osób fizycznych na zasadach określonych w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych do zmienionych przepisów tej ustawy. W związku z likwidac

Transkrypt

1 Uzasadnienie Głównym celem nowelizacji jest wzmocnienie mechanizmów prawnego oddziaływania wojewody w zakresie nadzoru i kontroli w pomocy społecznej oraz mechanizmów oddziaływania w zakresie eliminowania zagroŝeń płynących z prowadzenia bez zezwolenia działalności uregulowanej w dziale II w rozdziale 3 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2008 r. Nr 115, poz. 728, z późn zm.), polegającej na prowadzeniu przez osoby fizyczne lub prawne placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku. W maju 2004 r. zostały wprowadzone przepisy regulujące działalność polegającą na prowadzeniu przez osoby fizyczne lub prawne placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku. Wprowadzono wówczas równieŝ sankcje (w postaci kary zł) dla podmiotów, które będą prowadziły wskazaną działalność bez odpowiedniego zezwolenia wydawanego przez wojewodę. Praktyka funkcjonowania wprowadzonych rozwiązań prawnych pokazała, Ŝe naleŝy dodatkowo wzmocnić sankcje wojewody, gdyŝ dotychczasowe sankcje nie do końca okazały się skuteczne. Potrzeba wprowadzenia zmian we wskazanej kwestii wynika z analizy funkcjonowania w praktyce obecnych przepisów. Ponadto na potrzebę wprowadzenia zmian we wspomnianym zakresie od pewnego czasu zwracał teŝ uwagę Rzecznik Praw Obywatelskich oraz Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji. Omówienie poszczególnych zmian: 1. Art. 1 1) a) Zmiana do art. 8 ust. 4 polega na dodaniu do katalogu przychodów, które nie podlegają wliczeniu do dochodu ustalanego do celów pomocy społecznej zasiłków celowych oraz pomocy materialnej mającej charakter socjalny albo motywacyjny przyznawanej na podstawie przepisów o systemie oświaty. W przypadku dodania zasiłków celowych zmiana ta ma charakter precyzujący. Zasiłki celowe z uwagi na jednorazowy oraz socjalny charakter nie były z reguły wliczane do dochodu osób ubiegających się o pomoc społeczną przez organy pomocy społecznej. W przypadku pomocy materialnej mającej charakter socjalny albo motywacyjny przyznawanej na podstawie przepisów o systemie oświaty zaproponowana zmiana ma równieŝ charakter precyzujący przepisy. Z uwagi na róŝne formy przyznawanej pomocy (m.in. pomoc rzeczowa, pienięŝna, jednorazowa, okresowa) w chwili obecnej występuje róŝna praktyka co do zaliczania do dochodu rodzin do celów pomocy społecznej tych świadczeń. Zaproponowana zmiana jednoznacznie wskaŝe właściwy sposób postępowania z przychodami, mającymi charakter socjalny albo motywacyjny, przyznawanymi na podstawie przepisów o systemie oświaty. b) Zmiana do art. 8 ust. 5 pkt 1 wynika z konieczności dostosowania sposobu obliczania dochodu osób prowadzących działalność gospodarczą opodatkowaną podatkiem dochodowym od 1

2 osób fizycznych na zasadach określonych w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych do zmienionych przepisów tej ustawy. W związku z likwidacją obowiązku składania miesięcznych deklaracji przez osoby prowadzące działalność gospodarczą na tzw. zasadach ogólnych, wprowadzoną ustawą z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 217, poz. 1588, z późn. zm.), która weszła w Ŝycie dnia 1 stycznia 2007 r., dotychczasowy sposób dokumentowania dochodu tych osób na podstawie deklaracji miesięcznych nie znajduje zastosowania. W chwili obecnej stosuje się przepis przejściowy ustawy zmieniającej ustawę o podatku dochodowym od osób fizycznych, jednak ze względu na specyficzne ustalanie dochodu do celów pomocy społecznej jego stosowanie napotyka trudności interpretacyjne. c) Zmiana do art. 8 ust. 7 jest konsekwencją zmiany do ust. 5 i określa zawartość zaświadczenia wydawanego przez naczelnika urzędu skarbowego. 