu XX wieku, w których pojawiły się informacje o wpływie rozkładu ciśnienia nad Atlantykiem na warunki pogodowe w Europie. W przetłumaczonym na język polski podręczniku P. Kleina "Meteorologia ogólna" zamieszczony jest fragment o " łagodzeniu " temperatury zimy poprzez "wiatry morskie zachodnie" sprowadzone nad Europę i związane z łącznym wpływem "minimum isladzkiego" oraz "maksimum Azorskiego". Natomiast R. Merecki w "Klimatologii Ziem Polskich" przedstawił powiązania ciśnienia w Ponta Delgada i Stykkisholmie z termiką miesięcy zimowych w Warszawie. Świadczy to o stosunkowo wczesnym poznawaniu zależności między rozkładem ciśnienia nad Atlantykiem a charakterem zim w Europie. Wstęp Przy analizowaniu warunków klimatycznych w Europie, bądź w jej częściach, jest wykorzystywany wskaźnik Oscylacji Północnego Atlantyku NAO (North Atlantic Oscillation). Jest to różnica znormalizowanych (inny termin - standaryzowanych) I wartości ciśnienia między Wyżem Azorskim i Niżem Islandzkim. Gdy mała wartość ciśnienia atmosferycznego w centrum Niżu Islandzkiego występuje synchronicznie ze znaczną wartością ciśnienia w Wyżu Azorskim (zazwyczaj są analizowane wartości średnie miesięczne), określa się taką sytuację jako dodatnią fazę NAO. Natomiast współwystępowanie większej od średniej wartości ciśnienia w Niżu Islandzkim i mnieszej od średniej wartości ciśnienia w Wyżu Azorskim stanowi ujemną fazę NAO. W czasie dodatniej fazy NAO występuje znaczny gradient ciśnienia (skierowany ku północy) między wyżej wymienionymi układami barycznymi, co powoduje intensywny przepływ powietrza z zachodu ku wschodowi. NAO występuje w czasie całego cyklu rocznego, a amplituda tej oscylacji jest największa zimą. Z NAO zsynchroni- Przy standaryzacji odejmuje się od poszczególnych elementów wartość średnią i uzyskane różnice dzieli przez odchylenie standardowe. Otrzymany w wyniku standaryzacji zbiór cechuje się średnią zero i odchyleniem standardowym jeden. 81
2 zowane są "huśtawki" temperatury (the temperature seesaw) między Grenlandią a Europą2. 1. W. H u r r e I [1995] analizował NAO w miesiącach od grudnia do marca. Określił On, że prędkość wiatru z sektora zachodniego nad Europę jest o 8 m/s większa w czasie zim o dużych wartościach NAO w porównaniu do zim o małych wartościach tego wskaźnika. NAO jest dominującą modą zmienności klimatu zimą od centralnej części Ameryki Północnej po Europę [Glossary..., 2001]. Autorzy wielu publikacji [m.in. Barry, Perry 1973, s. 414; Hurrel, 2003; Hurrel i in., 2003; Nigam, 2003; Hurrel, Dickson, 2004] zauważyli, że Oscylacja Północnego Atlantyku (NAO) jest jedną z najbardziej znanych i najwcześniej odkrytych telekoneksji. Termin "telekoneksja" jest wykorzystywany do ukazania klimatycznych powiązań między regionami oddzielonymi od siebie [Nigam, 2003]. Uważa się, że po raz pierwszy telekoneksja została przedstawiona przez H. H. H i I d e b r a n d s s o n a [1897 za: Barry, Perry, 1973]. Przykłady telekoneksj i zestawił D. D. H o u g h t o n [1996]. W literaturze polskiej definicja telekoneksji została zamieszczona m.in. w pracy 1. W i b i g [2000], czy w"słowniku Meteorologicznym" [2003], a dyskusja w artykule Z. U s t r n u I a [2002]. S. N i g a m [2003] zaprezentował główne układy telekoneksj i oraz opisał podstawowe metody ich analizy (korelacyjną oraz składowych głównych). Polski czytelnik znajdzie opis tych metod w zastosowaniu do NAO w pracy M. M i ę t u s a [2002]. Na temat telekoneksji związanych z Północnym Atlantykiem opublikowano wiele prac. Przykładowo, w literaturze polskiej w końcu lat 80. XX wieku przedstawiono istnienie silnych związków topografii względnej 500/1 000 hpa między różnymi rejonami Północnego Atlantyku i Polską w każdym z miesięcy z wyjątkiem kwietnia[sadowski, Strauch, 1988]. Oscylacja Północnego Atlantyku była przedstawiona w języku polskim przez M. M i ę t u s a [1996, 1999a, b s , 2002], A. A. M a r s z a [2000, 2002a, b, 2003], J. Wibig [1999a, b, 2000], J. Filipiaka [2001], R. Przybylaka i in. [2003], A. Wosia [2003, s ], H. Lorenc [2004, s ]. O NAO pisali też Z. Ustrnul [1997, rozdz ], J. Boryczka i in. [1999 s ,2001 s ] oraz A. A. Marsz i A. Styszyńska [2000 s ]. Szukanie powiązań między wartościami wskaźnika NAO a zróżnicowaniem poszczególnych charakterystyk klimatycznych na terenie Polski stanowiło temat dociekań: A. A. Marsza [1999] oraz A. A. Marsza i A. Styszyńskiej [2001] w odniesieniu do temperatury powietrza, J. P. G irj atowi cza [2003] do temperatury wody polskiego wybrzeża Bałtyku, A. A. M a r s z a 2 D. D. Houghton [1996] wyróżnił jako dwie różne telekoneksje: - powiązanie temperatury (surface lemperalure) na Grenlandii oraz temperatury w północnej Europie powiązanie ciśnienia na wyższych poziomach nad podzwrotnikowym Zachodnim Atlantykiem oraz ciśnienia na wyższych poziomach nad Północnym Atlantykiem (Houghton napisał "Zachodni" z dużej, a "północny " z małej litery. Por. przypis w pracy A. A. Marsza 2002a, s. 11). 82
3 i E. Ż m u d z k i ej [1999] w odniesieniu do długości okresu wegetacyjnego, a A. S t Y s z Y ń s k i ej [200 l] - do opadów. Związki między temperaturą powietrza w Warszawie a warunkami cyrkulacyjnymi, do określenia których wykorzystano m.in. wskaźnik NAO, były badane przez K. K o ż u c h o w s k i e g o i in. [1999]. Korelację między indeksami cyrkulacji strefowej i NAO określali J. D e g i r m e n d z i ć i in. [2000]. Wpływ NAO na warunki klimatyczne w Europie scharakteryzowała J. W i b i g [200 l, s ]. Hipotezę, że NAO stanowi opóźnioną o 3-6 miesięcy odpowiedź atmosfery na rozkład zasobów ciepła w oceanie, postawił A. A. M a r s z. Autor ten napisał, że wartość wskaźnika NAO H u r r e I a, jaka wystąpi w okresie nadchodzącej zimy, jest przewidywalna [M a r s z 200 l a, b 2003, 2005]. NAO na tle innych wskaźników cyrkulacj i opisał Z. Ustrnul [2002]. T. Niedźwiedź [2002] badał relacje między NAO a wskaźnikami cyrkulacji nad Polską, m.in. zaproponowanymi przez siebie wskaźnikami Oscylacji Polskiej PLO i oscylacji południkowej PLS. Istnieje kilka wersji wskaźnika NAO. Do obliczania większości z nich są wykorzystywane wartości ciśnienia z jednej z wybranych miejscowości w zasięgu Wyżu Azorskiego (ponta Delgada, Lizbona, Gibraltar) oraz jednej w zasięgu Niżu Islandzkiego (Akureyri, Stykkisholmur, Reykjavik). Zestawienie wskaźników NAO oraz ich przebiegów rocznych przedstawili J. L i or:o.z J. X. L. W a n g [2003] w artykule łatwo dostępnym za pośrednictwem internetu. W ostatnich latach proponowano kolejne wersje wskaźnika [Portis i in., 2001; Li i Wang, 2003]. Portis i in. [2001] lokalizowali "bieguny" oscylacji w różnych miejscach Atlantyku dla różnych miesięcy [na podstawie maksimum ujemnej korelacji ciśnienia SLP], tworząc wskaźnik nazwany NAO "mobile". L i i W a n g [2003] zdefiniowali "nowy" wskaźnik NAO jako różnicę między znormalizowanymi wartościami ciśnienia na równoleżnikach 35 N oraz 65 N [uśrednionymi od 80 W do 30 E]. Latem Oscylacja Północnego Atlantyku jest słabsza, a jej centra przesuwają się na zachód i występują na długości geogr o W [Li, Wang 2003 fig. 4]. W literaturze polskiej zwracano uwagę, pod kątem historii NAO, na postać G i I b erta T h om as a Wa I kera, który wprowadził termin "oscylacje" [Wibig, 1999a, 2000, 200 l s. 10; Marsz, 2002a]. Z prac pochodzących z I połowy XX wieku jest cytowana pozycja Wal ker a i B l i s s a z początku lat 30. XX wieku [Wibig, 2000, 2001; Miętus, 2002; Ustrnul, 2002; Przybylak i in., 2003]. o początkach historii badań nad NAO Historia badań nad NAO została ukazana w obszernej monografii poświęconej NAO, w artykule S t e p h e n s o n a i in. [2003]. Autorzy opisali szereg wątków z poszczególnych etapów badań nad NAO. Niniejszy rozdział powstał na podstawie informacji zamieszczonych w tym artykule. Historię spostrzeżeń nad Oscylacją Północnego Atlantyku rozpocząć można nawet od mitologii norweskiej. Jej fragmenty interpretuje się jako umiejętność prognozowania 3 kolejnych surowych zim (silnie ujemna faza NAO). Już 83
