Czynniki stresogenne zawodowo pracujących nauczycieli Stressogenic factors of professionally working teachers

Transkrypt

1 Janiszewska Mariola, Firlej Ewelina, Drop Bartłomiej, Barańska Agnieszka, Ślusarska Anna, Bogdan Magdalena. Stressogenic factors of professionally working teachers. Journal of Education, Health and Sport. 2017;7(1): eissn DOI The journal has had 7 points in Ministry of Science and Higher Education parametric evaluation. Part B item 754 ( ). 754 Journal of Education, Health and Sport eissn The Author (s) 2017; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License ( which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License ( which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: Revised Accepted: Czynniki stresogenne zawodowo pracujących nauczycieli Stressogenic factors of professionally working teachers Mariola Janiszewska 1, Ewelina Firlej 1, Bartłomiej Drop 2, Agnieszka Barańska 2, Anna Ślusarska 3, Magdalena Bogdan 4,5 1 Katedra Zdrowia Publicznego, Uniwersytet Medyczny w Lublinie 2 Zakład Informatyki i Statystyki Medycznej, Uniwersytet Medyczny w Lublinie 3 Studenckie Koło Naukowe przy Zakładzie Informatyki i Statystyki Medycznej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie 4 Zakład Medycyny Społecznej i Zdrowia Publicznego, Warszawski Uniwersytet Medyczny 5 Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 1 Department of Public Health, Medical University of Lublin 2 Department of Informatics and Medical Statistics, Medical University of Lublin 3 Student Scientific Group at the Department of Informatics and Medical Statistics of the Medical University of Lublin 4 Department of Social Medicine and Public Health, Warsaw Medical University 5 Collegium of Business Administration, Warsaw School of Economics 571

2 Streszczenie Wprowadzenie. Stres jest nieodłącznym elementem życia człowieka. Jest powszechnie znany i często kojarzony z negatywnymi sytuacjami zawodowymi czy rodzinnymi. Sam stres nie jest niebezpieczny dla naszego organizmu, lecz to jak na niego reagujemy. Cel pracy. Celem pracy było zbadanie czynników stresogennych zawodowo pracujących nauczycieli. Materiał i metody. Badania były prowadzone od listopada 2016 roku do maja 2017 roku wśród nauczycieli pracujących w szkołach podstawowych na terenie województwa lubelskiego. Badaniem objęto 77 respondentów. W pracy posłużono się metodą sondażu diagnostycznego, która została zrealizowana poprzez kwestionariusz ankiety własnego autorstwa. Obliczenia sporządzono za pomocą programu Microsoft Office Excel Wyniki. Badani uważają, że najlepszym sposobem na radzenie sobie ze stresem jest rozmowa z bliskimi (57%) i uprawianie sportu (39%). Respondenci stwierdzili, że przez stres związany z pracą zaniedbali relacje towarzyskie (25%) oraz nie mają czasu wolnego dla siebie i rodziny (44%). W opinii badanych największym źródłem stresu jest hałas (60%), który najczęściej można spotkać na korytarzu podczas przerw międzylekcyjnych. Najczęściej odczuwanym objawem somatycznym wśród badanych był ból głowy (45%). Badani nie widzą możliwości awansu (44%) a część respondentów chce podnieść swoje kwalifikacje (34%) tylko po to, aby móc utrzymać się na swoim stanowisku. Wnioski. Nauczyciele powinni mieć jasno określone role, mniej się stresować, mieć zoptymalizowane zadania, poczucie bezpieczeństwa, dobrą atmosferę w pracy, regularne i obiektywne ocenianie oraz sprecyzowane ścieżki awansu zawodowego, który może eliminować sytuacje stresowe w zawodzie nauczyciela. Słowa kluczowe: stres, nauczyciele, praca, zdrowie Summary Introduction. Stress is an inherent part of human life. It is well known and often associated with negative professional or family situations. Stress is not dangerous to our body, but it reacts to it. Aim of work. The aim of the study was to investigate the stressors of professionally working teachers. Material and methods. The research was conducted from November 2016 to May 2017 among teachers working in primary schools in the Lubelskie Voivodship. The study covered 572

