Z problematyką krajobrazu poobozowego łączy się także kolejna wydana przez Muzeum publikacja pt. Majdanek. Przewodnik po obiektach historycznych,

Transkrypt

1

2

3 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE 5 WYDARZENIA 8 DNI MAJDANKA 12 WYSTAWY 14 ZBIORY 22 KONSERWACJA 24 WYDAWNICTWA 26 EDUKACJA 28 WSPÓŁPRACA Z ZAGRANICĄ 34 ZWIEDZAJĄCY 38 INWESTYCJE 40 STRUKTURA MUZEUM 42 POMÓŻ NAM ZACHOWAĆ PAMIĘĆ 44 KONTAKT 45

4 WPROWADZENIE Tematem przewodnim działalności merytorycznej Państwowego Muzeum na Majdanku w 2011 roku było upamiętnienie 70. rocznicy powstania obozu koncentracyjnego w Lublinie. Przypomnijmy, że był on pierwszym, a przez długi czas również jedynym tego rodzaju miejscem kaźni na terenie Generalnego Gubernatorstwa. W związku z tą rocznicą przygotowaliśmy szereg projektów i wydarzeń muzealnych, które opisuje niniejsze sprawozdanie. W pierwszej kolejności chciałbym wymienić dwie ekspozycje czasowe: wystawę plenerową dokumentującą sylwetki 40 więźniów, ukazane na tle losów największych grup narodowościowych deportowanych do obozu w latach , a także ekspozycję czasową, na której zaprezentowane zostały rysunki przedstawiające martyrologię i zagładę więźniów Majdanka, wykonane w 1944 roku przez Karola Lindera, pochodzącego ze Lwowa plastyka i kostiumologa. Pamięci ofiar obozu poświęciliśmy poza tym dwa wydawnictwa źródłowe: obszerny Przewodnik po zbiorze relacji i pamiętników znajdujących się w zasobie Państwowego Muzeum na Majdanku pierwszy tego typu informator o zbiorach archiwalnych naszej instytucji oraz antologię pt. Majdanek. Obóz koncentracyjny w relacjach więźniów i świadków z dołączoną do niej płytą z nagraniami wspomnień więźniów. W 2011 roku minęło 50 lat od opracowania i rozpoczęcia realizacji planu zagospodarowania terenów poobozowych koncepcji, która w znaczący sposób przyczyniła się do właściwego zabezpieczenia i wyeksponowania zabytków i śladów historycznych Majdanka i w konsekwencji na trwałe ukształtowała jego układ przestrzenny. Z tej okazji odbyła się w Muzeum dyskusja panelowa zatytułowana O krajobrazie kulturowym i architekturze miejsca pamięci, połączona z prezentacją prac dyplomowych młodych architektów z Politechniki Lubelskiej poświęconych przestrzeni muzealnej Majdanka. Debata ta była jednym z punktów obchodów Dni Majdanka, które z myślą o studentach po raz pierwszy zostały zorganizowane w październiku. Sporym zainteresowaniem cieszyły się również inne punkty programu, zwłaszcza pokaz filmów dokumentalnych na temat historii KL Lublin. 4

5 Z problematyką krajobrazu poobozowego łączy się także kolejna wydana przez Muzeum publikacja pt. Majdanek. Przewodnik po obiektach historycznych, przeznaczona przede wszystkim dla osób samodzielnie zwiedzających ekspozycję muzealną i otwartą w 2010 roku ścieżkę historyczną, dokumentującą materialne i topograficzne pozostałości obozu. W 2012 roku ukaże się angielska edycja wydawnictwa. W tym kontekście warto wspomnieć o nowym systemie informacji muzealnej, który ma ułatwiać zwiedzającym poruszanie się po rozległym obszarze Majdanka. Tworzą go szklane tablice z planem sytuacyjnym Muzeum, ustawione przy parkingach i w wybranych miejscach na terenie ekspozycji. Innym istotnym elementem tego systemu jest uruchomiony w Centrum Obsługi Zwiedzających terminal multimedialny, w którym zainteresowani mogą znaleźć podstawowe informacje oraz reprodukcje dokumentów i zdjęć archiwalnych ilustrujących historię obozu i działalność PMM. Sukcesem zarówno naukowym, jak i wydawniczym było ukazanie się jubileuszowego 25. tomu Zeszytów Majdanka. Obok studiów poświęconych dziejom KL Lublin i obozowi koncentracyjnemu w Sachsenhausen znalazły się w nim m.in. artykuły na temat urządzenia przestrzennego Muzeum w latach i realizowanej obecnie koncepcji modernizacji ekspozycji plenerowej. Tym samym wydawnictwo to nawiązuje do wspomnianych wcześniej rocznic i kontynuuje profil pisma podejmującego szeroki wachlarz zagadnień związanych z problematyką miejsc pamięci. Dzięki tak nakreślonemu zakresowi tematycznemu i publikacji na łamach Zeszytów tekstów autorów zagranicznych stają się one w coraz większej mierze czasopismem o znaczeniu ponadlokalnym. Poszerzanie grona odbiorców ofert muzealnych jest jednym z nadrzędnych celów strategii rozwoju naszej instytucji. Odnosi się to w szczególny sposób do współpracy z partnerami zagranicznymi. Jednym z ważniejszych przedsięwzięć adresowanych do publiczności zagranicznej było w minionym roku wydanie w Austrii, w kooperacji z PMM, publikacji naukowej poświęconej problematyce ścigania i karania zbrodniarzy z Majdanka. Warto nadmienić, że ukazała się ona w 30. rocznicę zakończenia procesu majdankowskiego w Düsseldorfie najważniejszego i jednocześnie najgłośniejszego postępowania sądowego przeciwko członkom załogi obozowej KL Lublin. Podobnie jak w latach ubiegłych, pracownicy Muzeum uczestniczyli w 2011 roku w organizowanych za granicą konferencjach, seminariach, promocjach wydawnictw i pracach zespołów eksperckich. Udział przedstawicieli PMM w tego typu prezentacjach i spotkaniach oraz publikowane przez nich w wydawnictwach zagranicznych opracowania wydatnie przyczyniają się do tego, że Muzeum jest postrzegane za granicą jako instytucja fachowa, otwarta na dialog naukowy i wymianę doświadczeń. Tradycyjnie charakter międzynarodowy miało również wiele projektów edukacyjnych, jak np. zajęcia terenowe zrealizowane w Bełżcu przez grupę studentów z Uniwersytetu Odense w Danii czy liczne seminaria organizowane na Majdanku we współpracy ze szkołami i organizacjami niemieckimi, a także z grupami szkolnymi lub studenckimi z Austrii, Czech i Ukrainy. Z prac konserwatorskich przeprowadzonych w 2011 roku wymienić należy przede wszystkim kompleksową dezynfekcję kolekcji obuwia, którą umożliwiło pozyskanie przez nas dodatkowych środków finansowych z programów Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Z punktu widzenia bezpieczeństwa zwiedzających ważnym przedsięwzięciem był niewątpliwie gruntowny remont schodów przy obydwu pomnikach. Priorytetową inwestycją była natomiast budowa kanalizacji teletechnicznej. Pozwoli ona objąć stopniowo elektronicznymi systemami bezpieczeństwa wszystkie obiekty historyczne, a ponadto zamontować na ekspozycji zintegrowane urządzenia multimedialne, wspomagające narrację i informację muzealną. 5

