Transkrypt

1 Uzasadnienie Głównym celem nowelizacji jest wzmocnienie mechanizmów prawnego oddziaływania wojewody w zakresie nadzoru i kontroli w pomocy społecznej oraz mechanizmów oddziaływania w zakresie eliminowania zagrożeń płynących z prowadzenia bez zezwolenia działalności uregulowanej w dziale II w rozdziale 3 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593, z późn. zm.) polegającej na prowadzeniu przez osoby fizyczne lub prawne placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku. W maju 2004 r. zostały wprowadzone przepisy regulujące działalność polegającą na prowadzeniu przez osoby fizyczne lub prawne placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku. Wprowadzono wówczas również sankcje (w postaci kary zł) dla podmiotów, które będą prowadziły wskazaną działalność bez odpowiedniego zezwolenia wydawanego przez wojewodę. Praktyka funkcjonowania wprowadzonych rozwiązań prawnych pokazała, że należy dodatkowo wzmocnić sankcje wojewody, gdyż dotychczasowe sankcje nie do końca okazały się skuteczne. Potrzeba wprowadzenia zmian we wskazanej kwestii wynika z analizy funkcjonowania w praktyce obecnych przepisów. Ponadto na potrzebę wprowadzenia zmian we wspomnianym zakresie od pewnego czasu zwracał też uwagę Rzecznik Praw Obywatelskich oraz Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji. Omówienie poszczególnych zmian: 1. Art. 1 1) Zmiana definicji średniego miesięcznego kosztu utrzymania w domu pomocy społecznej lub placówce opiekuńczo-wychowawczej wynika z konieczności urealnienia kosztów funkcjonowania domów pomocy społecznej i placówek opiekuńczo-wychowawczych. Obecnie obowiązująca definicja nie uwzględnia faktycznych potrzeb jednostek, doprowadzając w konsekwencji do spadku jakości usług w tych jednostkach, w tym spadku liczby pracowników wysoko kwalifikowanych. 2) a) Zmiana do art. 8 ust. 4 polega na dodaniu do katalogu przychodów, które nie podlegają wliczeniu do dochodu ustalanego do celów pomocy społecznej zasiłków celowych oraz pomocy materialnej mającej charakter socjalny albo motywacyjny przyznawanej na podstawie przepisów o systemie oświaty. W przypadku dodania zasiłków celowych zmiana ta ma charakter precyzujący. Zasiłki celowe z uwagi na jednorazowy oraz socjalny charakter nie były z reguły wliczane do dochodu osób ubiegających się o pomoc społeczną przez organy pomocy społecznej. W przypadku pomocy materialnej mającej charakter socjalny albo motywacyjny przyznawanej na podstawie przepisów o systemie oświaty zaproponowana zmiana ma również charakter precyzujący przepisy. Z uwagi na 1

2 różne formy przyznawanej pomocy (m.in. pomoc rzeczowa, pieniężna, jednorazowa, okresowa) w chwili obecnej występuje różna praktyka co do zaliczania do dochodu rodzin do celów pomocy społecznej tych świadczeń. Zaproponowana zmiana jednoznacznie wskaże właściwy sposób postępowania z przychodami, mającymi charakter socjalny albo motywacyjny, przyznawanymi na podstawie przepisów o systemie oświaty. b) Zmiana do art. 8 ust. 5 pkt 1 wynika z konieczności dostosowania sposobu obliczania dochodu osób prowadzących działalność gospodarczą opodatkowaną podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach określonych w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych do zmienionych przepisów tej ustawy. W związku z likwidacją obowiązku składania miesięcznych deklaracji przez osoby prowadzące działalność gospodarczą na tzw. zasadach ogólnych, wprowadzoną ustawą z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 217, poz. 1588), która weszła w życie dnia 1 stycznia 2007 r., dotychczasowy sposób dokumentowania dochodu tych osób na podstawie deklaracji miesięcznych nie znajduje zastosowania. W chwili obecnej stosuje się przepis przejściowy ustawy zmieniającej ustawę o podatku dochodowym od osób fizycznych, jednak ze względu na specyficzne ustalanie dochodu do celów pomocy społecznej jego stosowanie napotyka trudności interpretacyjne. 