INFORMACJA. Biblioteki w krośnieńskich szkołach

Transkrypt

1 PREZYDENT MIASTA KROSNA INFORMACJA Biblioteki w krośnieńskich szkołach Krosno, listopad 2009 r.

2 Informacja o działalności bibliotek szkolnych listopad 2009 Analiza organizacji, funkcjonowania i wyposażenia szkolnych bibliotek została dokonana w oparciu o materiały zebrane ze szkół w okresie bezpośrednio poprzedzającym przygotowanie informacji (listopad 2009 r.), i dane statystyczne SIO (2008 i 2009). 1. Szkolne biblioteki jako interdyscyplinarne pracownie i szkolne centra informacji W ostatnich latach zmieniła się funkcja szkolnej biblioteki, która coraz powszechniej pełni rolę ośrodka informacji w szkole dla uczniów, słuchaczy, nauczycieli i rodziców stając się interdyscyplinarną pracownią szkolną, przygotowującą uczniów do samokształcenia, edukacji ustawicznej, do korzystania z różnorodnych źródeł informacji. Zgodnie z rozporządzeniem ministra edukacji (ramowe statuty szkół publicznych) w statucie każdej szkoły musi zostać określona szczegółowa organizacja biblioteki szkolnej i zadania nauczyciela bibliotekarza, z uwzględnieniem zadań w zakresie: 1) udostępniania książek i innych źródeł informacji, 2) tworzenia warunków do poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł oraz efektywnego posługiwania się technologią informacyjną, 3) rozbudzania i rozwijania indywidualnych zainteresowań uczniów oraz wyrabiania i pogłębiania u uczniów nawyku czytania i uczenia się, 4) organizowania różnorodnych działań rozwijających wrażliwość kulturową i społeczną, 5) zasad współpracy z uczniami, nauczycielami i rodzicami (prawnymi opiekunami). Biblioteki w krośnieńskich szkołach są bardzo zróżnicowane nie tylko pod względem organizacyjnym. Różny jest standard wyposażenia, sposób funkcjonowania, zakres usług, poziom czytelnictwa, aktywność na rzecz szkoły, wielkość zakupów w ostatnich latach. Jeszcze nie wszystkie biblioteki dysponują dobrymi warunkami do realizacji zadań statutowych, co nie sprzyja wyrównywaniu szans edukacyjnych dzieci i młodzieży, zwłaszcza ze środowisk o niższym statusie społecznym. Biblioteki szkolne pełniąc bardzo ważną rolę w procesie edukacji, winny być na bieżąco doposażane, unowocześniane i dostosowywane do aktualnych programów nauczania i kanonu lektur szkolnych oraz rzeczywistych potrzeb zarówno uczniów jak i nauczycieli. Sprzyjają temu szczególnie ogłaszane w ostatnich latach programy edukacyjne zarówno lokalne, rządowe i unijne (np. podręcznik do kształcenia zawodowego, wyprawka szkolna, centra multimedialne w bibliotekach szkolnych i wiele innych). Na doposażenie bibliotek warto wykorzystać również niemałe środki na doskonalenie, które można przeznaczyć na literaturę specjalistyczną, poradniki metodyczne i materiały dla nauczycieli oraz możliwości jakie daje współpraca z wydawnictwami, a także bon finansowy i rachunek dochodów własnych. Od zaangażowania dyrektora i nauczycieli, w tym bibliotekarzy, od ich aktywności i umiejętności w dużej mierze zależy zasobność szkolnej biblioteki oraz jej znaczenie w środowisku szkolnym. opracowanie: Wydział Edukacji UM Krosna 2