6 W fazie przygotowania jest bardzo ważne dla działalności Muzeum zadanie inwestycyjne, współfinansowane w znacznej części z funduszy europejskich, którego realizacja nastąpi w roku Mowa tu o generalnym remoncie i konserwacji baraku dawnych warsztatów szewskich, w którym urządzona zostanie nowoczesna sala wystawiennicza. Na zakończenie chciałbym podziękować wszystkim pracownikom Państwowego Muzeum na Majdanku, którzy swoją pracą i zaangażowaniem przyczynili się do tego, że w minionym roku udało się nam zrealizować tak wiele znaczących projektów w zakresie działalności merytorycznej i efektywnie kontynuować rozpoczętą kilka lat temu modernizację i rozbudowę infrastruktury muzealnej. Tomasz Kranz Dyrektor Państwowego Muzeum na Majdanku 6

7 WYDARZENIA Misją Państwowego Muzeum na Majdanku jest podtrzymywanie pamięci o tragicznych wydarzeniach II wojny światowej związanych z historią niemieckiego obozu koncentracyjnego w Lublinie i niemieckiego obozu zagłady w Bełżcu. Przypominają o nich cykliczne uroczystości, które już na stałe wpisały się w kalendarz wydarzeń muzealnych. 27 stycznia Uczestnicy Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu poznali okoliczności ustanowienia tego dnia przez Zgromadzenie Ogólne ONZ oraz losy deportowanych na Majdanek Żydów polskich, niemieckich i słowackich. Program uroczystości wzbogacili uczniowie z VII LO w Lublinie, którzy zaprezentowali spektakl pod tytułem A co mnie to obchodzi?. 17 marca Wspólnie z Naczelnym Rabinem Polski Michaelem Schudrichem, przedstawicielami ambasad USA i Izraela oraz władz wojewódzkich i lokalnych uczciliśmy 69. rocznicę pierwszych deportacji do obozu zagłady w Bełżcu. Uroczystościom towarzyszyło otwarcie wystawy fotograficznej Hayo Haya ha-olam. Był sobie świat. 7

8 11 kwietnia Swoje urzędowanie rozpoczęła nowa Rada Muzeum powołana przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na kadencję w latach Na jej przewodniczącego wybrano Andrzeja Stępnika profesora Zakładu Dydaktyki Historii UMCS. Po odebraniu aktów nominacji członkowie Rady jednogłośnie przyjęli sprawozdanie z działalności Muzeum w 2010 roku. 15 kwietnia Na Majdanku odprawiona została Liturgia drogi krzyżowej, która rozpoczęła obchody Światowego Dnia Młodzieży w Lublinie. W procesji wzięło udział 4000 osób, które przy każdej ze stacji wysłuchały fragmentów wspomnień byłych więźniów obozu. Wśród uczestników znalazło się również około 200 grekokatolików z Ukrainy. Wcześniej oddali oni hołd bł. ks. Emilianowi Kowczowi męczennikowi Majdanka. 8

9 Nie zapomnieliśmy o Was, więźniowie Majdanka. Nie przywykliśmy do zbrodni, której padliście ofiarą. Ona wciąż nas przeraża i stanowi przejmujące memento. Genowefa Tokarska, Wojewoda Lubelski 22 lipca W 67. rocznicę likwidacji KL Lublin u stóp Pomnika-Bramy zebrali się byli więźniowie i ich rodziny, przedstawiciele Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, władz wojewódzkich i miejskich, korpusu dyplomatycznego oraz organizacji kombatanckich. Po części oficjalnej uczestnicy przeszli na III pole, gdzie dokonano otwarcia wystawy plenerowej Więźniowie Majdanka. 13 sierpnia O tym, że zainteresowanie historią nie słabnie, mogliśmy się przekonać podczas akcji bezpłatnego zwiedzania z przewodnikiem ekspozycji i terenu Muzeum na Majdanku. Zwiedzanie poprzedziła projekcja filmu dokumentalnego Majdanek. Obóz koncentracyjny w Lublinie. Z oferty tej skorzystało ponad 100 osób. 9

10 3-4 listopada Państwowe Muzeum na Majdanku współorganizowało ogólnopolską konferencję naukową w 68. rocznicę akcji Erntefest. Ofiary tej masowej egzekucji 18 tysięcy Żydów upamiętnili pracownicy Muzeum, przedstawiciele lubelskiej filii Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie i lubelskich organizacji społeczno-kulturalnych oraz młodzież z Izraela. Następnie wydarzenia przeniosły się na Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, gdzie młodzi naukowcy zaprezentowali wyniki własnych badań dotyczących losów Żydów europejskich w czasie II wojny światowej. 1 grudnia Zastępca dyrektora PMM Danuta Olesiuk odebrała z rąk vice-prezydenta miasta Lublin Włodzimierza Wysockiego nagrodę za osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej, upowszechniania i ochrony dóbr kultury. Przy przyznawaniu nagrody komisja doceniła niezwykle wartościową pracę edukacyjną i wystawienniczą Danuty Olesiuk oraz jej ogromny twórczy wkład na rzecz rozwoju i promocji kultury. 10

11 DNI MAJDANKA 11 października w Muzeum rozpoczęły się Dni Majdanka. Była to okazja do udziału w sesjach naukowych, spotkaniach, dyskusjach i projekcjach filmów, a także do zapoznania się z historią obozu i działalnością Muzeum. 11