2) Zmiany do art. 22 polegają na: a) Dodaniu nowego zadania wojewodzie polegającego na prowadzeniu rejestru zatwierdzonych programów integracji. Potrzeba prowadzenia na poziomie województwa rejestru zatwierdzonych programów integracji wynika ze z zwiększającej się z roku na rok liczby cudzoziemców uprawnionych do korzystania z tego typu wsparcia oferowanego przez państwo. Dotychczas nie było ustawowego obowiązku prowadzenia tego typu rejestrów. W przyszłości planowane jest prowadzenie rejestru powyŝszych danych na poziomie krajowym. b) Dodaniu nowego zadania wojewodzie polegającego na koordynowaniu działań w zakresie zapobiegania handlowi ludźmi oraz wsparcia udzielanego ofiarom handlu ludźmi. Wprowadzenie tego zadania dla wojewodów pozwoli na koordynację pomocy udzielanej ofiarom handlu ludźmi w ramach systemu pomocy społecznej oraz na skuteczniejszą i bardziej wszechstronną pomoc udzielaną przez jednostki organizacyjne pomocy społecznej poszczególnych szczebli administracji samorządowej. Konieczność koordynacji działań w tym obszarze jest następstwem wprowadzenia do ustawy o pomocy społecznej przepisów stanowiących podstawę do udzielenia wsparcia z uwagi na bezpośredni fakt bycia ofiarą lub świadkiem handlu ludźmi. Zmiana nie generuje skutków finansowych, poniewaŝ pracownicy wydziałów polityki społecznej urzędów wojewódzkich mający pełnić funkcję koordynatorów ds. wsparcia ofiar handlu ludźmi zostali przeszkoleni w listopadzie 2007 roku do wykonywania tego zadania. Osoby te będą odpowiedzialne za kontakt i współpracę z jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej na terenie województwa, jak równieŝ z Departamentem Pomocy i Integracji Społecznej Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej oraz innymi partnerami zajmującymi się pomocą ofiarom handlu ludźmi, w zakresie realizacji zadań związanych z procederem handlu ludźmi oraz wymianą informacji w tym obszarze. Zadanie to będzie realizowane w ramach wydatków zaplanowanych na 2009 r. i na lata następne w budŝetach wojewodów. 2

3 3) Zmiana brzmienia art. 42 ust. 5 porządkuje warunki opłacania składek na ubezpieczenie społeczne przez osoby opiekujące się chorym członkiem rodziny. Warunek związany z długością okresu ubezpieczenia w dniu złoŝenia wniosku powinien być wymagany jedynie od osób wymienionych w ust. 5 pkt 1 (które ukończyły 50 lat i nie posiadają okresu ubezpieczenia składkowego i nieskładkowego, wynoszącego co najmniej 10 lat), natomiast posiadanie okresu ubezpieczenia wynoszącego 20 lat w przypadku kobiet i 25 lat w przypadku męŝczyzn powinno skutkować odmową przyznania składki lub jej wstrzymaniem, jeśli okres ten zostanie osiągnięty juŝ w trakcie opłacania składki przez ośrodek. Taka regulacja miała miejsce pod rządami poprzednio obowiązującej ustawy o pomocy społecznej. 4) Zmiana do art. 51 ust. 4 polega na uzupełnieniu katalogu ośrodków wsparcia o ośrodki wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi i jednoczesnym wykreśleniu środowiskowego domu samopomocy (jako jednego z rodzajów ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami). 5) Wprowadzenie nowych art. 51 a, 51b i 51c jest wynikiem wyodrębnienia w ustawie zapisów dotyczących ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi, które realizowane są w ramach zadań zleconych, sposobu finansowania tych jednostek, a takŝe odpłatności za usługi świadczone w tych jednostkach. PoniewaŜ najpopularniejszą formą realizacji tego zadania jest środowiskowy dom samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi niezbędne jest określenie zasad jego funkcjonowania oraz standardów usług w nim świadczonych. UpowaŜnienie ustawowe zawarte w art. 23 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej zawiera bardzo szerokie upowaŝnienie dla wszystkich jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, a Rządowe Centrum Legislacji zaopiniowało negatywnie wydanie rozporządzenia dla zawęŝonego katalogu podmiotowego jednostek uznając, Ŝe wypełnienie tej delegacji jest moŝliwe tylko poprzez wydanie rozporządzenia w sprawie wszystkich ośrodków wsparcia. Dlatego teŝ konieczne jest wpisanie odrębnego upowaŝnienia ustawowego, które nie skutkuje koniecznością określenia w ramach jednego rozporządzenia standardów dla wszystkich ośrodków wsparcia, które świadczą usługi róŝnego rodzaju dla róŝnych kategorii osób. Jednocześnie