3) Zmiany do art. 22 polegają na: a) Dodaniu nowego zadania wojewodzie prowadzenia rejestru zatwierdzonych programów integracji. Potrzeba prowadzenia na poziomie województwa rejestru zatwierdzonych programów integracji wynika ze z zwiększającej się z roku na rok liczby cudzoziemców uprawnionych do korzystania z tego typu wsparcia oferowanego przez państwo. Dotychczas nie było ustawowego obowiązku prowadzenia tego typu rejestrów. W przyszłości planowane jest prowadzenie rejestru powyższych danych na poziomie krajowym. b) Dodaniu nowego zadania wojewodzie polegającego na koordynowaniu działań w zakresie zapobiegania handlowi ludźmi oraz wsparcia udzielanego ofiarom handlu ludźmi. Wprowadzenie tego zadania dla wojewodów pozwoli na koordynację pomocy udzielanej ofiarom handlu ludźmi w ramach systemu pomocy społecznej oraz na skuteczniejszą i bardziej wszechstronną pomoc udzielaną przez jednostki organizacyjne pomocy społecznej poszczególnych szczebli administracji samorządowej. Konieczność koordynacji działań w tym obszarze jest następstwem wprowadzenia do ustawy o pomocy społecznej przepisów stanowiących podstawę do udzielenia wsparcia z uwagi na bezpośredni fakt bycia ofiarą lub świadkiem handlu ludźmi. Zmiana nie generuje skutków finansowych, ponieważ pracownicy wydziałów polityki społecznej urzędów wojewódzkich mający pełnić funkcję koordynatorów ds. wsparcia ofiar handlu ludźmi zostali przeszkoleni w listopadzie 2007 roku do wykonywania tego zadania. Osoby te będą odpowiedzialne za kontakt i współpracę z jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej na 2

3 terenie województwa, jak również z Departamentem Pomocy i Integracji Społecznej Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej oraz innymi partnerami zajmującymi się pomocą ofiarom handlu ludźmi, w zakresie realizacji zadań związanych z procederem handlu ludźmi oraz wymianą informacji w tym obszarze. 4) Zmiana brzmienia art. 42 ust. 5 porządkuje warunki opłacania składek na ubezpieczenie społeczne przez osoby opiekujące się chorym członkiem rodziny. Warunek związany z długością okresu ubezpieczenia w dniu złożenia wniosku powinien być wymagany jedynie od osób wymienionych w ust. 5 pkt 1 (które ukończyły 50 lat i nie posiadają okresu ubezpieczenia (składkowego i nieskładkowego) wynoszącego co najmniej 10 lat), natomiast posiadanie okresu ubezpieczenia wynoszącego 20 lat w przypadku kobiet i 25 lat w przypadku mężczyzn powinno skutkować odmową przyznania składki lub jej wstrzymaniem, jeśli okres ten zostanie osiągnięty już w trakcie opłacania składki przez ośrodek. Taka regulacja miała miejsce pod rządami poprzednio obowiązującej ustawy o pomocy społecznej. 5) Zmiana do art. 51 ust. 4 polega na uzupełnieniu katalogu ośrodków wsparcia o specjalistyczny ośrodek wsparcia, o którym mowa w przepisach o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Ośrodki te powstały z przekształcenia jednostek organizacyjnych pomocy społecznej finansowanych w ramach zadań własnych. Niewpisanie tych ośrodków do katalogu ogranicza nadzór wojewody nad wykonywaniem zadań z pomocy społecznej. 6) Wprowadzenie nowego art. 51 a jest wynikiem wyodrębnienia w ustawie zapisów dotyczących ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi, które realizowane są w ramach zadań zleconych, a także odpłatności za usługi świadczone w tych jednostkach. Ponieważ najpopularniejszą formą realizacji tego zadania jest środowiskowy dom samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi niezbędne jest określenie zasad jego funkcjonowania oraz standardów usług w nim świadczonych. Upoważnienie ustawowe zawarte w art. 23 ust. 2 zawiera bardzo szerokie upoważnienie dla wszystkich jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, a Rządowe