ZRÓŻNICOWANIE TOPOKLIMATYCZNE LODOWCA OBRUCZEWA NA URALU POLARNYM TOPOCLIMATIC DIFFERENTIATION OF OBRUCHEV GLACIER (POLAR URAL MOUNTAINS)

Transkrypt

1 Piotr WAŁACH Zakład Klimatologii IGiGP UJ Kraków ZRÓŻNICOWANIE TOPOKLIMATYCZNE LODOWCA OBRUCZEWA NA URALU POLARNYM TOPOCLIMATIC DIFFERENTIATION OF OBRUCHEV GLACIER (POLAR URAL MOUNTAINS) Istotą badań topoklimatycznych prowadzonych przez klimatologów jest próba oceny zróżnicowania przestrzennego warunków klimatycznych nad badanym obszarem. Pomiary meteorologiczne mogą być prowadzone na niewielkim obszarze, mają wówczas na celu szczegółowe rozpoznanie danego terenu pod względem zróżnicowania poszczególnych elementów meteorologicznych. Wyniki tych pomiarów mogą posłużyć do utworzenia map topoklimatycznych, które można podzielić na analityczne, syntetyczne, bonitacyjne oraz prognostyczne (Paszyński, 1980, 2001). Wydzielenie topoklimatów może następować w drodze kartowania termicznego i wilgotnościowego (Błażejczyk i in., 1992, 2005; Niedźwiedź, 1973) lub poprzez bardziej szczegółowe kartowanie i wydzielenie topoklimatów na podstawie analizy wymiany energii między atmosferą a powierzchnią czynną (Paszyński i in., 1999). Zagadnienia dotyczące zróżnicowania warunków topoklimatycznych były przedmiotem opracowań wielu autorów. Znaczny wkład w ich poznanie wniosły badania prowadzone przez polskich naukowców w różnych rejonach świata (Baranowski, 1977; Baranowski i in., 1980; Błażejczyk, 2000/2001; Gądek, 2003; Hess, 1962; Kejna, Maszewski, 2007; Konstantinova i in., 1994; Pereyma, Piasecki, 1988; Skoczek i in., 1990). Z punktu widzenia niniejszej pracy duże znaczenie mają opracowania obejmujące zagadnienia zdolności odbijania promieniowania słonecznego przez różnego rodzaju powierzchnie czynne (Jonsell, 1998/1999; Siwek i in., 2004). Powierzchnie takie Prz. Geof. LIV, 3 4 (2009) [205]

2 206 P. Wałach jak śnieg, lód lub morena denna charakteryzują się różnym albedem. Wpływa to modyfikująco na warstwę powietrza bezpośrednio zalegającą nad nimi. Większość lodowców znajdujących się na obszarze Uralu Polarnego to lodowce o niewielkiej powierzchni, położone w głębokich i wąskich cyrkach. Znajdują się one na podobnej wysokości m n.p.m. mają ekspozycję wschodnią. Istnienie tych lodowców jest możliwe dzięki specyficznemu wykształceniu cyrków glacjalnych, działalności lawin oraz dostawie śniegu pochodzenia eolicznego. Lodowiec Obruczewa, na którym prowadzono badania, jest przykładem lodowca rozwijającego się poniżej teoretycznej linii wieloletniego śniegu. Jego funkcjonowanie zależy od wymienionych czynników. Dlatego też wyniki uzyskane z pomiarów meteorologicznych na tym lodowcu mogą być reprezentatywne dla innych tego typu form terenu. Celem opracowania jest wykonanie syntetycznej mapy topoklimatycznej Lodowca Obruczewa oraz jego przedpola. Ponadto podjęto próbę oceny stopnia wpływu rzeźby terenu i powierzchni czynnej na przestrzenne zróżnicowanie temperatury i wilgotności powietrza na Lodowcu Obruczewa. Obszar badań i materiały badawcze Obserwacje i pomiary meteorologiczne były prowadzone