określenie sposobu funkcjonowania innych ośrodków wsparcia i klubów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi pozostawia się w gestii wojewody i organu jednostki samorządu terytorialnego prowadzącej ośrodek. Art.51b określa zasady odpłatności oraz wskazuje organ właściwy do wydawania decyzji w tej sprawie oraz odwołuje się do art. 64 ustawy w kwestii moŝliwości zwalniania z tej odpłatności. Wysokość odpłatności za usługi świadczone w ośrodkach wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi ustalono na dość niskim poziomie (5% kwoty dochodu osoby samotnie gospodarującej lub kwoty dochodu na osobę w rodzinie, pod warunkiem, Ŝe dochód ten przekracza 150 % odpowiedniego kryterium dochodowego, o którym mowa w art. 8 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o pomocy społecznej), poniewaŝ uczestnicy tych jednostek mają bardzo niskie dochody. Są to najczęściej osoby pobierające renty socjalne, zasiłki stałe lub bardzo niskie renty ZUS-owskie. Wśród osób cierpiących na choroby psychiczne jest bardzo liczna grupa ludzi 3

4 młodych czasami bez dochodu, będąca na utrzymaniu rodziny. Zbyt wysoka odpłatność powodowałaby rezygnację z uczestnictwa w zajęciach w tych jednostkach, co moŝe skutkować negatywnie dla potencjalnych uczestników (pogorszenie stanu zdrowia) i zwiększyć wydatki budŝetu państwa na leczenie. NaleŜy podkreślić, Ŝe korzystanie z usług świadczonych w tych jednostkach, szczególnie w odniesieniu do osób zamieszkałych na terenach wiejskich, zapobiega wykluczeniu i izolacji społecznej, daje szansę i moŝliwości rozwoju, a przede wszystkim uczestnictwa w szeroko rozumianym Ŝyciu społecznym. Zapis art. 51 c wskazuje sposób finansowania działalności bieŝącej ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi, a takŝe zakłada, Ŝe tworzenie nowych ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi lub uruchamianie nowych miejsc w istniejących juŝ ośrodkach musi być uzgodnione z wojewodą oraz przy uwzględnieniu moŝliwości sfinansowania tych zadań. W roku 2009 zadanie to będzie finansowane z rezerwy budŝetu państwa na ten cel, podobnie jak ma to miejsce dotychczas. 6) Nowe brzmienie art. 56 a pozwoli na jednolitą interpretację przepisu odnośnie moŝliwości łączenia róŝnych typów domów pomocy społecznej w ramach jednej jednostki organizacyjnej pomocy społecznej. Wprowadzony przepis określa jakie typy domów mogą być łączone w jednym budynku i dopuszcza prowadzenie domów wielotypowych, pod warunkiem zamieszkiwania mieszkańców z róŝnymi schorzeniami w odrębnych budynkach. Przepis będzie takŝe umoŝliwiał oszczędności finansowe w zakresie finansowania domów pomocy społecznej. 7) Art. 68 ust. 7 zobowiązuje podmiot prowadzący placówkę całodobowej opieki do prowadzenia szczegółowej dokumentacji dotyczącej osób przebywających w placówce. Wprowadzenie konieczności posiadania wymienionych dokumentów będzie skutkowało większą wiedzą na temat między innymi stanu zdrowia, zapewnienia opieki medycznej nad osobami i będzie źródłem oceny dostępności do świadczeń zdrowotnych dla podopiecznych tych placówek realizowanych w ramach ubezpieczenia zdrowotnego, faktu stosowania na terenie placówki przymusu bezpośredniego, faktu ewentualnego ubezwłasnowolnienia osób przebywających w placówce, danych kontaktowych do rodziny (opiekuna prawnego, kuratora), co przyczyni się do polepszenia jakości świadczonych usług i lepszej kontroli nad placówkami. W art. 68 dodaje się ust. 8 w celu lepszej rozpoznawalności wśród potencjalnych klientów placówek, które działają legalnie od tych działających nielegalnie, zostanie wprowadzony obowiązek dla podmiotów prowadzących placówki do umieszczenia w widocznym miejscu na budynku, w którym prowadzą placówkę, tablicy informacyjnej zawierającej m.in. informacje o posiadanym zezwoleniu i numerze wpisu do rejestru. PowyŜsza zmiana powinna ponadto polepszyć wykrywalność nielegalnie działających placówek. 8) Art. 104 ust. 6-7 uzupełniają tryb postępowania w sprawach świadczeń z pomocy społecznej. Ust. 5 określa termin przedawnienia naleŝności z tytułu wydatków na świadczenia z pomocy 4