Centrum Legislacji zaopiniowało negatywnie wydanie rozporządzenia dla zawężonego katalogu podmiotowego jednostek uznając, że wypełnienie tej delegacji jest możliwe tylko poprzez wydanie rozporządzenia w sprawie wszystkich ośrodków wsparcia. Dlatego też konieczne jest wpisanie odrębnego upoważnienia ustawowego, które nie skutkuje koniecznością określenia w ramach jednego rozporządzenia standardów dla wszystkich ośrodków wsparcia, które świadczą usługi różnego rodzaju dla różnych kategorii osób. Jednocześnie określenie sposobu funkcjonowania innych ośrodków wsparcia i klubów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi pozostawia się w gestii wojewody i organu prowadzącego ośrodek. 7) Nowe brzmienie art. 56 a pozwoli na jednolitą interpretację przepisu odnośnie możliwości łączenia różnych typów domów pomocy społecznej w ramach jednej jednostki organizacyjnej pomocy społecznej. Wprowadzony przepis określa jakie typy domów mogą być łączone w 3

4 jednym budynku i dopuszcza prowadzenie domów wielotypowych, pod warunkiem zamieszkiwania mieszkańców z różnymi schorzeniami w odrębnych budynkach. Przepis będzie także umożliwiał oszczędności finansowe w zakresie finansowania domów pomocy społecznej. 8) Art. 68 ust. 7 zobowiązuje podmiot prowadzący placówkę całodobowej opieki do prowadzenia szczegółowej dokumentacji dotyczącej osób przebywających w placówce. Wprowadzenie konieczności posiadania wymienionych dokumentów będzie skutkowało większą wiedzą na temat między innymi stanu zdrowia, zapewnienia opieki medycznej nad osobami, faktu stosowania na terenie placówki przymusu bezpośredniego, faktu ewentualnego ubezwłasnowolnienia osób przebywających w placówce, danych kontaktowych do rodziny (opiekuna prawnego, kuratora), co przyczyni się do polepszenia jakości świadczonych usług i lepszej kontroli nad placówkami. W art. 68 dodaje się ust. 8 w celu lepszej rozpoznawalności wśród potencjalnych klientów placówek, które działają legalnie od tych działających nielegalnie, zostanie wprowadzony obowiązek dla podmiotów prowadzących placówki do umieszczenia w widocznym miejscu na budynku, w którym prowadzą placówkę, tablicy informacyjnej zawierającej m.in. informacje o posiadanym zezwoleniu i numerze wpisu do rejestru. Powyższa zmiana powinna ponadto polepszyć wykrywalność nielegalnie działających placówek. 9) Art. 104 ust. 6-7 uzupełniają tryb postępowania w sprawach świadczeń z pomocy społecznej. Ust. 5 określa termin przedawnienia należności z tytułu wydatków na świadczenia z pomocy społecznej, z tytułu opłat określonych przepisami ustawy oraz z tytułu nienależnie pobranych świadczeń. Ust. 6 ustala warunki przerwania biegu przedawnienia. Ust. 7 dotyczy nienależnie pobranych świadczeń i ustala okres, po którym nie dochodzi się ich zwrotu. 10) Zmiana do art. 106 polegająca na dodaniu ust. 7-9 ma umożliwić ośrodkom pomocy społecznej wstrzymanie wypłaty świadczenia z pomocy społecznej w sytuacji, gdy osoba uprawniona nie podejmuje świadczeń pieniężnych przez dwa kolejne miesiące. Jednocześnie wprowadzony przepis nałoży na ośrodek pomocy społecznej obowiązek wszczęcia postępowania wyjaśniającego przyczynę nie odbierania świadczenia. W przypadku gdy z osobą nie będzie można przeprowadzić rodzinnego wywiadu środowiskowego i nawiązać kontaktu w inny sposób prawo do świadczenia pieniężnego wygaśnie. W praktyce zdarza się, że osoby uprawnione opuszczają swoje miejsce zamieszkania, na przykład w związku z wyjazdem za granicę bez powiadomienia ośrodka pomocy społecznej. Rodzi to problemy, gdyż ośrodek nie mogąc wyjaśnić sytuacji życiowej uprawnionego do świadczeń nie ma możliwości przeznaczania środków na pomoc innym potrzebującym osobom. 11) Wprowadzona zmiana polega na wykreśleniu z obecnie obowiązującej ustawy warunku przeprowadzania egzaminów na II stopień specjalizacji jedynie w miesiącach marzec i październik i rozszerzeniu możliwości ustalania terminów egzaminów w dowolnym miesiącu 4

