PARLAMENT EUROPEJSKI

Transkrypt

1 PARLAMENT EUROPEJSKI 2004 Komisja Petycji KOMUNIKAT DLA POSŁÓW Dotyczy: Petycji 0337/2002, którą złożył Federico Cappello (Włochy) w sprawie specjalnego włoskiego ustawodawstwa ochronnego dotyczącego azbestu na obszarze Casale Monferrato 1. Streszczenie petycji Składający petycję, emeryt, wyraża zaniepokojenie dużymi ilościami azbestu pochodzenia przemysłowego (około 2000 ton) w okolicy Casale Monferrato (AT). Zakłady Eternit, działające w latach , zajmowały obszar m 2, pokryty początkowo (w późnych latach 70.) płytami z cementu azbestowego, co wywoływało poważne choroby zawodowe (mezoteliomę, guzy płuc i azbestozę), potwierdzone w badaniach epidemiologicznych, a tym samym zwiększało skażenie azbestem w okolicy Casale (wynikające również z używania cementu azbestowego w 30% miejskich pokryć dachowych). Liczba przypadków mezoteliomy (międzybłoniaka) niezwiązanej z warunkami pracy stale rosła, dotykając szczególnie kobiety i ogólnie osoby dorosłe poniżej 50. roku życia. Składający petycję zwraca się o poparcie Parlamentu Europejskiego dla ustanowienia specjalnego prawa mającego na celu walkę z azbestem i utworzenie centrum badań klinicznych nad mezoteliomą (CERMES). 2. Dopuszczalność Petycja uznana została za dopuszczalną dnia 30 października 2002 r. Zwrócono się do Komisji, aby dostarczyła informacje (art. 192 ust. 4 Regulaminu). 3. Wstępna odpowiedź Komisji, otrzymana dnia 13 marca 2003 r. CM\ doc PE v00-00

2 Składający petycję skarży się na duże ilości azbestu pochodzenia przemysłowego w okolicy Casale Monferrato i wzywa do ustanowienia specjalnego prawa mającego na celu walkę z azbestem oraz utworzenie centrum badań klinicznych nad mezoteliomą. Co się tyczy praw specjalnych, należy zaznaczyć, że zgodnie z zasadą pomocniczości, sformułowaną w art. 5 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, w dziedzinach, które nie należą do jej kompetencji wyłącznej, Wspólnota podejmuje działania ( ) tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele proponowanych działań nie mogą być osiągnięte w sposób wystarczający przez Państwa Członkowskie, natomiast z uwagi na rozmiary i skutki proponowanych działań możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie Wspólnoty. W związku z tym za wprowadzenie specjalnego prawa odpowiedzialne są Włochy. Komisja ma pełną świadomość, że z narażeniem na działanie azbestu wiąże się bardzo poważne zagrożenie zdrowia i od początku lat 80. zaproponowała wprowadzenie szeregu środków ograniczających wprowadzanie azbestu na rynek. Na podstawie zgodnych wniosków naukowych, do jakich doszły cieszące się międzynarodowym uznaniem ośrodki badawcze, podkreślających rakotwórcze działanie wszystkich rodzajów azbestu na człowieka, w 1999 r. Komisja postanowiła ostatecznie (dyrektywa Komisji 1999/77/WE z dnia 26 lipca 1999 r., dostosowująca po raz szósty do postępu technicznego załącznik I do dyrektywy Rady 76/769/EWG w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich odnoszących się do ograniczeń we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych 1 ) wprowadzić całkowity zakaz wprowadzania do obrotu oraz stosowania wszelkich włókien i produktów, do których celowo dodano azbest. Dyrektywa ustanawiająca ten zakaz powinna zostać przetransponowana do prawa krajowego najpóźniej do dnia 1 stycznia 2005 r. Zezwala ona państwom członkowskim na zachowanie azbestu używanego lub zawartego w instalacjach, z których zostanie usunięty dopiero po ich wyeksploatowaniu. Jednak dyrektywa 1999/77/WE wyraźnie stwierdza, że państwa członkowskie mają swobodę bezzwłocznego rozpoczęcia usuwania azbestu ze swojego terytorium ze względu na ochronę zdrowia. Zatem to Włochy, a nie Komisja, muszą zadecydować, z której z tych opcji pragną skorzystać. Wybór systematycznego i niezwłocznego usuwania azbestu musi stać się przedmiotem dogłębnej analizy ryzyka ponoszonego przez pracowników zajmujących się usuwaniem azbestu oraz zakrojonych na szeroką skalę przygotowań mających na celu zminimalizowanie ryzyka. Dyrektywa 1999/77/WE dodatkowo zakazuje państwom członkowskim wprowadzania na ich terytorium nowych zastosowań azbestu chryzotylowego, od momentu jej wejścia w życie (1999 r.). Do przypadków narażenia na działanie azbestu zastosowanie ma dyrektywa Rady 83/477/EWG w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na 1 Dz.U. L 207 z , str PE v /14 CM\ doc

