UP. WYPRÓBUJ SWÓJ POMYSŁ NA BIZNES. RAPORT

Transkrypt

1 UP. WYPRÓBUJ SWÓJ POMYSŁ NA BIZNES. RAPORT Projekt realizowany w ramach Inicjatyw promujących postawy przedsiębiorcze i wspierających rozwój przedsiębiorczości Fundusz Grantów na Inicjatywy. Program Operacyjny Kapitał Ludzki. Poddziałanie 2.2.1: Poprawa jakości usług świadczonych przez instytucje wspierające rozwój przedsiębiorczości i innowacyjności

2 Szanowni Państwo, Niniejszy Raport został opracowany na podstawie badań ankietowych oraz wywiadów mających na celu pogłębienie treści wypowiedzi zawartych w ankietach, które przeprowadzone zostały od maja 2011 roku do lutego 2012 roku na próbie 81 dorosłych osób kobiet i mężczyzn pochodzących zarówno z terenów miejskich, jak i wiejskich z terenu województwa opolskiego i miało na celu zdiagnozowanie poziom zainteresowania zakładaniem i prowadzeniem własnej działalności gospodarczej jako alternatywy dla pracy najemnej, określenie czynników skłaniających ankietowanych do założenia firmy, a także określenia poziomu wiedzy na temat przedsiębiorczości w grupie osób zamierzających i niezamierzających prowadzić w przyszłości własną działalność gospodarczą. Zachęcając Państwa do zapoznania się z niniejszym raportem mamy nadzieję, że będzie on ważnym źródłem informacji dla lokalnych i krajowych decydentów mających wpływ na kreowanie polityki wspierania przedsiębiorczości oraz dla instytucji lobbujących na rzecz przedsiębiorców oraz osób planujących założenie własnej działalności gospodarczej, a także iż przedstawione w raporcie wyniki badań będą przydatne dla podmiotów zamierzających w przyszłości realizować podobne działania na rzecz promocji i rozwoju przedsiębiorczości w Polsce. Zespół projektu St@rt up. 2

3 I. ANALIZA WYNIKÓW BADANIA ANKIETOWEGO DOTYCZĄCEGO ZAKŁADANIA WŁASNEJ DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ. Z przeprowadzonych badania wynika, że ponad połowa ankietowanych osób (56%) bierze pod uwagę możliwość założenia w przyszłości własnej firmy. Jak wynika z przedstawionych poniżej wykresów, gotowość do założenia własnej firmy częściej deklarują mężczyźni, z których aż 71% bierze pod uwagę taką możliwość. Równocześnie, 50% kobiet planuje rozpocząć prowadzenie własnego przedsiębiorstwa. Gotowość mężczyzn do założenia i prowadzenia własnej działalności gospodarczej Gotowość kobiet do założenia i prowadzenia własnej działalności gospodarczej 29% 71% 50% 50% Analiza gotowości do założenia i prowadzenia własnego przedsiębiorstwa wśród ankietowanych w podziale na miejsce zamieszkania miasto/wieś wykazała, że mieszkańcy wsi chętniej aniżeli mieszkańcy miast podejmą trud założenia i prowadzenia firmy. Jak zaobserwować można na poniższych wykresach mniej niż połowa mieszkańców miast (47%) deklaruje chęć prowadzenia własnej działalności gospodarczej, podczas gdy odsetek ten wynosi aż 61% wśród mieszkańców terenów wiejskich. Gotowość osób z terenów wiejskich do założenia i prowadzenia własnej działalności gospodarczej Gotowość osób z terenów miejskich do założenia i prowadzenia własnej działalności gospodarczej 39% 61% 53% 47% 3

4 Najwyższą gotowością do podjęcia oraz prowadzenia własnej działalności gospodarczej spośród ankietowanych osób wykazali się mężczyźni pochodzący z terenów miejskich - aż 75% z nich byłoby zainteresowanych pracą w takim charakterze (w stosunku do 69% mężczyzn pochodzących z terenów wiejskich). Najmniejsze zainteresowanie samozatrudnieniem wykazały w grupie ankietowanych kobiety pochodzące z terenów miejskich - 64% z nich odpowiedziało, że nie zamierza prowadzić w przyszłości własnej działalności gospodarczej (w porównaniu do 42% kobiet z terenów wiejskich deklarujących niechęć do prowadzenia własnej działalności gospodarczej). W części B badania ankietowanym zadano serię pytań dotyczących zagadnień z zakresu zakładania i prowadzenia własnej działalności gospodarczej, w których określić mieli oni (odpowiadając lub ), czy dysponują wiedzą w danym temacie. Odpowiedzi w tej części ankiety miały charakter deklaratywny i stanowiły odzwierciedlenie przekonań ankietowanych w odniesieniu do stopnia znajomości danego zagadnienia. Faktyczna wiedza posiadana przez ankietowanych była weryfikowana w części C za pomocą pytań merytorycznych, w których badani mieli ocenić prawdziwość serii stwierdzeń korespondujących tematycznie z pytaniami zadanymi w części B ankiety. W tym przypadku ankietowani zaznaczali jedną z trzech możliwych odpowiedzi: Prawda, Fałsz lub Nie wiem. Poniżej przedstawiona zostanie analiza ilościowa i jakościowa odpowiedzi ankietowanych udzielanych w trzech obszarach: Znajomości procedur związanych z rejestrowaniem nowej działalności gospodarczej na terenie Polski. Wiedzy na temat możliwych form opodatkowania przedsiębiorstw. Świadomości w zakresie pozyskiwania zewnętrznych źródeł finansowania działalności gospodarczej. Większość ankietowanych (57%) zadeklarowało znajomość procedur związanych z zakładaniem własnej działalności gospodarczej pomimo, że (jak wskazują badania) jest ona powszechnie oceniana jako żmudna, długa i skomplikowana. Jak zaobserwować można na załączonym poniżej wykresie, osoby zamierzające prowadzić własną działalność gospodarczą zdecydowanie częściej deklarowały znajomość procedur związanych z zakładaniem firmy (67% ankietowanych) w porównaniu z osobami niezainteresowanymi prowadzeniem własnej 4