5 kalendarzowym w ciągu całego roku. Po wprowadzeniu tej zmiany egzaminy mogłyby odbywać się w dowolnym terminie wyznaczonym przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. Zmiana ta podyktowana jest znacznym wzrostem liczby podmiotów posiadających uprawnienia do prowadzenia szkoleń z zakresu II stopnia specjalizacji w zawodzie pracownik socjalny. Podmioty te kształcą coraz więcej pracowników socjalnych, którzy po ukończeniu kursu przystępują do egzaminu. Liczba członków Komisji jest ograniczona, w związku z tym nie jest możliwe przeprowadzenie egzaminu dla dużej liczby absolwentów szkoleń tylko i wyłącznie w terminach wyznaczonych na miesiąc marzec lub październik. Wobec powyższego wskazanym byłoby, aby egzaminy mogły odbywać się w dowolnym miesiącu w roku, w terminie wyznaczonym przez Komisję. Takie rozwiązanie stworzyłoby możliwość przeegzaminowania większej liczby absolwentów kursów. 12) Zmiana ta (dodanie art.122 a i 122 b) polega na dodaniu dwóch artykułów, w których uregulowana została szczegółowo kwestia związana z zatrudnianiem dyrektorów i zastępców dyrektorów domów pomocy społecznej. Wprowadzenie konkursów na dyrektorów i zastępców dyrektorów domów pomocy społecznej oraz ich kadencyjności wynika z postulatów zgłaszanych przez środowisko pracowników domów pomocy społecznej. Wprowadzenie zaproponowanych zapisów powinno przyczynić się do lepszego zarządzania domami pomocy społecznej przez dyrektorów oraz do poprawy organizacji pracy w domach pomocy społecznej. Podobne konkursy obowiązują w zakładach opieki zdrowotnej oraz w systemie oświaty. 13) Zaproponowana zmiana w art. 127 polega na wyodrębnieniu wewnątrz wydziału właściwego do spraw pomocy społecznej w urzędzie wojewódzkim komórki organizacyjnej do spraw nadzoru i kontroli w pomocy społecznej. Zaproponowana zmiana zmierza do usprawnienia pracy inspektorów do spraw nadzoru i kontroli w pomocy społecznej. W związku z pewną specyfiką zadań kontrolowanych w pomocy społecznej realizowanych w ramach wydziału właściwego do spraw pomocy społecznej istnieje potrzeba wyodrębnienia organizacyjnego w ramach wydziału tej grupy pracowników. Pozwoli to na lepszą kontrolę nad wykonywanymi przez te osoby zadaniami oraz w lepszy sposób pozwoli na planowanie kontroli w sposób umożliwiający wypełnienie obowiązków wynikających z obowiązujących przepisów. Ponadto zapis taki uniemożliwi (co dziś ma miejsce) wykorzystywanie inspektorów do spraw nadzoru i kontroli w pomocy społecznej do realizacji innych zadań wydziału nie związanych z nadzorem i kontrolą w pomocy społecznej. 14) Z uwagi na to, że zaproponowany w projekcie ustawy pakiet zmian zmierzających do wzmocnienia roli wojewody w zakresie nadzoru i kontroli w pomocy społecznej nie będzie dobrze funkcjonował bez zatrudnienia w wydziałach właściwych do spraw pomocy społecznej odpowiedniej liczby inspektorów do spraw nadzoru i kontroli w pomocy społecznej poprzez dodanie nowego przepisu art. 127 b wprowadzony zostanie minimalny standard zatrudnienia wojewódzkich inspektorów do spraw nadzoru i kontroli w pomocy społecznej. 5

6 W pomocy społecznej funkcjonuje obecnie ponad 6 tys. jednostek organizacyjnych pomocy społecznej podlegających kontroli wojewody. Z roku na rok zwiększa się liczba zarejestrowanych placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, których działalność również podlega kontroli wojewody. Stale obserwuje się systematyczny wzrost ilości prowadzonych postępowań o nałożeniu kary pieniężnej za prowadzenie bez zezwolenia wojewody placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku. Ilość prowadzonych przez inspektorów wojewódzkich postępowań wzrasta jednak z uwagi na duże braki kadrowe występujące w wydziałach właściwych do spraw pomocy