3 działanie azbestu w miejscu pracy 1 oraz dyrektywa Rady 87/217/EWG w sprawie ograniczania zanieczyszczenia środowiska azbestem i zapobiegania temu zanieczyszczeniu 2. Pierwsza dyrektywa ma za zadanie chronić robotników przed zagrożeniem zdrowia, w tym zapobiegać zagrożeniu zdrowia, które powstaje lub może powstawać wskutek narażenia na działanie azbestu w miejscu pracy. Określa ona wartości dopuszczalne i zawiera inne szczegółowe postanowienia. Dyrektywa ta nie przekreśla prawa państwa członkowskiego do wprowadzania ustaw, przepisów lub postanowień administracyjnych mających na celu zapewnienie lepszej ochrony pracowników, zwłaszcza w zakresie zastępowania azbestu mniej niebezpiecznymi substytutami. Druga dyrektywa określa ogólne przepisy dotyczące usuwania azbestu oraz transportu i składowania odpadów zawierających włókna lub pył azbestowy. Odpowiedzialność za włączenie do prawa krajowego i wdrożenie przepisów zawartych w dyrektywach spoczywa na poszczególnych państwach członkowskich. Zatem za monitoring wdrażania przepisów zawartych w dyrektywach odpowiadają władze włoskie. Parlament Europejski i Rada przygotowują obecnie nową dyrektywę 3. Zmieni ona wspomnianą wcześniej dyrektywę 83/477/EWG. W dniu 23 września 2003 r. Rada przyjęła wspólne stanowisko 4 z myślą o przyjęciu dyrektywy, a w dniu 4 października 2002 r. Komisja przyjęła komunikat do Parlamentu Europejskiego, w którym w całości zaakceptowała wspólne stanowisko. We wspólnym stanowisku stwierdza się, że prace, przy których pracownicy są narażeni na działanie włókien azbestowych podczas wydobycia azbestu bądź produkcji i przetwarzania produktów azbestowych lub produkcji i przetwarzania produktów, do których celowo dodano azbest, są zakazane, z wyjątkiem obróbki i usuwania produktów stanowiących pozostałość po rozbiórkach i usuwaniu azbestu. Zakaz ten stanowi znaczny postęp w zakresie ochrony pracowników. W grudniu 2002 r. Parlament Europejski przyjął w drugim czytaniu trzy poprawki do wspólnego stanowiska Rady. Rada zaakceptowała te trzy poprawki w lutym 2003 r. Dyrektywa w zmienionej w formie zostanie prawdopodobnie przyjęta przed końcem pierwszego kwartału 2003 r. W obliczu spodziewanego wzrostu liczby zachorowań na raka wskutek oddziaływania azbestu Wspólnota finansowała i kontynuuje finansowanie European Network of Cancer Registries (ENCR, Europejska Sieć Rejestrów Raka), koordynowanej na podstawie umowy z Międzynarodową Agencją Badań nad Rakiem w Lyonie, Francja ( Centrum to dostarcza danych na temat trendów czasowych rozwoju epidemii tego szczególnego rodzaju raka na życzenie wszystkich zainteresowanych podmiotów (należy pisać na adres parkin@iarc.fr). Jednak co się tyczy leczenia tej choroby, art. 152 Traktatu wyklucza jakiekolwiek dalsze wspólnotowe środki leczenia i opieki. Wyciągnięcie wniosków i ustanowienie odpowiednich krajowych środków w ramach krajowych priorytetów dotyczących ochrony zdrowia jest obowiązkiem Włoch. 1 Dz.U. L 263 z , str Dz.U. L 85 z , str COM(2001) 417, końcowy. 4 Dz.U. C 269 E z CM\ doc 3/14 PE v00-00

4 Ponieważ Eternit zakłady przemysłowe, które zdają się stanowić źródło problemów z azbestem zamknięto w 1980 r., dyrektywa Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego przeciwdziałania i kontroli zanieczyszczenia środowiska 1, która wyraźnie odnosi się do zakładów wytwarzających produkty azbestowe, nie ma w tym przypadku zastosowania. Co się tyczy założenia i finansowania centrum badawczego, należy zauważyć, że szósty ramowy program badań, rozwoju technologicznego i demonstracji umożliwia finansowanie badań z zakresu poszczególnych dziedzin, przyznawane na podstawie złożonych projektów. Jedną z takich dziedzin są medyczne badania nad rakiem. Jednakże abstrahując od faktu, że tworzenie centrów prowadzących badania kliniczne nie leży w gestii Komisji szósty program ramowy nie dysponuje środkami mogącymi zapewnić wsparcie w tworzeniu takich centrów. Nie istnieje żadne prawo wspólnotowe dotyczące aspektów środowiskowych tego konkretnego zastosowania azbestu w postaci mineralnej. Dyrektywa 87/217/EWG w sprawie ograniczania zanieczyszczenia środowiska azbestem i zapobiegania temu zanieczyszczeniu skupia się na kontroli zanieczyszczenia na poziomie zakładów stosujących azbest i produkty azbestowe. Procesy bezpośrednio związane z wydobyciem azbestu nie wchodzą w zakres dyrektywy. 4. Dodatkowa odpowiedź Komisji, otrzymana w dniu 1 lutego 2005 r. Doskonale wiadomo, że azbest jest materiałem szczególnie niebezpiecznym, który może wywoływać poważne choroby u osób narażonych na jego działanie. Dyrektywa 2003/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniająca dyrektywę Rady 83/477/EWG w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie azbestu w miejscu pracy 2 stanowi istotny postęp w zakresie ochrony pracowników narażonych na działanie azbestu, ponieważ zawiera surowsze przepisy ukierunkowane na wzmocnioną profilaktykę. Ponadto w dniu 19 września 2003 r. Komisja Europejska przyjęła zalecenie w sprawie Europejskiej Listy Chorób Zawodowych 3. Zalecenie to, skierowane do państw członkowskich, w znacznym stopniu zastępuje i aktualizuje zalecenie z 1990 roku 4. Nowe zalecenie zachęca państwa członkowskie w szczególności do wprowadzenia do ich ustawodawstwa Europejskiej Listy Chorób Zawodowych. Każda z tych chorób, których związek z wykonywaną pracą udowodniono naukowo, powinna stać się przedmiotem działań profilaktycznych i podstawą do uzyskania odszkodowania. Do tej europejskiej listy włączono szesnaście dodatkowych chorób, co do których istnieją wystarczające dowody, że powoduje je narażenie na działanie azbestu w miejscu pracy. Należy do nich m.in. powodowany przez azbest rak płuc, tzw. międzybłoniak opłucnej, oraz zwłóknienie płuc połączone z upośledzeniem oddychania, tzw. azbestoza. Co do tych chorób 1 Dz.U. L 257 z , str Dz.U. L 097 z Dz.U. L 238 z Dz.U. L 160 z PE v /14 CM\ doc

