ŻELBETOWE KOMINY PRZEMYSŁOWE

Transkrypt

1 ŻELBETOWE KOMINY PRZEMYSŁOWE

2 1. Informacje ogólne o kominach Metody wznoszenia kominów żelbetowych Fundament komina Trzon komina Wykładzina i izolacja Przykłady realizacji kominów z zastosowaniem wykładzinypennguard Wyposażenie kominów Obliczanie kominów a. Obciążenia stałe trzonu komina b. Obciążenie wiatrem d. Wpływ temperatury e. Obliczenie zbrojenia pionowego f. Obliczenie zbrojenia poziomego Wzmacnianie ścianek w miejscach osłabionych otworami Obliczanie naprężeń na grunt /43

3 1. Informacje ogólne o kominach Definicja komina: Komin, to obiekt inżynierski, którego zadaniem jest odprowadzenie gazów do atmosfery na określoną wysokość. Komin żelbetowy, to komin, którego trzon wykonany jest z betonu zbrojonego. Trzon komina stanowi zasadniczy ustrój nośny komina, służy do przekazywania obciążeń na fundament komina i chroni przewody komina przed oddziaływaniem wiatru. Wykładzina konstrukcja lub warstwa zabezpieczająca trzon komina przed wpływami termicznymi i chemicznymi. Każdy komin ma do spełnienia w zasadzie dwa zadania: 1. Odprowadzić gazy spalinowe oraz unoszoną z nimi sadzę i popioły do wyższych warstw atmosfery aby zmniejszyć zanieczyszczenie powietrza w okolicy komina. 2. Spowodować ciąg, tj., dostateczną szybkość przepływu powietrza dla zapewnienia potrzebnych warunków spalania na ruszcie paleniska. Niezbędna jest do tego odpowiednia wysokość komina i tak: w osiedlach miejskich dla mniejszych kotłowni kominy powinny być co najmniej 2,5 3 razy wyższe od budynków, w zakładach wydzielających dużo dymu takich jak huty i elektrownie, położonych w terenach niezamieszkałych 70 80m, w okolicach miast m. Aktualnie nie występują kominy przemysłowe odprowadzające spaliny wyłącznie grawitacyjnie. Ciąg w kominach jest wymuszany systemem wentylatorów, cyklonów, multicyklonów /43

4 Rys. 1. Strefa opadania części stałych Bardzo ważne jest również, aby nie emitować do atmosfery zbyt dużej ilości zanieczyszczeń. Niezależnie od wysokości komina, zgodnie z wymogami dotyczącymi ochrony środowiska nie można przekraczać pewnej dopuszczalnej wielkości poszczególnych rodzajów zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery. Na podstawie dotychczasowych doświadczeń wynikających głównie z analizy ekonomicznej można przyjąć, że kominy żelbetowe należy wykonywać poczynając od wysokości 80m /43

5 Rys. 2. Porównawcze zestawienie kominów murowanych i żelbetowych: a) komin murowany wysokości 40m, b) komin murowany wysokości 60m, c) komin żelbetowy z prefabrykatów wysokości 100m, d) komin żelbetowy wysokości 120 m, e) komin żelbetowy wysokości 270m w elektrowni Siersza II, f) komin żelbetowy wysokości 300m zaprojektowany i wzniesiony przez Polaków w Niemczech Wadami kominów żelbetowych są: stosunkowo skomplikowany sposób ich budowy, znaczne straty cieplne przez żelbetowy płaszcz trzonu w przypadku niestarannego wykonania izolacji cieplnej /43

6 2. Metody wznoszenia kominów żelbetowych Przy wznoszeniu kominów żelbetowych stosuje się: 1. Formy przestawne. 2. Deskowania ślizgowe gdy trzon jest cylindryczny o stałej grubości ścianki. Są one podnoszone stopniowo w miarę postępu robót betoniarskich. 3. Deskowania przestrzenne gdy trzon jest cylindrem o zmiennej grubości ścianki. Formy przestawne Składają się one z powierzchni walcowych wewnętrznej i zewnętrznej, o wysokości 2,0 2,5 m, między którymi zabetonowana przestrzeń tworzy odpowiedniej grubości płaszcz komina. Po kilku godzinach, gdy beton stężeje, podnosi się formy o połowę ich wysokości i betonuje wolną górną część formy. Tę czynność powtarza się do uzyskania pełnej wysokości komina. Cyklu tych prac nie wolno przerywać by uniknąć przywarcia betonu do form. Szybkość wzrostu komina w ciągu jednej doby wynosi od 3 do 4 m, a może być jeszcze większa przy zastosowaniu cementu szybkosprawnego i przy dobrej organizacji robót. Tak ukształtowane formy przestawne dają w efekcie komin w kształcie walca kołowego. Istnieje również możliwość wykonania tą metodą komina zbieżnego. Należy wtedy wykonać formę z wąskich elementów trapezowych na kształt klepek bednarskich, by w zestawieniu dały potrzebne nachylenie ścian. Poza tym wymiary tych,,klepek muszą być tak dobrane, by mniejsza (górna) szerokość każdej,,klepki była równa połowie różnicy dolnego i górnego obwodu formy. Uzyskuje się wtedy, po przestawieniu formy o pół wysokości w górę i wyjęciu jednej,,klepki zamknięcie formy. Deskowania ślizgowe Stanowią one bardziej zmechanizowaną formę wykonawstwa kominów żelbetowych, (również silosów, wież i innych obiektów o ścianach równoległych lub walcowych). Najważniejszymi elementami układu deskowania ślizgowego są: deskowania zewnętrzne i wewnętrzne, pręty prowadzące i lewary. Deskowania tworzą dwa koncentryczne cylindry o wysokości 1,2 1,5 m, a odstęp między nimi odpowiada grubości ściany komina. Przesuwanie deskowania do góry odbywa się za pomocą lewarów, opartych na prętach prowadzących ze stali okrągłej φ25 30 mm, rozstawionych w betonie ścianek co 1,0 1,2 m. Beton układa się w deskowaniu warstwami co cm, podciągając systematycznie deskowanie do góry. Szybkość wznoszenia żelbetowego komina wynosi 2 3 m na dobę /43