społecznej które nie pozwalają na właściwe realizowanie powierzonych zadań. Nie można bowiem mówić o możliwości właściwego realizowania zadań z zakresu nadzoru i kontroli w pomocy społecznej, jeżeli w wydziale właściwym do spraw pomocy społecznej zatrudnionych jest np. 3 (lubuskie i opolskie), 5 (pomorskie) czy 6 (zachodniopomorskie) inspektorów do spraw nadzoru i kontroli w pomocy społecznej z wymaganymi kwalifikacjami. Należy pamiętać, że zgodnie z rozporządzeniem Ministra Polityki Społecznej z dnia 23 marca 2005 r. w sprawie nadzoru i kontroli w pomocy społecznej (Dz. U. Nr 61, poz.543 z późn. zm.) każda jednostka organizacyjna pomocy społecznej powinna nie rzadziej niż raz na 3 lata przejść kontrolę kompleksową. Ponadto niezbędne dla właściwego realizowania zadań nadzorczych i kontrolnych jest przeprowadzanie również kontroli doraźnych, problemowych i sprawdzających. Żadne województwo (wydział polityki społecznej) nie wywiązuje się z tych zadań prawidłowo, ponieważ nie jest to możliwe z uwagi na coraz bardziej ograniczoną liczbę zatrudnionych inspektorów. Zaproponowany przepis art. 127 b nakłada obowiązek zatrudnienia w wydziale właściwym do spraw pomocy społecznej urzędu wojewódzkiego w komórce organizacyjnej do spraw nadzoru i kontroli w pomocy społecznej nie mniej niż 1 inspektora do spraw nadzoru i kontroli w pomocy społecznej na 25 jednostek organizacyjnych pomocy społecznej oraz placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku działających w danym województwie. Minimalny wskaźnik zatrudnienia inspektorów został tak obliczony, że daje możliwość realizacji obowiązków ustawowych związanych z nadzorem i kontrolą w pomocy społecznej. W wyniku realizacji tego zapisu zaistnieje konieczność zatrudnienia w skali kraju dodatkowych 124 inspektorów do spraw nadzoru i kontroli w pomocy społecznej (obecnie zatrudnionych jest około 150 inspektorów). Zakładany roczny koszt zatrudnienia inspektorów przy wynagrodzeniu 2800 zł miesięcznie (pełen miesięczny koszt zatrudnienia ok zł) wyniósłby w granicach około 5 mln. zł 15) Zmiany do art. 130 poszerzają katalog instrumentów prawnych, którymi dysponuje wojewoda w sytuacji prowadzenia placówek całodobowych bez zezwolenia. Wśród mechanizmów wzmacniających instrumenty prawnego oddziaływania wojewody, proponuje się: 1) podniesienie kary do 20 tys. zł w stosunku do placówek prowadzonych na większą skalę; 6

7 2) wprowadzenie kary w wysokości 40 tys. zł dla placówek, które pomimo wcześniejszego nałożenia kary pieniężnej działają nadal bez zezwolenia; 3) danie wojewodzie w określonych przypadkach możliwości zastosowania, poza karą pieniężną, również sankcji w postaci nakazu wstrzymania wykonywania działalności polegającej na prowadzeniu placówki zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku W przypadku stwierdzenia zagrożenia życia lub zdrowia osób przebywających w placówce działającej bez zezwolenia wojewoda będzie mógł wydać decyzję nakazującą wstrzymanie wykonywania działalności z nadaniem rygoru natychmiastowej wykonalności. W konsekwencji tego zapisu, decyzja staje się wykonalna i stanowić będzie tytuł egzekucyjny, mimo że nie jest ostateczna (przysługuje od niej odwołanie). Ocena, czy istnieją przesłanki nadania decyzji nieostatecznej rygoru natychmiastowej wykonalności, będzie należała do wojewody. Katalog przesłanek uzasadniających nadanie decyzji nieostatecznej rygoru natychmiastowej wykonalności jest zamknięty, a zatem jedynie stwierdzenie zagrożenia życia lub zdrowia osób przebywających w placówce uprawnia do wydania przedmiotowej decyzji. 16) Przez dodany art. 130 a wprowadzone zastaną zapisy zobowiązujące wojewodę do informowania organów ścigania (celem wszczęcia odrębnego postępowania), rodzin osób przebywających w placówce, właściwych ośrodków pomocy społecznej oraz powiatowych centrów pomocy rodzinie, w przypadku nałożenia sankcji opisanych wyżej na nielegalnie działające placówki. W artykule tym został również uregulowany sposób postępowania i zabezpieczenia pomocy mieszkańcom przebywającym w nielegalnie działającej placówce. 