w środkowej części gór Uralu Polarnego. Ural Polarny jest najbardziej na północ wysuniętą częścią rozległego łańcucha górskiego Uralu. Rozciąga się on na długości ok. 200 km od Zatoki Bajdarackiej na północy (68 N) po dolinę rzeki Chułgi na południu (65 N, rys. 1). Najwyższym jego szczytem jest Pajir (1499 m n.p.m.). Znaczną część Uralu Polarnego stanowią rozległe masywy górskie przekraczające 1000 m n.p.m., rozdzielone nisko położonymi przełęczami i szerokimi dolinami. Rzeźba Uralu Polarnego jest uwarunkowana tektonicznie, a przebieg dolin nawiązuje do uskoków. Ze względu na specyficzne uwarunkowania fizycznogeograficzne Ural Polarny należy do rejonów wciąż częściowo zlodowaconych. Teoretyczna linia wieloletniego śniegu leży tutaj średnio na wysokości 1700 m n.p.m. (Ananicheva, Kononov, 2003). Obiektem badań był Lodowiec Obruczewa o powierzchni 0,2 km 2. Położony jest on na wysokości 520 m n.p.m., w punkcie o współrzędnych geograficznych: N, E. Głębokość cyrku, w którym znajduje się lodowiec, wynosi ok. 700 m. Lodowiec jest otoczony stromymi ścianami skalnymi, zakończonymi wąskimi graniami. Szerokość cyrku wynosi 300 m, a długość ok. 500 m. Dno cyrku lodowcowego jest położone na wysokości ok. 490 m n.p.m., a jego nachylenie wynosi 3. Tylna ściana cyrku, o ekspozycji wschodniej, jest przecięta wąską przełęczą. Takie wykształcenie sprzyja dostawie eolicznej śniegu ze stoku dowietrznego (przewaga wiatrów z sektora zachodniego). Ściany skalne cyrku są pocięte żlebami skalnymi, u podnóża których znajdują się stożki usypiskowe (rys. 2). Cyrk Lodowca Obruczewa jest zamknięty od wschodu wałem morenowym, który zaczyna się przy ścianie o ekspozycji południowej i biegnie asymetrycznie pod kątem ok stopni w kie-

3 Zróżnicowanie topoklimatyczne Lodowca Obruczewa na Uralu Polarnym 207 Ryc. 1.Obszar badań Fig. 1. Study area Pokrywa morenowa Wał morenowy Wał podstokowy Linia grzbietowa LEGENDA Pokrywa morenowa z wychodniami lodu Lód lodowcowy A szczeliny Śnieg Żleby Krawędź podcięcia glacjalnego Ryc. 2. Szkic geomorfologiczny lodowca Obruczewa Fig. 2. Geomorphological outline of Obruchev glacier

4 208 P. Wałach runku ściany o ekspozycji północnej. Przedpole lodowca rozciąga się na długości ok. 450 m (Wałach, Wrońska-Wałach, 2008; Wałach, 2008). Pomiary meteorologiczne były prowadzone w okresie od 1 do 21 sierpnia 2007 roku. Wykorzystano dane meteorologiczne zebrane podczas 8 dni charakteryzujących się pogodą insolacyjną (zachmurzenie nieprzekraczające 20% całkowitego pokrycia nieba). Badania terenowe prowadzono metodą patrolową w trzech terminach w ciągu dnia: w terminie przedpołudniowym (9:00 10:20), południowym (12:00 13:20) i popołudniowym (15:00 16:20) czasu urzędowego UTC+5. Mierzono temperaturę i wilgotność względną powietrza na wysokości 150 cm n.p.g. w 19 punktach zlokalizowanych na Lodowcu Obruczewa oraz na jego przedpolu. Pomiary elementów meteorologicznych wykonywano za pomocą przenośnego czujnika termiczno-wilgotnościowego HM 34 Vaisala. Równocześnie działała stacja bazowa zlokalizowania na powierzchni mokrego śniegu