4 w wieku XVIII określano zrozmcowanie temperatury między Grenlandią a Niemcami. Nie były to bezpośrednie pomiary, lecz wnioskowanie na podstawie stopnia zlodzenia morza. Pomiary temperatury na Grenlandii rozpoczęto w ramach sieci założonej w roku 1870 przez Towarzystwo Palatyńskie (Societas Meteorologica Palatyna). Badania nad regionalnym zróżnicowaniem zmienności temperatury na półkuli północnej prowadził w I połowie XIX wieku H. W. D o v e. Zauważył on, że zmienność temperatury ze wschodu na zachód często akcentowała się wyraźnej niż z północy na południe. Za bodziec do badań nad zimami w Europie uważa się anomainie zimną zimę 1879/1880. J. Hann analizował w końcu XIX zróżnicowanie średniej miesięcznej temperatury między Jakobshavn na zachodnim wybrzeżu Grenlandii a Wiedniem. L. T e i s s e r e n c d e B o r t wyróżnił 5 typów anomalnych zim na podstawie położenia Wyżu Azorskiego, Wyżu Rosyjskiego i do jakiegoś stopnia też Niżu Islandzkiego. Konc e pcją wprowadzoną przez T e i s s e r e n c d e B o r t 'a został zainspirowany w końcu XIX wieku H. H. H i I d e b r a n d s s o n. Zbadał On czasowe serie ciśnienia z różnych miejsc i odkrył ujemną korelację między ciśnieniem na Islandii i na Wyspach Azorskich. W końcu XIX wieku zarówno O. Pettersen, jak i W. M e i n ar d u s, zwrócili uwagę na znaczenie oddziaływania ocean - atmosfera w rejonie północnego Atlantyku. F. M. E x n e r opublikował w r wyniki wszechstronnych i dokładnych badań anomalii ciśnienia na półkuli północnej. Uznano je za krok w kierunku tworzenia map korelacyjnych, ukazujących przestrzenną strukturę NAO. G. T. Wal ker w r [za Stephensonem i in., 2003] określił pracę F. E x n e r a jako ciekawą i ważną i polecał ją czytelnikom zainteresowanym " północnymi powiązaniami". Wal ker grupował powiązania jako "Oscylacja Południowa" i "Oscylacja Północna". W tej ostatniej zostały określone Oscylacja Północnego Atlantyku i Oscylacja Północnego Pacyfiku [Stephenson i in., 2003]. Akcenty w polskiej literaturze w drugim dziesięcioleciu XX wieku We współczesnej literaturze polskiej występują nawiązania do wyników badań Wal ke r a. J. W i b i g [2000, s. 121] napisała m.in. "Już w 1924 r. Sir Gilbert Walker zauważył, że istnieją silne związki między oboma tymi układami barycznymi [Niżem Islandzkim i Wyżem Azorskim] i nazwał je Oscylacją Północnoatlantycką". Natomiast A. A. M a r s z [2003, s. l] zamieścił zdanie "Od czasu identyfikacji Oscylacji Północnego Atlantyku przez sir G. Walkera [1924 r.] zainteresowanie badaczy skupia się... " Zatrzymując się na historii, zwracają uwagę prace polskojęzyczne z drugiego dziesięciolecia XX wieku. Powiązania między głębokością Niżu Islandzkiego i wielkością Wyżu Azorskiego oraz wynikający z nich wpływ na warunki klimatyczne zachodniej części Europy przedstawiono po polsku jeszcze przed wprowadzeniem przez G. Wal ker a terminu "Oscylacja Północnego Atlantyku". Mianowicie, w podręczniku "Meteorologia ogólna", przetłumaczonym na język polski w roku 1915, znajduje się następujący fragment [Klein, 1915 s. 374]: 84
5 " Rozkład przeciętnego ciśnienia atmosferycznego... wpływa na klimat przez pośrednictwo wiatrów, którymi rządzi. Tak minimum islandzkie łącznie z wpływem maximum Azorskiego i Bermudzkiego sprowadzają nad Europę zachodnią przewagę wiatrów morskich zachodnich i południowo-zachodnich, silnie łagodząc temperaturę zimy; ". R. Merecki [1914, s. 185 i 190] napisał podobnie: "... wnosimy bez wahania, że stan wysoki ciśnienia po nad Atlantykiem na północo-zachodzie podczas ostrych mrozów u nas jest regułą, stan zaś niski należy do wyjątków. Czytamy dalej, że ciśnienie na południo-zachodzie, w Ponta Delgada i w Lizbonie, kształtuje się wręcz odmiennie; tam regułą jest stan niski ciśnienia, do wyjątków natomiast, przypuszczalnie nawet dość licznych - stan wysoki. Prawdziwość powyższych reguł potwierdza zachowanie się ciśnienia, jeszcze silniej zaakcentowane, podczas wyjątkowo ciepłych miesięcy zimowych w Warszawie. Prawie bez wyjątku (96% wypadków) w Stykkisholmie wówczas panuje zniżka ciśnienia, obejmując północ i północo-wschód Europy (Petersburg, Ekaterinburg). Odwrotnie zachowuje się Ponta Delgada i Lizbona, z nielicznymi wyjątkami... Wzajemny związek pomiędzy stanem ciśnienia w dwuch ośrodkach cyrkulacyi atmosferycznej, w Ponta Delgada i Stykkisholmie, równocześnie z niezwykłymi zimami u nas, jest zarysowany nader wyraźnie". W artości ciśnienia atmosferycznego w Stykkisholmie wykorzystano w r jako jeden ze składników naj starszego wskaźnika NAO - określonego przez Wal ker a i B I i s s a [za: Marsz 2002a s. 21; Stephenson i in., 2003 s. 42]. Natomiast ciśnienie z Ponta Delgada stanowi składową wskaźnika NAO R o g e r s a, zaproponowanego w latach 80. XX wieku. Przedstawione wyżej cytaty informują, że już ok r. zwrócono uwagę na powiązania rozkładu ciśnienia nad Północnym Atlantykiem (dziś nazwać można to fazami NAO) z natężeniem cyrkulacji strefowej nad Europą i termicznymi skutkami tego natężenia. Zwrócić można też uwagę, że wykryte zależności dotyczą okresu zimowego, w czasie którego, jak dziś wiadomo, amplituda NAO jest największa. W pierwszych latach XX wieku próbowano we względnie ogólny sposób określać charakter zim w Europie w zależności od rozkładu ciśnienia nad Północnym Atlantykiem. Obecnie rozkład ten nazywany jest - fazami NAO. Określenia te znalazły odbicie zarówno w pracy P. Kle i n a [1915], tłumaczonej na język polski przez R. M e r e c k i e g o, jak i w fundamentalnym dla polskiej klimatologii dziele R. Mereckiego [1914]. Wydaje się, iż ostatnie z zacytowanych wcześniej zdań z pracy M e r e c k i e g o jest czytelnym ukazaniem telekoneksji. Nie były wtedy, kilkanaście lat po publikacji H. H i l d e b r a n d s o n a, stosowane terminy "telekonekcja" czy "Oscylacja Północnego Atlantyku", lecz istota zjawiska została już w znacznym stopniu zauważona i opisana. Powiązano z nią temperaturę powietrza w Warszawie. 85