12 Tegoroczna edycja Dni Majdanka przypadała w 70. rocznicę rozpoczęcia budowy KL Lublin oraz 50. rocznicę opracowania koncepcji przestrzennego urządzenia Muzeum. To głównie tym tematom podporządkowany był program, w którym znalazły się: otwarcie wystawy czasowej pt. Oskarżenie Polacy więzieni na Majdanku w listach swoich bliskich, przygotowanej wg scenariusza Anny Wójcik; sesja naukowa w 70. rocznicę powstania KL Lublin z referatami Roberta Kuwałka i Marty Grudzińskiej; prezentacja XXV tomu Zeszytów Majdanka i panel dyskusyjny o kierunkach badań nad historią KL Lublin i okupowanej Lubelszczyzny z udziałem Adama Kopciowskiego (UMCS), Adama Puławskiego (IPN) oraz pracowników Państwowego Muzeum na Majdanku: Wojciecha Lenarczyka, Dariusza Libionki i dyrektora Tomasza Kranza; O krajobrazie kulturowym i architekturze miejsca pamięci panel dyskusyjny i prezentacje multimedialne z udziałem doc. Romualda Dylewskiego, prof. Bogusława Szmygina, studentów Wydziału Budownictwa i Architektury Politechniki Lubelskiej oraz zastępcy dyrektora PMM Danuty Olesiuk; pokaz archiwalnych filmów dokumentalnych poświęconych historii obozu koncentracyjnego na Majdanku; zwiedzanie obiektów i ekspozycji z przewodnikiem muzealnym. MUZEUM W LICZBACH 599 osób uczestniczyło w ubiegłorocznej edycji Dni Majdanka 12

13 WYSTAWY EKSPOZYCJA Wystawę Majdanek w systemie obozów koncentracyjnych urządzono w 9 obiektach historycznych. Ponieważ pochodzi ona z 1996 roku, wymaga modernizacji. Prace nad jej unowocześnianiem wciąż trwają. Na terenie Muzeum ustawiono nowe tablice informacyjne. Ułatwiają one zwiedzającym poruszanie się po rozległym obszarze byłego niemieckiego obozu koncentracyjnego na Majdanku. Nie tylko prowadzą do wybranych obiektów, ale także pokazują topografię Muzeum. 13

14 Fot. Andrzej Polec. Zdjęcie dzięki uprzejmości autora. WYSTAWY CZASOWE Pamiętaj o Majdanku działalność Muzeum na Majdanku w świetle plakatów i afiszy z lat , scenariusz D. Olesiuk Wystawę tworzy dwadzieścia pięć prac, wśród których znalazły się plakaty artystyczne informujące o organizowanych w Muzeum wystawach, afisze donoszące o wydarzeniach muzealnych oraz druki okolicznościowe. Materiały te ukazują również zmiany, jakie zachodziły w polityce historycznej komunistycznego państwa polskiego. Hayo Haya ha-olam. Był sobie świat, scenariusz T. Hanejko, A. Polec Wystawa prezentowana w Muzeum Miejscu Pamięci w Bełżcu ukazuje 25 fotografii autorstwa Andrzeja Polca. Tematem zdjęć są miejsca i postaci związane z historią Żydów mieszkających przed II wojną światową na kresach wschodnich II RP. 14

15 Majdanek w rysunkach Karola Lindera, scenariusz D. Olesiuk Zbiory Państwowego Muzeum na Majdanku to nie tylko dokumenty i przedmioty pochodzące z okresu funkcjonowania obozu. To także dzieła sztuki powstałe po wojnie. Wśród nich znajdują się 24 rysunki Karola Lindera, który jako żołnierz Wojska Polskiego przebywał na Majdanku wkrótce po likwidacji KL Lublin. Jego prace, prezentujące głównie formy eksterminacji dokonywanej na więźniach, stanowią artystyczny zapis relacji więźniów i widzianych przez autora obrazów. 15

16 16

17 Więźniowie Majdanka, scenariusz M. Grudzińska i B. Siwek-Ciupak Przez obóz na Majdanku przeszło około 150 tysięcy osób. Blisko 80 tysięcy spośród nich poniosło tu śmierć. Upamiętnia ich wystawa plenerowa, którą otwarto w 67. rocznicę likwidacji KL Lublin. Na ustawioną na III polu ekspozycję złożyły się biogramy 40 osób różnych narodowości więzionych na Majdanku, fotogramy przedmiotów znalezionych po likwidacji obozu oraz fragmenty grypsów i relacji więźniów. 17

18 18

19 Oskarżenie Polacy więzieni na Majdanku w listach swoich bliskich, scenariusz A. Wójcik Wystawa inaugurująca Dni Majdanka pokazuje niewielki wycinek korespondencji napływającej do Muzeum w pierwszych latach działalności instytucji. Materiały te są bardzo ważnym i cennym świadectwem przeszłości, odzwierciedlającym okupacyjną historię większości polskich rodzin. W przepełnionych emocjami listach ich autorzy przeważnie byli więźniowie i członkowie rodzin osób zamordowanych na Majdanku oskarżają sprawców swych osobistych tragedii. 19

20 MUZEUM W LICZBACH osób obejrzało wystawy czasowe prezentowane w 2011 roku przez PMM 20

21 ZBIORY Pod opieką Muzeum znajduje się 90 hektarów terenu, 70 zabytków stałych, około 90 ruin po barakach obozowych, 280 tysięcy sztuk butów, 17 tysięcy różnego rodzaju przedmiotów pochodzenia obozowego oraz blisko 18 tysięcy kart dokumentów z kancelarii obozowej. Magazyny PMM mieszczą także zbiory sztuki współczesnej. To prace z lat o tematyce martyrologicznej i antytotalitarnej. Kolekcje malarstwa, grafiki, fotografii, rzeźby, medalierstwa czy sztuki ludowej powstały w drodze zakupów, a część prac podarowali artyści, którzy uczestniczyli w organizowanych przez Muzeum konkursach i wystawach. NABYTKI Zbiory Archiwum powiększyły się o kilkaset dokumentów. Są wśród nich oryginały i kopie, m.in. fotografie, relacje mieszkańców Bełżca i okolic dotyczące funkcjonowania obozu zagłady oraz zbrodni popełnionych na ludności żydowskiej, akta w sprawie karnej Rudolfa Redera czy akta osobowe Chaima Hirszmana (obaj byli więźniami obozu w Bełżcu). Wzrosła także liczba eksponatów gromadzonych w magazynach Muzeum, m.in. o 29 obiektów znalezionych podczas prac przy przebudowie dróg, parkingów i chodników na terenie PMM. DARY Dzięki kontaktom nawiązanym z byłymi więźniami i ich rodzinami Muzeum uzyskało wiele darów. Najcenniejsze z nich to: fotografie obozu i Lublina wykonane w latach przez Romana Burskiego; oryginalne dokumenty potwierdzające pobyt w obozie Stefanii Błońskiej, grypsy wysyłane przez nią z więzienia na Pawiaku i Majdanka oraz spisane przez nią wspomnienia; raporty o stanie zatrudnienia w obozie pracy w Kunowie k. Firleja; rzeźba Matkom czasu wojny prof. Hanny Brzuszkiewicz, prezentowana na VI Wystawie Malarstwa, Grafiki, Rzeźby Przeciw wojnie. Majdanek`79 ; talerz posiadający znak Fabryki Porcelany Weiden Bros Bauscher w Niemczech (Bawaria) oraz znak jakości Modell des Amtes Schönheit der Arbeit z rysunkiem koła zębatego i swastyki. WDROŻENIE ZINTEGROWANEGO SYSTEMU INFORMACJI ARCHIWALNEJ (ZoSIA) Już niebawem informacje o archiwaliach PMM będą dostępne w Internecie. Muzeum na Majdanku, jako pierwsza instytucja spoza kręgu archiwów państwowych, przystąpiło do projektu ZoSIA. Dzięki niemu możliwe będzie stworzenie opisów do zbiorów archiwalnych naszej instytucji i umieszczenie ich na stronie DIGITALIZACJA Upowszechnianiu zasobów archiwalnych Muzeum służy także ich digitalizacja. W Archiwum zeskanowano ponad 8,5 tysięca dokumentów. Część z nich umieszczana jest regularnie na naszej stronie internetowej, w zakładce Prezentacja archiwaliów. 21