3 77 respondents. The diagnostic survey was used in the study, which was carried out through a self-report questionnaire. Calculations were made using Microsoft Office Excel Results. Researchers believe that the best way to cope with stress is to talk to loved ones (57%) and practice sports (39%). The respondents reported that they had neglected social interaction (25%) and had no leisure time for themselves and their family (44%). In the opinion of the respondents the greatest source of stress is noise (60%), which is most often encountered in the corridor during intercourse breaks. The most frequently reported symptom of somatic symptoms was headache (45%). The respondents do not see the possibility of promotion (44%) and some respondents want to improve their qualifications (34%) only to be able to stay in their position. Conclusions. Teachers should have clearly defined roles, less stressed, have optimized tasks, a sense of safety, a good work atmosphere, regular and objective assessments, and specific career paths that can eliminate stressful situations in the teaching profession. Keywords: stress, teachers, work, health Wprowadzenie Pojęcie stresu jest powszechnie znane i kojarzone z negatywnymi sytuacjami codziennymi, w tym zawodowymi. Często stresujemy się przed ważnymi wydarzeniami w naszym życiu, sytuacją finansową, chorobą czy utratą bliskiej osoby. Sam stres nie jest niebezpieczny dla naszego organizmu, lecz to jak na niego reagujemy. Zbyt niski poziom stresu powoduje spadek motywacji, znużenie, natomiast zbyt wysoki może doprowadzić do dekoncentracji, lęku i fizycznego zmęczenia. Badania, które zostały przeprowadzone 50 lat temu przez Hansa Selyea wzbogaciły wiedzę o stresie. Zdefiniował on, stres jako nieswoistą reakcję organizmu na wymagającą sytuację [1]. Hans Selye, Iwan Pawłow i Walter Cannon udowodnili, że niektóre schorzenia układu krążenia, w tym choróby serca są wynikiem przewlekłego stresu. Zmiany te zaobserwowali podczas badań prowadzonych na zwierzętach [2]. Selye określił je jako syndrom GAS, czyli General Adaption Syndrom na który składają się fazy: Faza alarmowa jest to początkowa reakcja zaskoczenia, wywołana brakiem doświadczenia i pojawieniem się w nowej sytuacji. Faza mobilizacji pełna mobilizacja, wykorzystanie dostępnych możliwości jednostki (stadium szoku, przeciwdziałanie, podjęcie wysiłków obronnych). Faza przystosowania organizm nauczył się radzić sobie ze stresem. 573

4 Faza wyczerpania ogólne pobudzenie całego organizmu; może doprowadzić do przewlekłego stresu lub śmierci [3]. Reakcja stresowa składa się z dwóch zasadniczych układów; są to (SAM) układ sympatyczno-nadnerczowy i (HPA) układ podwzgórze-przysadka-nadnercze. Układ (SAM) jest odpowiedzialny za tak zwaną reakcje walki lub ucieczki. W pierwszych sekundach po zadziałaniu stresora następuje pobudzenie nadnercza, które wydziela adrenalinę i noradrenalinę. Efektem tej sekwencji jest przyspieszenie oddechu, tętna, szybsza praca serca, rozszerzenie źrenic i oskrzeli. Ponadto prowadzi to do rozkładu tłuszczu na kwasy tłuszczowe. Widoczne jest lepsze ukrwienie mózgu, serca i mięśni [4]. Układ (HPA) aktywuje się dużo później niż (SAM), po kilkunastu minutach lub godzinach od zadziałania stresora. Układ podwzgórze-przysadka-nadnercza nazywany jest osią stresu. Zgodnie z sekwencją, podwzgórze pobudza przysadkę, która prowadzi do wydzielenia kortykoliberyny (CRH). Jest to hormon odpowiedzialny za uaktywnienie zachowań lękowych oraz hamowanie aktywności seksualnej i apetytu. Pod wpływem kortykoliberyny przedni płat przysadki wydziela inny hormon czyli kortykotropinę (ACTH). Hormon (ACTH) zostaje przetransportowany do kory nadnerczy, która wydziela glukokortykoidy (między innymi kortyzol). Kortyzol nazywany jest hormonem stresu. W sytuacjach stresowych jego stężenie znacznie wzrasta co powoduje podwyższenie poziomu cukru, ciśnienia krwi oraz częstotliwości oddechów [5]. Nie tylko kortyzol, adrenalina i noradrenalina są hormonami, które biorą udział w reakcji stresowej. To także endorfiny i enkefaliny, które odpowiadają za zmniejszenie percepcji bólu, aldosteron podnoszący ciśnienie tętnicze krwi czy wiele innych hormonów. Wybrane źródła stresu w pracy nauczyciela fizyczne czynniki stresu Nauczyciele pracują głównie w zamkniętych pomieszczeniach w takich jak sala, klasa lub aula. Podczas zimy, kiedy rozpoczyna się sezon grzewczy w tych pomieszczeniach powietrze jest relatywnie suche, a jego wilgotność nie przekracza 45%. W takich warunkach narząd głosu nie funkcjonuje prawidłowo. Aby uniknąć tych nieprawidłowości należy w każdym zamkniętym pomieszczeniu utrzymywać temperaturę od 18 C do 21 C. Z kolei odpowiednia wilgotność powietrza dla tego typu pracy powinna wynosić 60-70%. Podczas mówienia wdychamy 3 razy więcej powietrza niż przy normalnym, spokojnym oddechu. Wdychane powietrze jest suche i zanieczyszczone, co powoduje nadmierne wysychanie błony śluzowej gardła oraz krtani. Czynniki te działają drażniąco i alergizująco na błonę śluzową oraz krtań, co niekorzystnie wpływają na narząd głosu. 574