17) Ustawa o pomocy społecznej w art. 153 zobowiązywała dotychczas podmioty prowadzące w dniu wejścia ustawy o pomocy społecznej (czyli w dniu 1 maja 2004 r.) placówki zapewniające całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, które nie spełniały wymagań, o których mowa w art. 67 i 68, aby dostosowały do tych wymagań placówki w terminie jednego roku od dnia wejścia w życie ustawy o pomocy społecznej (czyli do dnia 1 maja 2005 r.). Przepis ten dotyczył standardów oraz wymaganych dokumentów. Jednakże w wyniku nowelizacji ustawy o pomocy społecznej (ustawa z dnia 8 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej - Dz. U. z 2006 r. Nr 249, poz. 1831) został wprowadzony przepis przejściowy regulujący sytuację prawną placówek nie spełniających określonych standardów. Standardy określone w art. 68 ust. 4 oraz ust. 5 pkt 3 muszą być osiągnięte najpóźniej do 31 grudnia 2010 r. Powyższa zmiana ma na celu uaktualnienie i ujednolicenie przepisów przejściowych w przedmiotowym zakresie w ustawie o pomocy społecznej. 18) Art. 156 ust. 3 a umożliwi wykonywanie zawodu pracownika socjalnego przez osoby, które przed dniem 1 maja 2004 r., czyli przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o 7

8 pomocy społecznej rozpoczęły lub kontynuowały studia wyższe pierwszego stopnia (licencjackie) na kierunkach: pedagogika, psychologia, politologia, politologia i nauki społeczne lub socjologia (uprawniających przed wejściem w życie nowej ustawy do zatrudnienia na stanowisku pracownika socjalnego) i które ukończyły te studia, tj. otrzymały dyplom ukończenia studiów, w nieprzekraczalnym terminie do dnia 31 grudnia 2006 r. Dotyczy to zatem osób, które w dniu wejścia w życie ustawy już kontynuowały studia licencjackie (począwszy od I i II semestru) oraz osób które ukończyły te studia już po wejściu w życie przepisów nowej ustawy. Rzecznik Praw Obywatelskich w swoim wystąpieniu do Ministra Pracy i Polityki Społecznej wnioskował o wprowadzenie tego przepisu, regulującego prawo do wykonywania zawodu pracownika socjalnego na zasadach praw nabytych. 19) Skreślenie art. 158 ma na celu zrównanie praw osób przebywających w domach pomocy społecznej na tzw. starych i nowych zasadach (skierowanych do domu pomocy społecznej przed lub po dniu 1 stycznia 2004 r.). Zgodnie z art. 158 dodatek pielęgnacyjny nie przysługuje osobom przebywającym w ponadgminnym domu pomocy społecznej, skierowanym do domu pomocy społecznej przed dniem 1 stycznia 2004 r., chyba że przebywają poza tym domem przez okres dłuższy niż 2 tygodnie w miesiącu. Dodatek pielęgnacyjny jest przyznawany na podstawie przepisów o emeryturach i rentach osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia. W związku ze zmianą od dnia 6 lipca 2007 r. przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych, która spowodowała, że zasiłek pielęgnacyjny jest wypłacany wszystkim osobom przebywającym w domu pomocy społecznej, bez względu na sposób finansowania pobytu tych osób, wskazane jest ujednolicenie przepisów o zasiłku pielęgnacyjnym i dodatku pielęgnacyjnym. Skreślenie art. 158 spowoduje, że pobyt w domu pomocy społecznej nie będzie przesłanką wyłączającą pobieranie dodatku pielęgnacyjnego. 2. Art. 2 Zmian do art kodeksu postępowania cywilnego polega na dodaniu do katalogu świadczeń nie podlegających egzekucji cywilnej świadczeń z pomocy społecznej. Z napływającej do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej korespondencji wynika, że komornicy coraz częściej podejmują działania zmierzające do zajmowania świadczeń z pomocy społecznej, które mają co do zasady zapewnić osobie środki gwarantujące możliwość utrzymania siebie i swojej rodziny na minimalnym poziomie. Zaproponowana zmiana jednoznacznie wskaże, że świadczenia z pomocy społecznej nie podlegają egzekucji cywilnej. 3. Art. 3 Zmiany do art. 8 i 10 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji mają podobny charakter do zaproponowanych zmian do kodeksu postępowania cywilnego i polegają na dodaniu do katalogu świadczeń nie podlegających egzekucji administracyjnej świadczeń z 8