3 Informacja o działalności bibliotek szkolnych listopad Baza, wyposażenie i organizacja szkolnych bibliotek Spośród 21 bibliotek 2/3 posiada specjalistyczne oprogramowanie, które pozwala na ewidencjonowanie zbiorów w komputerowej bazie danych i wypożyczeń z wykorzystaniem kodów kreskowych, rezerwacji książek przez Internet w systemie on-line. W kilku szkołach równolegle z wprowadzaniem danych do ewidencji, przystosowuje się księgozbiór do wypożyczeń w systemie informatycznym oznaczając zbiory kodami kreskowymi. Wprowadzanie danych do systemu jest bardzo pracochłonne i nawet w szkołach, w których program MOL Optivum został zakupiony w latach dziewięćdziesiątych, system komputeryzacji bibliotek nie został zakończony. Tylko ZSKU od kilku lat posiada w bazie wszystkie zasoby biblioteczne, a wypożyczenia odbywają się z użyciem czytnika kodów kreskowych. Ponadto baza danych znajduje się w sieci, a biblioteka ma własną stronę internetową. MSZ 7 wprowadził 95% zbiorów (program zakupiony w 1992/93). ZSP4 (program z 1997) ma w systemie szkolne książki, czasopisma i część zbiorów specjalnych. I LO wprowadziło do systemu ponad 16,7 tys. pozycji od 2000 roku. Ponad 10 tys. zbiorów zostało opisanych i wprowadzonych w MZS 4, w ZSP 1 (program z 2005) i ZSP 6 (program z 2003). W 7 szkołach brak jest profesjonalnego programu komputerowego (SP 5, MZS 1, MZS 3, MZS 8, II LO, MZS 3, SOSW). W pozostałych szkołach posiadających oprogramowanie poziom zaawansowania wprowadzania zasobów wynosi od 0% do 35% zbiorów. W większości szkół integralną część biblioteki stanowi wielostanowiskowa czytelnia ze swobodnym dostępem do Internetu. Biblioteki szkolne zostały wyposażone w komputery w ramach kilku edycji projektu Pracownie komputerowe dla szkół i internetowe centra informacji multimedialnej w bibliotekach szkolnych realizowanego przez ministerstwo edukacji i współfinansowanego przez EFS. Niektóre zespoły szkół pozyskały więcej zestawów komputerowych, uczestnicząc w projektach skierowanych odrębnie do bibliotek szkolnych, dzięki czemu uczniowie mają w czytelniach do dyspozycji nawet po kilkanaście komputerów ze swobodnym dostępem do Internetu (ZSP4-17 i ZSP1-13). Tylko SP5 nie ma komputerów w bibliotece, pozostałe udostępniają uczniom minimum 4 komputery z dostępem do Internetu. Cztery szkoły nie posiadają wydzielonej czytelni (SP 3, MZS 3, MZS 8 i II LO). W bibliotekach są zatrudnieni nauczyciele bibliotekarze, posiadający specjalistyczne wykształcenie w zakresie bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. W niektórych szkołach uczniami w czytelni opiekują się także nauczyciele innych specjalności, w tym nauczyciele informatyki w ramach tzw. godzin kartowych, co zwiększa dostępność do zgromadzonych zasobów. Łącznie w bibliotekach pracuje 35 nauczycieli - bibliotekarzy na 29 etatach w łącznym wymiarze 870,5 godzin. Przeciętnie na 1 nauczycielabibliotekarza przypada 441 uczniów. W 19 szkołach biblioteka czynna jest codziennie w dni nauki szkolnej od poniedziałku do piątku, w ZSKU także w soboty. W ciągu ostatnich pięciu lat udało się w niektórych szkołach powiększyć bibliotekę o dodatkową powierzchnię. W 4 szkołach/zespołach biblioteka mieści się w dwóch opracowanie: Wydział Edukacji UM Krosna 3

4 Szkoła Ilość uczniów tygodniowa liczba godzin pracy biblioteki powierzchnia biblioteki tak nie komputeryzacja biblioteki komputerów do użytku uczniów Ilość komputerów razem woluminów książek w księgozbiorze podręcznym Ilość tytułów czasopism i dzienników materiałów audio -wideo Informacja o działalności bibliotek szkolnych listopad 2009 i więcej miejscach (MZS 2 dwie odrębne wypożyczalnie, ICIM przy wypożyczalni SP 12, MZS 4 dwie odrębne biblioteki (2 pomieszczenia) MZS 5 dwie odrębne biblioteki (5 pomieszczeń), ZSP 2 4 komputery poza biblioteką), co utrudnia zapewnienie specjalistycznej obsługi i wymaga zwiększonego zatrudnienia do zapewnienia właściwego funkcjonowania biblioteki. Ponad 100 metrowym kompleksem i dużymi czytelniami (ponad 50 m 2 ) dysponują MZSzOI, ILO, ZSP 1, ZSP 3 i ZSP 5. Najmniejsze biblioteki mają SP 5 ( poniżej 30 m 2 ) i II LO (38m 2 ). Podstawowym miernikim zasobności bibliotek jest woluminów. Największą bibliotekę posiada I LO 37,6 tys. książek. Ponad 20 tys. woluminów mają także MSZ 1, MSZ 5, MZSzOI, ZSP 1. Najmniej książek posiada II LO niecałe 4 tys. egzemplarzy, co na pewno nie zaspokaja potrzeb młodzieży. Księgozbiory podręczne liczą od 0 do 2,5 tys. książek Księgozbiory w bibliotekach poszczególnych szkół są na ogół dostosowane do aktualnej podstawy programowej, chociaż w niektórych placówkach część lektur jest zdezaktualizowana. Biblioteki szkolne listopad 2009 ( dane ze sprawozdań dyrektorów szkół). wydzielona czytelnia/icim stanowisk pow. SP ,5 51,6 12 x Z b.d SP ,1 29, N MZS N MZS , Z MZS x N b.d MZS b.d. Z MZS , R MZS R MZS , Z MZS , x N MZSzOI , R I LO Z II LO x N ZSP Z ZSP , Z ZSP , N ZSP ,4 84, Z ZSP , R ZSP , Z ZSKU , % SOSW , N Objaśnienia - b.d. brak danych,- powierzchnia podana w m 2 - w rubryce komputeryzacja, N brak programu, R rozpoczęta, Z- zaawansowana( conajmniej 50% zbiorów w systemie) opracowanie: Wydział Edukacji UM Krosna 4