7 Dalszym rozwinięciem tej metody jest zastosowanie tzw. wielokrotnych urządzeń ślizgowych. Przykładem może być metoda podwójnego ślizgu, umożliwiająca równoczesne wykonywanie dwóch cylindrów komina: zewnętrznego z betonu żwirowego i wewnętrznego z betonu żaroodpornego, między którymi umieszcza się izolacyjną zasypkę. Ściana wewnętrzna z betonu ogniotrwałego powinna być takiej grubości, aby wpływ ciepła nie wywołał w zbrojeniu temperatur t 250 C, przy których należy uwzględnić obniżenie naprężeń dopuszczalnych w stali zbrojeniowej. Deskowania ślizgowe stosowane są przez wyspecjalizowane firmy od kilkudziesięciu lat. Najważniejsze ich zalety to: a) znaczna szybkość robót dzięki podciąganiu w górę fragmentu przygotowanego deskowania walcowego, b) monolityczna konstrukcja, c) oszczędności materiału na deskowania (jedno deskowanie na całej wysokości komina), d) konieczność opracowania szczegółowej organizacji robót oraz jej przestrzegania. Do wad tej metody zalicza się: a) konieczność stosowania na całej wysokości komina niezmiennej grubości ścian, b) podnoszenie ślizgu powoduje niejednokrotnie powierzchniowe zadry w betonie, a czasem nawet rozrywanie konstrukcji betonowej, c) konieczna wysoka precyzja prowadzenia robót utrudniająca prowadzenie prac budowlanych, d) wibrowanie betonu powoduje osłabienie ścian w miejscach prętów prowadzących, e) trudności z wykonywaniem zbrojenia ścian i kontrolą tego zbrojenia, f) potrzeba zmobilizowania dużej liczby ludzi na krótki okres czasu. Deskowanie przesuwne Metoda ta może być stosowana przy budowie kominów nie tylko cylindrycznych, ale i stożkowych (zbieżnych), pozwalając jednocześnie na dowolną regulację grubości ścian komina, zarówno w sposób ciągły jak i skokowy. W tym celu część metalowych elementów zewnętrznego deskowania (klepek) otrzymuje kształt trapezowy, a w dwóch czy trzech miejscach na obwodzie daje się płyty końcowe, które stopniowo zasuwane za sąsiednie płyty zmniejszają średnicę trzonu komina. W dalszej kolejności usuwa się stopniowo płyty prostokątne. Wysokość metalowego deskowania zewnętrznego wynosi 2,70m, szerokość poszczególnych płyt składowych (klepek) prostokątnych 0,85m, a trapezowych 0,85 0,818m. Płyty stalowe deskowania wewnętrznego mają wymiary 1,25 x 0,55 m i zestawione w poziome rzędy zachodzą na siebie dołem 1 2 cm, a górą 3 cm, w zależności od stożkowatości komina. W deskowaniu wewnętrznym daje się również płyty końcowe /43

8 Odpowiednie pierścienie, kotwy, haki, rozpórki, nakładki tworzą sztywne deskowanie potrzebnego kształtu komina. Na płycie fundamentowej, w środku komina montuje się z rur pomocniczą wieżę m wysokości, którą następnie w miarę postępu robót podwyższa się. W wieży budowlanej zainstalowany jest dźwig mechaniczny do pionowego transportu materiałów oraz drabiny wejściowe. Do wieży przymocowuje się linami, zaopatrzonymi w wielokrążki pomost roboczy, do którego z kolei są podwieszone pomocnicze pomosty zewnętrzny i wewnętrzny oraz deskowanie zewnętrzne i wewnętrzne. Przy budowie komina z wykorzystaniem szalowania przesuwnego na fundamencie w miejscu oparcia trzonu komina betonuje się w stałym deskowaniu pierścień o wysokości około 20cm i szerokości cokołu, by mieć oparcie przy pierwszym ustawianiu i ściąganiu deskowania zewnętrznego. Montuje się wieżę i dźwig mechaniczny. Po założeniu zewnętrznego deskowania wysokości 2,70m układa się i wiąże zbrojenie pionowe i poziome, a następnie ustawia dolny pas deskowania wewnętrznego wysokości 1,25m i na tej wysokości układa się beton równomiernie po obwodzie komina warstwami około 25cm, zagęszczając go wibratorami. Wystające z dolnego, zabetonowanego pasa pręty pionowego zbrojenia wiąże się prętami poziomymi obwodowymi, montuje górny pas deskowania wewnętrznego podobnie jak dolny o wysokości 1,25m i niezwłocznie przystępuje do betonowania górnego pasa, by zdążyć z nałożeniem pierwszej warstwy, nim beton w dolnym pasie stwardnieje. W czasie, kiedy 2,5m pas betonu twardnieje, podnosi się pomost na kolejny wyższy poziom, zaczepiając liny na wieży 2,5m wyżej i podciągając całe rusztowanie wielokrążkami. Dalej następuje przestawienie w górę o 2,5m deskowania zewnętrznego, montowanie zbrojenia, ustawianie dolnego pasa deskowania wewnętrznego wysokości 1,25m, betonowanie jak poprzednio i tak dalej do osiągnięcia określonej wysokości. Dla przyspieszenia tempa robót stosuje się cement szybkosprawny lub dodatki przyspieszające twardnienie betonu. Metoda deskowań przesuwnych pozwala na dowolną zmianę przekroju ścian komina, zarówno w sposób ciągły jak i z uskokami, co spowodowało upowszechnienie tej metody, szczególnie w przedsiębiorstwach specjalistycznych w dziedzinie budowy kominów, silosów, wież, itp. Wyróżnia się następujące elementy komina: fundament, trzon zasadniczy ustrój nośny komina służący do przeniesienia obciążeń stałych i zmiennych i przekazania ich na fundament komina (płaszcz), wyposażenie (galerie, drabina, krućce do pomiaru spalin, instalacja odgromowa, oświetlenie i inne) /43

9 3. Fundament komina W praktyce przyjmuje się przeważnie większą od podanych głębokości posadowienia uwarunkowaną np. statecznością komina. Dla uniknięcia zbyt dużych i masywnych płyt fundamentowych kominy wysokie sadowi się zwykle na palach lub studniach. Najbardziej rozpowszechnionym rozwiązaniem fundamentu komina jest kolista płyta żelbetowa. Rys. 3. Układ zbrojenia fundamentu płytowego komina 1 pręty promieniowe, 2 pręty koliste zbrojenia pierścieniowego, 3 siatka z prętów wzajemnie prostopadłych Umożliwia ona uproszczenie robót zbrojeniowych i betoniarskich. Zbrojenie nośne (o średnicach dochodzących nieraz do 40mm) składa się z prętów ułożonych promieniowo (1) i pierścieniowo (2) w dolnej części płyty. Pracują one na momenty zginające odpowiednio promieniowe i pierścieniowe. W zależności od stosunku długości wspornikowej części fundamentu do średnicy trzonu niewykluczone są też momenty wywołujące rozciąganie w górnej środkowej części płyty. Rys. 4. Kształt wykresu momentów zginających w zależności od proporcji wymiarów płyty do wymiarów trzonu komina W centralnej części płyty stosuje się siatki ortogonalne. Pręty zbrojenia pierścieniowego oraz siatki centralne układa się na prętach promieniowych. Pręty promieniowe powinny wchodzić w obrys siatek na długość nie mniejszą niż 60 Φ /43