5 zgromadzono wyczerpujące dowody naukowe potwierdzające ich związek przyczynowy z wcześniejszym narażeniem na działanie azbestu. Międzybłoniak, będący skutkiem wdychania pyłu azbestowego, oraz azbestoza figurowały już na wyżej wspomnianej europejskiej liście z 1990 r. Zalecenie zawiera również uzupełniającą listę siedmiu dodatkowych chorób zawodowych, pośród których znajdują się pewne formy raka krtani, prawdopodobnie wywoływane działaniem azbestu. W przyszłości dojdzie być może do rejestracji tych chorób na Europejskiej Liście Chorób Zawodowych. Co się tyczy monitorowania epidemii raka związanych z azbestem, przewidywania oparte na istniejących danych epidemiologicznych, przeanalizowanych przez prof. J. Peto i jego współpracowników 1, pokazują, że łączna śmiertelność roczna w pięciu państwach członkowskich i Szwajcarii 2 na skutek szczególnej odmiany raka związanej z narażeniem na działanie azbestu, tzw. międzybłoniaka opłucnej, w ciągu kolejnych 35 lat prawdopodobnie zwiększy się niemal dwukrotnie, z około do przypadków rocznie, a zatem do 2025 r. liczba ofiar wyniesie około Międzybłoniak rozwija się średnio przez około 40 lat po pierwszym kontakcie z azbestem, co wyjaśnia, dlaczego nawet po zaprzestaniu produkcji azbestu i używania produktów azbestowych nadal rośnie liczba zgonów spowodowanych międzybłoniakiem. Niestety, obecnie nie istnieje żaden skuteczny sposób leczenia tej choroby. Dlatego liczba zgonów jest niemal równa liczbie zachorowań. Europejska Sieć Rejestrów Raka, wspierana przez fundusze wspólnotowe pochodzące z dawnego programu Europa przeciwko rakowi, niedawno dopracowała i rozszerzyła powyższe rezultaty, uzyskane przez prof. Peto i jego współpracowników, na wszystkie państwa członkowskie i niektóre państwa Europy Środkowej i Wschodniej. 3 Według autorów liczby pochodzące z włoskich regionalnych rejestrów raka dla północnych Włoch są rzeczywiście niezwykle wysokie w porównaniu ze średnimi innych krajów europejskich, co jest zgodne ze spostrzeżeniami składającego petycję na temat wielkości epidemii, które zawarł w dodatkowym piśmie z dnia 18 listopada 2003 r. W świetle przepisów prawnych dotyczących ochrony środowiska nie zaszły żadne zmiany od czasu pierwszego komunikatu Komisji z dnia 13 marca 2003 r. Udzielone w nim wyjaśnienia są nadal w pełni aktualne. W piśmie z dnia 26 czerwca 2003 r. składający petycję zwrócił uwagę na inny problem dotyczący tego samego regionu. Odcinek linii kolejowej w sąsiedztwie Casale Monferrato został rzekomo odnowiony z wykorzystaniem podsypki z serpentynitu, zawierającego włókna azbestowe w naturalnej postaci. Nie istnieje żadne prawo wspólnotowe dotyczące aspektów środowiskowych tego konkretnego zastosowania azbestu w postaci mineralnej. Dyrektywa 87/217/EWG w sprawie ograniczania zanieczyszczenia środowiska azbestem i zapobiegania temu zanieczyszczeniu skupia się na kontroli zanieczyszczenia na poziomie zakładów stosujących azbest lub 1 The European mesothelioma epidemic, J. Peto et al., British J of Cancer (1999) 79(3/4), str UK, F, D, I, NL, CH 3 Pleural mesothelioma incidence in Europe: evidence of some deceleration in the increasing trends, F. Montanaro et al., Cancer Causes and Control 13: 2003 CM\ doc 5/14 PE v00-00