22 MUZEUM W LICZBACH 18 metrów bie ących akt z kancelarii obozowej zgromadzono w Archiwum PMM 184 wnioski o potwierdzenie pobytu w obozie wpłynęły do Archiwum PMM w 2011 roku 1440 woluminów akt z zasobów PMM udostępniono korzystającym w ubiegłym roku 22

23 KONSERWACJA Unikalna wartość wielu obiektów historycznych znajdujących się pod opieką PMM zobowiązuje do stałej troski o zachowanie ich w odpowiednim stanie. Środki, jakie można przeznaczyć na ten cel, wciąż są niewystarczające, ale utrzymanie autentyczności miejsca jest dla instytucji jednym z priorytetowych zadań. Dlatego systematycznie i w miarę możliwości konserwacji poddawane są kolejne świadectwa zbrodni popełnionych w obozie. DEZYNFEKCJA OBUWIA W czerwcu Muzeum rozpoczęło dezynfekcję więźniarskiego obuwia cywilnego. Do komory fumigacyjnej Archiwum Państwowego Dokumentacji Osobowej i Płacowej w Milanówku trafiło około 266 tysięcy sztuk butów, w tym 34 tysiące bucików dziecięcych i młodzieżowych. Przeprowadzenie tego przedsięwzięcia było możliwe dzięki dotacji przyznanej przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz środkom własnym. Obuwie cywilne znalezione na terenie Majdanka po likwidacji obozu stanowi największą kolekcję w zbiorach PMM. Należało ono zarówno do więźniów obozu, jak i ofiar Akcji Reinhardt. REMONT KOLUMNY TRZECH ORŁÓW W tym roku rozpoczęły się prace konserwatorskie przy najstarszym pomniku zlokalizowanym na terenie Muzeum Kolumnie Trzech Orłów. Obiekt ustawiony przez więźniów na III polu w maju 1943 roku zdemontowano pod nadzorem archeologa, oddzielając kapitel i trzon od bazy. Jej stopnie zrekonstruowano zgodnie z rysunkiem z 1949 roku, natomiast trzon wypoziomowano. W złym stanie jest głowica kolumny. Muzeum planuje odtworzyć ją na podstawie zdjęcia z lipca 1944 roku i powojennej repliki wykonanej przez jej autora, Albina Marię Bonieckigo. OBIEKTY W trosce o bezpieczeństwo i wygodę zwiedzających remontowi poddano schody betonowe prowadzące do Mauzoleum i Pomnika-Bramy. Dachy kilkunastu baraków poobozowych oraz budynku tzw. nowego krematorium zostały częściowo zakonserwowane i uszczelnione. Niektóre z nich pokryto całościowo papą. Dwa obiekty zabezpieczono przed zagrzybieniem i ogniem. DOKUMENTY Pełnej konserwacji poddano 12 archiwalnych fotografii z lat Zostały one przekazane do Muzeum w formie daru przez Krystynę Burską-Żochowską. MUZEALIA HISTORYCZNE W LICZBACH Muzeum posiada w swoich zbiorach m.in.: 4085 czapek pasiaków i cywilnych 1530 numerów metalowych 950 puszek po cyklonie B 606 kubków 534 pary spodni pasiaków i cywilnych 477 szczoteczek do zębów 440 urn 241 misek z napisem Kgl. Waffen SS Lublin 23

24 MUZEUM W LICZBACH obiektów poddano w 2011 roku konserwacji zabezpieczającej 24

25 WYDAWNICTWA Od kilku lat Muzeum prowadzi intensywną działalność wydawniczą. Najlepiej świadczy o tym liczba pozycji wydawniczych, jakie ukazują się nakładem PMM w latach było ich 43. Dużą wagę przykłada się zwłaszcza do publikacji prezentujących zbiory muzealne. Wśród nowości wydawniczych przygotowanych w 2011 roku znalazły się: Zeszyty Majdanka, t. XXV, red. W. Lenarczyk To czasopismo naukowe wydawane jest od 1965 roku. Prezentowane są w nim wyniki najnowszych badań i edycje materiałów źródłowych poświęconych dziejom obozu na Majdanku oraz teksty omawiające działalność Muzeum. Najnowszy numer Zeszytów przynosi również artykuły dotyczące krajobrazu kulturowego Majdanka i ekspozycji muzealnej. Majdanek w rysunkach Karola Lindera, D. Olesiuk Polsko-angielski album, którego promocja odbyła się podczas otwarcia wystawy o tym samym tytule. Prezentuje 24 rysunki Karola Lindera, którym towarzyszą fragmenty wspomnień byłych więźniów obozu na Majdanku. MUZEUM W LICZBACH 12 pracowników Muzeum publikowało w najnowszym tomie Zeszytów Majdanka 25