5 firmy, w przypadku których zaledwie 33% ankietowanych deklarowało posiadanie wiedzy na ten temat. Równocześnie osoby nie zamierzające prowadzić własnej działalności gospodarczej znacznie częściej przyznawały się do nieznajomości procedur rejestracyjnych w Polsce (60% w porównaniu do 40% osób mających w zamyśle założenie w przyszłości własnej działalności gospodarczej). Świadczy to o dużej pewności siebie osób planujących założenie firmy, które wynikać może z poziomu faktycznie posiadanej wiedzy w tym zakresie, bądź też typowej dla osób skłonnych do założenia i prowadzenia firmy (a więc i podjęcia większego ryzyka) postawy przedsiębiorczej. Wyraźnie widać także, że osoby nie zamierzające założyć działalności gospodarczej w niewielkim stopniu interesują się tematyką związaną z przedsiębiorczością i nie mają intencji rozszerzać swoich kompetencji w tym zakresie. Czy potrafisz powiedzieć jak wygląda procedura zakładania własnej działalności gospodarczej? 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 33% 67% 60% 40% Osoby nie zamierzające prowadzić własnej działalności gospodarczej Osoby zamierzające prowadzić własną działalność gospodarczą Znajomość procedur związanych z zakładaniem własnej działalności gospodarczej częściej deklarowały kobiety (60% w stosunku do 48% mężczyzn), co jest szczególnie ciekawe jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, że to mężczyźni w ankietowanej grupie (71%) w porównaniu z kobietami (51%) są bardziej zainteresowani rozpoczęciem prowadzenia własnej działalności gospodarczej. Świadczyć to może o większej skłonności mężczyzn do podejmowania ryzyka (w tym biznesowego), pomimo świadomości posiadania niepełnej wiedzy w zakresie wiążących się z nim konsekwencji (w tym procedur rejestracyjnych). 5

6 Czy potrafisz powiedzieć jak wygląda procedura zakładania własnej działalności gospodarczej? 60% 60% 50% 40% 48% 52% 40% Mężczyźni 30% 20% Kobiety 10% 0% Zakres wiedzy dotyczącej procedur związanych z zakładaniem działalności gospodarczej deklarowany przez mieszkańców terenów miejskich, jak i wiejskich jest porównywalny - wśród ankietowanych 57% mieszkańców miast i wsi odpowiedziało, że jest w stanie powiedzieć jak przebiega procedura rejestracji firmy w Polsce. Z przytoczonych danych wynika, że wiedza w zakresie przedsiębiorczości (związana także z rosnącą dostępnością mediów i Internetu) jest powszechnie dostępna i osoby planujące rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej są przekonane, że mogą do niej dotrzeć. Czy potrafisz powiedzieć jak wygląda procedura zakładania własnej działalności gospodarczej? 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 57% 57% 43% 43% Osoby z obszarów miejskich Osoby z obszarów wiejskich Spośród osób deklarujących znajomość procedur związanych z zakładaniem własnej działalności gospodarczej jedynie 67% zaznaczyło poprawną odpowiedź w pytaniu 6

7 kontrolnym ("Fałsz"), które brzmiało "Zakładając działalność gospodarczą w pierwszej kolejności zgłaszam nazwę firmy do urzędu skarbowego.", podczas gdy co trzeci ankietowany twierdzący, że posiada wiedzę nt. rejestracji firmy w Polsce zaznaczył przy pytaniu kontrolnym błędną odpowiedź ("Prawda"), lub odpowiedział, że nie zna poprawnej odpowiedzi na to pytanie ("Nie wiem"). Wynika stąd wniosek, że ankietowani postrzegają procedury związane z zakładaniem własnej firmy jako mniej skomplikowane aniżeli są one w rzeczywistości, co skutkuje przecenianiem poziomu swojej wiedzy w tym zakresie. Bardziej rzetelnie poziom swojej wiedzy ocenili w tym przypadku ankietowani od początku deklarujący nieznajomość procedur związanych z zakładaniem własnej działalności gospodarczej, gdzie aż 80% ankietowanych w przypadku pytania kontrolnego zaznaczyło błędną odpowiedź lub przyznało, że nie zna odpowiedzi. Czy potrafisz powiedzieć jak wygląda procedura zakładania własnej działalności gospodarczej? 100% 80% 60% 33% 80% Niepoprawna odpowiedź/brak odpowiedzi na pytanie kontrolne 40% 20% 0% 67% 20% Poprawna odpowiedź na pytanie kontrolne Aż 12% więcej ankietowanych deklaruje znajomość form opodatkowania, jakie może wybrać przyszły przedsiębiorca w porównaniu do liczby ankietowanych deklarujących znajomość procedur związanych z zakładaniem firmy (odpowiednio 69% i 57%). W przypadku pytania dotyczącego form opodatkowania działalności gospodarczej, struktura odpowiedzi osób ankietowanych była bardzo podobna do struktury, którą zaobserwować można było podczas analizy odpowiedzi udzielanych na poprzednie pytanie dotyczące procedur. Również tym razem osoby zamierzające założyć własną działalność gospodarczą znacznie częściej deklarowały znajomość obowiązujących w Polsce form opodatkowania przedsiębiorstw (62%), aniżeli osoby nie mające planów związanych z prowadzeniem własnej firmy (40%). 7