5 społecznej, z tytułu opłat określonych przepisami ustawy oraz z tytułu nienaleŝnie pobranych świadczeń. Ust. 6 ustala warunki przerwania biegu przedawnienia. Ust. 7 dotyczy nienaleŝnie pobranych świadczeń i ustala okres, po którym nie dochodzi się ich zwrotu. 9) Zmiana do art. 106 polegająca na dodaniu ust. 7-9 ma umoŝliwić ośrodkom pomocy społecznej wstrzymanie wypłaty świadczenia z pomocy społecznej w sytuacji, gdy osoba uprawniona nie podejmuje świadczeń pienięŝnych przez dwa kolejne miesiące. Jednocześnie wprowadzony przepis nałoŝy na ośrodek pomocy społecznej obowiązek wszczęcia postępowania wyjaśniającego przyczynę nie odbierania świadczenia. W przypadku gdy z osobą nie będzie moŝna przeprowadzić rodzinnego wywiadu środowiskowego i nawiązać kontaktu w inny sposób prawo do świadczenia pienięŝnego wygaśnie. W praktyce zdarza się, Ŝe osoby uprawnione opuszczają swoje miejsce zamieszkania, na przykład w związku z wyjazdem za granicę bez powiadomienia ośrodka pomocy społecznej. Rodzi to problemy, gdyŝ ośrodek nie mogąc wyjaśnić sytuacji Ŝyciowej uprawnionego do świadczeń nie ma moŝliwości przeznaczania środków na pomoc innym potrzebującym osobom. 10) Wprowadzona zmiana polega na wykreśleniu z obecnie obowiązującej ustawy warunku przeprowadzania egzaminów na II stopień specjalizacji jedynie w miesiącach marzec i październik i rozszerzeniu moŝliwości ustalania terminów egzaminów w dowolnym miesiącu kalendarzowym w ciągu całego roku. Po wprowadzeniu tej zmiany egzaminy mogłyby odbywać się w dowolnym terminie wyznaczonym przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. Zmiana ta podyktowana jest znacznym wzrostem liczby podmiotów posiadających uprawnienia do prowadzenia szkoleń z zakresu II stopnia specjalizacji w zawodzie pracownik socjalny. Podmioty te kształcą coraz więcej pracowników socjalnych, którzy po ukończeniu kursu przystępują do egzaminu. Liczba członków Komisji jest ograniczona, w związku z tym nie jest moŝliwe przeprowadzenie egzaminu dla duŝej liczby absolwentów szkoleń tylko i wyłącznie w terminach wyznaczonych na miesiąc marzec lub październik. Wobec powyŝszego wskazanym byłoby, aby egzaminy mogły odbywać się w dowolnym miesiącu w roku, w terminie wyznaczonym przez Komisję. Takie rozwiązanie stworzyłoby moŝliwość przeegzaminowania większej liczby absolwentów kursów. O terminie egzaminu osoby będą indywidualnie powiadamiane przez Komisję. 11) Zaproponowana zmiana w art. 127 polega na wyodrębnieniu wewnątrz wydziału właściwego do spraw pomocy społecznej w urzędzie wojewódzkim komórki organizacyjnej do spraw nadzoru i kontroli w pomocy społecznej. Zaproponowana zmiana zmierza do usprawnienia pracy inspektorów do spraw nadzoru i kontroli w pomocy społecznej. W związku z pewną specyfiką zadań kontrolowanych w pomocy społecznej realizowanych w ramach wydziału właściwego do spraw pomocy społecznej istnieje potrzeba wyodrębnienia organizacyjnego w ramach wydziału tej grupy pracowników. Pozwoli to na lepszą kontrolę nad wykonywanymi przez te osoby zadaniami oraz w lepszy sposób pozwoli na planowanie kontroli w sposób umoŝliwiający 5

6 wypełnienie obowiązków wynikających z obowiązujących przepisów. Ponadto zapis taki uniemoŝliwi (co dziś ma miejsce) wykorzystywanie inspektorów do spraw nadzoru i kontroli w pomocy społecznej do realizacji innych zadań wydziału nie związanych z nadzorem i kontrolą w pomocy społecznej. 12) Z uwagi na to, Ŝe zaproponowany w projekcie ustawy pakiet zmian zmierzających do wzmocnienia roli wojewody w zakresie nadzoru i kontroli w pomocy społecznej nie będzie dobrze funkcjonował bez zatrudnienia w wydziałach właściwych do spraw pomocy społecznej odpowiedniej liczby inspektorów do spraw nadzoru i kontroli w pomocy społecznej poprzez dodanie nowego przepisu art. 127 b wprowadzony zostanie minimalny standard zatrudnienia wojewódzkich inspektorów do spraw nadzoru i kontroli w pomocy społecznej. W pomocy społecznej funkcjonuje obecnie ponad 6 tys. jednostek organizacyjnych pomocy społecznej podlegających kontroli wojewody. Z roku na rok zwiększa się liczba zarejestrowanych placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, których działalność równieŝ podlega kontroli wojewody. Stale obserwuje się systematyczny wzrost ilości prowadzonych postępowań o nałoŝeniu kary pienięŝnej za prowadzenie bez zezwolenia wojewody placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku. Ilość prowadzonych przez inspektorów wojewódzkich postępowań wzrasta jednak z uwagi na duŝe braki kadrowe występujące w wydziałach właściwych do spraw pomocy społecznej które nie pozwalają na właściwe realizowanie powierzonych zadań. Nie moŝna bowiem mówić o moŝliwości właściwego realizowania zadań z zakresu nadzoru i kontroli w pomocy społecznej, jeŝeli w wydziale właściwym do spraw pomocy społecznej zatrudnionych jest np. 3 (lubuskie i opolskie), 5 (pomorskie) czy 6 (zachodniopomorskie) inspektorów do spraw nadzoru i kontroli w pomocy społecznej z wymaganymi kwalifikacjami. NaleŜy pamiętać, Ŝe zgodnie z rozporządzeniem Ministra Polityki Społecznej z dnia 23 marca 2005 r. w sprawie nadzoru i kontroli w pomocy społecznej (Dz. U. Nr 61, poz. 543 z późn. zm.) kaŝda jednostka organizacyjna pomocy społecznej powinna nie rzadziej niŝ raz na 3 lata przejść kontrolę kompleksową. Ponadto niezbędne dla właściwego realizowania zadań nadzorczych i kontrolnych jest przeprowadzanie równieŝ kontroli doraźnych, problemowych i sprawdzających. śadne województwo (wydział polityki społecznej) nie wywiązuje się z tych zadań prawidłowo, poniewaŝ nie jest to moŝliwe z uwagi na coraz bardziej ograniczoną liczbę zatrudnionych inspektorów. Zaproponowany przepis art. 127 b nakłada obowiązek zatrudnienia w wydziale właściwym do spraw pomocy społecznej urzędu wojewódzkiego w komórce organizacyjnej do spraw nadzoru i kontroli w pomocy społecznej nie mniej niŝ 1 inspektora do spraw nadzoru i kontroli w pomocy społecznej na 25 jednostek organizacyjnych pomocy społecznej oraz placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku działających w danym województwie. Minimalny wskaźnik zatrudnienia inspektorów został tak obliczony, Ŝe daje moŝliwość realizacji obowiązków ustawowych związanych 6

7 z nadzorem i kontrolą w pomocy społecznej. Biorąc pod uwagę sprawozdanie Rb-70 za III kw r., zgodnie z którym przeciętne wykonanie zatrudnienia w urzędach wojewódzkich wyniosło ok. 76% planu po zmianach, wydaje się moŝliwe ewentualne rozpoczęcie zatrudnienia dodatkowych inspektorów do spraw nadzoru i kontroli w pomocy społecznej w ramach planowanego w ustawie budŝetowej na rok 2009 limitu zatrudnienia w budŝetach wojewodów w dziale Administracja publiczna. 13) Zmiany do art. 130 poszerzają katalog instrumentów prawnych, którymi dysponuje wojewoda w sytuacji prowadzenia placówek całodobowych bez zezwolenia. Wśród mechanizmów wzmacniających instrumenty prawnego oddziaływania wojewody, proponuje się: 1) podniesienie kary do 20 tys. zł w stosunku do placówek prowadzonych na większą skalę; 2) wprowadzenie kary w wysokości 40 tys. zł dla placówek, które pomimo wcześniejszego nałoŝenia kary pienięŝnej działają nadal bez zezwolenia; 3) danie wojewodzie w określonych przypadkach moŝliwości zastosowania, poza karą pienięŝną, równieŝ sankcji w postaci nakazu wstrzymania wykonywania działalności polegającej na prowadzeniu placówki zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku W przypadku stwierdzenia zagroŝenia Ŝycia lub zdrowia osób przebywających w placówce działającej bez zezwolenia wojewoda będzie mógł wydać decyzję nakazującą wstrzymanie wykonywania działalności z nadaniem rygoru natychmiastowej wykonalności. W konsekwencji tego przepisu, decyzja staje się wykonalna i stanowić będzie tytuł egzekucyjny, mimo Ŝe nie jest ostateczna (przysługuje od niej odwołanie). Ocena, czy istnieją przesłanki nadania decyzji nieostatecznej rygoru natychmiastowej wykonalności, będzie naleŝała do wojewody. Katalog przesłanek uzasadniających nadanie decyzji nieostatecznej rygoru natychmiastowej wykonalności jest zamknięty, a zatem jedynie stwierdzenie zagroŝenia Ŝycia lub zdrowia osób przebywających w placówce uprawnia do wydania przedmiotowej decyzji. 