26 Majdanek. Przewodnik po obiektach historycznych, M. Wiśnioch Przewodnik z komentarzem w postaci relacji więźniów i członków załogi KL Lublin, przeznaczony przede wszystkim dla osób zwiedzających teren Muzeum samodzielnie. Publikacja opisuje zachowane do dziś obiekty, a także sektory obozu, których zabudowa już nie istnieje. Przewodnik po zbiorze relacji i pamiętników znajdujących się w zasobie Państwowego Muzeum na Majdanku, red. M. Grudzińska Wydawnictwo, którego zadaniem jest usprawnienie poszukiwania informacji w Archiwum PMM oraz prowadzenia prac badawczych i projektów edukacyjnych. Przewodnik jest pomocą archiwalną, która ułatwia poruszanie się po takich źródłach, jak pamiętniki, relacje, kwestionariusze osobowe i protokoły przesłuchań. Majdanek. Obóz koncentracyjny w relacjach więźniów i świadków, opr. M. Grudzińska Antologia wspomnień złożona z 53 niepublikowanych dotychczas fragmentów relacji oraz protokołów przesłuchań. Przy wyborze dokumentów starano się, by były one reprezentatywne dla więźniów różnych narodowości, ukazywały ich doświadczenia z odmiennych perspektyw, a jednocześnie prezentowały ważne wydarzenia z historii Majdanka. Do dokumentów tekstowych dołączono płytę z zapisem audio wspomnień byłych więźniów. KSIĘGARNIA INTERNETOWA I BIBLIOTEKA Nasza oferta wydawnicza już od kilku lat dostępna jest w księgarni internetowej działającej pod adresem Umieszczone w niej publikacje cieszą się zainteresowaniem głównie Polaków, ale jej klientami są także Niemcy czy Amerykanie. Zbiory liczące ponad 15 tysięcy woluminów posiada muzealna biblioteka. Są wśród nich specjalistyczne czasopisma i książki historyczne od tych najnowszych aż po pozycje wydane w Trzeciej Rzeszy. Zanim jednak korzystający przyjdą do biblioteki, mogą sprawdzić w katalogu online na stronie internetowej Muzeum, czy dana pozycja znajduje się w zbiorach bibliotecznych. 26

27 EDUKACJA Działalność edukacyjna Państwowego Muzeum na Majdanku opiera się głównie na koncepcji nazywanej pedagogiką pamięci, której założenia metodyczne i formy organizacyjne omówione zostały w wydanej przez Muzeum publikacji Edukacja historyczna w miejscach pamięci (Lublin 2009). Pedagogika pamięci kładzie szczególny nacisk na aktywne poznawanie i uczenie się historii. W związku z tym oferta edukacyjna naszej instytucji nie ogranicza się tylko do lekcji muzealnych, ale obejmuje także dni studyjne, aktywne zwiedzanie, kilkudniowe warsztaty historyczne, seminaria edukacyjno-historyczne, workcampy czy spotkania ze świadkami przeszłości. Wśród licznych projektów edukacyjnych przeprowadzonych w Muzeum w zeszłym roku na wyróżnienie zasługują następujące: EDUKACJA W DNIU PAMIĘCI Jom Hashoah. Pamiętać o Zagładzie W Dniu Pamięci o Holokauście i przeciwdziałaniu zbrodniom przeciw ludzkości (19 kwietnia) Dział Edukacji PMM zrealizował projekt dla młodzieży z Zespołu Szkół nr 5 im. Jana Pawła II w Lublinie. Podczas dwudniowych warsztatów historycznych uczniowie zwiedzili Majdanek i opracowali w grupach eksperckich zagadnienia z historii sobiborskiego obozu śmierci. Kolejny etap projektu miał charakter podróży studyjnej do Włodawy i miejsca pamięci w Sobiborze, gdzie uczniowie przejęli rolę przewodników i dzielili się zdobytą w czasie warsztatów wiedzą z pozostałymi uczestnikami projektu. MUZEUM W LICZBACH 32 lekcje muzealne przeprowadził w 2011 roku Dział Edukacji PMM 27

28 PODRÓŻ STUDYJNA Trudna podróż w przeszłość policja niemiecka wobec nazistowskich zbrodni 69 lat temu w Józefowie na Zamojszczyźnie rozpoczął swoją zbrodniczą działalność 101. Rezerwowy Batalion Policji z Hamburga. Między lipcem 1942 roku a listopadem 1943 roku jednostka ta uczestniczyła w rozstrzelaniu Żydów i deportowaniu do obozu zagłady w Treblince. Już po raz kolejny Dział Edukacji zorganizował podróż studyjną dla adeptów Krajowej Szkoły Policji w Hamburgu poświęconą tym wydarzeniom. Uczestnicy projektu poza wizytą na Majdanku i w Bełżcu zwiedzili miejscowości, w których miały miejsce masowe rozstrzeliwania ludności żydowskiej Józefów i Końskowolę. Programowi towarzyszyły wykłady na temat historii Shoah na Lubelszczyźnie i niemieckiej polityki kolonizacyjno-germanizacyjnej, a także rozmowa ze świadkiem historii. 28

29 EDUKACJA MIĘDZYKULTUROWA Muzeum na Majdanku, Izba Pamięci Żydów Lublina i spotkanie z przedstawicielem lubelskiego oddziału Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce tak wyglądał program pierwszego dnia pobytu uczniów Haberdahers Aske s School z Londynu w Polsce. Był on okazją do poznania tła historycznego Akcji Reinhardt oraz dziejów Żydów w Polsce, a wraz z tym stosunków polsko-żydowskich. Drugi dzień przeznaczono na wizytę w miejscach będących świadkami zagłady Żydów Izbicy i Bełżcu. Podsumowaniem i zakończeniem projektu, a jednocześnie chwilą wyciszenia i refleksji, był spacer po Zamościu. Dzięki temu projektowi młodzież poznała nie tylko historię, ale także jej wpływ na teraźniejszość i kwestie związane z upamiętnieniem przeszłości. WARSZTATY HISTORYCZNE Z rampy do obozu W tych warsztatach historycznych wzięli udział uczniowie VIII LO z Lublina. Ich celem było szukanie zapomnianych miejsc związanych z historią obozu na Majdanku, a zwłaszcza z transportami więźniów do Lublina. Uczniowie rozpoczęli zajęcia w miejscu, gdzie znajdowała się bocznica kolejowa, na której z wagonów wyładowywano więźniów. Stamtąd przeszli trasę, jaką niegdyś zmuszeni byli pokonywać do obozu więźniowie. Po drodze zapraszali do rozmowy przechodniów, których pytali o pochodzenie nazwy ulicy Droga Męczenników Majdanka. Zapomniane ślady przeszłości licealiści odkrywali także na terenie byłego obozu na podstawie planów mieli odszukać wskazane miejsca i przyjrzeć się bliżej pozostałościom obozowym. 29