8 Czy potrafisz wymienić formy opodatkowania, jakie może wybrać przyszły przedsiębiorca? 100% 80% 60% 40% 20% 0% 38% 62% 60% 40% Osoby nie zamierzające zakładać własnej działalności gospodarczej Osoby zamierzające założyć i prowadzić własną działalność gospodarczą Również tym razem kobiety częściej niż mężczyźni deklarowali znajomość odpowiedzi na pytanie, choć w tym przypadku dysproporcja była minimalna i wynosiła zaledwie 3% (w porównaniu do dwunastoprocentowej różnicy w przypadku pytania dotyczącego znajomości procedur związanych z zakładaniem firmy). Czy potrafisz wymienić formy opodatkowania, jakie może wybrać przyszły przedsiębiorca? 80% 70% 67% 60% 40% 20% 0% 30% 33% Kobiety Mężczyźni Podobnie niewielką różnicę w rozkładzie odpowiedzi można zauważyć podczas analizy deklaracji ankietowanych przy uwzględnieniu podziału na osoby pochodzące z terenów miejskich i wiejskich. Różnica ta wyniosła zaledwie 4% i choć była większa aniżeli w przypadku odpowiedzi udzielanych na poprzednie pytanie, świadczy ona o równym dostępie do informacji i przekonaniu o posiadanym poziomie wiedzy w zakresie przedsiębiorczości bez względu na zamieszkiwany obszar. 8

9 Czy potrafisz wymienić formy opodatkowania, jakie może wybrać przyszły przedsiębiorca? 80% 67% 71% 60% 40% 20% 29% 33% Osoby z obszarów miejskich Osoby z obszarów wiejskich 0% Analiza odpowiedzi udzielonych przez ankietowanych na pytanie kontrolne brzmiące "Księga wieczysta to jedna z kilku form opodatkowania" wykazała, że niemalże 3/4 osób, które deklarowały znajomość obowiązujących w Polsce form opodatkowania przedsiębiorców udzieliła poprawnej odpowiedzi na tak sformułowane pytanie ("Fałsz"). Jednocześnie, co czwarty ankietowany spośród osób deklarujących znajomość form opodatkowania przedsiębiorców udzielił odpowiedzi błędnej lub przyznał, że nie zna prawidłowej odpowiedzi ("Prawda" lub "Nie wiem"). Również tym razem osoby deklarujące posiadanie ogólnej wiedzy w zakresie przepisów podatkowych zbyt optymistycznie ją oceniły. W porównaniu do zagadnienia dotyczącego procedur związanych z zakładaniem działalności gospodarczej, lepsze wyniki uzyskały osoby, które od początku twierdziły, że nie są zorientowane w tematyce opodatkowania przedsiębiorców. Tym razem prawie połowa z nich znała prawidłową odpowiedź na pytanie kontrolne. Czy potrafisz wymienić formy opodatkowania, jakie może wybrać przyszły przedsiębiorca? 100% 80% 27% 56% Niepoprawna odpowiedź/ brak odpowiedzi na pytanie kontrolne 60% 40% 20% 73% 44% Poprawna odpowiedź na pytanie kontrolne 0% 9

10 Zaskakująco mały odsetek ankietowanych zadeklarował posiadanie wiedzy w zakresie zewnętrznych źródeł finansowania działalności gospodarczej (do których zaliczają się także dotacje unijne oraz niskooprocentowane pożyczki na inwestycje w przedsiębiorstwach). Okazuje się, że kwestie związane z finansowaniem działalności gospodarczej są dla uczestników badania najbardziej skomplikowane, niejasne i nieprzystępne (a także być może wymagające fachowej wiedzy), co może tłumaczyć dlaczego większość (51%) zaznaczyła, że nie posiada wiedzy w tym zakresie. Analiza odpowiedzi udzielonych na pytanie dotyczące wiedzy w zakresie zewnętrznych źródeł finansowania nowopowstających przedsiębiorstw potwierdza zauważoną wcześniej tendencję - osoby zamierzające założyć własną działalność gospodarczą znacznie częściej deklarują znajomość zagadnienia, podczas gdy osoby nie widzące się w roli przedsiębiorcy mają tendencję do znacznie ostrożniejszego oceniania poziomu swojej wiedzy w odniesieniu do tematów związanych z przedsiębiorczością. Tym razem jednak dysproporcja procentowa miedzy tymi dwoma grupami była mniejsza, a prawie połowa ankietowanych nie zamierzających zakładać własnej firmy zadeklarowała posiadanie wiedzy na temat możliwości dofinansowania nowopowstających przedsiębiorstw. Czy wiesz jakie są możliwości dofinansowania nowopowstających przedsiębiorstw? 100% 80% 35% 54% Osoby nie zamierzające założyć własnej działalności gospodarczej 60% 40% 20% 65% 46% Osoby zamierzające założyć i prowadzić własną działalność gospodarczą 0% Tym razem to mężczyźni, nieznacznie częściej niż kobiety, deklarowali znajomość możliwości pozyskania dofinansowania dla nowopowstających przedsiębiorstw. W przypadku mężczyzn było to 52%, a w przypadku kobiet 48%, co oznacza, że różnica wyniosła zaledwie 4%. 10

11 Czy wiesz jakie są możliwości dofinansowania nowopowstających przedsiębiorstw? 54% 52% 50% 48% 46% 48% 52% 52% 48% Kobiety Mężczyźni 44% Potwierdziła się także tendencja, z której wynika, ze deklarowany poziom wiedzy mieszkańców obszarów miejskich i wiejskich jest niemal identyczny. W przypadku pytania dotyczącego znajomości zewnętrznych źródeł finansowania nowopowstających firm różnica procentowa odpowiedzi pozytywnych i negatywnych w obu grupach wyniosła zaledwie 1%. Czy wiesz jakie są możliwości dofinansowania nowopowstających przedsiębiorstw? 51% 51% 51% 50% 50% 49% 50% Osoby z obszarów miejskich 50% 49% Osoby z obszarów wiejskich 49% 48% Odpowiedzi na pytanie kontrolne, które brzmiało: "Istnieje możliwość dofinansowania własnej firmy z funduszy unijnych" wykazały, że niemalże wszyscy ankietowani mają jednak świadomość, że Unia Europejska umożliwia inwestowanie w rozwój przedsiębiorstw (98% osób deklarujących posiadanie wiedzy na temat zewnętrznych źródeł finansowania działalności gospodarczej oraz 95% osób deklarujących wcześniej brak takiej wiedzy). 11