5 Kolejnym niekorzystnym czynnikiem w pracy nauczyciela jest hałas. Według badań w szkołach podczas przerw międzylekcyjnych dochodzi do ogromnego hałasu oscylującego w granicach 66-98dB [6]. Częste przebywanie w hałasie może doprowadzić do rozmaitych uszkodzeń i chorób takich jak nadciśnienie tętnicze, wrzody żołądka i wzrost wydzielania adrenaliny (powyżej 75dB). Natomiast hałas powyżej 90 db może być przyczyną osłabienia i ubytku słuchu [7]. Na podstawie badań przeprowadzonych przez Centralny Rejestr Chorób Zawodowych możemy zauważyć, że w 2005 roku wystąpiły dwa przypadki zachorowań nauczycieli z powodu hałasu. W 2006 roku liczba osób wzrosła do czterech, natomiast w kolejnym roku nastąpił spadek do jednego chorego nauczyciela w Polsce. Przytoczone wcześniej wyniki mogą świadczyć o tym, że hałas w placówkach edukacyjnych nie stanowi poważnego zagrożenia dla narządu słuchu u nauczycieli. Jednak przy poziomie hałasu powyżej 80dB nie można wykluczyć ryzyka uszkodzenia słuchu zarówno wśród nauczycieli jak i uczniów [8]. Cel pracy Celem pracy było zbadanie czynników stresogennych zawodowo pracujących nauczycieli. Materiał i metody Badania były prowadzone od listopada 2016 roku do maja 2017 roku wśród nauczycieli pracujących w szkołach podstawowych na terenie województwa lubelskiego. Badaniem objęto 77 respondentów. W pracy posłużono się metodą sondażu diagnostycznego, która została zrealizowana poprzez kwestionariusz ankiety własnego autorstwa. Rozdano 86 sztuk kwestionariuszy, z czego 77 poprawnie wypełnionych poddano dalszej analizie. Obliczenia sporządzono za pomocą programu Microsoft Office Excel Wyniki Na podstawie kwestionariusza ankiety opracowano pytania, które ukazały najbardziej stresogenne czynniki w pracy nauczycieli. 575