5 lektur podręczników materiałów metodycznych woluminów w 2004 woluminów w 2009 różnica Informacja o działalności bibliotek szkolnych listopad 2009 Słabą stroną wielu bibliotek jest mała czasopism dla dzieci i praktycznie brak czasopism metodycznych dla nauczycieli. Zdarza się całkowity brak czasopism dla dzieci. Nie kupuje się także czasopism - poradników aktualizowanych do zmieniającego się prawa, w tym oświatowego. Niektóre szkoły korzystają w tym zakresie wyłącznie z opracowań internetowych. Liczba tytułów czasopism jest szczególnie mała w szkołach podstawowych i gimnazjach. Znacznie lepiej jest w szkołach ponadgimnazjalnych, gdzie zarówno młodzież jak i nauczyciele i inni pracownicy szkoły mogą korzystać z aktualnych materiałów. Tylko w nielicznych przypadkach prenumeruje się czasopisma obcojęzyczne. Dyrektorzy otrzymują środki na doskonalenie nauczycieli, także na zakup czasopism metodycznych i specjalistycznych, które nie zawsze wykorzystują na ustalony cel. Poprawa stanu wyposażenia bibliotek szkolnych i uczynienie z nich szkolnych centrów multimedialnych, jest jednym z priorytetów realizowanej strategii oświatowej. W większości szkół liczba posiadanych woluminów znacznie wzrosła w porównaniu do roku Zakupy do bibliotek zakupionych pozycji Szkoła SP SP MZS MZS MZS MZS MZS MZS MZS MZS MZSzOI I LO II LO ZSP ZSP ZSP ZSP ZSP ZSP ZSKU SOSW Razem opracowanie: Wydział Edukacji UM Krosna 5