12 Czy wiesz jakie są możliwości dofinansowania nowopowstających przedsiębiorstw? 100% 99% 98% 97% 96% 2% 5% Niepoprawna odpowiedź/brak odpowiedzi na pytanie kontrolne Poprawna odpowiedź na pytanie kontrolne 95% 98% 94% 93% 95% 92% II. ANALIZA PYTAŃ OTWARTYCH ORAZ INFORMACJI UZYSKANYCH PODCZAS WYWIADU POGŁEBIONEGO W pierwszym pytaniu otwartym osoby wyrażały swój stosunek do prowadzenia w przyszłości działalności gospodarczej wraz z krótkim uzasadnieniem, które stanowiło także jeden z tematów rozmów przeprowadzanych podczas wywiadu. Czy w przyszłości zamierzasz prowadzić własną działalność gospodarczą / wraz z uzasadnieniem. Część wypowiedzi stanowią cytaty z ankiet a część zbiorcze opinie wzbogacone o przeprowadzone wywiady. Dla ułatwienia odpowiedzi podzielone zostały na te pozytywne i negatywne dotyczące przedmiotu badania jak również w pierwszej kolejności znajdują się najbardziej popularne i najczęstsze odpowiedzi. 1. Tak chciałbym/chciałabym w przyszłości założyć własną działalność gospodarczą: Chciałbym się rozwijać. Jestem osobą ambitną i prowadzenie działalności gospodarczej umożliwi mi samorealizację. Osoby prowadzące działalność gospodarczą rozwijają się w wybranym przez siebie kierunku. Działalność gospodarcza to często realizacja marzeń i pomysłów. 12

13 Największe szanse mają firmy z pasją. Większość osób nie tylko uczestniczących w projekcie wiąże prowadzenie działalności gospodarczej z rozwojem osobistym i samorealizacją. Firma ma być nie tylko wyzwaniem ale elementem samokształcenia i stałego rozwoju. Dodatkowo respondenci wskazywali, iż najmniejsze szanse na podnoszenie swoich kwalifikacji widzą w: - jednostkach administracji publicznej - mikro i małych firmach - firmach o płaskiej strukturze zarządzania. Z takim stanem rzeczy powiązane są również stanowiska na jakich osoby zostają zatrudnione i brak wizji awansu w przyszłości jest często powodem do założenia własnej firmy. Niektóre z osób zdecydowane są pozostać nawet przy niższym wynagrodzeniu kosztem bardziej atrakcyjnego stanowiska. Beneficjenci projektu wskazywali również uwagę na to, iż większość pomysłów na biznes widzą jako pochodne swoich zainteresowań czy pasji. Takie firmy często stają się firmami rodzinnymi, które miedzy innymi w ocenie ZPPO Lewiatan mają duże szanse przetrwania na rynku i pozytywnie oceniane są przez osoby zatrudnione w takich przedsiębiorstwach. Z dotychczasowych analiz wynika, iż w pierwszych trzech latach funkcjonowania przedsiębiorstw to właśnie firmy rodzinne mają większy wskaźnik dotyczący przetrwania na rynku w dobrej kondycji finansowej. Niezależnie również od płci, czy wieku założenie własnej działalności gospodarczej traktowane jest jako wyzwanie. Widoczną jednak różnicą w pojmowaniu wyzwania obserwuje się w podziale na wiek, gdzie osoby młode wyzwanie traktują jako zaistnienie na rynku, pokazanie swojego potencjału, natomiast grupa 45+ to pochodna firmy z pasją. Starsze osoby mające więcej wolnego czasu decydują się często zrealizować swoje marzenia z młodości. Różnica w tych dwóch grupach polega również na tym, iż pierwsza z nich zorientowana jest bardziej na wyniki finansowe, prestiż i pozycję na rynku, druga natomiast jest przełamaniem strachu przed posiadaniem własnego biznesu i urealnieniem wyzwań z wcześniejszych lat. Dla korzyści majątkowych Poprawa standardu życia Zwiększenie zarobków Lepszy dostęp do kredytu 13

14 Drugim a zarazem najczęstszym powodem są aspekty finansowe związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Osoby biorące udział w szkoleniach i respondenci wskazywali na fakt, iż w ich przekonaniu właściciele firm posiadają dużo większe dochody, niż osoby, które nie są samozatrudnione. Jednocześnie panuje powszechne przekonanie, iż osiągniecie znacznych dochodów odbywa się już w ciągu pierwszego roku prowadzenia działalności. Negatywnym skutkiem takiej stereotypizacji jest z pewnością tworzenie biznes planów, gdzie osoby zakładające swoją firmę nie biorą pod uwagę kosztów jej prowadzenia jak również ryzyka niepowodzenia. Często również biznes plany czy studia wykonalności tworzone są w oparciu o najbardziej optymistyczną koncepcję, która później kolokwialnie mówiąc przegrywa z rzeczywistością. Jednak jak zauważyli uczestnicy taka konstrukcja planów finansowych często spowodowana jest otrzymaniem dofinansowania czy kredytu, bo im lepsze wykazuje wyniki finansowe tym łatwiej uzyskać pozytywną opinię. Jako ogromną zaletę oprócz dochodów uczestnicy projektu widzą również w możliwości dokonywania zakupów na firmę, a najczęściej wskazywaną opcją jest środek transportu. Paradoksalnie wykazują również minimalną wiedzę na temat rodzajów/form prowadzenia działalności a w ramach niej, kosztów, które można z nią powiązać. Pozwala zarządzać własnym czasem. Pozwala pracować dla siebie. Bycie niezależnym. Bycie szefem Posiadanie własnej działalności gospodarczej uważane jest często jako prestiż społeczny i kojarzone ze słowami biznesman i bizneswoman, z którymi związane są takie pojęcia jak: niezależność, pozycja, władza i pieniądze. Uczestnicy projektu, jak również respondenci uważają, iż własna firma daje poczucie stabilizacji i niezależności. Pomaga organizować własny czas a przede wszystkim świadomość bycia szefem czy szefową uważana jest za życiowy sukces. Innym aspektem jest również fakt, iż właśnie ta niezależność ma przyczyniać się do rozwoju osobistego a poprzez to do rozwijania działalności gospodarczej. Samozatrudnienie Samozatrudnienie jako sposób walki z bezrobociem Praca na własny rachunek Pracować dla siebie Respondenci wskazywali, że założenie własnej działalności gospodarczej jest pewnym 14