14) Przez dodany art. 130 a wprowadzone zastaną przepisy zobowiązujące wojewodę do informowania, rodzin osób przebywających w placówce, właściwych ośrodków pomocy społecznej oraz powiatowych centrów pomocy rodzinie, w przypadku nałoŝenia sankcji opisanych wyŝej na nielegalnie działające placówki. W artykule tym został równieŝ uregulowany sposób postępowania i zabezpieczenia pomocy mieszkańcom przebywającym w nielegalnie działającej placówce. 15) Zmiana art. 156 ust. 3 umoŝliwi wykonywanie zawodu pracownika socjalnego przez wszystkie osoby, które przed dniem 1 maja 2004 r., tj. przed dniem wejścia w Ŝycie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej rozpoczęły lub kontynuowały studia wyŝsze magisterskie na kierunkach: pedagogika, psychologia, politologia lub socjologia, uprawniających do wykonywania zawodu pracownika socjalnego przed wejściem w Ŝycie przepisów nowej 7

8 ustawy. Dotyczy to zatem osób, które w dniu wejścia w Ŝycie ustawy juŝ kontynuowały studia magisterskie (począwszy od I i II semestru) i ukończyły te studia po wejściu w Ŝycie przepisów nowej ustawy. Poprzednio obowiązujący przepis art. 156 ust. 3 ograniczał dostęp do wykonywania zawodu pracownika socjalnego, w związku z określeniem zawitego 3,5 rocznego terminu ukończenia studiów, a tym samym nie uwzględniał absolwentów jednolitych pięcioletnich studiów magisterskich, którzy rozpoczęli naukę w roku akademickim 2003/2004 pod rządami przepisów poprzednio obowiązującej ustawy z dnia 29 listopada 1990 roku o pomocy społecznej (Dz. U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414, z późn. zm.). Rzecznik Praw Obywatelskich w swoim wystąpieniu do Ministra Pracy i Polityki Społecznej wskazał celowość wprowadzenia zmiany przepisu art. 156 ust. 3 rozszerzającej prawo do wykonywania zawodu pracownika socjalnego na zasadach praw nabytych w odniesieniu do wszystkich absolwentów, którzy rozpoczęli studia magisterskie pod rządami starej ustawy o pomocy społecznej, dopuszczającej absolwentów ww. kierunków studiów do wykonywania zawodu pracownika socjalnego. 16) Art. 156 ust. 3a umoŝliwi wykonywanie zawodu pracownika socjalnego przez wszystkie osoby, które przed dniem 1 maja 2004 r., czyli przed dniem wejścia w Ŝycie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej rozpoczęły lub kontynuowały studia wyŝsze pierwszego stopnia (licencjackie) na kierunkach: pedagogika, psychologia, politologia, lub socjologia, uprawniających do wykonywania zawodu pracownika socjalnego przed wejściem w Ŝycie przepisów nowej ustawy. Dotyczy to zatem osób, które w dniu wejścia w Ŝycie ustawy juŝ kontynuowały studia licencjackie (począwszy od I i II semestru) i ukończyły te studia po wejściu w Ŝycie przepisów nowej ustawy. Rzecznik Praw Obywatelskich w swoim wystąpieniu do Ministra Pracy i Polityki Społecznej wnioskował o wprowadzenie tego przepisu jako regulującego prawo do wykonywania zawodu pracownika socjalnego na zasadach praw nabytych. 17) Skreślenie art. 158 ma na celu zrównanie praw osób przebywających w domach pomocy społecznej na tzw. starych i nowych zasadach (skierowanych do domu pomocy społecznej przed lub po dniu 1 stycznia 2004 r.). Zgodnie z art. 158 dodatek pielęgnacyjny nie przysługuje osobom przebywającym w ponadgminnym domu pomocy społecznej, skierowanym do domu pomocy społecznej przed dniem 1 stycznia 2004 r., chyba Ŝe przebywają poza tym domem przez okres dłuŝszy niŝ 2 tygodnie w miesiącu. Dodatek pielęgnacyjny jest przyznawany na podstawie przepisów o emeryturach i rentach osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeŝeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat Ŝycia. W związku ze zmianą od dnia 6 lipca 2007 r. przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych, która spowodowała, Ŝe zasiłek pielęgnacyjny jest wypłacany wszystkim osobom przebywającym w domu pomocy społecznej, bez względu na sposób finansowania pobytu tych osób, wskazane jest ujednolicenie przepisów o zasiłku pielęgnacyjnym i dodatku pielęgnacyjnym. Skreślenie art. 8