6 produkty azbestowe. Procesy bezpośrednio związane z wydobyciem azbestu nie wchodzą w zakres tej dyrektywy. Ponadto w piśmie z dnia 3 lutego 2004 r. składający petycję poinformował o niedawno podjętych działaniach mających na celu ponowne zagospodarowanie skażonego terenu. W tej sprawie podjęcie odpowiedniej decyzji również należy do właściwych władz włoskich, ponieważ nie istnieje żadne prawo wspólnotowe dotyczące ochrony środowiska, które regulowałoby kwestię ponownego zagospodarowania skażonych terenów. Jednakże, jak wspomniano powyżej, należy podkreślić, że do prac prowadzonych na tym terenie zastosowanie mają obowiązujące przepisy prawne Unii Europejskiej dotyczące ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników. Dyrektywa 87/217/EWG w sprawie ograniczania zanieczyszczenia środowiska azbestem i zapobiegania temu zanieczyszczeniu może być stosowana jedynie w przypadkach, gdy prowadzone prace dają się sklasyfikować jako wytwarzanie i przemysłowa obróbka produktów zawierających azbest w rozumieniu tej dyrektywy. 5. Dodatkowa odpowiedź Komisji, otrzymana w dniu 28 marca 2006 r. Doskonale wiadomo, że azbest jest materiałem szczególnie niebezpiecznym, który może wywoływać poważne choroby u osób narażonych na jego działanie. Dyrektywa 2003/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniająca dyrektywę Rady 83/477/EWG w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie azbestu w miejscu pracy 1 stanowi istotny postęp w zakresie ochrony pracowników narażonych na działanie azbestu, ponieważ zawiera surowsze przepisy ukierunkowane na wzmocnioną profilaktykę. Ponadto w dniu 19 września 2003 r. Komisja Europejska przyjęła zalecenie w sprawie Europejskiej Listy Chorób Zawodowych 2. Zalecenie to, skierowane do państw członkowskich, w znacznym stopniu zastępuje i aktualizuje zalecenie z 1990 roku 3. Nowe zalecenie zachęca państwa członkowskie w szczególności do wprowadzenia do ich ustawodawstwa Europejskiej Listy Chorób Zawodowych. Każda z tych chorób, których związek z wykonywaną pracą udowodniono naukowo, powinna stać się przedmiotem działań profilaktycznych i podstawą do uzyskania odszkodowania. Do tej europejskiej listy włączono szesnaście dodatkowych chorób, co do których istnieją wystarczające dowody, że powoduje je narażenie na działanie azbestu w miejscu pracy. Należy do nich m.in. powodowany przez azbest rak płuc, tzw. międzybłoniak opłucnej, oraz zwłóknienie płuc połączone z upośledzeniem oddychania, tzw. azbestoza. Co do tych chorób zgromadzono wyczerpujące dowody naukowe potwierdzające ich związek przyczynowy z wcześniejszym narażeniem na działanie azbestu. Międzybłoniak, będący skutkiem wdychania pyłu azbestowego, oraz azbestoza figurowały już na wyżej wspomnianej europejskiej liście z 1990 r. Zalecenie zawiera również uzupełniającą listę siedmiu dodatkowych chorób zawodowych, pośród których znajdują się pewne formy raka krtani, prawdopodobnie wywoływane 1 Dz.U. L 097 z Dz.U. L 238 z Dz.U. L 160 z PE v /14 CM\ doc

7 działaniem azbestu. W przyszłości dojdzie być może do rejestracji tych chorób na Europejskiej Liście Chorób Zawodowych. Co się tyczy monitorowania epidemii raka związanych z azbestem, przewidywania oparte na istniejących danych epidemiologicznych, przeanalizowanych przez prof. J. Peto i jego współpracowników 1, pokazują, że łączna śmiertelność roczna w pięciu państwach członkowskich i Szwajcarii 2 na skutek szczególnej odmiany raka związanej z narażeniem na działanie azbestu, tzw. międzybłoniaka opłucnej, w ciągu kolejnych 35 lat prawdopodobnie zwiększy się niemal dwukrotnie, z około do przypadków rocznie, a zatem do 2025 r. liczba ofiar wyniesie około Międzybłoniak rozwija się średnio przez około 40 lat po pierwszym kontakcie z azbestem, co wyjaśnia, dlaczego nawet po zaprzestaniu produkcji azbestu i używania produktów azbestowych nadal rośnie liczba zgonów spowodowanych międzybłoniakiem. Niestety, obecnie nie istnieje żaden skuteczny sposób leczenia tej choroby. Dlatego liczba zgonów jest niemal równa liczbie zachorowań. Europejska Sieć Rejestrów Raka, wspierana przez fundusze wspólnotowe pochodzące z dawnego programu Europa przeciwko rakowi, niedawno dopracowała i rozszerzyła powyższe rezultaty, uzyskane przez prof. Peto i jego współpracowników, na wszystkie państwa członkowskie i niektóre państwa Europy Środkowej i Wschodniej. 3 Według autorów liczby pochodzące z włoskich regionalnych rejestrów raka dla północnych Włoch są rzeczywiście niezwykle wysokie w porównaniu ze średnimi innych krajów europejskich, co jest zgodne ze spostrzeżeniami składającego petycję na temat wielkości epidemii, które zawarł w dodatkowym piśmie z dnia 18 listopada 2003 r. W piśmie z dnia 26 czerwca 2003 r. składający petycję zwrócił uwagę na inny problem dotyczący tego samego regionu. Odcinek linii kolejowej w sąsiedztwie Casale Monferrato został rzekomo odnowiony z wykorzystaniem podsypki z serpentynitu, zawierającej włókna azbestowe w naturalnej postaci. Nie istnieje żadne prawo wspólnotowe dotyczące aspektów środowiskowych tego konkretnego zastosowania azbestu w postaci mineralnej. Dyrektywa 87/217/EWG w sprawie ograniczania zanieczyszczenia środowiska azbestem i zapobiegania temu zanieczyszczeniu skupia się na kontroli zanieczyszczenia na poziomie zakładów stosujących azbest lub produkty azbestowe. Procesy bezpośrednio związane z wydobyciem azbestu nie wchodzą w zakres tej dyrektywy. Ponadto w piśmie z dnia 3 lutego 2004 r. składający petycję poinformował o niedawno rozpoczętych działaniach mających na celu ponowne zagospodarowanie skażonego terenu. W tej sprawie podjęcie odpowiedniej decyzji również należy do właściwych władz włoskich, ponieważ nie istnieje żadne prawo wspólnotowe dotyczące ochrony środowiska, które regulowałoby kwestię ponownego zagospodarowania skażonych terenów jako takiego, gdyż dyrektywa 87/217/EWG w sprawie ograniczania zanieczyszczenia środowiska azbestem i zapobiegania temu zanieczyszczeniu 4 ma zastosowanie tylko w przypadkach, gdy prowadzone prace dają się sklasyfikować jako wytwarzanie i przemysłowa obróbka produktów zawierających azbest w rozumieniu tej dyrektywy. Jednakże jakiekolwiek odpady znajdujące się na tym terenie lub powstałe w trakcie prac powinny być przetwarzane zgodnie 1 The European mesothelioma epidemic, J. Peto et al., British J of Cancer (1999) 79(3/4), str UK, F, D, I, NL, CH 3 Pleural mesothelioma incidence in Europe: evidence of some deceleration in the increasing trends, F. Montanaro et al., Cancer Causes and Control 13: Dz.U. L 85 z , str CM\ doc 7/14 PE v00-00