15 elementem walki z bezrobociem, szczególnie poprzez udzielanie dotacji na jej rozpoczęcie. Dotacje to również istotny czynnik pozwalający zdobyć nie tylko kapitał początkowy, ale jest zachętą dla osób pozostających długo bez zatrudnienia. Własna firma to również często szansa jak i przymus na legalne zatrudnienie. Beneficjenci projektu zwrócili uwagę, iż często założenie własnej działalności gospodarczej jest wymagane w wielu ogłoszeniach o pracę albo wymagane przez przyszłych pracodawców. Z jednej strony jest niejako przymusem a z drugiej chroni przed tzw. umowami śmieciowymi. Są to przede wszystkim umowy cywilnoprawne, czyli znane i stosowane na rynku pracy od wielu lat umowy zlecenia i umowy o dzieło. W ostatnim okresie rodzimi pracodawcy szukając pracowników, coraz rzadziej oferują nowo przyjętym tradycyjną umowę o pracę.1 Samozatrudnienie to również wspomniana na wstępie praca na własny rachunek, która daje wg respondentów poczucie stabilizacji i niezależności. Dzięki własnej firmie zwiększamy szanse własnego rozwoju i samokształcenia a przede wszystkim wykonujemy pracę, która w pierwszej kolejności przynosi wymierne efekty właścicielowi. Bycie niezależnym od pracodawcy Ucieczka przed wyzyskiem ze strony pracodawcy Jednym ze wskazanych plusów jest niezależność od pracodawcy, która najczęściej dotyczy stosunku podległości i wykonywania poleceń oraz czasu pracy. Prowadzenie własnej działalności gospodarczej pozawala osobiście kierować firmą i podejmować własne decyzje a także odpowiednio kierować swoim czasem. U osób uczestniczących w projekcie panowało przeświadczenie, iż własny biznes potrzebuje większego zaangażowania czasowego jedynie w początkowym okresie (pierwszy rok). Dodatkowo większość osób wskazywała na to, iż prowadzenie działalności gospodarczej zajmuje z pewnością mniej czasu niż praca na przysłowiowym etacie. 2. Nie - nie chciałbym/chciałabym w przyszłości założyć własnej działalności gospodarczej: Biurokracja związana z zakładaniem działalności gospodarczej. Niejasność i duża ilość przepisów prawnych Największym wskazanym minusem, który negatywnie determinuje chęć założenia i prowadzenia działalności gospodarczej jest powszechne przekonanie o zawiłości przepisów i aktów prawnych regulujących nie tylko zakładanie firm ale również ich prowadzenie

16 Najczęściej osoby obawiają się aspektów księgowo-podatkowych a także instytucji nadzorujących zgodne z prawem funkcjonowanie przedsiębiorstw. Uczestnicy projektu mieli również ograniczoną wiedzę na temat zlecania prowadzenia finansów na zewnątrz np. biurom rachunkowym. Również pomimo obaw nie posiadali podstawowej wiedzy między innymi związanej z takimi zagadnieniami jak: - formy prowadzenia działalności, - formy opodatkowania, - obowiązki wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Urzędu Skarbowego, a także nie potrafili zdefiniować innych instytucji biorących udział w procesie zakładania i prowadzenia firmy (Sanepid, Urząd Statystyczny, itp.) oraz podać swoich praw i obowiązków wobec powyższych jednostek. Negatywnie oceniony został również obowiązujący w Polsce system prawny a jego największą wadą wg uczestników są zmieniające się przepisy, trudność ich interpretacji oraz np. wydawanie indywidualnych interpretacji przez Urzędy Skarbowe. Jednak tak jak powyżej zaobserwowano znikomą wiedzę dotyczącą szczegółów i znajomości obowiązujących aktów prawnych. Duża część nieprzychylnych opinii to pewne funkcjonujące stereotypy jak również indywidualne przypadki przedstawiane przez media. Brak pomysłu Brak miejsca Brak środków Prawie wszystkie osoby wypełniające ankiety zwróciły uwagę na powyższe czynniki, jako te, które stanowią jedną z największych barier. Najczęściej wskazywano brak pomysłu jako podstawę do założenia własnej działalności gospodarczej. Brak dobrego pomysłu jak mówili respondenci to najszybsza droga do bankructwa. Uczestnicy posiadali też niewielką wiedzę związaną z takimi pojęciami jak modernizacja czy innowacje. Dwa ostatnie wskazania związane są bezpośrednio z brakiem środków finansowych pozwalających nie tylko założyć ale również prowadzić w pierwszym okresie działalność gospodarczą. Dodatkowo wszyscy respondenci zdają sobie sprawę z możliwości dofinansowania własnego pomysłu ze środków zewnętrznych jednak nie posiadają podstawowej wiedzy z zakresu pozyskiwania funduszy. Dużą trudność sprawiało uczestnikom szkoleń przygotowanie biznes planu, który jest podstawowym narzędziem planowania finansowego przyszłej firmy. Wśród beneficjentów panuje powszechne 16