10 Niezależnie od zbrojenia nośnego w płycie umieszcza się zbrojenie konstrukcyjne przy jej górnej powierzchni. Ma ono na celu zabezpieczenie fundamentu od rys skurczonych oraz przeniesienie naprężeń rozciągających we wspornikowej części płyty, w sytuacji gdyby na jakimś odcinku istniała możność oderwania fundamentu od gruntu i wspornik musiałby przenieść obciążenia od ciężaru własnego i leżącego na nim gruntu. Przy konstruowaniu zbrojenia płyty celowe jest odgięcie części promieniowych wkładek dolnych ku górze dla powiązania strefy rozciąganej ze ściskaną. Niezależne od tego, konieczne jest zastosowanie pionowych strzemion Φ 10mm w liczbie około 4 sztuk na 1m 2 (lepiej jest stosować zamiast strzemion pręty typu U ustawiane na zbrojeniu dolnym i zamykające je prety U w prostokąt o takiej samej średnicy). W płytach fundamentowych o znacznej grubości stosuje się dodatkowe konstrukcyjne siatki przeciwskurczowe (najczęściej ortogonalne) z prętów Φ12-14mm i oczku 300 x 300 mm. Gdy ciężar zbrojenia górnego jest zbyt duży aby go mogły przemieść strzemiona stosuje się stojaki (tzw. kobyłki lub koniki ) z prętów o średnicy 20mm rozstawionych co 1-2m. Rys. 5. Fundament płytowo-żebrowy /43

11 Należy unikać stosowania fundamentów o pokazanej na rysunku konstrukcji płytowo żebrowej ze względu na następujące trudności konstrukcyjne: duże naprężenia ścinające w żebrach, trudności w doprowadzaniu wszystkich żeber do osi fundamentu, w związku z czym żelbetowy wieniec pod trzonem kominowym może być narażony na skręcanie, większa pracochłonność robót zbrojarskich i ciesielskich. Średnica górnej powierzchni cokołu płyty fundamentowej powinna być co najmniej 20cm większa od zewnętrznej średnicy dolnej części trzonu komina. Uzyskana w ten sposób 10- centymetrowa odsadzka na obwodzie komina potrzebna jest do ustawienia deskowania pierwszego odcinka trzonu. W przeciwieństwie do powszechnie stosowanego łączenia zbrojenia słupów ze stopami fundamentowymi w jednym przekroju, konieczne jest łączenie zbrojenia trzonu komina z fundamentem w co najmniej 4 przekrojach ze stosowaniem długości zakładu to istotne z uwagi na duże siły poziome pochodzące od parcia wiatru. l b 50Φ. Jest Wypuszczone z fundamentu pręty pionowe muszą mieć taką samą powierzchnię jak pręty pionowe trzonu w przekroju zamocowania. Fundament należy betonować możliwie bez przerw, poziomymi warstwami o grubościach 15-30cm ( od obwodu ku środkowi ), przy czym po upływie 3-4 godzin od chwili zabetonowania płyty należy: usunąć warstewkę szkliwa na całej powierzchni styku z przyszłym trzonem kominowym, osadzić na osi komina oraz w 4 punktach symetrycznie na zewnętrznym cokole fundamentu repery, np. stalowe bolce Φ 25mm wystające na około 100mm ponad powierzchnię fundamentu i zakotwione w nim na głębokość około 30 Φ. Umożliwią one sprawdzenie osiadania i pionowości komina zarówno w okresie budowy jak i po jego wykonaniu. Kominy o dużych wysokościach ( ponad 200m ) są narażone na wielkie siły poziome od działania wiatru. Dla zapewnienia takim kominom odpowiedniej stateczności konieczne są fundamenty o bardzo dużej średnicy ( ponad 40m ). Działanie wiatru wpływa tu w decydujący sposób na wielkość i rozkład naprężeń na grunt. W takich przypadkach najbardziej racjonalne są fundamenty pierścieniowe. Potwierdza to porównawcza analiza rozkładu nacisku na grunt pod fundamentem płytowym i pierścieniowym /43

12 Rys. 6. Porównanie stosunków nacisku na grunt, wywołanego siłą pionową N do momentu zginającego M: a) pod fundamentem kolistym, b) pod fundamentem pierścieniowym Przekazywanie obciążeń z trzonu na pierścień może się tutaj odbywać poprzez krótką stożkową powłokę fundamentową, lub też za pośrednictwem łagodnie rozszerzającego się stożkowo płaszcza trzonu /43

13 Rys. 7. Posadowienie trzonu komina na trzech rozwidlających się słupach opartych na stopach fundamentowych: 1- rura spalinowa, 2 pierścieniowy dźwigar skrzynkowy /43

14 4. Trzon komina Ma zwykle kształt rury o ściance pochylonej do wewnątrz. Grubość ścianki trzonu żelbetowego nie powinna być mniejsza od 20cm. Grubość ścianki dolnej części kominów o wysokości m, z wyjątkiem miejsc z pilastrami i zgrubieniami (przy otworach) nie przekracza 50cm. zazwyczaj Rys. 8. Przykłady najczęściej stosowanych pochyleń ścian trzonu: a) i b) stałe na całej wysokości komina,) c) zmienne, d) zmiana grubości ścianki na wysokości trzonu. Szczegół A wg rys /43

15 Ciężar komina i parcie wiatru zwiększa się wraz ze zwiększeniem średnicy. W związku z tym w przypadku kominów wysokich celowe jest stworzenie zmiennego pochylenia ścianki dla zwiększenia wskaźnika wytrzymałości przekroju u podstawy komina. Trzon komina dzieli się na piętra (bębny) najczęściej o wysokości 10m, przy czym na wysokości każdego z nich ścianka ma stałą grubość. Zmiana grubości następuje schodkowo. Pomiędzy poszczególnymi piętrami wykonuje się wsporniki na których opiera się wykładzina i izolacja termiczna umieszczona pomiędzy ścianką i wykładziną. Grubości ścianki sąsiednich pięter nie powinny się różnić zbyt dużo (~ 3cm) aby zminimalizować zaburzenia sił wewnętrznych przez mimośrody i wpływ temperatury. Beton, z którego ma być wykonany trzon powinien mieć klasę nie niższą niż B30 (C25/30). zbrojenie trzonu dotychczas było wykonane ze stali klasy A-I (St3S) lub A-II (18G2), a obecnie powinno być wykonane ze stali klasy C. Nie należy używać prętów o średnicy mniejszej niż 12mm. Niecelowe jest jednak stosowanie średnic większych od 24 (25) mm, gdyż wymagają one znacznej długości zakładu. Jako zasadę należy przyjąć, iż średnice i liczba prętów powinny być tak dobrane, aby rozstaw wkładek na obwodzie trzonu był nie mniejszy od 10cm ale nie przekraczał 30cm. W jednym przekroju poprzecznym można BYŁO łączyć najwyżej 25% wkładek. W związku z tym celowe jest zastosowanie wkładek pokazanych na rysunku nr /43