8 z prawodawstwem wspólnotowym dotyczącym odpadów, w szczególności zgodnie z dyrektywą 75/442/EWG w sprawie odpadów 1 zmienioną dyrektywą 91/156/EWG 2 (dyrektywa ramowa w sprawie odpadów) oraz zgodnie z dyrektywą 91/689/EWG w sprawie odpadów niebezpiecznych 3 zmienioną dyrektywą 94/31/WE 4. Gdyby składający petycję dostarczył szczegółowych informacji merytorycznych wskazujących, że prawodawstwo wspólnotowe dotyczące odpadów prawdopodobnie nie jest właściwie stosowane, służby Komisji oczywiście zbadałyby sprawę w świetle wspomnianego prawodawstwa. Ponadto i zgodnie z powyższym należy podkreślić, że do prac prowadzonych na skażonym terenie zastosowanie mają obowiązujące obecnie przepisy prawne Unii Europejskiej dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy. W odniesieniu do bezpieczeństwa i higieny pracy dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/18/WE z dnia 27 marca 2003 r. zmieniająca dyrektywę Rady 83/477/EWG w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie azbestu w miejscu pracy stanowi w art. 1 ust. 5, że bez naruszenia stosowania innych przepisów wspólnotowych w sprawie obrotu handlowego i używania azbestu zakazane będą prace, które narażają pracowników na działanie włókien azbestowych podczas wydobywania azbestu lub podczas produkcji i przetwarzania wyrobów azbestowych albo wyrobów zawierających celowo dodany azbest, z wyjątkiem obróbki i usuwania materiałów powstających z rozbiórki i usuwania azbestu. Należy jednak zauważyć, że termin, w którym państwa członkowskie mają obowiązek dokonać transpozycji powyższej dyrektywy, upływa dopiero w dniu 15 kwietnia 2006 r. Wykorzystanie środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w celu przeprowadzenia operacji oczyszczenia omawianego terenu jest obecnie wykluczone, ponieważ miasto Casale Monferrato nie jest położone w obszarze Celu 1 ani w obszarze Celu 2, a ponadto Włochy nie są beneficjentem Funduszu Spójności. Z tego względu operacja oczyszczania skażonego terenu musiałaby zostać w całości sfinansowana ze środków krajowych. Co się tyczy ewentualnego finansowania przedsięwzięcia, o którym F. Cappello wspomina w piśmie z dnia 26 czerwca 2003 r., władze włoskie udzieliły Komisji odpowiedzi, z której wynika, że zostało ono sfinansowane ze środków krajowych. Na poziomie programów ramowych Wspólnoty Europejskiej na rzecz badań badania nad rakiem i interakcjami między genami a środowiskiem, w tym nad narażeniem środowiska naturalnego, zostały ujęte w 5. i 6. programie ramowym. W ramach 5. programu ramowego przewidziano wsparcie dla badań w dwóch dziedzinach, w ramach działania kluczowego Środowisko i zdrowie (działanie kluczowe nr 4) oraz działania pochodnego Choroby chroniczne i zwyrodnieniowe, rak, cukrzyca, choroby układu krążenia i choroby rzadkie. W ramach 6. programu ramowego wsparcie badań nad rakiem jest jednym z priorytetów inwestycyjnych. Działania w tej dziedzinie skupiają się na zastosowaniu wiedzy podstawowej w profilaktyce, wczesnym rozpoznaniu i leczeniu. Podejście przyjęte w tej dziedzinie ma charakter stosowany, zmierza do wykorzystania wiedzy podstawowej w zapobieganiu. Tym samym prace nie koncentrują się na konkretnych rodzajach raka, ale na ogólnych mechanizmach i strategiach właściwych dla różnych postaci tej choroby. 1 Dz.U. L 194 z , str Dz.U. L 78 z , str Dz.U. L 377 z , str Dz.U. L 168 z , str. 28. PE v /14 CM\ doc