6 Informacja o działalności bibliotek szkolnych listopad 2009 Analizując liczbę książek w bibliotekach w ciągu ostatnich 5 lat daje się zauważyć w niektórych szkołach znaczący wzrost liczby woluminów, co wskazuje na stałe uzupełnianie pozycji książkowych. Najbardziej wzrosła liczba książek w ZSKU ( 8,3 tys. egz. - liczba książek podwoiła się w tym okresie), w ILO (o 5,2 tys. egz.) i w ZSP 1 (o 3,7 tys. egz.). W pięciu szkołach liczba książek zmniejszyła się, w tym w trzech znacząco: w ZSP5 o 5,3 tys. egz., w SOSW o 1,9 tys, egz. i w MZS 6 o 1,2 tys. egz. Zakupy nowych książek nie zrównoważyły strat powstałych po dokonanych odpisach zużytych książek i nieobowiązujących podręczników. Tak gwałtowne zmiany księgozbioru będą trudne do odbudowania. II LO pozostaje, podobnie jak przed pięciu laty najmniejszą szkolną biblioteką. W zakresie dostępności uczniów do lektur zdecydowana większość szkół uważa, że zaspakaja potrzeby uczniów w zadawalającym stopniu, część szkół informuje o zbyt małej liczbie egzemplarzy lektur w bibliotece. Jak wynika z przedłożonych przez szkoły informacji, dostępność do lektur jest zróżnicowana. Zaspokojenie potrzeb uczniów w dużych szkołach w zakresie zapotrzebowania na lektury szkolne wymaga wysokich nakładów. Najwięcej lektur w ostatnim roku 2008/2009 zakupiły ZSP 1 352, ZSP 4 189, II LO 144 oraz MZS 8-140, co znacząco poprawiło dostępność do lektur. Niektóre biblioteki funkcjonują jako centra multimedialne dobrze wyposażone w zbiory audiowizualne. W tym roku ich liczba znowu wzrosła. Większość bibliotek posiada na stanie po kilkadziesiąt tytułów lektur i filmów na kasetach i nośnikach elektronicznych. 3. Udostępnianie zbiorów w 2008/2009 wskaźniki czytelnictwa Na podstawie danych przedstawionych w tabeli poniżej zauważyć można, że wskaźnik czytelnictwa ( uczniów korzystających z biblioteki do ogólnej liczby uczniów w szkole) w krośnieńskich szkołach jest bardzo zróżnicowany. Szkołami o 100% wskaźniku czytelnictwa są wyłącznie trzy szkoły podstawowe MZS 3, MZS 6 oraz MZS 8. Dokonując szczegółowych analiz w poszczególnych typach szkół można stwierdzić, że 100% wskaźniki czytelnictwa występują w pojedynczych klasach w SP 3, SP 5, MZS 1 (SP 10), MZS 4 (SP 15 i G4), MZS5 (SP 1), MZS 7, ZSP 1 (T 1 i V LO), ZSP 2 (T 2), ZSP 4 (T 4 I VI LO), ZSP 6 (T 6) oraz SOSW (SP 11, G 6, SSPdP i ULO). Najniższy wskaźnik czytelnictwa w pojedynczych klasach gimnazjów jest w MZS 2 (G 5 37%). Najniższy wskaźnik czytelnictwa w szkołach ponadgimnazjalnych odnotowano w typie zasadniczych szkół zawodowych (w ZSP 4 i ZSP 6 gdzie równy jest 0%). W technikach najniższy wskaźnik czytelnictwa wynosi 19% - T 5 w ZSP 5. opracowanie: Wydział Edukacji UM Krosna 6

7 Ilość uczniów w roku szkolnym 2008/2009 razem uczniów odwiedzin w czytelni/icim wypożyczonych książek z księgozbioru podręcznego egzemplarzy czasopism innych materiałów dydaktycznych wypożyczonych książek na ucznia udostępnionych materiałów na ucznia wskaźnik czytelnictwa w szkole Informacja o działalności bibliotek szkolnych listopad 2009 czytelników udostępnionych pozycji Szkoła SP b.d ,3 0,1 84% SP b.d ,6 0,3 86% MZS ,3 1,8 84% MZS ,1 1,4 78% MZS ,7 0,4 100% MZS ,7 1,2 97% MZS ,2 1,0 85% MZS ,2 1,7 100% MZS ,8 0,9 97% MZS ,0 4,4 100% MZSzOI b.d ,4 0,7 82% I LO ,2 16,1 85% II LO b.d ,6 0,6 74% ZSP ,2 6,7 83% ZSP ,6 4,7 53% ZSP ,5 1,0 73% ZSP ,6 7,6 72% ZSP ,1 3,0 91% ZSP ,4 1,1 43% SOSW b.d ,7 5,0 69% Ze względu na specyfikę organizacji szkół dla dorosłych zestawienie nie obejmuje ZSKU. W bibliotekach prowadzone są różnorodne formy pracy z uczniem, zmierzające do podniesienia poziomu czytelnictwa. Są to między innymi: konkursy czytelnicze, organizacja plebiscytów na najciekawszą książkę, zapoznawanie czytelników z nowościami napływającymi do biblioteki poprzez prezentacje, wystawki książek, kiermasze, gazetki ścienne, reklama biblioteki za pośrednictwem strony internetowej, prowadzenie współzawodnictwa w czytelnictwie, propagowanie czytelnictwa na lekcjach bibliotecznych, prowadzenie bibliotecznych kół zainteresowań, praca indywidualna z uczniem, pomoc nauczycielom i uczniom (szczególnie olimpijczykom) w ich pracy z książką i wiele innych. Nauczyciele bibliotekarze współpracują z Krośnieńską Biblioteką Publiczną i Pedagogiczną Biblioteką Wojewódzką poprzez koordynację konkursów ogłoszonych przez KBP, organizowanie wyjść na wystawy, prowadzenie wypożyczeń międzybibliotecznych. Dane pochodzą z ankiet przedłożonych przez dyrektorów szkół. Komplet ankiet wypełnionych przez szkoły jest do wglądu w Wydziale Edukacji. opracowanie: Wydział Edukacji UM Krosna 7