Anna Winiarczyk-Raźniak. Peruwiańskie kontrasty

Transkrypt

1 Anna Winiarczyk-Raźniak 100 Peruwiańskie kontrasty Republica del Peru położona na kontynencie południowoamerykańskim jest największym pod względem powierzchni krajem andyjskim (zajmuje powierzchnię prawie 1,3 mln km 2 ). Administracyjnie kraj dzieli się na 24 departamenty i 1 prowincję konstytucyjną: Amazonas, Ancash, Apurimac, Arequipa, Ayacucho, Cajamarca, Callao, Cusco, Huancavelica, Huanuco, Ica, Junin, La Libertad, Lambayeque, Lima, Loreto, Madre de Dios, Moquegua, Pasco, Piura, Puno, San Martin, Tacna, Tumbes i Ucayali. Słaby rozwój gospodarczy Peru uwarunkowany jest w znacznym stopniu przeszkodami naturalnymi, do których zaliczyć należy niezwykle kontrastowe środowisko (pustynne wybrzeże, wysokie góry oraz równinne pokryte lasem tropikalnym obszary nad Amazonką). Gdy jeszcze obraz ten uzupełni się przeszłością historyczną tej części kontynentu, czyli rozwojem wielkich kultur oraz spuścizną epoki kolonialnej wyłania się obraz Peru jako kraju niezwykle zróżnicowanego, w którym napotkać można wciąż na ogromne kontrasty. Zróżnicowania dotyczą między innymi rozmieszczenia ludności na terenie kraju. W regionie Costa (pasie wzdłuż wybrzeża) mieszka 52% Peruwiańczyków, natomiast na dwie pozostałe jednostki fizyczno geograficzne Sierra (pasma Andów) oraz Selva (Amazonia i Montania) przypada odpowiednio 36 i 12% mieszkańców kraju. Najsłabiej zaludniona jest wschodnia część kraju, szczególnie departamenty Loreto i Madre de Dios, gdzie gęstość zaludnienia wynosi około 5 os/km 2. Natomiast najwięcej osób zamieszkuje środkową część wybrzeża Region Metropolitalny Limy oraz departamenty Lima i Ica (gęstość zaludnienia na tym terenie sięga 190 os/km 2 ), (Ameryka Południowa, 1999). Elementem szczególnie przyciągającym ludność jest stolica Peru

2 Lima. Jest to równocześnie największe miasto kraju (zespół miejski Limy liczy 6,7 mln mieszkańców), a także największy ośrodek handlowy, przemysłowy i kulturalny. Założona została przez Francisca Pizarra 6 stycznia 1535 r. Ogromna liczba mieszkańców spowodowana jest napływem ludności z innych regionów, przybywających do stolicy w poszukiwaniu pracy. Ponieważ jednak wielu migrantów nie znalazło pracy w Limie, zmuszeni byli do zamieszkania w tzw. pueblos jóvenes ( młode miasta ), czyli w osiedlach otaczających miasto, pozbawionych podstawowej infrastruktury (wody, elektryczności). Duża liczba mieszkańców sprawia, że większość miasta jest niezwykle zatłoczona, głośna i zanieczyszczona. Dodatkowym niekorzystnym elementem jest garúa, czyli gruba warstwa mgły zwisająca nad miastem w okresie od kwietnia do grudnia, nieprzepuszczająca promieni słonecznych i sprawiająca, iż miasto wygląda bardzo szaro i nieatrakcyjnie. Śródmieście położone nad rzeką Rimac, zbudowane zostało na planie szachownicy. Jest to obecnie najważniejsza część miasta znajdują się tutaj siedziby administracji państwowej, stanowi też centrum finansowe i usługowe miasta. Na szczególną uwagę zasługuje Plaza Mayor, przy którym znajduje się Pałac Rządowy (Palacio de Gobierno), katedra oraz Pałac Arcybiskupi (Palacio Arzobispal). Katedra pierwotnie wzniesiona została w 1555 r., niestety wielokrotnie burzona przez liczne tutaj trzęsienia ziemi, była wielokrotnie odbudowywana. Obecny budynek pochodzi z roku W świątyni tej znajduje się sarkofag Pizarra (założyciela miasta). W pobliżu głównego placu znajduje się niezwykle ciekawy zabytek Convento de San Francisco. W podziemiach klasztoru zobaczyć można imponujące katakumby, kryjące szczątki około 70 tysięcy ludzi (początkowo Lima nie posiadała cmentarza, a jej mieszkańców chowano w klasztorze). Pozostałe dzielnice miasta rozciągają się wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych, w każdej z nich zamieszkuje ściśle określona warstwa społeczna (Delavaud, 1982). Jedną z bogatszych dzielnic jest Miraflores, rozciągająca się wzdłuż plaży. Znaleźć tu można najmodniejsze i najdroższe kluby, restauracje i kawiarnie, a także luksusowe apartamenty. Oficjalnie w statystykach bezrobocie w Peru wynosi 13,4% (dane na koniec 2003 r.), niestety widać, iż w rzeczywistości jest ono znacznie wyższe. Peruwiańczycy na wiele sposobów próbują zarobić na życie. Do powszechnych widoków na ulicach miast jest sprzedaż słodyczy w handlu obnośnym, różnych drobiazgów, a wszędzie (szczególnie na głównych placach) spotkać można dzieci czyszczące buty. Plagą miast są kradzieże kieszonkowe, szczególnie niebezpieczne w centrum Limy. 101