9 W wyniku dwóch ostatnich zaproszeń do składania wniosków w dziedzinie interakcji między genami a środowiskiem (priorytet 1 Nauki przyrodnicze, genomika i biotechnologia dla zdrowia człowieka oraz priorytet 5 Jakość i bezpieczeństwo żywności ) wybrano dwie duże sieci doskonałości, które zgromadzą znaczącą grupę naukowców europejskich pracujących w tej dziedzinie 1. Pierwsza sieć ECNIS (środowiskowe uwarunkowania nowotworów rola diety i indywidualnej wrażliwości) opracuje strategie oceny zagrożenia na podstawie mechanizmów działania czynników rakotwórczych i potwierdzi nowo zidentyfikowane markery narażenia. Druga sieć Genomel (stowarzyszenie badawcze ds. genetyki czerniaka) określi geny odpowiedzialne za podatność na czerniaka oraz oszacuje ryzyko wystąpienia czerniaka i innych rodzajów nowotworu w zależności od różnic w zakresie tych genów. Podsumowując, podjęcie decyzji co do tego, czy konieczne jest uchwalenie prawa krajowego umożliwiającego oczyszczenie omawianego terenu oraz czy należy zastosować środki dodatkowe, o których mowa w petycji, podlega kompetencji władz włoskich. Oczyszczenie terenu z pewnością zmniejszyłoby ogólne ryzyko związane ze stałym narażeniem mieszkańców na kontakt ze szkodliwymi substancjami. Takie oczyszczenie oraz ponowne zagospodarowanie terenu musiałyby zostać przeprowadzone w pełnej zgodności z wymienionymi wyżej dyrektywami europejskimi. 6. Dodatkowa odpowiedź Komisji, otrzymana dnia 10 czerwca 2008 r. W późniejszym okresie Komisja wprowadziła pewne drobne zmiany w celu uaktualnienia tekstu: w celu odzwierciedlenia obecnego poziomu programów ramowych Wspólnoty Europejskiej na rzecz badań i rozwoju w odniesieniu do 7 PR oraz w odniesieniu do zakończenia transpozycji dyrektywy 2003/18/WE do prawa włoskiego, która sprawiła, że nieaktualne stały się informacje dostarczone przez Komisję na posiedzeniu komisji PETI w październiku 2006 r. dotyczące pierwotnego postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Włochom w związku z niedokonaniem transpozycji. Krótko, Transpozycja dyrektywy 2003/18/WE do prawa krajowego miała nastąpić do dnia 15 kwietnia 2006 r. W sprawie o uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Włochom dotyczącej niezgłoszenia (2006/0458/IT) wezwanie do usunięcia uchybienia skierowano w dniu 1 czerwca 2006 r. (SG(2006)D/202860) CM\ doc 9/14 PE v00-00

10 W piśmie z dnia 25 września 2006 r. (SG(2006)A/07036) władze włoskie ustosunkowały się do wezwania do usunięcia uchybienia, stwierdzając, że dokonano transpozycji dyrektywy do prawa krajowego i zgłoszono Komisji krajowe środki transpozycji. W dniu 13 września 2006 r. władze włoskie zgłosiły, w ramach transpozycji dyrektywy 2003/18/WE, do bazy danych NIF Komisji (nr ref SG MNE(2006) 55964) tekst dekretu legislacyjnego (decreto legislativo) nr 257 z dnia r. Attuazione della direttiva 2003/18/CE relativa alla protezione dei lavoratori dai rischi derivanti dall'esposizione all'amianto durante il lavoro, opublikowanego w Gazzetta Ufficiale della Repubblica Italiana z dnia r., str Komisja zamknęła sprawę decyzją z dnia 12 grudnia 2006 r. (PV(2006)1769). Postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego 2006/0458/IT dotyczyło jedynie niezgłoszenia krajowych środków transpozycji, tzn. Komisja nie rozpatrywała zgodności treści ustawodawstwa krajowego, co może nastąpić na późniejszym etapie. Wreszcie, wprowadzono kilka zmian językowych, które nie wpływają na sens tekstu, ale czynią go bardziej przejrzystym. Powstały ujednolicony tekst umieszczono w załączniku. Komisja podtrzymuje zatem swój wniosek, zgodnie z którym: Podjęcie decyzji co do tego, czy konieczne jest uchwalenie prawa krajowego, aby umożliwić oczyszczenie omawianego terenu oraz czy należy zastosować środki dodatkowe, o których mowa w petycji, podlega kompetencji władz włoskich. Oczyszczenie terenu z pewnością zmniejszyłoby ogólne ryzyko związane ze stałym narażeniem mieszkańców na kontakt ze szkodliwymi substancjami. Takie oczyszczenie oraz ponowne zagospodarowanie terenu musiałyby zostać przeprowadzone w pełnej zgodności z wymienionymi w tekście dyrektywami europejskimi. PE v /14 CM\ doc