6 Tabela 1. Sposoby radzenia sobie ze stresem W jaki sposób radzisz sobie ze stresem? N % Uprawiam sporty 30 39% Rozmawiam z bliskimi 44 57% Piję alkohol 6 8% Palę papierosy 7 9% Zażywam środki uspakajające 6 8% Inne: zakupy, słuchanie muzyki, kino i książka 4 5% Według ankietowanych najlepszym sposobem na radzenie sobie ze stresem jest rozmowa z bliskimi (57%). Drugim sposobem wskazanym przez respondentów jest uprawianie sportu (39%). Z picia alkoholu i zażywania środków uspakajających korzysta po 8% badanych. Natomiast najmniej ankietowanych wskazało inne czynności takie jak słuchanie muzyki, pójście do kina, czytanie książek i robienie zakupów (5%). Tabela 2. Wpływ stresu na inne dziedziny życia Czy stres wpływa na Pani/Pana rodzinę, znajomości, relacje z otoczeniem? N % Zaniedbanie relacji towarzyskich Brak czasu wolnego Kłótnia ze współmałżonkiem/partnerem Brak czasu dla dziecka NIE (nie wpływa) Najwięcej respondentów wskazało, że stres ma wpływ na rodzinę, znajomych i relacje z otoczeniem. Brak wolnego czasu towarzyszy 44% ankietowanych. Na zaniedbanie relacji towarzyskich wskazało 25% badanych. Natomiast 23% respondentów stwierdziła, że stres nie wpływa na inne dziedziny życia. Następnie ankietowani wskazali kłótnie ze 576

7 współmałżonkiem lub partnerem (19%), a na ostatnim miejscu badani zaznaczyli brak czasu dla dziecka (13%). Tabela 3. Najczęściej występujące czynniki wywołujące stres wśród nauczycieli Które z wymienionych czynników najczęściej, Pani/Pana zdaniem wywołują stres wśród nauczycieli? N % Słabe zarobki Duża ilość zajęć Hałas Duża ilość uczniów w klasie Duża odpowiedzialność za uczniów Brak dyscypliny wśród uczniów Według ankietowanych najczęściej spotykanym czynnikiem wywołującym stres wśród nauczycieli jest hałas (60%) i duża odpowiedzialność za uczniów (58%). Badani wskazali brak dyscypliny wśród uczniów (42%) jako następną przyczynę stresu. Kolejnymi czynnikami były słabe zarobki (36%) i duża ilość zajęć (35%). Duża ilość uczniów w klasie (19%) była najrzadziej typowanym przykładem stresu wśród nauczycieli. Tabela 4. Objawy somatyczne odczuwane w sytuacjach stresowych Które z wymienionych objawów somatycznych odczuwa Pan/Pani w sytuacjach stresowych? N % Nadmierna potliwość Bóle głowy Kołatanie serca Utrata apetytu Zaburzenia snu Inne 0 0 Badani wskazali, że bóle głowy (45%) są najczęstszym objawem somatycznym w sytuacjach stresowych. Problemy ze snem ma 35%, a kołatanie serca aż 31% respondentów. Nadmierna potliwość i utrata apetytu została wskazana przez 21% ankieterów. 577

8 Tabela 5. Przyszłość zawodowa według ankietowanych Jak Pani/Pan przewiduje swoją przyszłą karierę zawodową? N % Oczekuję w najbliższym czasie na awans Brak możliwości awansu Planuje podwyższenie swoich kwalifikacji, aby utrzymać się na danym stanowisku Inne 0 0 Badani wskazali, że w swojej karierze zawodowej nie mają możliwości awansu (44%). Natomiast podwyższenie kwalifikacji planuje, aż 34% ankietowanych. Najmniej badanych w najbliższym czasie spodziewa się awansu (19%). Tabela 6. Staż pracy, a sposoby radzenia sobie ze stresem W jaki sposób radzisz sobie ze stresem? Do roku Powyżej roku do 5 lat Staż pracy Od 5 do 10 lat Powyżej 10 lat Uprawiam sporty 0% 5% 10% 23% Rozmawiam z bliskimi 4% 6% 6% 42% Piję alkohol 1% 1% 3% 3% Palę papierosy 0% 1% 3% 5% Zażywam środki uspakajające 0% 0% 1% 6% Inne: zakupy, słuchanie muzyki, kino i książka 0% 0% 0% 4% Badani z 10 letnim stażem pracy najczęściej radzili sobie ze stresem poprzez rozmowy z bliskimi (42%) oraz uprawianie sportu (23%). Wszyscy ankietowani (bez względu na staż pracy) wskazali na picie alkoholu. Im dłuższy staż pracy, tym większy procent pijących alkohol. Badani pracujący krócej niż rok najrzadziej korzystali z wymienionych sposobów radzenia sobie ze stresem. Uwzględnili jedynie rozmowy z bliskimi (4%) oraz picie alkoholu (1%). 578