16 Rys. 9. Łączenie prętów na zakład na wysokości komina Pręty należy łączyć na zakład o długości 60 Φ. Przy rozplanowywaniu wkładek należy mieć na uwadze, że betonowanie wykonywane jest zazwyczaj sekcjami o wysokości równej 2,5m lub 1,25m i dla umożliwienia należytego zorganizowania robót konieczne jest rozmieszczenie styków w odległościach co 1,25m wzdłuż wysokości, a długość poszczególnych prętów powinna być wielokrotnością 1,25m zwiększoną o długość zakładu l b. Projektanci nie mający doświadczenia na budowie przyjmują zbyt dużą długość prętów dochodzących do 10m (handlowa długość stali 12m). Chcąc zmniejszyć liczbę styków ze względu na oszczędność stali. Nie sposób jednak utrzymać takie wkładki w pozycji pionowej (są zbyt wiotkie) i kierownictwo budowy musi takie wkładki przeprojektowywać. Wsporniki podwykładzinowe należy zbroić prętami Φ8mm rozstawionymi nie rzadziej niż co 25cm. Wysokość wsporników przyjmuje się zazwyczaj równą połowie odcinka roboczego tzn. h = 0,5 2,50 = 1,25m, a szerokość występu wspornika w zależności od przyjętego rodzaju wykładziny i izolacji przyjmuje się w granicach 17 40cm. Rys. 10. Szczegóły podparcia wykładziny kominów żelbetowych: a) przekrój pionowy ściany komina, b) kształt i zbrojenie wspornika podwykładzinowego, c) szczegół zabezpieczenia przed nadmiernym osiadaniem izolacji, d) szczegół dylatowania wspornika podwykładzinowego; 1 - izolacja (grubość wynika z obliczeń), 2 okładzina wewnętrzna, 3 podkładka, 4 pierścień co m, 5 ścianka żelbetowa, 6 - wspornik W celu wyeliminowania wsporników z pracy na działanie temperatury należy je dylatować na obwodzie komina, stosując podczas betonowania przekładki sięgające do powierzchni wewnętrznej trzonu /43

17 Rozstaw tych dylatacji nie powinien przekraczać 0,75m dla małych średnic trzonu (do 4m) i 1m dla średnic dużych (ponad 4m). Poziome zbrojenie pierścieniowe, pracujące na przeniesienie momentów zginających od nierównomiernego ogrzania trzonu, należałoby z wytrzymałościowego punktu widzenia umieścić na zewnątrz zbrojenia pionowego. Ze względu na trudności montażowe, związane z koniecznością uprzedniego ustawienia zbrojenia pionowego (ludzie wewnątrz komina), zbrojenie pierścieniowe umieszcza się od wewnątrz, przy czym pręty poziome należy wiązać ze wszystkimi prętami pionowymi w miejscach krzyżowania się prętów. Rys. 11a. Przykładowe zbrojenie ściany komina. Konieczność dokładnego i tak gęstego wiązania prętów musi być zaznaczona w opisie technicznym i na rysunkach konstrukcyjnych. Odstęp pomiędzy wkładkami poziomymi nie może być większy od 25cm lub 0,5 grubości ścianki przy ściankach grubszych niż 40cm. Otulina prętów zbrojenia przy Φ 16mm powinna wynosić 5cm, a przy Φ < 16mm co najmniej 4cm. Rys. 11. Głowica komina żelbetowego; 1 trzon żelbetowy, 2 izolacja termiczna, 3 wykładzina z cegły, 4 czapka żeliwna na zaprawie cementowej, 5 obróbka z blachy nierdzewnej gr. 4 mm, 6 kołki drewniane /43

18 5. Wykładzina i izolacja Kominy żelbetowe odprowadzające gazy o temperaturze powyżej 100 C oraz gazy wywierające niszczący wpływ na beton powinny być zaopatrywane w wykładziny na całej wysokości. Izolacja termiczna ma za zadanie ochronę płaszcza trzonu komina przed szkodliwym działaniem wysokich temperatur gazów. Poza względami wytrzymałościowymi płaszcza, izolacja termiczna zmniejsza straty ciepła w gazach spalinowych, co ma znaczenie dla dobrego ciągu w kominie. Wykładzinę wykonuje się z: dobrze wypalonej cegły na zaprawie cementowo wapiennej, w przypadku temperatury przekraczającej 350 ο C niezbędne jest zastosowanie cegły szamotowej na zaprawie szamotowej, w przypadku gazów wybitnie agresywnych wykładziny z cegły kwasoodpornej na zaprawie kwasoodpornej. Grubość wykładziny wynosi zwykle 12cm, a w dolnej części kominów dymowych (20cm) 25cm. Wykładzinę należy wykonywać w postaci samodzielnych powłok o wysokościach nie przekraczających 10m. Przestrzeń pomiędzy ścianką trzonu a wykładziną (5-15cm) wypełnia się materiałem izolacyjnym. Materiały izolacyjne powinny cechować się niskim współczynnikiem przewodności ciepła oraz powinny być lekkie, trwałe, odporne na wysokie temperatury i na agresywne składniki gazów spalinowych. Początkowo do tego rodzaju izolacji wykorzystywano powietrze, ale na skutek nieszczelnej wykładziny, powietrze to zanieczyszczało się pyłami, agresywne gazy niszczyły płaszcz komina, a zdarzały się nawet /43

19 eksplozje nagromadzonych gazów powodujące zniszczenie. Poza tym przy temperaturach spalin większych od 100 C następuje wydatne obniżenie wartości izolacyjnej powietrza, co powodowało, że stosowanie powietrza, jako izolatora było bezcelowe. Jako materiały izolacyjne obecnie stosuje się: wełnę mineralną, wełnę żużlową luźną, płyty z wełny mineralnej, szkło piankowe, bloczki Pennguard firmy Henkel. Grubość izolacji ustala się na podstawie obliczeń termicznych, mając na uwadze, by temperatura na wewnętrznej powierzchni płaszcza ceglanego była nie wyższa niż C, a przy płaszczu żelbetowym do 100 C. Potrzebne grubości izolacji termicznej utrzymują się w przedziale 5 15 cm. Rys. 12. Wykres temperatur w ścianie komina: a) przy temp. zew. -25 C, b) przy temp. zew. +35 C; 1 wykładzina z cegły, 2 izolacja, 3 trzon żelbetowy Aby zapobiec nadmiernemu osiadaniu izolacji wykonuje się w ściance wykładziny pierścienie ceglane zastosowane na wysokości komina co 1,25 2m. Między pierścieniami z /43

