Barbara Sikorowska-Geber Szkolny Punkt Konsultacyjny im. A. Mickiewicza przy Ambasadzie RP w PARYŻU Filia z siedzibą w STRASBURGU

Transkrypt

1 III Kongres Polskich Towarzystw Naukowych na Obczyźnie Młodzież polska na obczyźnie zadania edukacyjne 7-11 września 2011, Kraków, Polska Akademia Umiejętności Sesja III Wersja robocza, proszę nie cytować bez zgody autorki Barbara Sikorowska-Geber Szkolny Punkt Konsultacyjny im. A. Mickiewicza przy Ambasadzie RP w PARYŻU Filia z siedzibą w STRASBURGU Ocena stanu nauczania polskiej młodzieży na obczyźnie była w ostatnich latach przedmiotem licznych konferencji. W związku z nowelizacją ustawy o systemie oświaty wprowadzaniem nowych ram programowych i zmianami w zakresie nadzoru pedagogicznego, szczególną uwagę poświęcono analizie zasad funkcjonowania szkolnych punktów konsultacyjnych przy przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych Rzeczypospolitej Polskiej, finansowanych z budżetu państwa i realizujących uzupełniający lub ramowy plan nauczania. Na wniosek środowisk polonijnych podjęto także dyskusję na temat umiejscowienia w polskim prawie oświatowym bardzo licznych i wciąż rozwijających się szkół społecznych, działających przy polskich stowarzyszeniach, parafiach, itp. Celem mojego wystąpienia jest przedstawienie jeszcze jednej formy szerzenia języka polskiego i kultury polskiej na obczyźnie, a mianowicie sekcji polskich we francuskich szkołach międzynarodowych, które - podobnie jak szkolne punkty konsultacyjne - finansowane są w części z budżetu polskiego państwa. Jest to forma kształcenia stosunkowo mało w Polsce znana, z tym większą więc satysfakcją spróbuję przedstawić Państwu w wielkim skrócie, wynikającym z ograniczeń komunikatu, przykład konkretnych rozwiązań, które we francuskim systemie oświaty cieszą się coraz większym uznaniem, a polegają na

2 wprowadzeniu przedmiotów : język polski, historia i geografia Polski do szkół francuskich. I choć sekcje - z racji lokalizacji i ograniczonej liczby uczniów przyjmowanych do szkół międzynarodowych - nie mogą całkowicie zastąpić szkolnych punktów konsultacyjnych i szkół polonijnych, zapewniających kształcenie coraz liczniejszej grupy dzieci i młodzieży pochodzenia polskiego są bez wątpienia strukturami, które należy rozwijać. Szkoły międzynarodowe zapewniają dostęp do atrakcyjnych programów edukacyjnych, utrwalających kontakt z językiem oraz kulturą ojczystą, ułatwiają integrację w kraju pobytu i - co najważniejsze są gwarancją wysokiej jakości kształcenia przy niedużych nakładach finansowych, ponoszonych przez zainteresowane państwa. Warto więc może zastanowić się, czy nie słuszne byłoby wykorzystanie tego modelu edukacji także poza Francją, tam, gdzie jest to możliwe. Historia sekcji międzynarodowych w szkołach francuskich wiąże się z powstaniem w 1953 roku Ecole SHAPE i Liceum NATO w Saint-Germainen-Laye pod Paryżem, utworzonych z myślą o rodzinach stacjonujących we Francji wojsk Paktu Północnoatlantyckiego i koniecznością zapewnienia przybywającym do Francji dzieciom, kontynuacji nauki w języku ojczystym oraz integracji we francuskim systememie edukacji. Dziś sekcje są integralną częścią francuskiego szkolnictwa, adresowaną do wszystkich uczniów pochodzących z państw, które podpisały dwustronne umowy o współpracy, przebywających we Francji czasowo lub na stałe. Podstawą prawną działalności szkół międzynarodowych jest Décret n z 11 maja 1981 roku, rozporządzenie określające główne cele tej formacji *: ułatwienie uczniom obcojęzycznym integracji we francuskim systemie edukacyjnym zapewnienie kształcenia umożliwiającego powrót do kraju ojczystego poznanie dziedzictwa kulturowego kraju pochodzenia motywacja uczniów francuskojęzycznych do pogłębiania znajomości języków obcych