9 Tabela 7. Umiejętność oddzielania życia zawodowego od prywatnego, a sposoby radzenia sobie ze stresem W jaki sposób radzisz sobie ze stresem? Czy potrafisz oddzielić życie prywatne od zawodowego? TAK Uprawiam sporty 30% 8% NIE Rozmawiam z bliskimi 45% 12% Piję alkohol 6% 1% Palę papierosy 4% 5% Zażywam środki uspakajające 4% 4% Inne: zakupy, słuchanie muzyki, kino i książka 4% 0% Badani, którzy potrafią oddzielić życie prywatne od zawodowego najczęściej wybierali odpowiedzi rozmawiam z bliskimi (45%) i uprawiam sport (30%). Najrzadziej zaś wskazywali na warianty piję alkohol (6%), palę papierosy, zażywam środki uspakajające i inne (po 4%). Osoby, które nie umieją oddzielić życia prywatnego od zawodowego najczęściej wybierali rozmowę z bliskimi (12%) i uprawianie sportu (8%). Najmniej badanych zaznaczyła, że pali papierosy (5%), zażywa środki uspakajające (4%) i pije alkohol (1%). Nikt z badanych nie zaznaczył innych sposobów radzenia sobie ze stresem (zakupy, słuchanie muzyki, kino i książka). Tabela 8. Płeć, a sposoby radzenia sobie ze stresem W jaki sposób radzisz sobie ze stresem? Kobiety Płeć Mężczyźni Uprawiam sporty 34% 5% Rozmawiam z bliskimi 52% 5% Piję alkohol 4% 4% Palę papierosy 6% 3% Zażywam środki uspakajające 8% 0% Inne: zakupy, słuchanie muzyki, kino i książka 4% 0% Kobiety oraz mężczyźni najczęściej radzili sobie ze stresem poprzez rozmowy z bliskimi (52% kobiety, 5% mężczyźni) i uprawianie sportu (34% kobiety, 5% mężczyźni). Kobiety najrzadziej wskazywały na picie alkoholu (4%) i robienie innych rzeczy takich jak 579

10 zakupy, słuchanie muzyki, kino oraz książka (4%). Żaden z mężczyzn nie wybrał odpowiedzi zażywam środki uspakajające i inne. Tabela 9. Stan cywilny, a sposoby radzenia sobie ze stresem W jaki sposób radzisz sobie ze stresem? Osoby stanu wolnego (panna/kawaler, wdowa/wdowiec, rozwódka/rozwodnik) Stan cywilny Osoby w związku (mężatka/żonaty) Uprawiam sporty 16% 23% Rozmawiam z bliskimi 17% 42% Piję alkohol 1% 6% Palę papierosy 1% 8% Zażywam środki uspakajające Inne: zakupy, słuchanie muzyki, kino i książka 1% 8% 1% 3% Badani będący w związku najczęściej radzili sobie ze stresem za pomocą rozmów z bliskimi (42%) i poprzez uprawianie sportu (23%). Najmniej zaś pijąc alkohol (6%), paląc papierosy (8%), zażywając środki uspakajające (8%) i inne (3%). Osoby stanu wolnego najrzadziej wskazywały na picie alkoholu, palenie papierosów, zażywanie środków uspakajających i inne (po 1%). Najczęściej wybierały odpowiedzi rozmawiam z bliskimi (17%) i uprawiam sporty (16%). Wyniki 1. Badani uważają, że najlepszym sposobem na radzenie sobie ze stresem jest rozmowa z bliskimi i uprawianie sportu. Niektórzy z ankietowanych palą papierosy, piją alkohol lub zażywają środki uspakajające. 2. Respondenci stwierdzili, że przez stres związany z pracą zaniedbali relacje towarzyskie oraz nie mają czasu wolnego dla siebie i rodziny. 580