11 ZAŁĄCZNIK (petycja 337/2002) Doskonale wiadomo, że azbest jest materiałem szczególnie niebezpiecznym, który może wywoływać poważne choroby u osób narażonych na jego działanie. Dyrektywa 2003/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniająca dyrektywę Rady 83/477/EWG w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie azbestu w miejscu pracy 1 stanowi istotny postęp w zakresie ochrony pracowników narażonych na działanie azbestu, ponieważ zawiera surowsze przepisy ukierunkowane na wzmocnienie profilaktyki. Ponadto w dniu 19 września 2003 r. Komisja Europejska przyjęła zalecenie dotyczące przyjęcia europejskiego wykazu chorób zawodowych 2. Zalecenie to, skierowane do państw członkowskich, w znacznym stopniu zastępuje i aktualizuje zalecenie z 1990 roku 3. Nowe zalecenie zachęca państwa członkowskie w szczególności do wprowadzenia do ich ustawodawstwa europejskiego wykazu chorób zawodowych. Każda z tych chorób, których związek z wykonywaną pracą udowodniono naukowo, powinna stać się przedmiotem działań profilaktycznych i powinna uprawniać osoby chore do uzyskania odszkodowania. Do tego europejskiego wykazu włączono szesnaście dodatkowych chorób, a co do niektórych z nich istnieją wystarczające dowody, że powoduje je narażenie na działanie azbestu w miejscu pracy. Należy do nich m.in. powodowany przez azbest rak płuc oraz zwłóknienie opłucnej połączone z upośledzeniem oddychania. Co do tych chorób zgromadzono wyczerpujące dowody naukowe potwierdzające, że są one spowodowane narażeniem na działanie azbestu. Niektóre choroby spowodowane przez azbest, takie jak międzybłoniak oraz azbestoza figurowały już w wyżej wspomnianym europejskim wykazie z 1990 r. Zalecenie zawiera również uzupełniający wykaz (załącznik II) siedmiu dodatkowych chorób zawodowych, pośród których znajdują się pewne formy raka krtani, prawdopodobnie wywoływane działaniem azbestu. W przyszłości dojdzie być może do rejestracji tych chorób w europejskim wykazie chorób zawodowych. Co się tyczy monitorowania epidemii raka związanych z azbestem, przewidywania oparte na istniejących danych epidemiologicznych, przeanalizowanych przez prof. J. Peto i jego współpracowników 4, pokazują, że łączna śmiertelność roczna w pięciu państwach członkowskich i Szwajcarii 5 na skutek szczególnej odmiany raka związanej z narażeniem na działanie azbestu, tzw. międzybłoniaka opłucnej, w ciągu kolejnych 35 lat prawdopodobnie zwiększy się niemal dwukrotnie, z około do przypadków rocznie, a zatem do 2025 r. liczba ofiar wyniesie około Międzybłoniak rozwija się przez okres do 40 lat po pierwszym kontakcie z azbestem, co wyjaśnia, dlaczego nawet po zaprzestaniu produkcji azbestu i używania produktów azbestowych liczba zgonów spowodowanych międzybłoniakiem będzie nadal rosnąć. Niestety, obecnie nie jest znany żaden skuteczny sposób leczenia tej choroby. Dlatego liczba zgonów jest niemal równa liczbie zachorowań Dz.U. L 097 z Dz.U. L 238 z Dz.U. L 160 z The European mesothelioma epidemic, J. Peto et al., British J of Cancer (1999) 79(3/4), str UK, F, D, I, NL, CH CM\ doc 11/14 PE v00-00

12 Europejska Sieć Rejestrów Raka (ENCR), wspierana przez fundusze wspólnotowe pochodzące z dawnego programu Europa przeciwko rakowi, niedawno dopracowała i rozszerzyła powyższe rezultaty, uzyskane przez prof. Peto i jego współpracowników, na wszystkie państwa członkowskie i niektóre państwa Europy Środkowej i Wschodniej. 1 Według autorów liczby pochodzące z włoskich regionalnych rejestrów raka dla północnych Włoch są rzeczywiście niezwykle wysokie w porównaniu ze średnimi innych krajów europejskich, co jest zgodne ze spostrzeżeniami składającego petycję na temat wielkości epidemii, które zawarł w dodatkowym piśmie z dnia 18 listopada 2003 r. W piśmie z dnia 26 czerwca 2003 r. składający petycję zwrócił uwagę na inny problem dotyczący tego samego regionu. Odcinek linii kolejowej w sąsiedztwie Casale Monferrato został rzekomo odnowiony z wykorzystaniem podsypki z serpentynitu, zawierającego włókna azbestowe w naturalnej postaci. Nie istnieje żadne prawo wspólnotowe dotyczące aspektów środowiskowych tego konkretnego zastosowania azbestu w postaci mineralnej. Dyrektywa 87/217/EWG w sprawie ograniczania zanieczyszczenia środowiska azbestem i zapobiegania temu zanieczyszczeniu skupia się na kontroli zanieczyszczenia na poziomie zakładów stosujących azbest lub produkty azbestowe. Procesy bezpośrednio związane z wydobyciem azbestu nie wchodzą w zakres tej dyrektywy. Ponadto w piśmie z dnia 3 lutego 2004 r. składający petycję poinformował o niedawno rozpoczętych działaniach mających na celu ponowne zagospodarowanie skażonego terenu. W tej sprawie podjęcie odpowiedniej decyzji również należy do właściwych władz włoskich, ponieważ nie istnieje żadne prawo wspólnotowe dotyczące ochrony środowiska, które regulowałoby kwestię ponownego zagospodarowania skażonych terenów jako takiego, gdyż dyrektywa 87/217/EWG w sprawie ograniczania zanieczyszczenia środowiska azbestem i zapobiegania temu zanieczyszczeniu 2 ma zastosowanie tylko w przypadkach, gdy prowadzone prace dają się sklasyfikować jako wytwarzanie i przemysłowa obróbka produktów zawierających azbest w rozumieniu tej dyrektywy. Jednakże jakiekolwiek odpady znajdujące się na tym terenie lub powstałe w trakcie prac powinny być przetwarzane zgodnie z prawodawstwem wspólnotowym dotyczącym odpadów, w szczególności zgodnie z dyrektywą 75/442/EWG w sprawie odpadów 3 zmienioną dyrektywą 91/156/EWG 4 (dyrektywa ramowa w sprawie odpadów) oraz zgodnie z dyrektywą 91/689/EWG w sprawie odpadów niebezpiecznych 5 zmienioną dyrektywą 94/31/WE 6. Gdyby składający petycję dostarczył szczegółowych informacji merytorycznych wskazujących, że prawodawstwo wspólnotowe dotyczące odpadów prawdopodobnie nie jest właściwie stosowane, służby Komisji oczywiście zbadałyby sprawę w świetle wspomnianego prawodawstwa. Ponadto i zgodnie z powyższym należy podkreślić, że do prac prowadzonych na skażonym terenie zastosowanie mają obowiązujące obecnie przepisy prawne Unii Europejskiej dotyczące 1 Pleural mesothelioma incidence in Europe: evidence of some deceleration in the increasing trends, F. Montanaro et al., Cancer Causes and Control 13: Dz.U. L 85 z , str Dz.U. L 194 z , str Dz.U. L 78 z , str Dz.U. L 377 z , str Dz.U. L 168 z , str. 28. PE v /14 CM\ doc