17 przekonanie, iż biznes plan powinien być stworzony na potrzeby dotacji, czy kredytu co w żadnym stopniu nie odzwierciedla rzeczywistości a jego realizacja grozi nie osiągnięciem zakładanych wskaźników czy pułapów finansowych. Respondenci wskazali również, iż w przypadku nowo otwartych działalności gospodarczych istnieją duże ograniczenia związane z finansowaniem przedsięwzięć ze środków pożyczek czy kredytów bankowych. Uważają, iż polityka bankowa nie sprzyja rozwojowi biznesu w Polsce a także brakuje niskooprocentowanych form wsparcia przeznaczonych właśnie dla nowych firm. Stabilna praca w sektorze finansów publicznych Ze względu na utrzymujące się bezrobocie, sytuacje kryzysowe a w szczególności kryzys gospodarczy i niepewną sytuację zatrudnieniową w sektorze prywatnym wiele osób za najbardziej korzystne uważa zatrudnienie w administracji publicznej ze względu na stabilizację i pewność zatrudnienia. Kobiety wskazują również, iż państwowy pracodawca to gwarancja zatrudnienia również w okresie macierzyństwa. Administracja publiczna uważana jest również za idealną pierwszą pracę jak również za miejsce, gdzie zdobyte umiejętności mogą procentować w przyszłości osobom prowadzącym własną działalność gospodarczą. W ramach projektu zarówno Beneficjenci jak i respondenci wskazywali największe przeszkody dla prowadzenia własnej działalności gospodarczej, które pokrywają się również ze wcześniejszymi wypowiedziami: 1. Brak kapitału początkowego 2. Brak pomysłu 3. Strach strach pojmowany jest dwojako. Z jednej strony osoby obawiają się realizacji swojego pomysłu a z tym wiążą się konsekwencje finansowe z widmem bankructwa włącznie z drugiej strony obawiają się tego, czy ich cechy osobowe i posiadane umiejętności pozwolą im skutecznie i samodzielnie zarządzać firmą. Wśród respondentów panuje powszechne przekonanie, iż do prowadzenia własnego biznesu trzeba się urodzić. 4. Ryzyko niepowodzenia 5. Zawiłość przepisów 6. Wysokość świadczeń 17

18 7. Biurokracja 8. Niska świadomość społeczna Beneficjenci projektu ocenili również przydatność stworzonej w ramach projektu gry symulacyjnej w procesie pozyskiwania wiedzy z zakresu przedsiębiorczości. Większość osób biorących udział w projekcie pozytywnie oceniło pomysł darmowej, przeglądarkowej gry internetowej, symulującej prowadzenie działalności gospodarczej. Przed wszystkim potencjalni gracze chcieli sprawdzić się w roli przedsiębiorcy i zbadać swoje predyspozycje do prowadzenia biznesu. Respondenci wskazali również, że każdy symulator, który w jakiś sposób odzwierciedla rzeczywistość, czy też posiada elementy edukacyjne jest ciekawą formą podnoszenia kwalifikacji i samokształcenia a także weryfikacji posiadanej już wiedzy. Część osób wskazywała na to, iż idealnym rozwiązaniem byłoby właśnie połączenie gry jako interesującej formy z elementami edukacji. Innym aspektem jest również fakt, iż gra ma to do siebie, że uczy systematyczności jak również pokazuje negatywne zdarzenia związane z niską dbałością o rezultaty przedsięwzięcia oraz ułatwia podejmowanie decyzji w oparciu o występujące w niej elementy edukacyjne. Uczestnicy przed przystąpieniem do gry wyrazili jedynie obawy związane z tym, iż gra działać będzie w oparciu o pewne schematy i algorytmy. Problemem jest również to, iż nie da się w całości odzwierciedlić zmieniającej się rzeczywistości i przenieść w wirtualny świat. Uczestnicy projektu St@rt up ocenili również sytuację związaną z pomocą udzielaną z zewnątrz osobom chcącym założyć własną działalność gospodarczą a także wiedzę związaną z prowadzeniem własnego biznesu. 1. Większość osób uważa, iż osoby chcące założyć własną działalność gospodarczą nie posiadają wystarczającej wiedzy nabytej z zewnątrz. To zróżnicowanie jest widoczne szczególnie pomiędzy osobami do i po 45 roku życia. W wypowiedziach uczestników pojawiało się potoczne stwierdzenie, iż pokolenie PRL, ze względu na panujące wtedy realia nie jest przygotowane merytorycznie do otworzenia i prowadzenia własnego biznesu. W związku z tym partnerzy projektu przeprowadzili również identyczne ankiety jakim poddani zostali uczestnicy w wybranej szkole średniej o profilu ekonomicznym. Zakładana 18

19 przez respondentów hipoteza znalazła potwierdzenie w wynikach badań. Uczniowie, którzy posiadali w swojej siatce zajęć przedmioty związane z przedsiębiorczością posiadali dużo większa wiedzę niż wskazane osoby po 45 roku życia, które do tej pory nie prowadziły własnej działalności gospodarczej. Jednocześnie uczniowie zwrócili uwagę, na to iż zajęcie teoretyczne posiadają za mało elementów praktycznych i wysoko ocenili grę jako formę edukacji i wsparcia z zakresu przedsiębiorczości i ekonomii. 2. Problemem związanym z otworzeniem własnego biznesu jest związany również fakt niewielkiej wiedzy dotyczącej podstawowych pojęć, cechujących zakładanie i prowadzenie własnej działalności gospodarczej. W tym zakresie szczególną uwagę zwrócono na bardzo znikomą wiedzę z zakresu formalno prawnych aspektów zakładania firmy jak również polityki podatkowo fiskalnej. Większość uczestników szkoleń najsłabiej zorientowana była w temacie prowadzenia księgowości i samego wyboru formy opodatkowania. Wszystkie osoby przyznały, iż brakuje, szczególnie w sieci jednego miejsca, w którym mogliby dowiedzieć się krok po kroku jak zakłada się i jak prowadzi działalność gospodarczą w podziale na jej różne typy ponieważ obecnie w internetowej przestrzeni znajduje się za dużo, często sprzecznych i wyrwanych z kontekstu informacji i opinii dotyczących szeroko pojętej przedsiębiorczości. 3. Obecnie z zakładaniem działalności gospodarczej nieodzownie związane jest pojęcie jednego okienka a pomimo tego uczestnicy projektu, jak również badani uczniowie mieli bardzo znikome informacje na temat jego funkcjonowania. Tym samym w dalszym ciągu podtrzymywany jest stereotyp, iż zakładanie firmy to kontakty z wieloma instytucjami i proces bardzo rozciągnięty w czasie oraz trudny do przejścia. Watro przypomnieć, iż z dniem 31 marca 2009 roku weszła w życie znowelizowana ustawa o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2007 r. Nr 155, poz.1095 z późn.zm.) wprowadzająca zasadę jednego okienka. Przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi mogą załatwić wszystkie sprawy związane z rozpoczęciem działalności gospodarczej i dokonywanymi w niej zmianami w Urzędzie Gminy składając jeden zintegrowany wniosek o wpis do ewidencji działalności gospodarczej. Druk wniosku o wpis do ewidencji działalności gospodarczej jest również : wnioskiem o zmianę danych we wpisie do ewidencji działalności gospodarczej, wnioskiem o zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej, 19