6 Podsumowanie Sięgając do dwóch polskojęzycznych prac z połowy drugiego dziesięciolecia XX wieku, można zauważyć, że znano wtedy skorelowanie wartości ciśnienia atmosferycznego w Niżu Islandzkim oraz w Wyżu Azorskim i widziano powiązania rozkładu ciśnienia na obszarze Północnego Atlantyku z charakterem zim w zachodniej i środkowej Europie. Mowa jest o okresie przed wprowadzeniem przez G. T. Wal ker a terminu "Oscylacja Północnego Atlantyku" Podziękowania Autor składa podziękowania za konstruktywne uwagi dr. hab. M. Miętusowi. Dziękuję też prof. dr. hab. A. A. Marszowi za cenne uwagi. LITERATURA B ar r y R. G., P e r r y A. H., 1973, Synoptic climatology. Methods and Applications. Methuen, London, ss. 555 B o r y c z k a J., S t o p a - B o r y c z k a M., B a r a n o w s k i D., B ł a ż e k E., S k r z y p c z y k 1., 2001, Atlas współzależności parameetrów meteorologicznych i geograficznych w Polsce, XV Prognozy zmian klilmatu miast Europy. Warszawa: Wydaw. UW, ss. 249 Boryczka J., Stopa-Boryczka M., Błażek E., Skrzypczyk J., 1999, Atlas współzależności parametrów meteorologicznych i geograficznych w Polsce. XIII Cykliczne zmiany klimatu miast w Europie. Warszawa: Wydaw. UW, ss. 283 D e g i r m e n d z i ć 1., K o ż u c h o w s k i K., W i b i g 1., 2000, Epoki cyrkulacyjne XX" wieku i zmienność typów cyrkulacji atmosferycznej w Polsce. Prz. Geof., XLV, 3-4, F i I i P i a k J., 2001, Zależność zmienności warunków termicznych w Gdańsku od cyrkulacji atmosferycznej wre jonie Europy i północnej części Oceanu Atlantyckiego. Rocz. Fiz.-Geogr., Uniw. Gdański, VI, G i r j a t o w i c z J. P., 2003, Wpływ Oscylacji Północnoatlantyckiej na temperaturę wody polskiego wybrzeża Bałtyku. Prz. Geof., XLVIII, 1-2, Glossary ofterms used in the IPCC Third Assessment Report, 2001, ttp:// H o u g h t o n D. D., 1996, Teleconnections. W: Encyclopedia of Climate and Weather, Red. S. H. Schneider, Vol. 2, H u r r e I 1. W., 1995, Decadal Trends in the North Atlantic Osillation: Regiona' Temperatures and Precipitation. Science, 269, H u r r e I J. W., 2003, North Atlantic and Arctic Oscillation. W: Encyclopedia of Atmospheric Sciences, Red. 1. W. Holton, J. A. Curry, 1. A. Pyle, Vol. 2, , Academic Press + EIsevier Science H u r r e I 1. W., D i c k s o n R. R., 2004, Chmate variability over /he North A/lan/ic. W: Marine Ecosystems and Climate Variation - the North Atlantic. Red. N. C. Stenseth, G. Ottersen, J. W. Hurrell i A. Belgrano, Oxford University Press, 15-31, ttp:// H u rr ell J. W., K u s h n i r Y., O t t e r s e n G., V i s b e c km., 2003, An Overview of the North Atlantic Oscillation. W: The North Atlantic Oscillation: Climate Signiticance and Environmental Impact, Red. J. W. Hurrell, Y. Kushnir, G. Ottersen, M. Visbeck, Geophysical Monograph Series, 134, 1-35, K I e i n P., 1915, Meteorologia ogólna. Skład Główny w Księgarni Gebethnera i Wolffa, przełożył R. Merecki, Warszawa 86
7 Kożuchowski K., Degirmendzić J., Fortuniak K., Wibig 1., 1999, Tendencje zmian sezonowych wpektów klimatu w Polsce. W: Zmiany i zmienność klimatu Polski, Łódź, L i J ';N a n g J. X. L., 2003,A New North Atlantic Oscil/ation Index and its Variability. Advances in Atmospheric Sciences, 20, 5, ikan/aas/aas2003/200305/03050 I.pdf L o r e n c H., 2004, Klimat - wybrane zagadnienia. IMGW, Warszawa, 7-84 M a r s z A. A., 1999, Oscylacja Północnoatlantycka a reżim termiczny zim na obszarze północno-zachodniej Polski i na polskim wybrzeżu Baltyku. Prz. Geogr., LXXI, 3, M a r s z A. A., 2000, Związki między wskaźnikiem oscylacji Północnego Atlantyku a przenosem wód atlantyckich i ciepła przez Kanał Farero-Szetlandzki. Pr. Wydz. Nawigacyjnego WSM w Gdyni, 10, M a r s z A. A., 200 I a, Rozklad anomalii temperatury na powierzchni Północnego Atlantyku a wartość zimowego wskaźnika Oscylacji Północnego Atlantyku - problem prognozy wartości wskaźnika. Pr. Wydz. Nawigacyjnego WSM w Gdyni, 12, M a r s z A. A., 2001 b, Stan termiczny Północnego Atlantyku a reżim termiczny zim na polskim wybrzeżu Bałtyku (problem długoterminowej prognozy termiki zim). WSM w Gdyni, Wydz. Nawigacyjny, Kat. Meteorologii i Oceanografii, Gdynia, ss. 107 M a r s z A. A., 2002a, Wprowadzenie (istota NA O, historia, wskaźniki). W: Oscylacja Północnego Atlantyku i jej rola w kształtowaniu zmienności i warunków klimatycznych i hydrologicznych Polski, Akademia Morska w Gdyni, Wydz. Nawigacyjny, Kat. Meteorologii i Oceanografii, Red. A. A. Marsz, A. Styszyńska, 11-29, Gdynia M a r s z A. A., 2002b, NAO a cyrkulacja wód Północnego Atlantyku, związku NAO z polem temperatury powierzchni oceanu. W: Oscylacja Północnego Atlantyku i jej rola w kształtowaniu zmienności i warunków klimatycznych i hydrologicznych Polski, Akademia Morska w Gdyni, Wydz. Nawigacyjny, Kat. Meteorologii i Oceanografii, Red. A. A. Marsz, A. Styszyńska, 47-74, Gdynia M a r s z A. A., 2003, (w druku), W sprawie genezy Oscylacji Północnego Atlantyku (NA O). html M a r s z A. A., 2005, O oceanicznych uwarunkowaniach cyrkulacyjnego i termicznego charakteru zimy w Polsce i środkowej Europie. Akademia Morska w Gdyni, Wydz. Nawigacyjny, ss. 63 M a r s z A. A., S t Y s z Y ń s k a A., 2000, Fazy kontynentalizacji i oceanizacji klimatu nad obszarem Baltyku w XIX i XX wieku. Acta UMK, Geografia XXXI, 106, I M a r s z A. A., St y s z Y ń s k a A., 200 I, Oscylacja Pólnocnego Atlantyku a temperatura powietrza nad Polską. WSM w Gdyni, Wydz. Nawigacyjny, Gdynia, ss. 101 M a r s z A. A., Ż m u d z k a E., 1999, Oscylacja Północnego Atlantyku a długość okresu wegetacyjnego w Polsce. Prz. Geof. XLIV, 4, M e r e c k i R., 1914, Klimatologia Ziem Polskich. Drukarnia i litografia Jana Cotty, Kapucyńska 7, Warszawa M i ę t u s M., 1996, Wieloletnia zmienność pola barycznego i lokalnej cyrkulacji atmosferycznej w rejonie północnego Atlantyku. Problemy Klimatologii Polarnej, 6, 7-16, Gdynia M i ę t u s M., 1999a: Empiryczne funkcje własne regionalnego pola barycznego w basenie Północnego Atlantyku. Problemy Klimatologii Polarnej, 9, 9-22, Gdynia M i ę t u s M., 1999b, Rola regionalnej cyrkulacji atmo~ferycznej w kształtowaniu warunków klimatycznych i oceanograficznych w polskiej strefie brzegowej Morza Bałtyckiego. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Warszawa, ss. 157, Materiały Badawcze Ser. Meteorologia-29 M i ę t u s M., 2002, NAO a cyrkulacja atmosferyczna w rejonie Północnego Atlantyku i Europy. W: Oscylacja Północnego Atlantyku i jej rola w kształtowaniu zmienności i warunków klimatycznych i hydrologicznych Polski, Akademia Morska w Gdyni, Wydz. Nawigacyjny, Kat. Meteorologii i Oceanografii, Red. A. A. Marsz, A. Styszyńska, 3 I -45, Gdynia M i ę t u s M., F i l i p i ak 1., 2002, Wpływ termiki powierzchni warstwy wody północnego Atlantyku na wielkoskalową cyrkulację atmosferyczną w rejonie Atlantyku i Europy oraz na 87