9 158 spowoduje, Ŝe pobyt w domu pomocy społecznej nie będzie przesłanką wyłączającą pobieranie dodatku pielęgnacyjnego. W chwili obecnej coraz więcej osób, które na podstawie obecnie obowiązującego art.158 ustawy o pomocy społecznej nie mogąc uzyskać z Zus u dodatku pielęgnacyjnego ubiega się i uzyskuje zasiłek pielęgnacyjny wypłacany przez gminy. W związku z tym jeŝeli nie zostanie uchylony art.158 ustawy i tak budŝet państwa będzie musiał ponieść zwiększone koszty finansowania zasiłków pielęgnacyjnych wypłacanych przez gminy (finansowane z budŝetu państwa). W związku z powyŝszym sytuacja ta powinna być jak najszybciej uregulowana gdyŝ w chwili obecnej osoby, które powinny otrzymywać dodatek pielęgnacyjny łącznie ze świadczeniem z Zus u muszą składać wnioski do gmin o wypłatę zasiłku pielęgnacyjnego co budzi (słusznie zresztą) ich irytację i niezadowolenie, z nie przynosi Ŝadnych oszczędności budŝetowych. 2. Art. 2 Zmian do art kodeksu postępowania cywilnego polega na dodaniu do katalogu świadczeń nie podlegających egzekucji cywilnej świadczeń z pomocy społecznej. Z napływającej do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej korespondencji wynika, Ŝe komornicy coraz częściej podejmują działania zmierzające do zajmowania świadczeń z pomocy społecznej, które mają co do zasady zapewnić osobie środki gwarantujące moŝliwość utrzymania siebie i swojej rodziny na minimalnym poziomie. Zaproponowana zmiana jednoznacznie wskaŝe, Ŝe świadczenia z pomocy społecznej nie podlegają egzekucji cywilnej. 3. Art. 3 Zmiany do art. 8 i 10 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji mają podobny charakter do zaproponowanych zmian do kodeksu postępowania cywilnego i polegają na dodaniu do katalogu świadczeń nie podlegających egzekucji administracyjnej świadczeń z pomocy społecznej. RównieŜ w przypadku egzekucji administracyjnej zdarzają się coraz częściej przypadki podejmowania działań zmierzających do zajmowania świadczeń z pomocy społecznej. Zaproponowana zmiana jednoznacznie wskaŝe, Ŝe świadczenia z pomocy społecznej nie podlegają egzekucji administracyjnej. Dotychczasowy przepis wyłączał w ograniczonym zakresie jedynie egzekucję z zasiłku stałego z pomocy społecznej. 4. Art. 4 Zmiana do ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich polega na wykreśleniu 2 z art. 82, który jest upowaŝnieniem do wydania przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości rozporządzenia określającego szczegółowy sposób i tryb kierowania, przyjmowania, przenoszenia, zwalniania i pobytu nieletnich w domach pomocy społecznej oraz form opieki, a takŝe organu odpowiedzialnego za kierowanie nieletnich do odpowiednich domów. UpowaŜnienie to nie zostało wykonane ze względu na niebezpieczeństwo powstania nadmiaru regulacji w zakresie trybów kierowania do domów pomocy społecznej (na podstawie ustawy 9

10 z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej uregulowano kierowanie do domu pomocy społecznej na wniosek osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego, na podstawie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego - kierowanie na mocy orzeczenia sądowego). Część zagadnień zawartych we wskazanym upowaŝnieniu ma charakter materii ustawowej (przenoszenie, zwalnianie z domów pomocy społecznej, organ odpowiedzialny). Inne z kolei np. standardy opiekuńcze - są uregulowane w rozporządzeniu z dnia 19 października 2005 r. w sprawie domów pomocy społecznej (Dz. U. Nr 217, poz. 1837). Rezygnacja ze wskazanego upowaŝnienia zwiększy przejrzystość przepisów w tym zakresie. 