11 3. W opinii badanych największym źródłem stresu jest hałas, który najczęściej można spotkać na korytarzu podczas przerwy. Następnie odpowiedzialność za uczniów i brak dyscypliny ze strony wychowanków. 4. Najczęściej odczuwanym objawem somatycznym wśród badanych był ból głowy. Ankietowani wymienili również zaburzenia snu, kołatanie serca, nadmierną potliwość i utratę apetytu. 5. Badani nie widzą możliwości awansu a część respondentów chce podnieść swoje kwalifikacje tylko po to aby móc utrzymać się na swoim stanowisku. 6. Czas pracy ma związek ze sposobami radzenia sobie ze stresem. Najczęściej wybieranym sposobem radzenia sobie ze stresem niezależnie od czasu pracy jest dla badanych rozmowa z bliskimi, na drugim miejscu u osób pracujących powyżej 5 lat uplasował się sport. Rozmowa z bliskimi oraz sport są sposobami radzenia sobie ze stresem u osób potrafiących oddzielić życie prywatne od zawodowego. U osób będących w związku i osób stanu wolnego najlepszym sposobem radzenia sobie ze stresem jest rozmowa z bliskimi oraz uprawianie sportu. Zarówno u kobiet jak i u mężczyzn rozmowa z bliskimi oraz uprawianie sportu jest najlepszym sposobem radzenia sobie ze stresem. Wnioski W opinii społecznej zawód nauczyciela uznawany jest za pracę trudną i obciążającą psychicznie. Celem badań było poznanie czynników stresogennych zawodowo pracujących nauczycieli. Istotne jest to, że ze względu na stres nauczyciele mają wiele problemów zdrowotnych. Najczęściej wskazywanym były bóle głowy, problemy ze snem, z sercem i utrata apetytu. Bóle głowy są skutkiem nadmiernego hałasu, który jest codziennością na przerwach w szkole. W tym zawodzie ważny jest bliski kontakt interpersonalny, zaangażowanie oraz wymiana emocjonalna. Nauczyciel to osoba, która posiada dużą wiedzę i dąży do dzielenia się nią z uczniem. Duże zaangażowanie w pracę i codzienna troska o uczniów mogą być dużym obciążeniem psychicznym. Nauczyciel często stawiany jest w trudnych sytuacjach decyzyjnych, konfliktowych lub w których trzeba działać szybko oraz skutecznie. Źródłem stresu jest również nadmiar obowiązków, które ciążą na nauczycielu. Wówczas należy zastosować jak najlepszą strategię zarządzania czasem, która pozwoli efektywniej wykorzystać czas. Osoby wykonywujące zawód nauczyciela muszą panować na wszystkim, 581

12 spełniać oczekiwania ze strony uczniów i ich rodziców, a także swoich kolegów nauczycieli oraz dyrekcji. Wszystkie te czynniki wywołują napięcie, które ma wpływ na stan fizyczny i psychiczny człowieka. Nie ma możliwości pozbycia się stresu, dlatego należy nauczyć się go kontrolować. Nauczyciele powinni mieć jasno określone role, mniej się stresować, mieć zoptymalizowane zadania, poczucie bezpieczeństwa, dobrą atmosferę w pracy, regularne i obiektywne ocenianie oraz sprecyzowane ścieżki awansu zawodowego, który może eliminować sytuacje stresowe w zawodzie nauczyciela. Lista piśmiennictwa 1. Selye H. Stres okiełznany. Państwowy Instytut Wydawniczy. Warszawa 1979: Wrześniewski K. Cena stresu. Charaktery 2000, 4: Cenin M. Stres a psychospołeczne wymagania roli menadżera. Prace psychologiczne XLVI. Wrocław 1996: Martin P. Umysł, który szkodzi. Mózg, zachowanie, odporność i choroba. Rebis. Poznań Landowski J. Neurobiologia reakcji stresowej. Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2007, 2(1): Koszarny Z, Goryński P. Narażenie uczniów i nauczycieli na hałas w szkole. Rocznik PZH, XLI 1990, Czeskin MS. Człowiek i hałas. Warszawa 1986: Choroby zawodowe w Polsce w Instytut Medycyny Pracy im. Prof. J. Nofera, Centralny Rejestr Chorób Zawodowych. Łódź 2006, 2007,