8 warunki termiczne w Polsce w XX w. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Warszawa, ss. 68, Materiały Badawcze Ser. Meteorologia - 35 N i e d ź w i e d ź T., 2002, Relacje między NAO a wskaźnikami cyrkulacji nad Polską. W: Oscylacja Północnego Atlantyku i jej rola w kształtowaniu zmienności i warunków klimatycznych i hydrologicznych Polski, Akademia Morska w Gdyni, Wydz. Nawigacyjny, Kat. Meteorologii i Oceanografii, Red. A. A. Marsz, A. Styszyńska, 87-97, Gdynia N i e d ź w i e d ź T., 2003, Variability of Atmospheric Circulation in Southern Poland in the 20th Century. Straszczenie: Zmienność cyrkulacji atmosfery w Polsce południowej w XX wieku. Stud. Geogr., 75, Acta Univ. Wratisl. No 2542, N i g a m S., 2003,: Teleconnections. W: Encyclopedia of Atmosphefic Sciences, Red. 1. W. Holton, 1. A. Curry, l. A. Pyle, Vol. 6, , Academic Press + Elsevier Science Portis D. H., Walsh l. E.,EI Hamly M.,Lamb P. I.,2001, SeasonalityoftheNorth Atlantic Oscil/ation. l. Climate, 14, P r z y b y I a k R., W ó j c i k G., M a r c i n a kk., 2003, Wpływ Oscylacji Północnoatlantyckiej i Arktycyznej na warunki termiczne chłodnej pory roku w Polsce w XVI-XX wiekach. Prz. Geof., XLVIII, 1-2,61-74 S a d o w s k i M., S t r a u c h A., 1988, Związek elementów klimatu Polski z temperaturą wody w Atlantyku Północnym. Wiad. IMGW, XI (XXXII), 1-2,75-92 Słownik Meteorologiczny, 2003, Red. T. Nied źw iedź, Polskie Towarzystwo Geofizyczne, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Warszawa, ss. 496 S t e p h e n s o n D. B., W a n n e r H., B r 6 n n i m a n n S., L u t e r b a c h er 1., 2003, The History ofscientijic Research on the North Atlantic Oscil/ation. W: The North Atlantic Oscillation: Climate Significance and Environmental Impact, red. I.W. Hurrell, Y. Kushnir, G. Ottersen, M. Visbeck, Geophysical Monograph Series, 134,37-50 S t Y s z Y ń s k a A., 200 I, Oscylacja Północnego Atlantyku a opady na obszarze Polski. Pr. i Stud. Geogr. UW, 29, , Wydaw. UW, Warszawa U s t r n u I Z., 1997, Zmienność cyrkulacji atmo~fery na półkuli północnej w XX wieku. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Warszawa, ss. 208, Materiały Badawcze IMGW, Ser. Meteorologia - 27 U s t r n u I Z., 2002, Wskaźnik NAO na tle innych wskaźników cyrkulacji. W: Oscylacja Północnego Atlantyku i jej rola w kształtowaniu zmienności i warunków klimatycznych i hydrologicznych Polski, Akademia Morska w Gdyni, Wydz. Nawigacyjny, Kat. Meteorologii i Oceanografii, Red. A. A. Marsz, A. Styszyńska, 75-84, Gdynia W i b i g 1., I 999a, Cyrkulacja atmosferyczna nad Europą na powierzchni izobarycznej 500 hpa. Cz. I - Zima. Prz. Geof., XLIV, 1-2, W i b i g 1., 1999b, Cyrkulacja atmosferyczna nad Europą na powierzchni izobarycznej 500 hpa. Cz. Il - Wiosna, lato, jesi eń. Prz. Geof., XLIV, 1-2,25-38 W i b i g l., 2000, Oscylacja Północnoatlantycka ijej wpływ na kształtowanie pogody i klimatu. Prz. Geof. XLV, 2, W i b i g l., 2001, Wpływ cyrkulacji atmosferycznej na rozkład przestrzenny anomalii temperatury i opadów w Europie. Rozprawy hab. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, ss. 208 Wo ś A., 2003, Charakterystyczne cechy zim w Poznaniu w drugiej połowie XX wieku w wybranych typach pogody. Pr. Geogr. 188, IGiPZ PAN, Dr Marek Nowosad Uniwersytet Marii Sklodowskiej-Currie Zaklad Meteorologii i Klimatologii Lublin, Al. Kraśnicka 2c 88
DOBOWE AMPLITUDY TEMPERATURY POWIETRZA W POLSCE I ICH ZALEŻNOŚĆ OD TYPÓW CYRKULACJI ATMOSFERYCZNEJ (1971-1995)
Słupskie Prace Geograficzne 2 2005 Dariusz Baranowski Instytut Geografii Pomorska Akademia Pedagogiczna Słupsk DOBOWE AMPLITUDY TEMPERATURY POWIETRZA W POLSCE I ICH ZALEŻNOŚĆ OD TYPÓW CYRKULACJI ATMOSFERYCZNEJ
Bardziej szczegółowoOSCYLACJA PÓŁNOCNEGO ATLANTYKU A OPADY NA OBSZARZE POLSKI
WARSZAWA 2001 PRACE I STUDIA GEOGRAFICZNE TOM 29 OSCYLACJA PÓŁNOCNEGO ATLANTYKU A OPADY NA OBSZARZE POLSKI Anna Styszyńska Wyższa Szkoła Morska w Gdyni Katedra Meteorologii i Oceanografii Nautycznej Wydziału
Bardziej szczegółowoCechy klimatu Europy. Czynniki kształtujące klimat Europy
Czynniki kształtujące klimat Europy Cechy klimatu Europy położenie geograficzne kontynentu Zszerokością geograficzną związane jest nasłonecznienie powierzchni lądu, długość dnia i nocy, a pośrednio rozkład
Bardziej szczegółowoSusza meteorologiczna w 2015 roku na tle wielolecia
Susza meteorologiczna w 2015 roku na tle wielolecia Irena Otop IMGW-PIB Warszawa, 24.02.2016 r. Seminarium PK GWP PLAN PREZENTACJI 1. Wprowadzenia: definicja suszy i fazy rozwoju suszy 2. Czynniki cyrkulacyjne
Bardziej szczegółowoPróba zastosowania metody wydzielania naturalnych okresów synoptycznych na przykładzie dorzecza górnej Wisły
Marek Nowosad Zakład Meteorologii i Klimatologii UMCS Próba zastosowania metody wydzielania naturalnych okresów synoptycznych na przykładzie dorzecza górnej Wisły Zjazd Polskiego Towarzystwa Geograficznego
Bardziej szczegółowo2. Pogoda i klimat sprawdzian wiadomości
1. 2. Pogoda i klimat sprawdzian wiadomości 1. Cele lekcji Cel ogólny: podsumowanie wiadomośći z działu dotyczącego atmosfery. i. a) Wiadomości Uczeń: wie, co to jest atmosfera, zna składniki atmosfery,
Bardziej szczegółowoEkstremalne zdarzenia meteorologiczne i hydrologiczne w Polsce (ocena zdarzeń oraz prognozowanie ich skutków dla środowiska życia człowieka)
Ekstremalne zdarzenia meteorologiczne i hydrologiczne w Polsce (ocena zdarzeń oraz prognozowanie ich skutków dla środowiska życia człowieka) Projekt badawczy PBZ-KBN-086/P04/2003 (zamawiany) Koordynator
Bardziej szczegółowoOpady normalne i anomalie w Koszalinie w latach
Grażyna Dederko Opady normalne i anomalie w Koszalinie w latach 1951 1995 Opady atmosferyczne należą do elementów meteorologicznych o bardzo dużej zmienności w czasie i przestrzeni. Charakterystyczną cechą
Bardziej szczegółowoSPITSBERGEN HORNSUND
Polska Stacja Polarna Instytut Geofizyki Polska Akademia Nauk Polish Polar Station Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences BIULETYN METEOROLOGICZNY METEOROLOGICAL BULLETIN SPITSBERGEN HORNSUND
Bardziej szczegółowoACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS KSZTAŁTOWANIE SIĘ WIELKOŚCI OPADÓW NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA MIEJSKIEGO KRAKOWSKIEGO
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA GEOGRAPHICA PHYSICA 3, 1998 Elżbieta Cebulak KSZTAŁTOWANIE SIĘ WIELKOŚCI OPADÓW NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA MIEJSKIEGO KRAKOWSKIEGO THE PRECIPITATION ON THE AREA OF CRACOW
Bardziej szczegółowoInformacja o seminarium licencjackim z zakresu meteorologii i klimatologii w ramach studiów I stopnia Geografia
WYDZIAŁ BIOLOGII, GEOGRAFII I OCEANOLOGII INSTYTUT GEOGRAFII Informacja o seminarium licencjackim z zakresu meteorologii i klimatologii w ramach studiów I stopnia Geografia KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII
Bardziej szczegółowoNORMALNE SUMY OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH W WYBRANYCH STACJACH LUBELSZCZYZNY. Szczepan Mrugała
Acta Agrophysica, 2005, 6(1), 197-203 NORMALNE SUMY OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH W WYBRANYCH STACJACH LUBELSZCZYZNY Szczepan Mrugała Zakład Meteorologii i Klimatologii, Instytut Nauk o Ziemi, Uniwersytet Marii
Bardziej szczegółowoInformacja o seminarium dyplomowym z zakresu meteorologii i klimatologii r.a. 2017/2018
KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII INSTYTUT GEOGRAFII WYDZIAŁ OCEANOGRAFII I GEOGRAFII Informacja o seminarium dyplomowym z zakresu meteorologii i klimatologii r.a. 2017/2018 SKŁAD OSOBOWY: Prof. dr hab.