9 pomocy społecznej. Również w przypadku egzekucji administracyjnej zdarzają się coraz częściej przypadki podejmowania działań zmierzających do zajmowania świadczeń z pomocy społecznej. Zaproponowana zmiana jednoznacznie wskaże, że świadczenia z pomocy społecznej nie podlegają egzekucji administracyjnej. Dotychczasowy przepis wyłączał w ograniczonym zakresie jedynie egzekucję z zasiłku stałego z pomocy społecznej. 4. Art. 4 Zmiana do ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich polega na wykreśleniu z art. 82 2, który jest upoważnieniem do wydania przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości rozporządzenia określającego szczegółowy sposób i tryb kierowania, przyjmowania, przenoszenia, zwalniania i pobytu nieletnich w domach pomocy społecznej oraz form opieki, a także organu odpowiedzialnego za kierowanie nieletnich do odpowiednich domów. Upoważnienie to nie zostało wykonane ze względu na niebezpieczeństwo powstania nadmiaru regulacji w zakresie trybów kierowania do domów pomocy społecznej (na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej uregulowano kierowanie do domu pomocy społecznej na wniosek osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego, na podstawie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego - kierowanie na mocy orzeczenia sądowego). Część zagadnień zawartych we wskazanym upoważnieniu ma charakter materii ustawowej (przenoszenie, zwalnianie z domów pomocy społecznej, organ odpowiedzialny). Inne z kolei np. standardy opiekuńcze - są uregulowane w rozporządzeniu z dnia 19 października 2005 r. w sprawie domów pomocy społecznej (Dz.U. Nr 217, poz. 1837). Rezygnacja ze wskazanego upoważnienia zwiększy przejrzystość przepisów w tym zakresie. 5. Art. 5 Art Kodeksu karnego poszerza katalog podmiotów chronionych przy wykonywaniu czynności służbowych, tworząc nowy typ przestępstwa udaremniania lub utrudniania czynności służbowych osobie, o której mowa w art. 127 ustawy o pomocy społecznej, która przeprowadza w imieniu i z upoważnienia wojewody postępowanie kontrolne w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej. Przedmiotem ochrony jest tu zapewnienie prawidłowość przeprowadzanych służbowych czynności kontrolnych w zakresie pomocy społecznej. Czynność sprawcza polega w obu wypadkach na udaremnianiu lub utrudnianiu kontroli lub czynności służbowej. Udaremnianiem jest całkowite uniemożliwienie wykonania czynności, zaś utrudnianiem - powodowanie zakłóceń w jej przebiegu. Wprowadzenie powyższego uregulowania zwiększy skuteczność czynności kontrolnych wykonywanych przez inspektorów w placówkach całodobowych prowadzonych w ramach działalności gospodarczej lub statutowej. W obecnym stanie prawnym osoby prowadzące placówki bezkarnie mogą udaremniać i utrudniać kontrolę w placówkach w których przebywają osoby niepełnosprawne, przewlekle chore lub w podeszłym wieku. 9