20 cegły (ściągaczami) a trzonem żelbetowym należy pozostawić prześwit co najmniej 2cm, uniemożliwiający rozklinowanie trzonu przy termicznym rozszerzaniu się pierścienia ceglanego. Nowoczesną wykładziną stosowaną od lat 90-tych ubiegłego stulecia w Europie i Stanach Zjednoczonych jest bloczek wykonany ze spienionego szkła boro-krzemianowego. Mamy również polskie realizacje z zastosowaniem tej wykładziny. Bloczek ten jest produkowany przez firmę Henkel i tworzy on wykładzinę o nazwie Pennguard. Wykładzina jest przyklejana bezpośrednio na wewnętrzną powierzchnię trzonu żelbetowego. Dzięki zastosowaniu wykładziny Penguard nowoczesne kominy mają dużą przewagę nad kominami wykonanymi w tradycyjny sposób. Rysunek 1.1. Wykładzina PENNGUARD bezpośrednio zabezpiecza wewnętrzną powierzchnię trzonu żelbetowego. Wykładzina PENNGUARD jest lekka i cechuje się niską przewodnością cieplną, a niski współczynnik rozszerzalności cieplnej powoduje, że jest doskonale odporna na wstrząsy termiczne /43

21 Rysunek 1.2. Wykres temperatur w ścianie komina przy zastosowaniu wykładziny PENNGUARD Dzięki zastosowaniu wykładziny PENNGUARD nowoczesne kominy mają dużą przewagę nad kominami wykonanymi w tradycyjny sposób. Do jej głównych zalet należą: a) niższe koszty budowy - budowa komina według tego systemu jest tańsza, gdyż wyeliminowano dwa elementy tj. wykładzinę wewnętrzną i żelbetowe wsporniki podwykładzinowe. b) krótszy okres budowy - według producenta czas wykonania komina żelbetowego o wysokości 200 m z nową wykładziną Pennguard powinien wynieść 6 miesięcy Wykonanie komina o podobnych parametrach z kwasoodporną wymurówką ceramiczną wymaga co najmniej 11 miesięcy. c) lepsze dostosowanie do terenów sejsmicznych - podstawową zasadą stosowaną przy projektowaniu kominów zlokalizowanych na terenach aktywnych sejsmicznie jest zastosowanie lekkich materiałów konstrukcyjnych. Ich zastosowanie redukuje siły oddziaływujące na powłokę i fundament komina w czasie trzęsienia ziemi. Wykładzina Pennguard spełnia te wymagania. Wyeliminowanie wewnętrznej wykładziny ceramicznej prowadzi do znacznej redukcji masy konstrukcji, co jest bardzo pożądane w przypadku lokalizacji komina na terenach sejsmicznych. Dla przykładu masa wykładziny Pennguard w kominie o wysokości 200 m wynosi 80 ton, natomiast kwasoodporna ceramiczna wymurówka w kominie o takich samych parametrach wynosi 1250 ton. d) niższe koszty konserwacji - podstawową zaletą jest jego prostota. Przy zastosowaniu wykładziny Pennguard nie występują takie elementy jak: żelbetowe wsporniki /43

22 podwykładzinowe, izolacje termiczne oraz złącza kompensacyjne. Obniża to znacznie wymagania dotyczące konserwacji w trakcje eksploatacji obiektu. e) wyższa odporność chemiczna - dużą zaletą kominów z wykładziną Pennguard jest odporność na oddziaływanie związków chemicznych. Szkło borokrzemianowe jako podstawowy materiał bloczków jest jednym z bardzo niewielu materiałów odpornych na działanie kwasu siarkowego oraz kwasu solnego, bez jakichkolwiek ograniczeń dotyczących ich stężenia i temperatury. Oznacza to, że kominy budowane wg nowego rozwiązania mogą być eksploatowane w elektrowniach opalanych wysoko zasiarczonym paliwem. Istnieje także możliwość odprowadzenia odsiarczonych wilgotnych spalin podgrzanych wtórnie strumieniem gorących spalin niedosiarczonych. f) możliwość odprowadzania wilgotnych spalin. Wykładzina Pennguard cechuje się bardzo dużą odpornością na wilgotne, odsiarczone i niepodgrzane wtórnie gazy spalinowe. Oznacza to, że kominy budowane według nowej technologii nadają się do odprowadzania zimnych i wilgotnych spalin. Rysunek 1.3. Porównanie podstawowych wymiarów komina według nowego projektu z kominem zaprojektowanym według tradycyjnej technologii (ceramiczna wymurówka wewnętrzna) /43

23 Specyficzne właściwości wykładziny PENNGUARD sprawiają, że ma ona zastosowanie nie tylko w nowoprojektowanych kominach, ale także w kominach już istniejących. Dzięki małej gęstości objętościowej przy stosowaniu wykładziny PENNGUARD nie ma potrzeby zastosowania wzmocnień konstrukcji, podpór lub kotw. Wykładzinę PENNGUARD do ochrony płaszcza komina od wewnatrz można stosować na trzy różne sposoby: 1. Bezpośrednio na wymurówkę ceramiczną w istniejących kominach Rysunek 1.5. Bloki 1 i 2 elektrowni /43

24 2. Wewnętrzne powierzchnie żelbetowe kominów zabezpieczono wykładziną PENNGUARD pomimo tego, że płaszcz żelbetowy wykonano pod zainstalowanie w kominach wymurówki ceramicznej (bloki 3 i 4). Rysunek 1.6. Bloki 3 i 4 elektrowni /43

25 3. Projekty kominów, które przewidują już aplikację wykładziny PENNGUARD bezpośrednio na wewnętrzną powierzchnię trzonów żelbetowych. Trzony żelbetowe kominów nie posiadają żadnych wewnętrznych wsporników podwykładzinowych (bloki 5 i 6). Rysunek 1.7. Bloki 5 i 6 elektrowni /43