Bardziej szczegółowoCyrkulacja oceanów. Ocean światowy. Skład wody morskiej. Rozkład zasolenia
Ocean światowy Cyrkulacja oceanów Oceany zajmują powierzchnie 361 mln km 2 (tj. 71% powierzchni Ziemi) Ocean Spokojny - 180 mln km 2 Ocean Atlantycki - 106 mln km 2 Ocean Indyjski - 75 mln km 2 Średnia
Bardziej szczegółowoZAŁĄCZNIK 7 - Lotnicza Pogoda w pytaniach i odpowiedziach.
Prąd strumieniowy (jet stream) jest wąskim pasem bardzo silnego wiatru na dużej wysokości (prędkość wiatru jest > 60 kts, czyli 30 m/s). Możemy go sobie wyobrazić jako rurę, która jest spłaszczona w pionie
Bardziej szczegółowoCo mówią wieloletnie serie obserwacji meteorologicznych na temat zmian klimatu w Europie?
Co mówią wieloletnie serie obserwacji meteorologicznych na temat zmian klimatu w Europie? Robert TWARDOSZ Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytet Jagielloński Współczesny monitoring klimatu
Bardziej szczegółowoBorucino ROK Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny. Nr 109 (158) KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański
Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino ROK 218 KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański Nr 19 (158) ISSN 281-884X Od Redakcji: Opracowanie i publikację warunków
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYCZNE DLA HORNSUNDU TYPY POGODY A CYRKULACJA ATMOSFERY WEATHER TYPES CHARACTERISTIC OF HORNSUND AND ATMOSPHERE CIRCULATION.
Problemy Klimatologii Polarnej 17 2007 105 111 CHARAKTERYSTYCZNE DLA HORNSUNDU TYPY POGODY A CYRKULACJA ATMOSFERY WEATHER TYPES CHARACTERISTIC OF HORNSUND AND ATMOSPHERE CIRCULATION Jacek Ferdynus Katedra
Bardziej szczegółowoCYKLICZNE ZMIANY MIEJSKIEJ WYSPY CIEPŁA W WARSZAWIE I ICH PRZYCZYNY. Cyclic changes of the urban heat island in Warsaw and their causes
Prace i Studia Geograficzne 2011, T. 47, ss. 409 416 Maria Stopa-Boryczka, Jerzy Boryczka, Jolanta Wawer, Katarzyna Grabowska Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Zakład Klimatologii
Bardziej szczegółowoCechy klimatu Polski. Cechy klimatu Polski. Wstęp
Cechy klimatu Polski Cechy klimatu Polski Wstęp Klimat to przeciętne, powtarzające się corocznie stany atmosfery występujące na danym obszarze, określone na podstawie wieloletnich obserwacji i pomiarów
Bardziej szczegółowoTypy strefy równikowej:
Strefa równikowa: Duży dopływ energii słonecznej w ciągu roku, strefa bardzo wilgotna spowodowana znacznym parowaniem. W powietrzu występują warunki do powstawania procesów konwekcyjnych. Przykładem mogą
Bardziej szczegółowoZmienność wskaźnika cyrkulacji zachodniej nad Europą w XX wieku
K. Piotrowicz, R. Twardosz (red.) Wahania klimatu w różnych skalach przestrzennych i czasowych Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytet Jagielloński Kraków, 2007, 55-63 Zmienność wskaźnika
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ LEKCJI GEOGRAFII W SZKOLE ŚREDNIEJ. Opracowała: Elżbieta Paluchowska
SCENARIUSZ LEKCJI GEOGRAFII W SZKOLE ŚREDNIEJ Opracowała: Elżbieta Paluchowska Temat: Charakterystyka klimatu Polski. Cele lekcji: uczeń zna czynniki kształtujące klimat w Polsce, potrafi podzielić je
Bardziej szczegółowoROK Borucino. Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny. Nr 84 (132) ISSN X
Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino ROK 216 KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański Nr 84 (132) ISSN 281-884X Od Redakcji: Opracowanie i publikację warunków
Bardziej szczegółowoWAHANIA ROCZNE I TENDENCJE ZMIAN TEMPERATURY POWIETRZA W KOSZALINIE ANNUAL FLUCTUATIONS AND TRENDS OF THEIR CHANGES AIR TEMPERATURE IN KOSZALIN
Słupskie Prace Geograficzne 6 2009 Małgorzata Kirschenstein Dariusz Baranowski Akademia Pomorska Słupsk WAHANIA ROCZNE I TENDENCJE ZMIAN TEMPERATURY POWIETRZA W KOSZALINIE ANNUAL FLUCTUATIONS AND TRENDS
Bardziej szczegółowoOscylacja Północnoatlantycka a wielkość zachmurzenia na obszarze Polski
K. Piotrowicz, R. Twardosz (red.) Wahania klimatu w różnych skalach przestrzennych i czasowych Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytet Jagielloński Kraków, 2007, 85-91 Oscylacja Północnoatlantycka
Bardziej szczegółowoZMIANY SKŁADOWEJ STREFOWEJ PRĘDKOŚCI WIATRU (U-wind) W REJONIE SPITSBERGENU ZACHODNIEGO ( )
Problemy Klimatologii Polarnej 16 2006 107 114 ZMIANY SKŁADOWEJ STREFOWEJ PRĘDKOŚCI WIATRU (U-wind) W REJONIE SPITSBERGENU ZACHODNIEGO (1981 2005) THE CHANGES OF ZONAL WIND SPEED COMPONENT (U-wind) AT
Bardziej szczegółowoDŁUGOTRWAŁOŚĆ WYSTĘPOWANIA MAS POWIETRZNYCH W POLSCE POŁUDNIOWEJ ( ) Duration of air mass occurrence in Southern Poland ( )
Prace i Studia Geograficzne 2011, T. 47, ss. 247 253 Paweł Kotas Uniwersytet Jagielloński, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Zakład Klimatologii 30 387 Kraków, ul. Gronostajowa 7 e-mail: pawel.kotas@uj.edu.pl
Bardziej szczegółowoZAĆMIENIA. Zaćmienia Słońca
ZAĆMIENIA Zaćmienia Słońca 1. Całkowite zaćmienie Słońca 20 marca 2015. Pas fazy całkowitej zaćmienia rozpocznie się 20 marca 2015 o godzinie 9 h 10 m na północnym Atlantyku, prawie 500 km na południe
Bardziej szczegółowoUniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych Instytut Geografii Fizycznej i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego Zakład Klimatologii Ogólnopolska Konferencja
Bardziej szczegółowoROK Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny. Borucino. Nr 44 (93) ISSN X
Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino ROK 213 KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański Nr 44 (93) ISSN 281-884X Od Redakcji: Opracowanie i publikację warunków
Bardziej szczegółowoKLIMAT POLSKI I JEGO ZMIANY. SYLABUS A. Informacje ogólne
KLIMAT POLSKI I JEGO ZMIANY SYLABUS A. Informacje ogólne Elementy sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod przedmiotu Język
Bardziej szczegółowoPróba oceny warunków klimatycznych terenu gminy Wąwolnica w województwie lubelskim
Bogusław M. Kaszewski, Marek Nowosad, Krzysztof Siwek Zakład Meteorologii i Klimatologii UMCS Próba oceny warunków klimatycznych terenu gminy Wąwolnica w województwie lubelskim Konferencja Klimat Pola
Bardziej szczegółowoTransport ciepła do Oceanu Arktycznego z wodami Prądu Zachodniospitsbergeńskiego
VI Doroczna Konferencja Naukowa INSTYTUTU OCEANOLOGII PAN W SOPOCIE Transport ciepła do Oceanu Arktycznego z wodami Prądu Zachodniospitsbergeńskiego Waldemar Walczowski Jan Piechura Schemat Globalnej Cyrkulacji
Bardziej szczegółowoUniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny
Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino-Kościerzyna-Ostrzyce KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański Nr 47 (96) MAJ 2014 ISSN 2081-884X Od Redakcji: Opracowanie
Bardziej szczegółowoUniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny
Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino-Kościerzyna-Ostrzyce KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański Nr 45 (94) MARZEC 214 ISSN 281-884X Od Redakcji: Opracowanie
Bardziej szczegółowoZAŁĄCZNIK 17 Lotnicza Pogoda w pytaniach i odpowiedziach
GLOBALNA CYRKULACJA POWIETRZA I STREFY KLIMATYCZNE Terminu klimat używamy do opisu charakterystycznych cech/parametrów pogody dla danego obszaru geograficznego. W skład tych parametrów wchodzą: temperatura,
Bardziej szczegółowoSPITSBERGEN HORNSUND
Polska Stacja Polarna Instytut Geofizyki Polska Akademia Nauk Polish Polar Station Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences BIULETYN METEOROLOGICZNY METEOROLOGICAL BULLETIN SPITSBERGEN HORNSUND
Bardziej szczegółowoPrognoza na najbliższy tydzień
08.09.2019, Warszawa Komunikat Biura Prasowego IMGW-PIB Prognoza na najbliższy tydzień 09-15.09.2019 Mokry początek tygodnia, ale nie wszędzie W poniedziałek czeka nas dość duże zróżnicowanie w pogodzie.
Bardziej szczegółowoSPITSBERGEN HORNSUND
Polska Stacja Polarna Instytut Geofizyki Polska Akademia Nauk Polish Polar Station Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences BIULETYN METEOROLOGICZNY METEOROLOGICAL BULLETIN SPITSBERGEN HORNSUND
Bardziej szczegółowoKatedra Meteorologii i Klimatologii, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski ul. Prawocheńskiego 21, Olsztyn
Acta Agrophysica, 2004, 3(2), 385-392 WPŁYW WSKAŹNIKÓW CYRKULACYJNYCH PÓŁKULI PÓŁNOCNEJ NA TEMPERATURĘ I OPADY W POLSCE PÓŁNOCNO-WSCHODNIEJ Zbigniew Szwejkowski, Ewa Dragańska, Barbara Banaszkiewicz Katedra
Bardziej szczegółowoUniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny
Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino-Kościerzyna-Ostrzyce KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdaoski Nr 8 (57) LUTY 2011 ISSN 2081-884X Od Redakcji: Opracowanie
Bardziej szczegółowoCharakterystyka wezbrań sztormowych wzdłuż polskiego wybrzeża Morza Bałtyckiego
Charakterystyka wezbrań sztormowych wzdłuż polskiego wybrzeża Morza Bałtyckiego Mgr Paweł Przygrodzki 12, mgr inż. Beata Letkiewicz 1 1 Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej PIB, Gdynia, Centrum Modelowania
Bardziej szczegółowoWpływ wskaźnika Oscylacji Północnoatlantyckiej na średnią temperaturę powietrza w różnych skalach przestrzennych
K. Piotrowicz, R. Twardosz (red.) Wahania klimatu w różnych skalach przestrzennych i czasowych Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytet Jagielloński Kraków, 2007, 75-84 Wpływ wskaźnika
Bardziej szczegółowoZMIENNOŚĆ POŁOŻENIA TROPOPAUZY W WYSOKICH SZEROKOŚCIACH GEOGRAFICZNYCH
Problemy Klimatologii Polarnej 13 2003 37 41 ZMIENNOŚĆ POŁOŻENIA TROPOPAUZY W WYSOKICH SZEROKOŚCIACH GEOGRAFICZNYCH Michał K. Kowalewski Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodne w Warszawie, Ośrodek Meteorologii
Bardziej szczegółowoUniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny
Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino-Kościerzyna-Ostrzyce KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański Nr 43 (92) STYCZEŃ 2014 ISSN 2081-884X Od Redakcji: Opracowanie
Bardziej szczegółowoZlodzenie polskiej strefy przybrzeżnej w zimie 2015/2016 The Ice Winter 2015/2016 on the Polish Baltic Sea Coast
Zlodzenie polskiej strefy przybrzeżnej w zimie 2015/2016 The Ice Winter 2015/2016 on the Polish Baltic Sea Coast Ida Stanisławczyk ida.stanislawczyk@imgw.pl Sezon zimowy 2015/2016 na polskim wybrzeżu należał
Bardziej szczegółowoSPITSBERGEN HORNSUND
Polska Stacja Polarna Instytut Geofizyki Polska Akademia Nauk Polish Polar Station Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences BIULETYN METEOROLOGICZNY METEOROLOGICAL BULLETIN SPITSBERGEN HORNSUND
Bardziej szczegółowoUniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny
Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino-Kościerzyna-Ostrzyce KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdaoski Nr 1 (50) Lipiec 2010 ISSN 2081-884X Od Redakcji: Opracowanie
Bardziej szczegółowoINSTRUKCJA DLA MAGISTRANTÓW
INSTRUKCJA DLA MAGISTRANTÓW - 1 - UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI WYDZIAŁ BIOLOGII I NAUK O ZIEMI Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Jan Nowak Wpływ budowy geologicznej na krążenie wody w zlewni Brzanki
Bardziej szczegółowoUniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny
Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino-Kościerzyna-Ostrzyce KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdaoski Nr 4 (53) PAŹDZIERNIK 2010 ISSN 2081-884X Od Redakcji: Opracowanie
Bardziej szczegółowoUniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny
Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino-Kościerzyna-Ostrzyce KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański Nr 37 (86) CZERWIEC 2013 ISSN 2081-884X Od Redakcji: Opracowanie
Bardziej szczegółowoModele opadowe PANDa w kontekście adaptacji miast do zmian klimatu. dr hab. inż. Paweł Licznar, prof. PWr
Modele opadowe PANDa w kontekście adaptacji miast do zmian klimatu dr hab. inż. Paweł Licznar, prof. PWr Doświadczenia projektu bydgoskiego Trudność z pozyskaniem lokalnych danych Brak metodyki opracowania
Bardziej szczegółowoACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS. WIELOLETNIA ZMIENNOŚĆ WYSTĘPOWANIA BURZ W SZCZECINIE, ŁODZI, KRAKOWIE I NA KASPROWYM WIERCHU W LATAm
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA GEOGRAPHICA PHYSICA 3, 1998 Zuzanna Bielec WIELOLETNIA ZMIENNOŚĆ WYSTĘPOWANIA BURZ W SZCZECINIE, ŁODZI, KRAKOWIE I NA KASPROWYM WIERCHU W LATAm 1954-1993 LONG-TERM VARIABILITY
Bardziej szczegółowoUniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny
Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino-Kościerzyna-Ostrzyce KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański Nr 19 (68) STYCZEŃ 2012 ISSN 2081-884X Od Redakcji: Opracowanie
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 1. Koordynator Dr Eligiusz Brzeźniak Zespół dydaktyczny Dr Eligiusz Brzeźniak
Ochrona środowiska II stopnia studia stacjonarne KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Globalne zmiany klimatu Global change of climate Kod Punktacja ECTS* 1 Koordynator Dr Eligiusz Brzeźniak Zespół dydaktyczny