20 wnioskiem o wznowienie wykonywania działalności gospodarczej, zawiadomieniem o zaprzestaniu wykonywania działalności gospodarczej. Wniosek ten jest jednocześnie : wnioskiem o wpis do ewidencji działalności gospodarczej, wnioskiem o wpis do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej REGON, zgłoszeniem identyfikacyjnym albo aktualizacyjnym, o którym mowa w przepisach o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników - NIP, zgłoszeniem płatnika składek albo jego zmiany w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych albo zgłoszeniem oświadczenia o kontynuowaniu ubezpieczenia społecznego rolników w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników (ZUS lub KRUS). Pomimo tego widza związana z powyższym tematem nie jest znana osobom zainteresowanym rozpoczęciem i prowadzeniem własnej firmy. 4. Znikoma wiedza dotyczy również dotacji o jakie ubiegać się mogą przyszli przedsiębiorcy. W tym zakresie jednak uczestnicy nie potrafią podać podstawowych informacji dotyczących możliwości otrzymania wsparcia ani również informacji o instytucjach, które zaangażowane są w ten proces. Dodatkowo dużym problemem są procedury starania się o przyznanie dotacji. Taka sytuacja spowodowana jest również pewnymi panującymi stereotypami a mianowicie: Uzyskanie dofinansowania nie jest dla każdego. Środki ze źródeł zewnętrznych dostaje się tylko po znajomościach. Aby uzyskać dofinansowanie trzeba wynająć firmę zewnętrzną. Procedury z przyznaniem i rozliczeniem dotacji są skomplikowane, trudne i czasochłonne. 5. Odrębnym tematem poruszanym już wcześniej był system prawny obowiązujący w Polsce, dotyczący zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej. Największy problem stanowią zawiłe i niezrozumiałe zdaniem uczestników projektu przepisy prawne, szczególnie te dotyczące aspektów podatkowych. Ponadto zwrócono uwagę na niestabilność polskiego systemu prawnego. Dodatkowo w tym temacie wypowiedziano się odnośnie podatków 20

21 i innych obciążeń, które uznano za duże i utrudniające podjęcie decyzji o prowadzeniu firmy. Osoby biorące udział w projekcie paradoksalnie nie miały wystarczającej wiedzy na tematy wskazane powyżej a duża część opinii funkcjonowała na zasadzie zasłyszanych. Jednocześnie wskazano również jak w innych przypadkach, iż brakuje przede wszystkim darmowego doradztwa związanego np. z wyborem formy opodatkowania. 21

22 Niniejszy raport miał na celu przybliżenie Państwu problemów i potrzeb osób zamierzających rozpocząć własną działalność gospodarczą. W związku z powyższym mamy nadzieję, że poruszone w nim kwestie pomogą lokalnym i krajowym decydentom kreować politykę wspierania przedsiębiorczości tak aby jak najlepiej wspierać osoby planujące założenie własnej działalności gospodarczej, a także iż przedstawione w raporcie wyniki badań będą przydatne dla podmiotów zamierzających w przyszłości realizować podobne działania na rzecz promocji i rozwoju przedsiębiorczości w Polsce. 22

23 III. INFORMACJE O PROJEKCIE Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji w Opolu, Opolskie Centrum Rozwoju Gospodarki przy Urzędzie Marszałkowskim Województwa Opolskiego oraz Związek Pracodawców Prywatnych Opolszczyzny Lewiatan realizowały w okresie od października 2010 roku do marca 2012 roku partnerski projekt pod nazwą St@rt up. Wypróbuj swój pomysł na biznes. dofinansowany ze środków Unii Europejskiej oraz budżetu państwa. Projekt pn. St@rt up. wypróbuj swój pomysł na biznes skierowany został do osób zainteresowanych podjęciem działalności gospodarczej w ramach samozatrudnienia, w tym w szczególności: studentów i absolwentów uczelni wyższych, absolwentów szkół zawodowych. Celem głównym projektu pn. St@rt up. Wypróbuj swój pomysł na biznes była promocja postaw przedsiębiorczych wśród osób z terenu całego kraju, a w szczególności: Rozszerzenie wachlarza usług oferowanych przez partnerów uczestniczących w projekcie, adresowanych do osób zainteresowanych podjęciem działalności gospodarczej. Zachęcenie jak największej liczby osób do założenia własnej działalności gospodarczej, poprzez ciekawy i interaktywny sposób przekazywania rzetelnej wiedzy (szkolenia, platforma e-learningowa, gra symulacyjna) dot. funkcjonowania przedsiębiorstw. Zachęcenie jak największej liczby osób do założenia własnej działalności gospodarczej, poprzez umożliwienie uczestnictwa w grze symulacyjnej, dzięki której będą mogli poznać faktycznie istniejące mechanizmy rynkowe, przeszkody, ryzyka i szanse związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. 23