26 Zabezpieczenie przed korozją trzonu komina i elementów wyposażenia [5] Jako zabezpieczenie przeciw agresywnemu działaniu spalin stosuje się także powlekanie wewnętrznej powierzchni betonu powłokami ochronnymi (gdy nie ma wykładziny), jak również zewnętrznej powierzchni płaszcza przy wylocie np. impregnatem, specjalnym lakierem lub farbą kwasoodporną, materiałami bitumicznymi naturalnymi i sztucznymi. Do normalnych zabiegów ochronnych zalicza się: a) zabezpieczenie ochronne głowicy polega na przykryciu jej czapką z blachy ze stali kwasoodpornej. Konstrukcja głowicy uniemożliwia przedostanie się wody opadowej, pyłów lub innych zanieczyszczeń pomiędzy wykładzinę a trzon komina. Zewnętrzna powierzchnia komina na wysokości równej przynajmniej półtorej średnicy zewnętrznej komina przy wylocie, powinna być zabezpieczona przed agresją chemiczną farbą chemoodporną, b) zabezpieczenie elementów metalowych wyposażenia znajdującego się na zewnątrz komina poprzez pomalowanie farbą (np. poliuretanową) oraz wewnątrz komina przez pomalowanie farbą ochronną odporną na temperaturę, c) elementy instalacji odgromowej powinny być ocynkowane, d) cały trzon należy pomalować farbą ochronną do betonu. W przypadku przekroczenia punktu rosy, należy umożliwić spływ kondensatu, a następnie jego odprowadzenie na zewnątrz komina. 6. Przykłady realizacji kominów z zastosowaniem wykładzinypennguard W latach zrealizowano na świecie ponad 60 szt. kominów z wykładziną PENNGUARD. W Polsce powstały dwie tego typu realizacje: w roku 2007 w elektrowni Konin wzniesiono 2 kominy żelbetowe o wys. 149 m z wykładziną PENNGUARD 55 o grubości 2. Kominy są opalane węglem brunatnym, temperatura spalin ~ 70, w roku 2009 w elektrowni Siekierki wzniesiono 4 kominy żelbetowe o wys. 170m z wykładziną PENNGUARD 55 o grubości 2. Komin jest opalany węglem, temperatura spalin 75 do 180 ; średnica zewnętrzna: do 100m trzon zbieżny 10,0 m do 6,6 m; powyżej średnica stała 6,6 m /43

27 Powierzchnia wewnętrzna członu wyłożona wykładziną Pennguard /43

28 Malowanie komina /43

29 Drabinka komina /43

30 7. Wyposażenie kominów 1. Drabina włazowa mocowana do trzonu komina za pomocą trzpieni stalowych, w rozstawie co 2.5 do 4,0 m, poprzez wklejenie ich na kotwach chemicznych lub zamocowanie na kotwach mechanicznych w płaszczu komina. Drabina włazowa składa się z dwóch kątowników min. 50 x 5 między którymi przyspawane są szczeble z prętów o średnicy min. 20 mm i rozstawie co max. 300 mm. Osłona drabinki składa się z płaskownika 50x5 opasującego ją po obwodzie o promieniu 350 do 400 mm rozstawionych co max. 2.0 m. Od wewnątrz znajduje się min. 3 (lepiej 5) pionowych płaskowników o przekroju takim samym jak pałąk ochronny równomiernie rozłożonych po obwodzie i przyspawanych do niego. Początek drabiny przewidziany od poziomu +3,0 m nad terenem i sięga głowicy komina. Jeśli średnica wylotowa komina przekracza 5 m, komin powinien być wyposażony w 2 drabiny /43

31 /43

32 2. Stalowa galeria komina Galerie powinny być rozmieszczone równomiernie, w rozstawie nie większym niż co 40,0 m. Najwyższa 2,0 m od korony komina. Są to tzw. galerie spoczynkowe i remontowe. Rys. 13. Galeria stalowa w przekroju: 1 trzon komina, 2 trzpienie stalowe, 3 płaskownik stalowy, 4 pomost, 5 kątownik poręczy 3. Urządzenia pomiarowo-kontrolne służące do sprawdzenia pionowości i osiadań komina - urządzenie to stanowią cztery, rozstawione symetrycznie po obwodzie trzonu stalowe repery, zabetonowane na wysokości około 50 cm nad poziomem terenu, do pomiaru temperatury i prędkości spalin należy zainstalować urządzenia pomiarowe przy wlocie czopucha do trzonu komina. 4. Urządzenia odgromowe stanowią dwa przewody odprowadzające, przyspawane do otoku z płaskownika usytuowanego na głowicy komina. Przewody te biegną po /43

33 przeciwległych stronach komina, przy czym jeden z nich przymocowany jest do drabiny włazowej. Następnie zostają sprowadzone do tzw. uziomu poziomego otokowego, który stanowi zakopany na głębokości 80cm, płaskownik okalający trzon. 5. Światła i znaki ostrzegawcze Przy wysokości komina H 100m na trzonie komina należy umieścić dzienne i nocne oznakowanie przeszkodowe. Oznakowanie dzienne powinno się składać z 7 czerwonych i białych (na przemian) pasów poziomych o szerokości 10,0 m rozmieszczonych poczynając od wierzchołka komina. Oznakowanie nocne - w odległości 3,0m poniżej poziomu wylotu spalin należy umieścić światła przeszkodowe nocne w kolorze czerwonym i typie sygnału ciągłym. Przy wysokości komina < 100m takie oznakowania stosuje się, jeśli organa nadzoru lotnisk uznają komin za przeszkodę w ruchu lotniczym. 8. Obliczanie kominów Przed przystąpieniem do obliczeń dzielimy żelbetowy trzon komina na piętra (bębny, segmenty). W przekrojach łączących piętra (górny poziom wsporników pod wykładziną) następuje zwykle zmiana grubości ścianki trzonu. Każde z pięter (bębnów) należy rozpatrywać tylko w przekroju jego podstawy, gdyż wyższe przekroje tego samego piętra pracują w korzystniejszych warunkach. Oddzielnie należy rozpatrzyć przekroje osłabione otworami czopuchów, wyczystek. Najważniejszymi obciążeniami i oddziaływaniami uwzględnionymi przy obliczaniu kominów są: ciężar własny, parcie wiatru, wpływ temperatury, wpływ przechyłki trzonu kominowego. a. Obciążenia stałe trzonu komina Są nimi: ciężar żelbetowego trzonu ze wspornikami podwykładzinowymi (jeżeli takie zastosowano), ciężar wykładziny, ciężar izolacji termicznej, /43

34 ciężar gzymsu, galeryjek itp. Ciężar pojedynczego elementu składowego piętra o kolistym przekroju oblicza się ze wzoru: π G = δ h (Dg + Dd + 2 δ) γ 2 gdzie γ ciężar objętościowy tworzywa a pozostałe oznaczenia jak na rys. 14. Elementami składowymi są: trzon, izolacja, wykładzina. Ciężar tych wszystkich elementów składowych należy uwzględnić w obliczeniach.. Rys. 14. b. Obciążenie wiatrem Aktualnie obciążenia wiatrem ustala się na podstawie: [22] PN-EN Eurokod 1. Oddziaływania na konstrukcje. Część 1-4: Oddziaływania ogólne. Oddziaływania wiatru w jego linii działania: Wartości p k w [Pa], obciążenia charakterystycznego wywołanego działaniem wiatru, należy wyznaczać ze wzoru: p k = c s c d c f q p (z e ) gdzie: c s c d współczynnik konstrukcyjny, c f - współczynnik oporu aerodynamicznego, q p (z e ) szczytowe ciśnienie prędkości na wysokości z e, /43