Bardziej szczegółowoCharakterystyki i związki temperatury wód u polskich brzegów Bałtyku
Charakterystyki i związki temperatury wód u polskich brzegów Bałtyku Prof. zw. dr hab. Józef Piotr Girjatowicz Uniwersytet Szczeciński, Wydział Nauk o Ziemi Polska, jak i polskie wybrzeże położone jest
Bardziej szczegółowo3. Warunki hydrometeorologiczne
3. WARUNKI HYDROMETEOROLOGICZNE Monitoring zjawisk meteorologicznych i hydrologicznych jest jednym z najważniejszych zadań realizowanych w ramach ZMŚP. Właściwe rozpoznanie warunków hydrometeorologicznych
Bardziej szczegółowoPROBLEMATYKA POMIARÓW I OPRACOWAŃ ELEMENTÓW METEOROLOGICZNYCH IV OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA METODYCZNA (LUBLIN, IX 2016)
PROBLEMATYKA POMIARÓW I OPRACOWAŃ ELEMENTÓW METEOROLOGICZNYCH IV OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA METODYCZNA (LUBLIN, 12-14 IX 2016) Organizatorami konferencji były Zakład Meteorologii i Klimatologii UMCS w Lublinie,
Bardziej szczegółowoWystępowanie głębokich niżów i silnych wyżów nad Polską ( )
K. Piotrowicz, R. Twardosz (red.) Wahania klimatu w różnych skalach przestrzennych i czasowych Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytet Jagielloński Kraków, 2007, 65-74 Występowanie głębokich
Bardziej szczegółowoSPITSBERGEN HORNSUND
Polska Stacja Polarna Instytut Geofizyki Polska Akademia Nauk Polish Polar Station Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences BIULETYN METEOROLOGICZNY METEOROLOGICAL BULLETIN SPITSBERGEN HORNSUND
Bardziej szczegółowoZMIENNOŚĆ LICZBY DNI ZE SZTORMEM NAD BAŁTYKIEM ( ) Changeability in the number of days with gale over the Baltic Sea ( )
Prace i Studia Geograficzne 2011, T. 47, ss. 189 196 Kamil Formela, Andrzej A. Marsz Akademia Morska w Gdyni, Wydział Nawigacyjny, Katedra Meteorologii i Oceanografii Nautycznej 81 374 Gdynia, ul. Sędzickiego
Bardziej szczegółowoZMIANY KLIMATU W POLSCE OWIE XX WIEKU
ZMIANY KLIMATU W POLSCE W DRUGIEJ POŁOWIE OWIE XX WIEKU prof. dr hab. inŝ.. Marian Rojek Instytut Kształtowania towania i Ochrony Środowiska Zakład ad Agro- i Hydrometeorologii Uniwersytet Przyrodniczy
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 2. Koordynator Dr Joanna Jędruszkiewicz Zespół dydaktyczny Dr Joanna Jędruszkiewicz
Aktualizacja 2015/2016 Geografia II stopnia studia niestacjonarne KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Globalne zmiany atmosfery Global change of atmosphere Kod Punktacja ECTS* 2 Koordynator Dr Joanna Jędruszkiewicz
Bardziej szczegółowoZMIANA STRUKTURY STANÓW POGÓD WRAZ Z ODDALANIEM SIĘ OD BRZEGÓW POŁUDNIOWEGO BAŁTYKU W GŁĄB LĄDU
Prace i Studia Geograficzne 2011, T. 47, ss. 169 177 Jacek Ferdynus Akademia Morska w Gdyni, Wydział Nawigacyjny, Katedra Meteorologii i Oceanografii Nautycznej 81 374 Gdynia, ul. Sędzickiego 19 e-mail:
Bardziej szczegółowo,,WPŁYW GLOBALNYCH ZJAWISK KLIMATYCZNYCH NA KLIMAT ZIEMI CHRZANOWSKIEJ
,,WPŁYW GLOBALNYCH ZJAWISK KLIMATYCZNYCH NA KLIMAT ZIEMI CHRZANOWSKIEJ Plan wykładu: 1-Pojęcie klimatu i pogody oraz czynników klimatycznych. 2-Klimat Chrzanowa i Polski w ujęciu przez dzieje historyczne.
Bardziej szczegółowoUniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny
Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino-Kościerzyna-Ostrzyce KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdaoski Nr 11 (60) MAJ 2011 ISSN 2081-884X Od Redakcji: Opracowanie
Bardziej szczegółowoTemat lekcji: Klimat Polski przejściowość.
Scenariusz lekcji GEOGRAFII KL.VII Opracowała: Urszula Kania-Wiater Temat lekcji: Klimat Polski przejściowość. CEL OGÓLNY: Poznanie cech klimatu Polski i czynników klimatotwórczych. CELE SZCZEGÓŁOWE: -WIADOMOŚCI:
Bardziej szczegółowoINDYWIDUALNA PROGNOZA POGODY DLA REJONU GŁOGOWA WAŻNA OD , GODZ. 7:00 DO , GODZ. 19:00
REJONU GŁOGOWA SZCZEGÓŁY PROGNOZY NA DZIEŃ: W dzień zachmurzenie do południa umiarkowane, następnie dość szybko wzrastające do dużego i całkowitego. Od godzin popołudniowych i wieczornych wystąpią opady
Bardziej szczegółowoPANDa - Polski Atlas Natężeń Deszczów a adaptacja miast do zmian klimatu
PANDa - Polski Atlas Natężeń Deszczów a adaptacja miast do zmian klimatu Katarzyna Siekanowicz-Grochowina, RETENCJAPL Sp. z o.o. 18-19 września 2018 Warszawa Polski Atlas Natężeń Deszczów - PANDa Atlas
Bardziej szczegółowoInformacja o seminarium magisterskim z zakresu meteorologii i klimatologii w ramach MSU Geografia fizyczna
KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII INSTYTUT GEOGRAFII WYDZIAŁ OCEANOGRAFII I GEOGRAFII Informacja o seminarium magisterskim z zakresu meteorologii i klimatologii w ramach MSU Geografia fizyczna SKŁAD
Bardziej szczegółowoWprowadzenie. Zbigniew SZWEJKOWSKI, Ewa DRAGAŃSKA, Krystyna GRABOWSKA
Zbigniew SZWEJKOWSKI, Ewa DRAGAŃSKA, Krystyna GRABOWSKA Katedra Meteorologii i Klimatologii, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Department of Meteorology and Climatology, Warmia and Mazury University
Bardziej szczegółowoSPITSBERGEN HORNSUND
Polska Stacja Polarna Instytut Geofizyki Polska Akademia Nauk Polish Polar Station Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences BIULETYN METEOROLOGICZNY METEOROLOGICAL BULLETIN SPITSBERGEN HORNSUND
Bardziej szczegółowoPrzyczyny cyrkulacyjne zmian zachmurzenia nad Polską ( )
K. Piotrowicz, R. Twardosz (red.) Wahania klimatu w różnych skalach przestrzennych i czasowych Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytet Jagielloński Kraków, 2007, 93-102 Przyczyny cyrkulacyjne
Bardziej szczegółowoTYGODNIOWY BIULETYN HYDROLOGICZNY
INSTYTUT METEOROLOGII I GOSPODARKI WODNEJ PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY TYGODNIOWY BIULETYN HYDROLOGICZNY 19 25 września 2012 r. Spis treści: 1. Sytuacja hydrologiczna... 2 2. Temperatury ekstremalne w regionach
Bardziej szczegółowoZmienność warunków termicznych i opadowych szczytowych partii Łysogór na tle wskaźników cyrkulacyjnych
K. Piotrowicz, R. Twardosz (red.) Wahania klimatu w różnych skalach przestrzennych i czasowych Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytet Jagielloński Kraków, 2007, 307-314 Zmienność warunków
Bardziej szczegółowoCharakterystyka przepływu powietrza nad centralną częścią polskiego wybrzeża
Charakterystyka przepływu powietrza nad centralną częścią polskiego wybrzeża 1951-2010 Characteristics of the airflow over the central part of the Polish coast 1951-2010 Michał Marosz Katedra Meteorologii
Bardziej szczegółowoUniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny
Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino-Kościerzyna-Ostrzyce KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański Nr 44 (93) LUTY 2014 ISSN 2081-884X Od Redakcji: Opracowanie
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 14. OGa-DPDExss-543/180-08/194/2008. Gdynia,
Załącznik nr 14 INSTYTUT METEOROLOGII I GOSPODARKI WODNEJ Oddział Morski w Gdyni ul. Waszyngtona 42, 81-342 Gdynia tel.: (058) 62-88-100 fax.: (058) 62-88-163 e-mail: sekretariat.gdynia@imgw.pl www.imgw.pl
Bardziej szczegółowoSPITSBERGEN HORNSUND
Polska Stacja Polarna Instytut Geofizyki Polska Akademia Nauk Polish Polar Station Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences BIULETYN METEOROLOGICZNY METEOROLOGICAL BULLETIN SPITSBERGEN HORNSUND
Bardziej szczegółowoMarek Chabior Akademia Rolnicza w Szczecinie Katedra Oceanografii
WARSZAWA 2001 PRACE I STUDIA GEOGRAFICZNE TOM 29 WPŁYW CYRKULACJI NA WYSTĘPOWANIE POGODY BARDZO KORZYSTNEJ DLA POTRZEB TURYSTYKI I WYPOCZYNKU NA POLSKIM WYBRZEŻU BAŁTYKU Marek Chabior Akademia Rolnicza
Bardziej szczegółowoWoda Atlantycka w Morzach Nordyckich - właściwości, zmienność, znaczenie klimatyczne. Waldemar Walczowski
VIII Doroczna Konferencja Naukowa INSTYTUTU OCEANOLOGII PAN W SOPOCIE Sopot, 15 lutego 2011 Woda Atlantycka w Morzach Nordyckich - właściwości, zmienność, znaczenie klimatyczne Waldemar Walczowski Badania
Bardziej szczegółowoZagrożenie obszaru województwa pomorskiego występowaniem ekstremalnych zjawisk pogodowych w konsekwencji spodziewanej zmiany klimatu
Katedra Meteorologii i Klimatologii IG UG zaprasza na cykl wykładów pt.: Zagrożenie obszaru województwa pomorskiego występowaniem ekstremalnych zjawisk pogodowych w konsekwencji spodziewanej zmiany klimatu
Bardziej szczegółowoTYGODNIOWY BIULETYN HYDROLOGICZNY
INSTYTUT METEOROLOGII I GOSPODARKI WODNEJ PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY TYGODNIOWY BIULETYN HYDROLOGICZNY 26 czerwca 2 lipca 2013 r. Spis treści: 1. Sytuacja hydrologiczna...2 2. Temperatury ekstremalne
Bardziej szczegółowoUniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny
Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino-Kościerzyna-Ostrzyce KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdaoski Nr 9 (58) MARZEC 2010 ISSN 2081-884X Od Redakcji: Opracowanie
Bardziej szczegółowoSPITSBERGEN HORNSUND
Polska Stacja Polarna Instytut Geofizyki Polska Akademia Nauk Polish Polar Station Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences BIULETYN METEOROLOGICZNY METEOROLOGICAL BULLETIN SPITSBERGEN HORNSUND
Bardziej szczegółowoSPITSBERGEN HORNSUND
Polska Stacja Polarna Instytut Geofizyki Polska Akademia Nauk Polish Polar Station Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences BIULETYN METEOROLOGICZNY METEOROLOGICAL BULLETIN SPITSBERGEN HORNSUND
Bardziej szczegółowoBiuro Prasowe IMGW-PIB :
Komunikat prasowy IMGW-PIB Warszawa 22.05.2019 Aktualna i prognozowana sytuacja meteorologiczna i hydrologiczna w Polsce Od godz. 12.00 do godz. 19.30 dnia 22.05.2019 Polska jest w zasięgu płytkiego niżu
Bardziej szczegółowoBiuletyn Śniegowy dla Tatr Polskich nr 14/14 za okres
nr 14/14 za okres 7.3.214 13.3.214 O P I S P O G O D Y Przez cały opisywany okres na pogodę miał wpływ układ wysokiego ciśnienia. Na początku Tatry były w zasięgu wyżu, którego centrum stopniowo przemieszczało
Bardziej szczegółowoSPITSBERGEN HORNSUND
Polska Stacja Polarna Instytut Geofizyki Polska Akademia Nauk Polish Polar Station Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences BIULETYN METEOROLOGICZNY METEOROLOGICAL BULLETIN SPITSBERGEN HORNSUND
Bardziej szczegółowoZlodzenie polskiej strefy przybrzeżnej w zimie 2017/18 The Ice Winter 2017/18 on the Polish Baltic Sea Coast
Zlodzenie polskiej strefy przybrzeżnej w zimie 2017/18 The Ice Winter 2017/18 on the Polish Baltic Sea Coast Ida Stanisławczyk ida.stanislawczyk@imgw.pl Sezon zimowy 2017/18 na polskim wybrzeżu należał
Bardziej szczegółowoACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS WIELOLETNIA ZMIENNOŚĆ LICZBY DNI Z OPADEM W KRAKOWIE
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA GEOGRAPHICA PHYSICA 3, 1998 Robert Twardosz WIELOLETNIA ZMIENNOŚĆ LICZBY DNI Z OPADEM W KRAKOWIE LONG-TERM VARIABILITY OF THE NUMBER OF DAYS WITH PRECIPITATION IN CRACOW
Bardziej szczegółowoUniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny
Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino Kościerzyna Ostrzyce Nr (155) PAŹDZIERNIK 018 KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański ISSN 081-88X fot. M.Owczarek 0
Bardziej szczegółowoCzęstość występowania mas powietrza nad PolskĄ w 25 leciu
Małgorzata Anna Szychta Częstość występowania mas powietrza nad PolskĄ w 25 leciu 1970 1995 Wstęp Z rozkładem przestrzennym ciśnienia atmosferycznego, a przez to układów barycznych związany jest napływ
Bardziej szczegółowoUniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny
Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino Kościerzyna Ostrzyce Nr 2 (151) CZERWIEC 2018 KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański ISSN 2081-884X fot. M.Owczarek
Bardziej szczegółowoUniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny
Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino Kościerzyna Ostrzyce Nr 115 (13) MAJ 19 KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański ISSN 81-88X fot. M.Owczarek Od Redakcji:
Bardziej szczegółowoZmiany temperatury w Europie Środkowej w I dekadzie XXI wieku
Zmiany temperatury w Europie Środkowej w I dekadzie XXI wieku Wraz z mijającym grudniem zakończyła się I dekada XXI wieku. Jaka była pod względem termicznym w Europie Środkowej w porównaniu do ostatniej
Bardziej szczegółowoZMIANY SKŁADOWEJ STREFOWEJ PRĘDKOŚCI WIATRU (U-wind) NA WSCHÓD OD SVALBARDU ( )
Problemy Klimatologii Polarnej 17 2007 77 85 ZMIANY SKŁADOWEJ STREFOWEJ PRĘDKOŚCI WIATRU (U-wind) NA WSCHÓD OD SVALBARDU (1981 2005) THE CHANGES OF ZONAL WIND SPEED COMPONENT (U-wind) EAST OF SVALBARD
Bardziej szczegółowoUniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny
Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino Kościerzyna Ostrzyce Nr 103 (152) LIPIEC 2018 KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański ISSN 2081-884X fot. M.Owczarek
Bardziej szczegółowoInformacja o ścieżce specjalizacyjnej z zakresu meteorologii i klimatologii w ramach MSU Geografia
WYDZIAŁ BIOLOGII, GEOGRAFII I OCEANOLOGII INSTYTUT GEOGRAFII Informacja o ścieżce specjalizacyjnej z zakresu meteorologii i klimatologii w ramach MSU Geografia KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII HISTORIA
Bardziej szczegółowo