w środkowej części pola firnowego lodowca (rys. 3). Na stacji bazowej do pomiarów temperatury i wilgotności względnej powietrza wykorzystano automatyczny czujnik firmy HOBO Pro Series. Urządzenie to zostało zainstalowane na wysokości 150 cm n.p.g. W celu uniknięcia wpływu na czujnik bezpośredniego promieniowania słonecznego użyto osłonek antyradiacyjnych. Pomiary na stacji bazowej rejestrowane były z rozdzielczością co 5 minut według czasu urzędowego (UTC+5). Ryc. 3. Lokalizacja punktów pomiarowych na lodowcu Obruczewa oraz na jego przedpolu. X stacja bazowa Fig. 3. Localization of the measurement points in Obruchev glacier and it front zone. X meteorological station

5 Zróżnicowanie topoklimatyczne Lodowca Obruczewa na Uralu Polarnym 209 Metody pracy Zróżnicowanie topoklimatyczne Lodowca Obruczewa określono na podstawie różnicy temperatury i wilgotności względnej powietrza zmierzonej w każdym z 19 punktów w terenie a stacją bazową, ulokowaną w środkowej części pola firnowego. Następnym krokiem było obliczenie średnich wartości ze wszystkich dni pomiarowych. Największe średnie różnice w odchyleniach temperatury i wilgotności względnej pojawiły się podczas południowego terminu obserwacyjnego (12:00 13:20, UTC+5); w pozostałych terminach obserwacyjnych odnotowano znacznie mniejsze różnice. Dlatego też w dalszej części pracy zdecydowano się wykorzystać jedynie dane z godzin południowych (rys. 4). Temperatura Temperature [ C] Wilgotność względna Relative humidity [%] Ryc. 4. Wielkość średnich odchyleń temperatury i wilgotności względnej powietrza na 19 punktach pomiarowych w otoczeniu stacji Fig. 4. Mean deviations of air temperature and relative humidity from the values observed at the meteorological station Średnie różnice temperatury i wilgotności względnej pogrupowano w kilku klasach. Wartości różnic temperatury powietrza wynoszące poniżej 0,0 C odpowiadały obszarom bardzo chłodnym, następnie między 0,0 0,5 C to obszary chłodne, 0,5 1,0 C umiarkowanie chłodne, 1,0 1,5 C umiarkowanie ciepłe, 1,5 2,0 C ciepłe oraz powyżej +2,0 C bardzo ciepłe. Różnice wilgotności względnej powietrza poniżej 0 10% odpowiadały obszarom wilgotnym, następnie od 10 do 15% obszarom umiarkowanie wilgotnym, 15 20% przeciętnie wilgotnym oraz poniżej 20% umiarkowanie suchym. W celu uzyskania syntetycznej mapy topoklimatycznej wykorzystano mapy zróżnicowania termicznego i wilgotnościowego Lodowca Obruczewa oraz jego przedpola. Do interpretacji wyników wykorzystano mapy nachylenia i ekspozycji terenu. Posłużono się również mapą przedstawiającą rodzaj powierzchni czynnej. Na obszarze badań wydzielono 4 klasy nachylenia i ekspozycji terenu, odpowiednio nachylenie 0 10, 10 20, i powyżej 30 oraz ekspozycja 0 90, , i (rys. 5). Klasy nachylenia i ekspozycji zostały wybrane subiektywnie na podstawie rzeczywistych warunków. W dalszej kolejności wydzielono 7 rodzajów powierzchni czynnej, które odznaczały się zróżnicowaną wartością albeda;