35 Obciążenia poprzeczne do kierunku działania wiatru: Obciążenia powodowanego wzbudzeniem wirowym można nie uwzględniać, jeżeli spełniony jest jeden z warunków wg PN-EN : [I]: v crit,i > 1,25 v m gdzie: v crit,i prędkość krytyczna i-tej postaci drgań, v m średnia 10 minutowa wartość charakterystyczna prędkości wiatru przy wierzchołku komina v crit,1 b n = St gdzie: b średnica komina przy wierzchołku, n 1y częstotliwość pierwszej postaci giętych drgań własnych w płaszczyźnie prostopadłej do kierunku działania wiatru, St liczba Strouhala 1y [II]: S c > 25 gdzie: S c liczba Scrutona, Jeśli żaden z powyższych warunków nie został spełniony, to należy uwzględnić obciążenia wywołane wzbudzeniem wirowym przy wymiarowaniu trzonu komina. Można to zrobić analogicznie jak dla kominów stalowych. Uwzględnienie owalizacji trzonu Rozkład ciśnienia wiatru na ścianie zewnętrznej komina powoduje zginanie segmentu trzonu komina w płaszczyźnie poziomej zjawisko to nazywa się owalizacją. Dopuszcza się obliczanie maksymalnej wartości momentu zginającego przypadającego na 1m wysokości trzonu wg PN-EN ze wzoru: /43

36 M d = c M q d (z) ( d( z) ) 2 gdzie: c M współczynnik zależny od liczby Reynoldsa, q d (z) wartość obliczeniowa ciśnienia prędkości na wysokości z komina, d(z) średnica przekroju poprzecznego na wysokości z komina. Uwzględnienie wpływu efektów (ugięcia) drugiego rzędu Efekty pierwszego rzędu efekty oddziaływań obliczone bez uwzględniania wpływu odkształceń konstrukcji (np. wpływu odkształceń komina na wielkość mimośrodu obciążającej go siły), ale z uwzględnieniem imperfekcji geometrycznych. Efekty drugiego rzędu dodatkowe efekty oddziaływań (momenty zginające lub mimośrody) spowodowane odkształceniem konstrukcji. Całkowity moment zginający z uwzględnieniem wpływ ugięcia drugiego rzędu określa się wg PN-EN ze wzoru: M II (z) ( 85 0,14 h) 2 2,4 I I α z z = M (z) + M (0) 1+ 2,4 1 (1) 100 h h gdzie: M II (z) wartość obliczeniowa całkowitego momentu zginającego z uwzględnieniem wpływu II rzędu w rozpatrywanym przekroju (na wysokości z ), M I (z) wartość obliczeniowa momentu zginającego I rzędu w rozpatrywanym przekroju, M I (0) wartość obliczeniowa momentu zginającego I rzędu przy podstawie komina, z wysokość rozpatrywanego przekroju nad wierzchem fundamentu, h wysokość komina ponad fundamentem. α = h N E cm gdzie: N wartość obliczeniowa siły osiowej u podstawy komina, E cm I sztywność trzonu w przekroju połączenia z fundamentem. I /43

37 d. Wpływ temperatury Gazy spalinowe powodują nagrzanie się wnętrza trzonu komina. Więc temperatura na wewnętrznej powierzchni trzonu żelbetowego jest większa od temperatury na powierzchni zewnętrznej. Powstają więc naprężenia rozciągające od strony zewnętrznej i ściskające od strony wewnętrznej, albo inaczej momenty zginające od nierównomiernego nagrzania ścianki Moment zginający M T wywołany różnicą temperatur na obydwu powierzchniach ściany oblicza się wg PN-EN ze wzoru: M M M α T E t I I t cm T = dla przekroju niezarysowanego (3a) = M M T cr L dla przekroju zarysowanego (3b) = α T E t I t cm eff T dla przekroju zarysowanego (3a) gdzie: α t współczynnik rozszerzalności termicznej żelbetu, α t = , T różnica temperatur na krawędziach wew. i zew. trzonu, E cm moduł sprężystości betonu, I I moment bezwładności przekroju niezarysowanego (rozpatruje się pas o wymiarach: b = 1.0m, h=t), I eff efektywny moment bezwładności przekroju zarysowanego, t - średnia grubość ściany trzonu na wysokości segmentu, M cr moment rysujący, M L moment zginający wywołany obciążeniem (moment od owalizacji trzonu). Moment ten działa w płaszczyźnie poziomej i powoduje rozciąganie włókien zewnętrznych, a ściskanie wewnętrznych /43

38 M t wy rysunku =M t we wzorach Moment ten powoduje rozciąganie zewnętrznych włókien ścianki i dla jego przeniesienia trzeba umieścić tam zbrojenie pierścieniowe. Jego powierzchnia liczona jak dla przekroju prostokątnego o wymiarach b = 1,0m h = δ Zbrojenie pionowe wyznacza się jak dla ściskania mimośrodowego. Najniekorzystniejszy przypadek występuje wtedy, gdy wykonany jest trzon, ale brak jeszcze ocieplenia i wykładziny. e. Obliczenie zbrojenia pionowego Zbrojenie pionowe wymiaruje się na moment zginający otrzymany z równania (1). Obliczenia przeprowadza się jak dla przekroju pierścieniowego mimośrodowo ściskanego. Obliczenia należy przeprowadzić dla: stadium realizacji (bez izolacji i wykładziny wewnętrznej) i stadium eksploatacji. f. Obliczenie zbrojenia poziomego Zbrojenie poziome wymiaruje się na sumę momentów: M T + M d /43

39 Do wymiarowania zbrojenia poziomego bierze się pod uwagę wycinek pierścieniowy trzonu o wysokości 1.0m i traktując go jako przekrój prostokątny o szerokości b=1.0m i wysokości h=δ, czyli średniej grubości ścianki na wysokości rozpatrywanego pierścienia. Ugięcie trzonu komina (o stałym pochyleniu tworzącej) dla stadium eksploatacji można w uproszczeniu obliczać ze wzoru: gdzie: a ΣW 3 k, n = 0, E cm H J o Σ W k,n - suma wartości charakterystycznych poziomych sił oddziaływania wiatru na cały komin, H wysokość komina liczona od poziomu terenu [m], H o - wysokość trzonu komina nad fundamentem [m], J o - moment bezwładności przekroju poprzecznego komina w poziomie połączenia z fundamentem. Ograniczenie ugięcia komina dotyczy tylko wzajemnych przemieszczeń trzonu i wykładziny (patrz EN ) H o 9. Wzmacnianie ścianek w miejscach osłabionych otworami Rys. 17. Przykłady wzmocnień krawędzi otworów w trzonie /43