3 Najważniejszym bogactwem Peru jest jego przeszłość historyczna, a w szczególności pozostałości po dawnych cywilizacjach, które można podziwiać obecnie. Cywilizacją, która pozostawiła na terenie kraju chyba najwspanialsze pamiątki jest cywilizacja Inków. Stworzyła ona na terenie Peru i sąsiadujących krajów: Boliwii, Ekwadoru i Chile wspaniale zorganizowane państwo Tahuanitsuyu. Jego stolicą było Cuzco (fot. 2 p. barwna wklejka), pełne wspaniałych budynków, świadczących o wielkości kultury inkaskiej. Jednym z takich zabytków jest Coricancha ( złoty dziedziniec ), w której mieściła się świątynia słońca, było to równocześnie także obserwatorium astronomiczne. W swych najlepszych czasach jedna ze ścian świątyni pokryta była złotymi i srebrnymi dwukilogramowymi płytkami, przedstawiającymi ziarna kukurydzy. Niestety, konkwistadorzy zagrabili wszystkie kosztowności, które znajdowały się w Coricancha. Cuzco założone zostało na planie pumy. Tułów stanowiło właśnie miasto, zaś głową była położona na wzgórzach powyżej gigantyczna twierdza Sacsayhuamán. Tworzą ją trzy rzędy zygzakowatych murów czyli zębów pumy, zbudowanych z ogromnych głazów, dochodzących nawet do 300 ton. Oprócz obronnych twierdza pełniła także funkcje związane z kultem słońca, odbywały się tutaj uroczystości Inti Raymi. Do dziś można obejrzeć malownicze i krwawe zarazem widowisko, podczas którego odbywa się m. in. wróżenie z wnętrzności lamy. Na trasie pomiędzy Cuzco a Świętą Doliną Inków napotkać można na niezwykle interesujące zabytki. Pierwszym z nich jest Qenko sanktuarium utworzone w skałach. Było to centrum ceremonialne Inków, które odgrywało szczególne znaczenie dzięki ogromnej intihuatanie (gnomon). Na granicy pomiędzy Cuzco a Świętą Doliną Inków wybudowana została twierdza Puca Pucara. W pobliżu, w zacisznej dolince zobaczyć można Tambo Machay czyli dawną Łaźnię Inki (El Baño del Inca). Władca imperium ponoć oddawał się tutaj medytacjom oraz zażywał kąpieli w wodzie, która podobno ma właściwości lecznicze. Valle Sagrado de Los Incas (Święta Dolina Inków) to dolina rzeki Urubamba. Jest wyjątkowo jak na te tereny urodzajna (zbiory odbywają się tutaj dwa razy do roku) i jako taka pełniła funkcje aprowizacyjną dla położonej w pobliżu stolicy imperium. Znajduje się tutaj kilka ruin, które kiedyś były wspaniałymi miastami Inków. Szczególnie interesująca pod względem turystycznym jest miejscowość Pisac. Jest to mała, typowa spokojna wioska andyjska. Jednakże oblicze Pisac zmienia się całkowicie w niedzielne poranki, kiedy odbywa się wspaniały targ. Kupić można na nim wszystko, począwszy od pamiątek (dla turystów), przez mięso 102