6 210 P. Wałach LEGENDA Ekspozycja terenu Obszar badań LEGENDA Nachylenie terenu Obszar badań Ryc. 5. Przyjęte klasy ekspozycji oraz nachylenia terenu Fig. 5. Classes of slope and aspects Max 1080 m Min 380 m Ryc. 6. Rodzaje powierzchni czynnej Fig. 6. Type of active surface LEGENDA Pokrycie terenu morena pow. z wychodniami lodu śnieg mech lód morena denna morena pow. bez wychodni lodu firn odpowiednio była to morena powierzchniowa z wychodniami lodu, śnieg, mech, lód, morena denna, na powierzchni której znajdował materiał skalny o zróżnicowanej frakcji, morena powierzchniowa bez wychodni lodu oraz firn (rys. 6). W celu uzyskania syntetycznej mapy topoklimatycznej posłużono się numerycznym modelem terenu (DEM) o rozdzielczości przestrzennej 10 metrów. Wszystkie analizy przeprowadzono za pomocą programu ArcGis 9.2. Do interpolacji przestrzennej temperatury i wilgotności względnej powietrza wykorzystano metodę krigingu. Zróżnicowanie topoklimatyczne Lodowca Obruczewa Charakterystyczną cechą badanego obszaru jest przewaga terenów o ekspozycji NE (0 90 ) oraz SE ( ). Takie ukształtowanie terenu w zasadniczy sposób

7 Zróżnicowanie topoklimatyczne Lodowca Obruczewa na Uralu Polarnym 211 wpływa na ilość dostarczanej energii słonecznej do podłoża, a co za tym idzie, ma to wpływ na zróżnicowanie warunków termicznych i wilgotnościowych w przypowierzchniowej warstwie powietrza. Na obszarze badań w większości przeważają tereny o nachyleniu do 20, jedynie skrajne części lodowca odznaczają się nachyleniem powyżej 30 (rys. 5). Na obszarach o największym nachyleniu, niezależnie od ekspozycji, charakterystycznym rodzajem pokrycia terenu jest śnieg. W środkowej części Lodowca Obruczewa przeważają obszary, na których dominującą pokrywą jest firn i lód. Przedpole lodowca, odznaczające się ekspozycją NE i w przeważającej większości nachyleniem terenu do 10, jest pokryte materiałem skalnym pochodzenia lodowcowego oraz mchem. Jedynie na stokach o nachyleniu powyżej 30 zalega pokrywa śnieżna (rys. 6). Na obszarze lodowca wydzielono również powierzchnie, na których znajduje się morena powierzchniowa z wychodniami lodu (ekspozycja SW) oraz bez wychodni lodu (ekspozycja NE). Wydzielenie 7 rodzajów powierzchni czynnych, różnych pod względem cech fizycznych, ma znaczenie ze względu na różną ilość pochłoniętej przez nie energii słonecznej. Albedo śniegu, firnu i lodu lodowcowego przyjmuje zdecydowanie inne wartości (50 80%) niż powierzchnia moreny dennej lub moreny powierzchniowej (10 15%) (Siwek i in., 2004). Wpływa to w znaczący sposób na rozkład przestrzenny temperatury i wilgotności względnej powietrza na badanym obszarze. Zróżnicowanie warunków termiczno-wilgotnościowych nad badanym obszarem przedstawiają rys Pod względem termicznym teren podzielono na 6 obszarów: bardzo chłodne, chłodne, umiarkowanie chłodne i umiarkowanie ciepłe, ciepłe oraz bardzo ciepłe (rys. 7). Pod względem wilgotnościowym wydzielono obszary wilgotne, umiarkowanie wilgotne, przeciętnie wilgotne oraz umiarkowanie suche (rys. 8). Mapa końcowa, topoklimatyczna mapa Lodowca Obruczewa oraz jego przedpola powstała przez połączenie rys. 7 i 8 (rys. 9). Wydzielono na niej 8 obszarów zróżnicowanych