24 Sprawdzenie predyspozycji uczestników i uczestniczek do prowadzenia własnej działalności gospodarczej. Promocja idei społeczeństwa informacyjnego oraz uczenia się przez całe życie. W pierwszym etapie realizacji projektu (o charakterze pilotażowym) uczestnicy i uczestniczki brali udział w warsztatach z zakresu zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej, a następnie każdy z nich założył wirtualną firmę w ramach specjalnie zaprojektowanej gry symulacyjnej pn. St@rt up. Zadaniem uczestników i uczestniczek gry było prowadzenie wirtualnej firmy na zasadach jak najbardziej zbliżonych do funkcjonowania rzeczywistych przedsiębiorstw, istniejących w warunkach gospodarki wolnorynkowej. W swojej działalności uczestnik musiał wziąć pod uwagę zasady konkurencji, umiejętności w zdobywaniu klientów oraz dostawców, planowanie rozwoju firmy, obowiązki wobec ZUS, US, i inne. Pozwoliło to ocenić szanse przedsiębiorstwa na rynku i ewentualnie zmodyfikować pomysł na firmę, bez podejmowania faktycznego ryzyka finansowego. W drugim etapie realizacji projektu warsztaty szkoleniowe zostały zastąpione przez interaktywne kursy zamieszczone na platformie e-learningowej, po ukończeniu których uczestnicy i uczestniczki wzięli udział w grze symulacyjnej. Etap ten zakładał nieograniczony dostęp zainteresowanych osób do nowych, powstałych w wyniku realizacji projektu usług (strona internetowa, platforma e-learningowa, gra symulacyjna). 24

25 IV. OPIS PARTNERÓW PROJEKTU Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji Lider projektu WSZiA to pierwsza niepubliczna uczelnia w województwie opolskim, która posiada również swój oddział zamiejscowy w Tarnowskich Górach. Szkoła posiada dwa własne budynki dydaktyczne, w których znajdują się: sala audytoryjna dla 260 osób, dwie sale wykładowe, które mogą pomieścić jednorazowo po 150 osób, dwie sale audiowizualne, które mogą pomieścić jednorazowo po 100 osob, sala audiowizualna, która może pomieścić do 50 osób, siedem sal ćwiczeniowych, z których dwie mogą pomieścić jednorazowo po ok. 80 osób, pozostałe pięć po ok. 50 osób, cztery sale seminaryjno-językowe, trzy laboratoria komputerowe. Według rankingu Perspektyw oraz Rzeczpospolitej, WSZiA w Opolu to najlepsza uczelnia niepubliczna w województwie opolskim. Wspólny ranking obu pism opiera się na trzech grupach kryteriów: prestiżu, sile naukowej oraz warunkach studiowania. Według rankingu Newsweeka, nasza uczelnia uplasowała się na 15 pozycji pośród wszystkich uczelni ekonomicznych w kraju (państwowych i niepaństwowych). Absolwenci WSZiA mają najwyższy wskaźnik zatrudnienia oraz najwyższe wynagrodzenia pośród wszystkich absolwentów i absolwentek uczelni wyższych na Opolszczyźnie według badań WUP z 2010 roku. Opolskie Centrum Rozwoju Gospodarki Opolskie Centrum Rozwoju Gospodarki (OCRG) jest wyspecjalizowaną jednostką budżetową Samorządu Województwa Opolskiego, której najważniejszym zadaniem jest inicjowanie, wspieranie i koordynowanie działań przyczyniających się do wzrostu gospodarczego w województwie opolskim, poprzez tworzenie warunków rozwoju gospodarczego, kreowanie rynku pracy, pobudzanie aktywności gospodarczej oraz podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa opolskiego. OCRG pełni rolę Instytucji Pośredniczącej II stopnia dla Osi Priorytetowej I Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Opolskiego - Wzmocnienie atrakcyjności 25

26 gospodarczej regionu (z wył. poddziałania ), w ramach której opolscy przedsiębiorcy mogą uzyskać wsparcie w zakresie: inwestycji w mikroprzedsiębiorstwa (poddziałanie 1.1.2), inwestycji w innowacje w przedsiębiorstwach (podziałanie 1.3.2) oraz wsparcie usług turystycznych świadczonych przez przedsiębiorstwa (poddziałanie 1.4.1). Ponadto, aby ułatwić opolskim przedsiębiorcom wnioskowanie o dotację, OCRG organizuje szkolenia i udziela informacji podmiotom zainteresowanym aplikowaniem do ww. działań. W strukturze organizacyjnej OCRG znajduje się Dział Przedsiębiorczości, który pełni rolę jednostki odpowiedzialnej za promocję i wsparcie przedsięwzięć gospodarczych, poprzez współpracę z instytucjami i organizacjami okołobiznesowymi. Inicjuje on tworzenie i rozwój inkubatorów przedsiębiorczości, klastrów oraz parków technologicznych. Inspiruje partnerskie związki pomiędzy podmiotami krajowymi i zagranicznymi w zakresie rozwoju lokalnego i działalności gospodarczej, a także organizuje i bierze udział w misjach, targach i wystawach. Opolskie Centrum Rozwoju Gospodarki to także instytucji zarządzająca wdrażaniem Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Opolskiego na lata Komórką wyspecjalizowaną w tym zakresie jest Dział Innowacji, który we współpracy z partnerami lokalnymi, krajowymi i zagranicznymi koncentruje się na zacieśnianiu współpracy nauki z biznesem, transferze technologii i komercjalizacji wiedzy. OCRG ponadto inicjuje działania na rzecz wzrostu atrakcyjności inwestycyjnej regionu oraz tworzenia potencjału inwestycyjnego i usprawnienia procesów pozyskiwania i obsługi inwestorów zewnętrznych i wewnętrznych. Działania te realizuje funkcjonujące w ramach OCRG Centrum Obsługi Inwestora miejsce pierwszego kontaktu dla przedsiębiorców zainteresowanych inwestowaniem w regionie, które prowadzi największą w województwie bazę terenów inwestycyjnych (greenfields) oraz bazę ofert nieruchomości przeznaczonych pod inwestycje (brownfields). Związek Pracodawców Prywatnych Opolszczyzny Związek Pracodawców Prywatnych Opolszczyzny podlega pod PKPP Lewiatan, który skupia w związkach regionalnych i branżowych ponad 3500 firm zatrudniających w sumie ponad 600 tys. osób. Związek Pracodawców Prywatnych Opolszczyzny skutecznie zabiega o lepsze 26