13 bezpieczeństwa i higieny pracy. W odniesieniu do bezpieczeństwa i higieny pracy dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/18/WE z dnia 27 marca 2003 r. zmieniająca dyrektywę Rady 83/477/EWG w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie azbestu w miejscu pracy stanowi w art. 1 ust. 5, że bez naruszenia stosowania innych przepisów wspólnotowych w sprawie obrotu handlowego i używania azbestu zakazane będą prace, które narażają pracowników na działanie włókien azbestowych podczas wydobywania azbestu lub podczas produkcji i przetwarzania wyrobów azbestowych albo wyrobów zawierających celowo dodany azbest, z wyjątkiem obróbki i usuwania materiałów powstających z rozbiórki i usuwania azbestu. Wykorzystanie środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w celu przeprowadzenia operacji oczyszczenia omawianego terenu jest obecnie wykluczone, ponieważ miasto Casale Monferrato nie jest położone w obszarze Celu 1 ani w obszarze Celu 2, a ponadto Włochy nie są beneficjentem Funduszu Spójności. Z tego względu operacja oczyszczania skażonego terenu musiałaby zostać w całości sfinansowana ze środków krajowych. Co się tyczy ewentualnego finansowania przedsięwzięcia, o którym składający petycję wspomina w piśmie z dnia 26 czerwca 2003 r., władze włoskie udzieliły Komisji odpowiedzi, z której wynika, że zostało ono sfinansowane ze środków krajowych. Na poziomie programów ramowych Wspólnoty Europejskiej na rzecz badań badania nad rakiem i interakcjami między genami a środowiskiem, w tym nad narażeniem środowiskowym, zostały ujęte w 5. i 6. programie ramowym (5 PR, 6 PR) i będą kontynuowane w ramach siódmego programu ramowego (7 PR, ) 1. W ramach 5. programu ramowego przewidziano wsparcie dla badań dotyczących raka i środowiska w dwóch dziedzinach, w ramach działania kluczowego Środowisko i zdrowie (działanie kluczowe nr 4) oraz działania pochodnego Choroby chroniczne i zwyrodnieniowe, rak, cukrzyca, choroby układu krążenia i choroby rzadkie. W szczególności jeden projekt, o nazwie FIBRETOX 2, dotyczył toksycznego działania włókien azbestu na zdrowie człowieka. W ramach 6 PR wsparcie badań nad rakiem było jednym z priorytetów inwestycyjnych na rzecz priorytetu tematycznego Nauki przyrodnicze, genomika i biotechnologia dla zdrowia człowieka i skupiało się na zastosowaniu wiedzy podstawowej w profilaktyce, wczesnym rozpoznaniu i leczeniu. Tym samym nie koncentrowało się na konkretnych rodzajach raka, ale na ogólnych mechanizmach i strategiach właściwych dla różnych postaci tej choroby. W szczegółowej dziedzinie interakcji między genami a środowiskiem działania w ramach 6 PR doprowadziły do wsparcia dużej sieci doskonałości o nazwie ECNIS 3 która opracuje strategie oceny zagrożenia na podstawie mechanizmów działania środowiskowych czynników Sprawozdanie końcowe: 3 Środowiskowe uwarunkowania nowotworów rola diety i indywidualnej wrażliwości - org / CM\ doc 13/14 PE v00-00

14 rakotwórczych i potwierdzi nowo zidentyfikowane markery narażenia. 7 PR będzie nadal inwestował w zastosowanie podstawowej wiedzy w postaci rozwiązań klinicznych, aby zwiększyć jakość leczenia opieki nad chorymi na raka. Dziedzina interakcji między genami a środowiskiem związanych z powstawaniem raka była częścią drugiego zaproszenia do składania wniosków w ramach programu badań dotyczącego zdrowia. Nie wpłynęły wnioski dotyczące narażenia na działanie azbestu i rozwoju raka. Ponadto badania dotyczące oddziaływania na zdrowie (w tym raka) wynikającego z narażenia na środowiskowe czynniki stresogenne będą finansowane z poddziałania dotyczącego zdrowia i środowiska w ramach tematu dotyczącego środowiska. Podsumowując, podjęcie decyzji co do tego, czy konieczne jest uchwalenie prawa krajowego umożliwiającego oczyszczenie omawianego terenu oraz czy należy zastosować środki dodatkowe, o których mowa w petycji, podlega kompetencji władz włoskich. Oczyszczenie terenu z pewnością zmniejszyłoby ogólne ryzyko związane ze stałym narażeniem mieszkańców na kontakt ze szkodliwymi substancjami. Takie oczyszczenie oraz ponowne zagospodarowanie terenu musiałyby zostać przeprowadzone w pełnej zgodności z wymienionymi wyżej dyrektywami europejskimi. PE v /14 CM\ doc