pod względem termiczno-wilgotnościowym. Obszar bardzo ciepły i umiarkowanie suchy znajdował się głównie na przedpolu lodowca na powierzchni moreny dennej oraz mchu. Morena denna zbudowana z grubego i drobnego materiału mineralnego powstałego z wietrzenia łupków krystalicznych nagrzewała się znacząco podczas dni pogodnych. Powodowało to wzrost temperatury powietrza bezpośrednio zalegającego nad jej powierzchnią. Dodatkowo znaczne oddalenie od środkowej części lodowca sprzyjało niskiej wilgotności względnej powietrza. Obszary bardzo chłodne i wilgotne znajdowały się w środkowej części lodowca nad powierzchnią firnu i lodu lodowcowego. Intensywne tajanie oraz parowanie z tych powierzchni powodowało występowanie nad tym obszarem najniższej temperatury i dużej wilgotności względnej. Nagrzewanie się stromych powierzchni stoków o ekspozycji SE i SW sprzyjało występowaniu wyższej temperatury powietrza w bezpośrednim sąsiedztwie tych ścian skalnych. W pobliżu tych ścian wydzielono obszary ciepłe i umiarkowanie suche, ciepłe i przeciętne wilgotnościowo oraz umiarkowanie ciepłe i przeciętne

8 212 P. Wałach Legenda Obszary bardzo chłodne chłodne umiarkowanie chłodne umiarkowanie ciepłe ciepłe bardzo ciepłe Ryc. 7. Zróżnicowanie warunków termicznych lodowca Obruczewa oraz jego przedpola Fig. 7. Differentiation of thermal conditions of Obruchev glacier and it frontal zone. Legenda Obszary wilgotne umiarkowanie wilgotne przeciętnie wilgotne umiarkowanie suche Ryc. 8. Zróżnicowanie warunków wilgotnościowych lodowca Obruczewa oraz jego przedpola Fig. 8. Differentiation of moisture conditions of Obruchev glacier and it frontal zone.

9 Zróżnicowanie topoklimatyczne Lodowca Obruczewa na Uralu Polarnym 213 Legenda Obszary bardzo chłodne, wilgotne chłodne, umiarkowanie wilgotne umiarkowanie chłodne, umiarkowanie wilgotne umiarkowanie chłodne, przeciętne wilgotnościowo umiarkowanie ciepłe, przeciętne wilgotnościowo ciepłe, przeciętne wilgotnościowo ciepłe, umiarkowanie suche bardzo ciepłe, umiarkowanie suche Ryc. 9. Zróżnicowanie termiczno-wilgotnościowe lodowca Obruczewa oraz jego przedpola Fig. 9. Differentiation of thermal and moisture conditions of Obruchev glacier and it frontal zone. wilgotnościowo. Na powierzchni lodowca o ekspozycji NE, nachyleniu powyżej 30 oraz z powierzchnią czynną w postaci śniegu wydzielono obszary umiarkowanie chłodne i umiarkowanie wilgotne. Wnioski Czynnikiem dominującym, który wpływa na rozkład warunków termicznych i wilgotnościowych na lodowcu o niewielkiej powierzchni, jest rodzaj powierzchni czynnej. Czynnikiem modyfikującym jest morfometria cyrku glacjalnego. Zaznacza się wyraźna zmiana warunków termicznych i wilgotnościowych wraz z odległością od środkowej części lodowca w kierunku jego przedpola. Zróżnicowanie termiczne i wilgotnościowe jest większe u podnóża ścian skalnych o ekspozycji S niż u podnóża ścian o ekspozycji NE. Powodem tego jest mniejsza ilość energii słonecznej dopływającej do ścian o ekspozycji NE w porównaniu do ścian o ekspozycji S. Materiały wypłynęły do redakcji 18 IV 2009.