30 PEER EDUCATION NAUCZANIE RÓWIEŚNICZE Uczniowie I LO im. S. Staszica w Lublinie przeanalizowali w grupach roboczych materiały archiwalne i relacje więźniów. Dotyczyły one takich kwestii, jak warunki życia, praca, formy oporu w obozie czy losy dzieci. Prezentacja opracowanych zagadnień odbyła się w przestrzeni obozowej, gdzie młodzież wcieliła się w rolę przewodników i podczas aktywnego zwiedzania dzieliła swoimi spostrzeżeniami z rówieśnikami. POBYT STUDYJNY PRACA NAD ARANŻACJĄ PRZESTRZENI MUZEALNEJ Obóz pracy, obóz zagłady oraz okupacja niemiecka Bełżca Podczas pobytu w Muzeum Miejscu Pamięci w Bełżcu studenci historii z Uniwersytetu Południowej Danii w Odense pracowali nad projektem wpisania w przestrzeń muzealną obiektów historycznych znajdujących się poza terenem instytucji. Opracowali koncepcję przystosowania do celów wystawienniczych budynku byłej lokomotywowni i komendantury obozowej. Stworzyli także projekt ścieżki pamięci, która mogłaby połączyć te dwa miejsca z terenem Muzeum. Do współpracy zaproszeni zostali studenci z Wydziału Zamiejscowego Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL w Tomaszowie Lubelskim. 30

31 WORKCAMP Edukację historyczną można połączyć także z pracą fizyczną, która służy pielęgnowaniu oraz zachowaniu przestrzeni i reliktów obozowych. Podczas tzw. workcampów młodzież prowadzi prace porządkowe na terenie Muzeum i jednocześnie poznaje historię KL Lublin. W ubiegłym roku zrealizowano w PMM trzy takie projekty. W jednym z nich, zorganizowanym przy współpracy ze Stowarzyszeniem Jeden Świat, udział wzięli młodzi ludzie z Polski, Czech i Niemiec. Wolontariusze spędzili na Majdanku dwa tygodnie. W tym czasie nie tylko pracowali, ale także zostali oprowadzeni po terenie byłego niemieckiego obozu koncentracyjnego i uczestniczyli w lekcjach muzealnych. PRAKTYKI I STAŻE W ramach praktyk studenckich i staży z Muzeum współpracowało 31 osób. Włączone były one w prace różnych działów i pomagały przy organizacji uroczystości rocznicowych. Ich zadania polegały głównie na skanowaniu dokumentów i wprowadzaniu danych do systemów ewidencjonujących zbiory. Praktykanci zatrudnieni w Centrum Obsługi Zwiedzających zaangażowani byli przy prowadzeniu statystyk oraz udzielaniu informacji zwiedzającym. SZKOLENIA DLA PRZEWODNIKÓW Uprawnienia do oprowadzania po terenie Muzeum na Majdanku otrzymało 48 przewodników. To głównie studenci lubelskich uczelni i przewodnicy miejscy PTTK, którzy zostali specjalnie przygotowani i przeszkoleni przez pracowników Muzeum do tego, aby przybliżać zwiedzającym historię i topografię byłego niemieckiego obozu koncentracyjnego. SEMINARIA DLA NAUCZYCIELI Z wiedzy pracowników Działu Edukacji PMM czerpią także nauczyciele, którzy chcą poznać materiały dydaktyczne wykorzystywane przez Muzeum do pracy z młodzieżą. We współpracy z Powiatowym Ośrodkiem Doskonalenia Nauczycieli w Lublinie zorganizowano seminarium dla nauczycieli historii, języka polskiego i wiedzy o kulturze. Jego celem było także ukazanie możliwości i form współpracy szkół powiatu lubelskiego z PMM w dziedzinie pozaszkolnej edukacji historycznej. 31

32 Praca z materiałami źródłowymi oraz wcielenie się w rolę przewodników to bardzo dobry pomysł, który pozwolił nam lepiej zrozumieć historię tego, tak ważnego dla nas, miejsca oraz pozwolił nam podzielić się własnymi spostrzeżeniami na forum klasy. Wszyscy byli zaangażowani i zmobilizowani. Adrianna, licealistka z Lublina Wizyta w Muzeum na Majdanku [ ] uzmysłowiła mi, jak chore i bezsensowne akty przemocy miały tutaj miejsce. Pozostawiła trwały wpływ i zmusiła do refleksji. Marleen, uczennica z Lemgo/Niemcy Myślę, że wszyscy biorący udział w projekcie będą bardziej wrażliwi i świadomi tego, jak wielka tragedia wydarzyła się na Majdanku. Przemysław, licealista z Włodawy 32

33 WSPÓŁPRACA Z ZAGRANICĄ REFERATY WYGŁOSZONE ZA GRANICĄ W kręgu zainteresowań pracowników PMM znajdują się tematy, którymi zajmują się także zagraniczne instytucje badawcze. Dlatego biorą oni często udział w sympozjach, seminariach i konferencjach organizowanych przez zagranicznych partnerów Muzeum: Memorial de la Shoah w Paryżu prezentacja książki Obóz zagłady w Bełżcu (Robert Kuwałek). Włoski Oddział Memorial de la Shoah seminarium dla nauczycieli włoskich Obozy zagłady operacji Reinhardt (Robert Kuwałek). Federalne Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Austrii 3. Forum Dialogu Mauthausen Ausstellungen in KZ-Gedenkstätten. Zur musealen Präsentation von Kulturlandschaft, Geschichte und Gedenken (Tomasz Kranz). Zespół Roboczy Miejsc Pamięci Ofiar Narodowego Socjalizmu, Krajowa Agencja Edukacji Politycznej, Oświatowa Placówka Unii Humanistycznej w Nadrenii Północnej-Westfalii Polsko-niemiecka konferencja pt. Europejskie perspektywy kultury pamięci i pracy w muzeach-miejscach upamiętnienia Pedagogiczne traktowanie miejsca pustki na przykładzie MMP w Bełżcu (Ewa Koper); Sposoby traktowania odmiennych wspomnień o Shoah i II wojnie światowej (Wiesław Wysok). Centrum Dokumentacji Holocaustu na Słowacji konferencja pt. Holocaust na Słowacji. Badania nad Holocaustem i edukacja w Europie Środkowej Deportacje Żydów słowackich do Sobiboru i na Lubelszczyznę (Robert Kuwałek). 33

34 Centrum Badań nad Holokaustem w Kijowie seminarium dla nauczycieli z Ukrainy Getta na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Losy polskich Żydów we Wschodniej Polsce (Robert Kuwałek); Pamięć o Holokauście w Polsce na przykładzie pamięci o obozach zagłady w Polsce (Robert Kuwałek). Centrum Dokumentacji Terenu Zjazdów NSDAP w Norymberdze konferencja pt. Zachować czy pozwolić na zniszczenie? Przyszłość byłego terenu zjazdów NSDAP w Norymberdze Majdanek krajobraz historyczny i jego zmiany w latach (Wiesław Wysok). Uniwersytet Południowej Danii w Odense seminarium poświęcone Państwowemu Muzeum na Majdanku, Muzeum Miejscu Pamięci w Bełżcu i innym miejscom pamięci w Polsce Majdanek jako miejsce pamięci (Tomasz Kranz); Bełżec jako miejsce pamięci (Ewa Koper). 34