10 6. Art. 6 Konieczność dokonania zmian w ustawie o rencie socjalnej wynika z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 listopada 2007 r. sygn. akt U 8/05 (Dz.U. Nr 211, poz. 1548), który orzekł, iż 43 ust. 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10, poz. 49, z 1988 r. Nr 10, poz. 73 oraz z 1990 r. Nr 68, poz. 402) w zakresie, w jakim przepisy te odnoszą się do wypłat renty socjalnej z powodu niepełnosprawności umysłowej osobom pełnoletnim, które nie mają przedstawiciela ustawowego, oraz w zakresie, w jakim odnoszą się do opiekunów faktycznych tych osób i do organów administracji państwowej stopnia podstawowego, zobowiązanych przez organ rentowy do wystąpienia do sądu o ustanowienie opiekuna lub kuratora dla osoby uprawnionej do renty, są niezgodne z art. 30 i art. 31 w związku z art. 2 oraz art. 92 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i nie są niezgodne z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Proponowana zmiana wprowadza, poprzez odwołanie do odpowiednich przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 131 ust. 2), zasady analogiczne jak w przypadku rent rodzinnych. Rentę socjalną przysługującą osobie pełnoletniej, która nie jest ubezwłasnowolniona, organ rentowy wypłaci - na wniosek tej osoby - osobie, która sprawowała opiekę nad wnioskodawcą przed osiągnięciem pełnoletności, po uprzednim pouczeniu o okolicznościach rodzących obowiązek zwrotu nienależnego świadczenia. 7. Art. 7 Zmiany wprowadzane do art. 87 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego są niezbędne z uwagi na fakt, że wyższy niż planowany w ustawie budżetowej wzrost wydatków na utrzymanie w domach pomocy społecznej spowodował znaczną różnicę pomiędzy dotacją należną do wysokości średniego kosztu utrzymania, a średnią dotacją wojewódzką. Nawet wprowadzona w art. 155 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej możliwość zwiększenia dotacji do 20% nie pozwala na dofinansowanie domów pomocy społecznej na niezbędnym poziomie. Starostwa obciążone wydatkami na realizację programów naprawczych nie mają środków, aby dopłacać do kosztów utrzymania w tych jednostkach. Wynagrodzenia pracowników domów pomocy społecznej od wielu lat nie wzrastają, a w niektórych przypadkach nawet uległy obniżeniu. Wprowadzone zmiany pozwolą na podwyższenie dotacji dla domów pomocy społecznej do pełnej wysokości kosztu utrzymania, co być może pozwoli także na podwyższenie wynagrodzeń w domach pomocy społecznej, a przynajmniej na pokrycie wszystkich niezbędnych wydatków w tych jednostkach. 8. Art. 8 Projektowana zmiana ustawy o swobodzie działalności gospodarczej ma na celu uzależnienie faktu rejestracji szczególnego rodzaju działalności gospodarczej jaką jest prowadzenie placówki zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku od wcześniejszego przedstawienia zezwolenia właściwego organu. W 10

11 aktualnym stanie prawnym, podmioty rejestrują działalność w ewidencji działalności gospodarczej lecz nie posiadają odpowiedniego zezwolenia wojewody na prowadzenie placówki. W sytuacji braku przedmiotowego zezwolenia, działalność taka nie mogłaby być w ogóle zarejestrowana. Konieczność odmiennej regulacji wynika ze specyfiki tego rodzaju działalności, która polega na opiece nad najsłabszą grupą społeczeństwa i powinna posiadać szereg instrumentów prawnych zapewniających prawidłowość działania. Niewątpliwie osoby niepełnosprawne, przewlekle chore lub osoby w podeszłym wieku wymagają wzmożonej ochrony ze strony Państwa. Konieczność zmian w przedmiotowym zakresie wynika z zagrożeń płynących z prowadzenia tego rodzaju działalności bez wymaganego zezwolenia, która polega często na opiece nad osobami niesamodzielnymi. Projektowane zmiany spełniają przedmiotowy imperatyw. 9. Art. 9 dotyczy dotychczasowych dyrektorów i zastępców dyrektorów domów pomocy społecznej, którzy nie zostali wybrani na podstawie konkursów, o których mowa w art. 122 b ustawy. Samorządy będą miały czas na przeprowadzenie konkursów w domach pomocy społecznej, w których zatrudnieni są ci dyrektorzy w okresie od 3 do 5 lat od wejścia w życie ustawy. Jednocześnie ust. 2 precyzuje, że niewybranie dotychczasowego dyrektora lub zastępcy dyrektora domu pomocy społecznej w wyniku postępowania konkursowego, o którym mowa w ust. 1, stanowi podstawę do rozwiązania z nim stosunku pracy. 11