10 214 P. Wałach Literatura Ananicheva M. D., K ononov Yu. M., 2003, Dynamics of Polar Ural glaciers in the twentieth century under climate change. Moscow (poster.pdf). Baranowski S., 1977, The subpolar glaciers of Spitsbergen seen against the climate of this region. Acta Univ. Vratisl. 410, Results of Investigations of the Polish Scientific Spitsbergen Expeditions, t. III, Wrocław, Baranowski S., S z czepankiewicz-szmyrka A., Młostek E., 1980, Zróżnicowanie topoklimatyczne w obrębie masywu Śnieżnika Kłodzkiego. Dok. Geogr., 3, IG i PZ PAN, Błażejczyk K., K rawczyk B., S k o czek J., 1992, Badania topoklimatyczne i mikroklimatyczne w różnych strefach klimatycznych. Zesz. IG i PZ PAN, 5, ss. 54. Błażejczyk K., 2000/2001, Temperatury skrajne w przygruntowej warstwie powietrza pomiary i zastosowania w badaniach topoklimatycznych. Ann. UMCS, Sec. B, Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia, 55/56, Lublin, Błażejczyk K., K otarba A., Twardosz R., 2005, Zróżnicowanie topoklimatyczne Gaika-Brzezowej,. [w:] K. Krzemień, J. Trepińska, A. Bokwa (red.), Rola stacji terenowych w badaniach geograficznych, IGiGP UJ, Kraków, Gądek B., 2003, Związek bilansu cieplnego i topnienia powierzchni Lodowczyka Mięguszowieckiego w Tatrach z temperaturą powietrza. Prz. Geof., 48, 3 4, Hess M., 1962, Wpływ pokrywy śnieżnej i lodowej na bilans promieniowania i mikroklimat gór. Zesz. Nauk. UJ. Prace Geogr. 5, Jonsell U., 1998/1999, Temporal and Spatial Variations in albedo on Storglaciaren. [w:] P. Klingbjer (red.), Tarfala Research Stadion Annual Report 1998/1999, Department of Physical Geogr., Research Report 111, Stockholms. Kejna M., M a s zewski R., 2007, Warunki meteorologiczne w rejonie lodowca Waldemara (NW Spitsbergen) w sezonie letnim [w:] R. Przybylak, M. Kejna, A. Araźny, P. Głowacki (red.), Abiotyczne środowisko Spitsbergenu w latach w warunkach globalnego ocieplenia, Toruń, Konstantinova T.S., Boloban J., Paszyński J., S k o c z e k J., Krawczyk B., 1994, Badania topoklimatyczne w Mołdawii. Zesz. IG i PZ PAN, 26, Niedźwiedź T., 1973, Temperatura i wilgotność powietrza w warunkach rzeźby pogórskiej Karpat (na przykładzie doliny Raby koło Gaika-Brzezowej). Zesz. Nauk. UJ, Prace Geogr. 32, Paszyński J., 1980, Metody sporządzania map topoklimatycznych. [w:] Metody opracowań topoklimatycznych, Dok. Geogr., 3, Paszyński J., Miara K., Skoczek J., 1999, Wymiana energii między atmosferą a podłożem jako podstawa kartowania topoklimatycznego. Dok. Geogr., 14, IG i PZ PAN, ss Paszyński J., 2001, Wydzielenie i kartowanie topoklimatów na podstawie wymiany energii między atmosferą a podłożem. [w:] M. Kuchcik (red.), Współczesne badania topoklimatyczne, Dok. Geogr., 23, IG i PZ PAN, Pereyma J., P i a s e c k i J., 1988, Warunki topoklimatyczne i hydrologiczne w rejonie Lodowca Werenskiölda na Spitsbergenie w sezonie letnio-jesiennym 1983 roku. [w:] J. Jania, M. Pulina (red.), Wyprawy polarne Uniwersytetu Śląskiego , Katowice, Siwek K., G l u z a A., Bartoszewski S., 2004, Zróżnicowanie albeda Lodowca Scotta (Spitsbergen), Problemy Klimatologii Polarnej, 14, Skoczek J., Krawczyk B., B ł a ż e j c z y k T., 1990, Warunki topoklimatyczne i biotopoklimatyczne okresu letniego w dolinie Toły (Chentej, Mongolia). Prz. Geogr., 62, 1 2, Wałach P., 2008, Przebieg dobowy temperatury powietrza w dnach wybranych cyrków glacjalnych Uralu Polarnego. Problemy Klimatologii Polarnej, 18, Wałach P., Wrońska-Wałach D., 2008, Warunki termiczne i wilgotnościowe w wybranych cyrkach glacjalnych na Uralu Polarnym. [w:] A. Kowalska, A. Latocha, H. Marszałek, J. Pereyma (red.), Środowisko przyrodnicze obszarów polarnych, Wrocław,