40 W przypadku osłabienia poziomego przekroju ścianki otworami należy w pilastrach obok otworu (i w sąsiednich odcinkach ściany obok otworu) umieścić dodatkowe zbrojenie, stanowiące co najmniej równowartość zbrojenia przeciętego otworem. Zbrojenie to należy przedłużyć poza otwór na długość wynoszącą co najmniej 60 średnic oraz nie mniejszą od 2/3 szerokości otworu. Takie rozwiązanie konstrukcyjne umożliwia zachowanie w strefie rozciąganej nośności nie mniejszej od posiadanej przez pełny przekrój (bez osłabienia otworami). Rys. 18. Dodatkowe zbrojenie wokół otworów prostokątnych Jeśli chodzi o strefę ściskaną to osłabienie jej otworem na ogół rzadko doprowadza do przekroczenia dopuszczalnego naprężenia na ściskanie, gdyż przekrój ścian nie osłabionych komina jest przeważnie niewykorzystany w takim stopniu że przy osłabieniu nie zachodzi /43

41 potrzeba intensywnego wzmocnienia. Niemniej każdorazowo w miejscach osłabionych należy sprawdzić naprężenie na ściskanie przy otworach. Niektóre przedsiębiorstwa budowy kominów niechętnie wykonują wzmocnienia pilastrami gdyż wymaga to zastosowania specjalnych deskowań koło otworów i wolą rozwiązanie z pilastrami ukrytymi wewnątrz żelbetowej powłoki trzonu umożliwiające stosowanie deskowań przestrzennych lub ślizgowych. W takim przypadku można zastosować miejscowe zgrubienie powłoki trzonu. Otwory koliste o małej średnicy ( do 50cm ) nie wymagają żadnego wzmacniania ścianki i ich sąsiedztwa. Natomiast przy większych otworach należy stosować dodatkowe, przeważnie tylko konstrukcyjne, zbrojenie na obwodzie otworu. Rys. 19. Dodatkowe zbrojenie wokół otworów okrągłych 10. Obliczanie naprężeń na grunt Fundament pod komin żelbetowy należy zaprojektować tak, aby krawędziowe naprężenia nie przekraczały naprężenia dopuszczalnego i aby nie były mniejsze od zera (odrywanie). Przy obliczaniu naprężeń na grunt należy także rozpatrzyć niekorzystny przypadek, gdy występuje pełne obciążenie wiatrem, brak izolacji, wykładziny i ziemi na płycie fundamentowej /43

42 Rys. 20. Schemat statyczny płyty fundamentowej: a) przy obciążeniu symetrycznym, b) przy obciążeniu niesymetrycznym Naprężenie na grunt przy obciążeniu wiatrem i pełnym ciężarem własnym komina w żadnym miejscu fundamentu nie może przekraczać naprężenia dopuszczalnego. W celu uniknięcia odchylenia komina od pionu, co mogłoby wystąpić przy słabszych gruntach, stosunek maksymalnego obciążenia krawędziowego do minimalnego nie może przekraczać 5: σ σ max gr min gr 5 Zasady tej można nie stosować przy gruntach skalistych. ( PN-88/B-03004) /43

43 LITERATURA: [1],Budownictwo betonowe Tom XIII (praca zbiorowa). Zbiorniki, zasobniki, silosy, kominy i maszty. Arkady, Warszawa1966r. [2] Kral L. -,,Elementy budownictwa przemysłowego. Tom II. Budowle specjalne. Wydawnictwo PWN, Warszawa 1984r. [3] Mielnik A. -,,Budowlane konstrukcje przemysłowe. Wydawnictwo PWN, Warszawa 1975r. [4] Meller M., Nowakowski M. -,,Kominy przemysłowe. Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, Koszalin 1994r. [5] Meller M., Pożoga T. -,,Wybrane zagadnienia korozji i utrzymania kominów przemysłowych. Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, Koszalin 2003r. [6] Meller M., Pacek M. -,,Kominy przemysłowe. Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, Koszalin 2007r. [7] Lechman M. -,,Wolno stojące kominy żelbetowe. Obliczanie i projektowanie według norm PN-EN. Wytyczne. Instrukcje, Wytyczne, Poradniki nr 459/2010. Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa 2010r. [8] Grabiec K., Bogucka J., Grabiec-Mizera T. -,,Obliczenia przekrojów w elementach betonowych i żelbetowych według PN-B-03264:2002. Arkady, Warszawa 2002r. [9] Starakiewicz A., Szyszka J. Fizyka budowli w zadaniach. Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 2007r. Normy: [10] PN-82/B Obciążenia budowli. Obciążenia stałe. [11] PN-77/B Obciążenia w obliczeniach statycznych. Obciążenie wiatrem. [12] PN-EN ISO Opór cieplny i współczynnik przenikania ciepła. Metoda obliczania. [13] PN-88/B Kominy murowane i żelbetowe. Obliczenia statyczne i projektowanie. [14] PN-81/B Grunty budowlane. Posadowienie bezpośrednie budowli. Obliczenia statyczne i projektowanie. [15] PN-B-03264:2002. Konstrukcje betonowe, żelbetowe i sprężone. Obliczenia statyczne i projektowanie. [16] PN-84/B Konstrukcje betonowe, żelbetowe i sprężone. Obliczenia statyczne i projektowanie. [17] PN-EN Kominy. Wymagania ogólne. [18] PN-EN :. Kominy wolnostojące Część 1: Wymagania ogólne. [19] PN-EN Kominy wolnostojące Część 2: Kominy betonowe. [20] PN-EN Kominy wolnostojące Część 7: Wymagania dotyczące cylindrycznych wyrobów stalowych przeznaczonych na jednopowłokowe kominy stalowe oraz stalowe wykładziny. [21] PN-EN Eurokod. Podstawy projektowania konstrukcji. [22] PN-EN Eurokod 1. Oddziaływania na konstrukcje. Część 1-4: Oddziaływania ogólne. Oddziaływania wiatru. [23] PN-EN Eurokod 1. Oddziaływania na konstrukcje. Część 1-5: Oddziaływania ogólne. Oddziaływania temperatury. [23] PN-EN Eurokod 2. Projektowanie konstrukcji z betonu. Część 1-1: Reguły ogólne i reguły dla budynków. Strony internetowe: [24] [25] /43