4 sprzedawane wprost z drewnianych ławek lub ulicy i zawijane w gazetę, po różnego rodzaju przedmioty codziennego użytku. Szczególną niedzielną atrakcją miejscowości jest msza odprawiana w języku keczua, na którą z okolicznych wiosek (często bardzo oddalonych od Pisac) przybywają Indianie ubrani w tradycyjne stroje. Ale dawne, inkaskie Pisac położone było wysoko nad Urubambą, na zboczach wzgórza. Obecnie ruinami jest obudowany niemal cały szczyt. Przejścia pomiędzy poszczególnymi częściami miasta prowadzą bardzo wąskimi ścieżkami zawieszonymi nad głębokimi przepaściami. Ostatnią miejscowością na trasie do słynnego Zaginionego Miasta Machu Picchu jest Ollantaytambo. Od tego miejsca można dalej jechać pociągiem, lecieć helikopterem lub iść pieszo. Miasto położone na stromym zboczu góry, jest jednym z ważniejszych zabytków z okresu panowania Inków. Niżej położone tereny zajmują terasy rolnicze, natomiast wyżej podziwiać można ruiny budynków mieszkalnych i świątynnych. Na przeciwległym wzgórzu (również bardzo stromym) znajdowały się spichlerze i więzienie. Dalej, jadąc w dół rzeki Urubamba dotrzeć można do Machu Picchu. Wspaniałe ruiny, odkryte w 1911 r. przez Hirama Binghama robią niezwykłe i niezapomniane wrażenie. Potęguje je jeszcze położenie miasta na szczycie wzgórza, otoczonego z trzech stron doliną Urubamby i wysokimi szczytami Andów oraz tropikalna roślinność porastająca wzgórze i ruiny. Kolejną ważną peruwiańską kulturą była kultura Nazca. Rozwijała się ona od I do VII w. n. e., i pozostawiła po sobie wspaniałe zabytki w postaci pięknej ceramiki. Pozostałości kultury Nazca można oglądać m.in. na Cementerio de Chauchilla. Są to pozostałości ceramiki i ubrań, a przede wszystkim wspaniale zachowane dzięki odpowiedniemu klimatowi mumie złożone w wydrążonych w pustynnym podłożu grobowcach. Widok grobów oraz kości rozrzuconych na pustyni sprawia niesamowite wrażenie. Jednakże Nazca znana jest przede wszystkim dzięki ogromnym liniom wytyczonym na płaskowyżu. Rysunki są ogromne (np. kondor rozpościera skrzydła na szerokość 130 m), dlatego też ich pełny obraz można oglądać wyłącznie z lotu ptaka. Do tej pory nie jest wiadomo jaka była przyczyna i sposób powstania linii. Ostatnie przypuszczenia sugerują, że związane to było z religią tamtejszej cywilizacji. Na północ od Limy znajdują się ruiny będące pozostałością jednej z najstarszych odkopanych kultur archeologicznych w Peru ( p.n.e.) Chavin de Huantar (Stigl, 1985). Niestety, do tej pory niewiele wiadomo na temat tej cywilizacji oraz jej ludności. Część miasta położona jest na powierzchni ziemi, a mury przyozdobione są ogromnymi głowami- 103