11 Zróżnicowanie topoklimatyczne Lodowca Obruczewa na Uralu Polarnym 215 Streszczenie Celem pracy jest próba oceny wpływu rodzaju powierzchni czynnej i rzeźby terenu na przestrzenne zróżnicowanie temperatury i wilgotności względnej powietrza na Lodowcu Obruczewa. Pomiary meteorologiczne prowadzone były od 1 do 21 sierpnia 2007 r., w środkowej części gór Uralu Polarnego na przedpolu oraz na powierzchni Lodowca Obruczewa. Wykorzystano dane meteorologiczne zebrane podczas 8 dni charakteryzujących się pogodą insolacyjną oraz zachmurzeniem nieprzekraczającym 20% całkowitego pokrycia nieba. Badana terenowe prowadzono metodą patrolową w trzech terminach w ciągu dnia, tj. w terminie przedpołudniowym (9:00 10:20), południowym (12:00 13:20) i popołudniowym (15:00 16:20) czasu urzędowego UTC+5. Prowadzono pomiary temperatury i wilgotności względnej powietrza na wysokości 150 cm n.p.g. w 19 punktach zlokalizowanych na Lodowcu Obruczewa oraz na jego przedpolu. Równocześnie działała stacja bazowa zlokalizowania na powierzchni mokrego śniegu w środkowej części pola firnowego Lodowca Obruczewa (rys. 3). Do określenia zróżnicowania topoklimatycznego Lodowca Obruczewa obliczono różnicę temperatury i wilgotności względnej powietrza między 19 punktami w terenie a stacją bazową ulokowaną w centralnej części pola firnowego. W celu uzyskania map wynikowych posłużono się numerycznym modelem terenu (DEM) o rozdzielczości przestrzennej 10 metrów. Wszystkie analizy przeprowadzono za pomocą programu ArcGis 9.2. Stwierdzono że na zmienność temperatury powietrza największy wpływ wywierał rodzaj powierzchni czynnej oraz w mniejszym stopniu wykształcenie morfometryczne cyrku glacjalnego. Łącznie wydzielono 8 topoklimatów zróżnicowanych pod względem termiczno-wilgotnościowym. Słowa kluczowe: topoklimat, Ural Polarny, cyrk glacjalny, temperatura i wilgotność względna powietrza Summary The main aim of the fallowing study was the evaluation of the influence of active surface and relief into the variability of temperature and relative humidity in the Obruchev glacier. The observations and meteorological measurements were curried out during the period from 1 to 21 August 2007 in the central part of Polar Ural Mountains in the Obruchev glacier and it frontal zone. The data collected during the 8 days which characterize by the isolation whether and cloudiness less than 20% were taken under consideration. Fieldwork was conducted along the walking transect three times per day: before noon (9:00 10:20), in noon (12:00 13:20) and in afternoon (15:00 16:20) UTC+5. The measurement of air temperature and relative humidity were curried out 150 cm above the surface in the 19 measurement point located on the surface of Obruchev glacier and it frontal zone. Simultaneously with the measurements along walking transect the meteorological station which was located on the wet snow in the central part of the accumulation zone was operating (Fig. 3). The variation between the data obtained from 19 measurement points and meteorological station was measured due to the requirement for assessment of topoclimatic variability of the Obruchev glacier. Subsequently, to obtain the final maps, digital elevation model was exploited. The analysis were made in ArcGis 9.2. It was concluded that the type of active surface have the major influence in to the variability of air temperature. Consequently, the morphometry of glacier cirque have the secondary influence in to the measured meteorological elements. Eventually, 8 different topoclimats with specific thermal and humid conditions were distinguished. Key words: topoclimate, Polar Ural Mountains, glacier cirque, air temperature and relative humidity