35 UDZIAŁ W OBRADACH GRUP EKSPERCKICH Dyrektor Tomasz Kranz uczestniczył w posiedzeniu Międzynarodowego Jury, którego zadaniem jest wybór projektów, jakie uzyskają dofinansowanie z programu Geschichtswerkstatt Europa Zostało ono zorganizowane w Berlinie przez Fundację Pamięć, Odpowiedzialność, Przyszłość. W Niemczech obradowała także Międzynarodowa Komisja Ekspertów ds. Modernizacji Miejsca Pamięci w Wolfenbüttel. Również w niej zasiada dyrektor Tomasz Kranz. PUBLIKACJE Pracownicy Muzeum publikowali na łamach zagranicznych wydawnictw. Zabierali głos głównie w dyskursach dotyczących różnych aspektów funkcjonowania obozu na Majdanku oraz muzealizacji miejsc pamięci. Na wymienienie zasługują tu: T. Kranz, Massentötungen durch Giftgase im Konzentrationslager Majdanek, w: Neue Studien zu nationalsozialistischen Massentötungen durch Giftgas. Historische Bedeutung, technische Entwicklung, revisionistische Leugnung, red. G. Morsch i B. Perz, Berlin 2011, s ; T. Kranz, D. Olesiuk, The Shaping of the Majdanek Historic Landscape and Making It into a Museum, w: Landschaft und Gedächtnis, red. J. Wolschke-Bulmahn i W. Wiedemann, Monachium 2011, s W Wiedniu ukazała się niemieckojęzyczna publikacja dokumentująca działania wymiaru sprawiedliwości w zakresie ścigania zbrodniarzy z Majdanka Das KZ Lublin-Majdanek und die Justiz. Strafverfolgung und verweigerte Gerechtigkeit: Polen, Deutschland und Österreich im Vergleich, red. C. Kuretsidis-Haider i in. To próba zestawienia śledztw i procesów sądowych mających miejsce w Polsce, Niemczech i Austrii. Powstała jako pokłosie konferencji zorganizowanej przez Państwowe Muzeum na Majdanku, austriacki Instytut Badawczy Forschungsstelle Nachkriegsjustiz i Stację Naukową PAN w Wiedniu. Wydawnictwo otwiera artykuł autorstwa Tomasza Kranza Konzentrationslager Majdanek. Geschichte und Verbrechen. Promocja książki miała miejsce w siedzibie Stacji Naukowej PAN w Wiedniu, gdzie dyrektor PMM wygłosił referat Das KZ Majdanek

36 WOLONTARIAT Efektem wieloletniej współpracy z organizacjami Niemals Vergessen z Austrii i Akcja Znak Pokuty/ Służba dla Pokoju z Niemiec są projekty wolontariackie realizowane przez Dział Edukacji PMM. Młodzi Niemcy i Austriacy co roku przyjeżdżają na Majdanek, żeby pomóc nam w codziennej pracy i poznawać przeszłość w autentycznym miejscu historycznym. Do zadań ochotników należy głównie oprowadzanie grup niemieckojęzycznych po ekspozycji oraz przygotowywanie materiałów dydaktycznych, które Muzeum wykorzystuje w pracy z młodzieżą. Wśród wolontariuszy są także osoby z bardziej odległych krajów. W tym roku gościliśmy studentkę ze Stanów Zjednoczonych, która opracowała anglojęzyczne pomoce dydaktyczne dla Działu Edukacji. PROJEKTY EDUKACYJNE Do udziału w pobytach studyjnych, warsztatach historycznych czy seminariach edukacyjnych zgłosiło się w 2011 roku wiele osób z zagranicy. Ich przyjazd współorganizowały z PMM następujące instytucje: Gesamtschule Waltrop w Nadrenii Północnej-Westfalii; Gesamtschule w Schermbeck; Szkoły Bethel im. Friedricha von Bodelschwingha w Bielefeld; Uniwersytet Południowej Danii w Odense; Gimnazjum im. Otto Hahna w Getyndze; Gimnazjum im. Georga Büchnera w Darmstadt; Centrum Badań nad Holokaustem w Kijowie; Gimnazjum im. Schillera w Münster; Österreichische Gewerkschaftsjugend z Wiednia; Krajowa Szkoła Policji w Hamburgu; Realschule w Lemgo; Montessari-Gimnazjum i Georg-Büchner-Gimnazjum w Kolonii; Haberdahers Aske s School w Londynie; Wyższa Szkoła Nauk Stosowanych w Magdeburgu; Stowarzyszenie Jugendgeschichtswerkstatt Spandau w Berlinie; Polsko-Niemiecka Współpraca Młodzieży; Uniwersytet w Bambergu; Stowarzyszenie ASTA Bamberg; Stowarzyszenie Jugend für Dora; Edinboro University of Pensylwania; Uniwersytet Lipski. 36

37 ZWIEDZAJĄCY W 2011 roku teren byłego obozu koncentracyjnego na Majdanku i obozu zagłady w Bełżcu odwiedziły osoby z nich stanowili uczestnicy grup zorganizowanych, którzy korzystali z usług naszych pracowników oraz przeszkolonych w Muzeum przewodników. Do dyspozycji zwiedzających indywidualnych był także infokiosk z informacjami o historii obozu, okupacji na Lubelszczyźnie i topografii Muzeum oraz nowe tablice informacyjne. Wiele osób skorzystało także z wprowadzonych w tym roku akcji bezpłatnego oprowadzania po terenie Muzeum na Majdanku połączonych z projekcją filmu dokumentalnego. Liczba zwiedzających z zagranicy wg krajów w 2011 roku 1. Izrael USA Niemcy Wielka Brytania Francja Kanada Ukraina Włochy Holandia Argentyna Szwecja Australia Hiszpania Białoruś Meksyk Węgry Litwa Brazylia Belgia Rosja

38 W dotarciu do szerokiego grona odbiorców pomaga nam głównie nasza oficjalna strona internetowa. Wszystkie treści umieszczane są na niej w języku polskim i angielskim. W ubiegłym roku wygenerowała ona odsłony. 38