5 gwoździami, przedstawiającymi koty. Natomiast trzy poziomy budynków znajdują się pod powierzchnią ziemi jest to system tuneli z bardzo dobrze rozwiązanym systemem wentylacyjnym. Jeszcze jedną ważną peruwiańską kulturą była kultura Chimú, poprzedzająca powstanie imperium Inków. Rozwijając się w okresie n.e. stworzyła państwo, którego stolicą było Chan Chan, wybudowane około 1300 r. Składało się z 10 odrębnych części, otoczonych murami, w których znajdowało się tylko jedno wejście na teren zespołu. W każdej z części były domy, ulice, zbiornik wodny, cmentarz, a także świątynia i budowle reprezentacyjne. Całość wybudowano z cegieł adobe niewypalanych cegieł, formowanych z gliny z dodatkiem słomy lub trawy (Dembicz, Makowski, Malinowski, Skoczek, 1979). Niestety, większość miasta z powodu nietrwałości budulca zamieniła się w gliniane wzgórza, odrestaurowana jest tylko jedna jego część. Oprócz pozostałości antropogenicznych Peru prezentuje ogromne bogactwo w postaci środowiska naturalnego. Przede wszystkim takim ważnym miejscem jest kanion Colca, jeszcze do niedawna najgłębszy kanion na świecie, w którym spotkać można słynne kondory szybujące rankiem nad kanionem. Jadąc na północ, w kierunku Limy atrakcją turystyczną są okolice miejscowości Pisco. Sama miejscowość jest nieciekawa i senna, ale w pobliżu zwiedzać można Islas Ballestas oraz Park Narodowy Paracas. Islas Ballestas to szczególnie raj dla ornitologów na wyspach gromadzi się mnóstwo ptaków, m. in. kormorany, głuptaki i pelikany, także można spotkać tutaj pingwiny Humboldta. Wyspy służą również za schronienie dla lwów morskich. Prawdziwą perłą Peru jest Callejon de Huaylas, położony pomiędzy pasmami Cordillera Blanca i Cordillera Negra. Głównymi miastem doliny jest Huaraz, które stanowi doskonały punkt początkowy wycieczek w okoliczne góry. Ogromne wrażenie sprawiają jeziora Lagunas Llanganuco, a szczególnie Laguna Chinacocha (położona na wysokości 3850 m n.p.m), spod której rozpościera się wspaniały widok na najwyższy szczyt Peru Nevado Huascarán (6768 m n.p.m.). Jezioro wraz z ośnieżonymi szczytami i specyficzną roślinnością tworzą baśniowy krajobraz. Niezwykle atrakcyjne są wycieczki w góry, szczególnie wejście na lodowiec na Nevado Pastoruri wchodzi się tam specjalnie przygotowanym szlakiem, na wysokość około 5300 m n.p.m. Jak wynika z powyższego Peru mimo, że jest krajem słabo rozwiniętym gospodarczo, posiada ogromny potencjał w turystyce. Aby jednak było to rzeczywiście dochodowe źródło, muszą być podjęte pewne 104

6 kroki w kierunku zwiększenia świadomości turystycznej mieszkańców. Bardzo ważne jest także zadbanie w większym stopniu o bezpieczeństwo turystów. LITERATURA: Ameryka Południowa. Przeglądowy Atlas Świata, R. Mydel i J. Groch (red.), 1999, Wyd. Fogra, Kraków. Delavaud C., 1982, Peru, [w:] Ameryka Południowa, C. Delavaud (red.), PWN, Warszawa. Dembicz A., Makowski J., Malinowski A., Skoczek M., 1979, Słownik terminów geograficznych Ameryki Łacińskiej, Wiedza Powszechna, Warszawa. Stigl M., 1985, Czciciele gwiazd, PIW, Warszawa. 105