5. Art. 5 Art Kodeksu karnego poszerza katalog podmiotów chronionych przy wykonywaniu czynności słuŝbowych, tworząc nowy typ przestępstwa udaremniania lub utrudniania czynności słuŝbowych osobie, o której mowa w art. 127 ustawy o pomocy społecznej, która przeprowadza w imieniu i z upowaŝnienia wojewody postępowanie kontrolne w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej. Przedmiotem ochrony jest tu zapewnienie prawidłowość przeprowadzanych słuŝbowych czynności kontrolnych w zakresie pomocy społecznej. Czynność sprawcza polega w obu wypadkach na udaremnianiu lub utrudnianiu kontroli lub czynności słuŝbowej. Udaremnianiem jest całkowite uniemoŝliwienie wykonania czynności, zaś utrudnianiem - powodowanie zakłóceń w jej przebiegu. Wprowadzenie powyŝszego uregulowania zwiększy skuteczność czynności kontrolnych wykonywanych przez inspektorów w placówkach całodobowych prowadzonych w ramach działalności gospodarczej lub statutowej. Przepis ten zwiększy równieŝ poczucie bezpieczeństwa inspektorów dokonujących kontroli. W obecnym stanie prawnym osoby prowadzące placówki bezkarnie mogą udaremniać i utrudniać kontrolę w placówkach, w których przebywają osoby niepełnosprawne, przewlekle chore lub w podeszłym wieku. Utrudnianie czy wręcz udaremnianie prowadzenia kontroli w skrajnych sytuacjach moŝe uniemoŝliwić przeciwdziałanie sytuacjom, w których występuje zagroŝenie Ŝycia bądź zdrowia starszych czy teŝ chorych osób. Przypadki udaremniania lub utrudniania przeprowadzenia kontroli (np. szczucie psami, zamykania bramy wejściowej do obiektu, nie wpuszczanie do wszystkich pomieszczeń w obiekcie itp.) wielokrotnie zgłaszali do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej inspektorzy wojewódzcy, którzy byli bezsilni wobec takiego postępowania osób prowadzących kontrolowane placówki. 6. Art. 6 Konieczność dokonania zmian w ustawie o rencie socjalnej wynika z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 listopada 2007 r. sygn. akt U 8/05 (Dz.U. Nr 211, poz. 1548), który orzekł, iŝ 43 ust. 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10, poz. 49, z 1988 r. Nr 10, poz. 73 oraz z 1990 r. Nr 68, poz. 402) w zakresie, w jakim przepisy te odnoszą się do wypłat renty socjalnej z powodu niepełnosprawności umysłowej osobom pełnoletnim, które nie mają przedstawiciela ustawowego, oraz w zakresie, w jakim odnoszą się 10

11 do opiekunów faktycznych tych osób i do organów administracji państwowej stopnia podstawowego, zobowiązanych przez organ rentowy do wystąpienia do sądu o ustanowienie opiekuna lub kuratora dla osoby uprawnionej do renty, są niezgodne z art. 30 i art. 31 w związku z art. 2 oraz art. 92 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i nie są niezgodne z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Proponowana zmiana wprowadza, poprzez odwołanie do odpowiednich przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 131 ust. 2), zasady analogiczne jak w przypadku rent rodzinnych. Rentę socjalną przysługującą osobie pełnoletniej, która nie jest ubezwłasnowolniona, organ rentowy wypłaci - na wniosek tej osoby - osobie, która sprawowała opiekę nad wnioskodawcą przed osiągnięciem pełnoletności, po uprzednim pouczeniu o okolicznościach rodzących obowiązek zwrotu nienaleŝnego świadczenia. 7. Art.7. W wyniku nowelizacji ustawy o pomocy społecznej (ustawa z dnia 8 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej - Dz. U. z 2006 r. Nr 249, poz. 1831) został wprowadzony przepis przejściowy regulujący sytuację prawną placówek nie spełniających określonych standardów. Standardy określone w art. 68 ust. 4 oraz ust. 5 pkt 3 muszą być osiągnięte najpóźniej do 31 grudnia 2010 r. Zmiana zaproponowana w art. 7 precyzuje, iŝ zezwolenia w powyŝszej sytuacji powinny być wydawane na czas określony, nie dłuŝszy niŝ do czasu zakończenia okresu przejściowego. 8. Art. 8 wprowadza przepis przejściowy w zakresie dochodzenia do wymaganego minimalnego standardu zatrudnienia inspektorów wojewódzkich do dnia 1 stycznia 2011 roku. 9. Art.9 wprowadza przepis przejściowy (trzy miesięczny od wejścia w Ŝycie ustawy) na zebranie odpowiednich dokumentów i zawieszenie tablicy informacyjnej na budynku, w którym prowadzona jest działalność przez podmioty prowadzące placówki zapewniające całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku. 10. Projekt zakłada, Ŝe ustawa wejdzie w Ŝycie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art. 1 pkt 17, który wejdzie w Ŝycie z dniem 1 stycznia 2010 r. Odsunięcie w czasie wejścia w Ŝycie tego przepisu przepisów wynika z duŝych skutków finansowych jakie zmiana te generuje oraz z potrzeby uwzględniania ich w przyszłorocznych planach budŝetowych. 11