39 INWESTYCJE Dzięki specjalnym dotacjom Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz funduszom europejskim Muzeum rozpoczęło inwestycje, które uatrakcyjnią i zabezpieczą przestrzeń muzealną. Z myślą o turystach indywidualnych z Polski i zagranicy w Centrum Obsługi Zwiedzających uruchomiony został multimedialny infokiosk. Dzięki urządzeniu zwiedzający mogą prześledzić historię obozu na Majdanku oraz najważniejszych obiektów obozowych, poznać dzieje Lublina pod okupacją i miejsc z nią związanych, a także sprawdzić, które miejscowości na Lubelszczyźnie odegrały szczególną rolę w nazistowskiej polityce germanizacyjnej. Teksty są ilustrowane archiwalnymi i współczesnymi fotografiami ze zbiorów Muzeum. MUZEUM W LICZBACH zł będzie kosztować zaadaptowanie baraku nr 62 na cele wystawiennicze 39

40 W lipcu Muzeum podpisało umowę z Urzędem Marszałkowskim o dofinansowanie projektu pt. Adaptacja baraku nr 62 na cele wystawiennicze. Oznacza to, że jeden z największych obiektów poobozowych dawny warsztat szewski przekształci się w nowoczesny obiekt wystawienniczy. W wyremontowanym budynku znajdzie się część wystawowa o powierzchni 652 m 2 ze specjalistycznym oświetleniem, sprzętem elektronicznym i nowoczesnymi gablotami. Barak wyposażony zostanie ponadto w klimatyzację, ogrzewanie i węzeł sanitarny, z którego będą mogły korzystać także osoby niepełnosprawne. W Państwowym Muzeum na Majdanku, jako pierwszym wielkoobszarowym muzeum w Polsce, rozpoczęły się prace przy budowie kanalizacji teletechnicznej i systemu sygnalizacji pożaru, które obejmą swoim zasięgiem cały teren instytucji i wszystkie obiekty. Stanowią one pierwszy etap opracowanego Projektu budowy systemów bezpieczeństwa i informacji w Muzeum na Majdanku i Muzeum Miejscu Pamięci w Bełżcu. Po jego zakończeniu instytucje będą nie tylko zabezpieczone od pożaru i objęte monitoringiem wizyjnym, ale także wyposażone w nową linię energetyczną czy wewnętrzną sieć internetową, a na terenie ekspozycji będzie można zainstalować elektroniczne urządzenia informacyjne dla zwiedzających. 40

41 STRUKTURA MUZEUM DYREKTOR MUZEUM Tomasz Kranz ZASTĘPCA DYREKTORA DS. DZIAŁALNOŚCI PODSTAWOWEJ Danuta Olesiuk ZASTĘPCA DYREKTORA DS. ADMINISTRACJI I MARKETINGU Grzegorz Plewik ARCHIWUM Anna Wójcik MUZEUM - MIEJSCE PAMIĘCI W BEŁŻCU Tomasz Hanejko DZIAŁ MUZEALIÓW Wiesława Zlot DZIAŁ ADMINISTRACYJNO- -GOSPODARCZY Robert Rakowski DZIAŁ WYSTAWIENNICZY Danuta Olesiuk DZIAŁ TECHNICZNO- -KONSERWATORSKI Leszek Kocyba CENTRUM OBSŁUGI ZWIEDZAJĄCYCH Beata Siwek-Ciupak DZIAŁ FINANSOWO-KSIĘGOWY Renata Pojasek DZIAŁ NAUKOWY Dariusz Libionka SEKRETARIAT Renata Zgrajka DZIAŁ EDUKACJI Wiesław Wysok RZECZNIK MUZEUM Agnieszka Kowalczyk DZIAŁ OCHRONY MUZEUM Jarosław Pałacha SPECJALISTA DS. KADROWO- -PŁACOWYCH Monika Krupa-Harasim SPECJALISTA DS. OBRONNYCH I OC SPECJALISTA DS. BHP I PPOŻ. 41

42 SKŁAD RADY MUZEUM Przewodniczący dr hab. Andrzej Stępnik prof. dr hab. Monika Adamczyk-Garbowska Jadwiga Branecka doc. inż. arch. Romuald Dylewski prof. dr hab. Jerzy Kłoczowski Anna Krawczyk Władysław Marek Kunicki-Goldfinger Wanda Lotter prof. dr hab. Zygmunt Mańkowski Andrzej Miskur Adam Siwek dr hab. inż. Bogusław Szmygin Jarosław Szymczyk Jacek Welter 42

43 POMÓŻ NAM ZACHOWAĆ PAMIĘĆ Państwowe Muzeum na Majdanku jest jedynym muzeum martyrologicznym utworzonym w latach II wojny światowej. Na jego terenie znajduje się wiele obiektów historycznych. Większość z nich to budynki drewniane. Inne bunkier komór gazowych czy krematorium przedstawiają unikatową na skalę światową wartość historyczną, bowiem zachowały się tutaj w niemal nienaruszonym stanie. Autentyzm miejsca wywołuje u odwiedzających największe emocje, uzmysławia im skalę dokonanych tu zbrodni i zmusza do refleksji. Jego zachowanie to dla instytucji zadanie priorytetowe, a jednocześnie olbrzymi koszt. W miarę możliwości finansowych na bieżąco poddawane są remontom najbardziej wymagające tego obiekty, ale na kompleksową konserwację wciąż brakuje funduszy. Obowiązek przekazywania wiedzy o przeszłości spoczywa na każdym z nas. W procesie tym najlepszym nauczycielem i narratorem są relikty historyczne. Nie pozwólmy, aby choć jeden z nich odszedł w zapomnienie. Każdą instytucję lub osobę dobrej woli, która zechce wesprzeć finansowo prace konserwatorskie lub inne działania PMM, prosimy o kontakt: PAŃSTWOWE MUZEUM NA MAJDANKU ul. Droga Męczenników Majdanka Lublin tel.: fax: sekretariat@majdanek.eu Nr konta bankowego: PL Bank PEKAO SA O/Lublin SWIFT: PKO PPLPW 43

44 KONTAKT PAŃSTWOWE MUZEUM NA MAJDANKU ul. Droga Męczenników Majdanka Lublin Sekretariat tel.: fax: Rzecznik Muzeum tel.: Centrum Obsługi Zwiedzających tel.:

45 WYDAWCA Państwowe Muzeum na Majdanku ul. Droga Męczenników Majdanka Lublin tel.: , fax: REDAKCJA Agnieszka Kowalczyk KOREKTA Jolanta Laskowska PROJEKT GRAFICZNY Krzysztof Kokowicz ZDJĘCIA Ewa Bąbol Andreas Hintze Marta Jabłońska Adam Jaskot Jarosław Joniec Krzysztof Kokowicz Ewa Koper Agnieszka Kowalczyk Beata Król Piotr Maciuk Izabella Małecka Marcin Opiłowski Andrzej Polec Janusz Stasiak Felix Steinert Małgorzata Sztajdel Krzysztof Tarkowski WYBÓR ZDJĘĆ Krzysztof Kokowicz Agnieszka Kowalczyk

46