3 * Le décret n du 11 mai 1981 (BO n 22 du 4 juin 1981) modifie par le décret n du 28 septembre 2006 (BO n 38 du 19 octobre 2006) relatif aux sections internationales dans les écoles, collèges et lycées reste en vigueur pour le seul article 7 Jak informuje francuskie Ministerstwo Edukacji Narodowej oraz organizacja Fondation pour le Développement de l Enseignement International (Fundacja na rzecz rozwoju nauczania międzynarodowego), której zadaniem jest wspieranie rozwoju wielojęzycznych i wielokulturowych programów nauczania - we Francji działa aktualnie 15 sekcji międzynarodowych : SEKCJA amerykańska arabska brytyjska chińska duńska hiszpańska holenderska japońska niemiecka LICZBA SZKOŁ SZKOŁA COLLEGE LICEUM PODSTAWOWA

4 norweska polska portugalska rosyjska szwedzka włoska Sekcje polskie powstały z inicjatywy rodziców zainteresowanych dołączeniem do grona obcokrajowców, głownie Brytyjczyków, którzy znaleźli skuteczne rozwiązanie problemu kształcenia dzieci poza krajem pochodzenia, bez konieczności obciążania uczniów obowiązkiem uczęszczania do szkół uzupełniających. Dzięki aktywności działaczy polonijnych, wsparciu polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i akceptacji polskich władz oświatowych, pierwsza sekcja polska rozpoczęła swą działalność w Lyonie w 1995 roku. W ślad za Lyonem podążyły kolejne ośrodki : OŚRODEK ROK UTWORZENIA KOORDYNATOR szkoła podstawowa 1995 p. Ewa Matczak collège liceum Cité Scolaire Internationale de Lyon- Gerland College "Les Hauts Grillts" i Lycée International de Saint- Germain-en-Laye collège 1998 liceum p. L. Tarkowska- Beyrand Lycée International des Pontonniers, Collège de l Esplanade, Ecole élémentaire Conseil des XV w Strasburgu Lycée i Collège Montaigne w Paryżu liceum 2000 collège 2001 szkoła podstawowa liceum collège p. B. Sikorowska- Geber p. D. Kozińska- Charlon

5 Szkoły międzynarodowe realizują francuską podstawę programową poszerzoną o program sekcji. Program nauczania języka polskiego, historii Polski z elementami geografii został po raz pierwszy opracowany przez założycieli sekcji w Lyonie, następnie przedstawiony do konsultacji w Ministerstwie Edukacji w Warszawie. Po akceptacji przez stronę polską, programy zostały zatwierdzone przez francuskie MEN i wpisane do B.O., N 44 z 28 listopada 2002 roku. Każda zmiana programu wiąże się z przejściem tej samej procedury. Wszystkie sekcje polskie realizują ten sam program, istnieją jednak pewne różnice, związane ze specyfiką szkoły, w której umiejscowiona jest sekcja. Dotyczy to nauczania historii i geografii, opartego na dwóch podstawach programowych : francuskiej i polskiej. Każdego roku francusko-polskie zespoły przedmiotowe analizują rozkład materiału, przydzielając polskim nauczycielom tematy do zrealizowania. W związku z tym, chociaż program w sekcjach jest identyczny, tematy mogą być realizowane przez stronę francuską lub polską, w zależności od decyzji zespołu przedmiotowego. Bardzo ważne miejsce w programie szkoły międzynarodowej zajmuje nauczanie FLE (français langue étrangère - francuski dla obcokrajowców). Uczniowie przybywający do Francji mogą zostać przyjęci do szkół międzynarodowych do klas adaptacyjnych, jeśli władają którymś z języków sekcji. Klasy te prowadzone są przez nauczycieli specjalizujących się w nauczaniu języka francuskiego jako obcego. Po 1-2 latach nauki uczniowie kontynuują naukę w klasach realizujących francuski program nauczania. Program FLE jest niepodważalnym atutem szkół międzynarodowych, bowiem sprzyja integracji obcokrajowców we francuskim systemie edukacyjnym. A teraz kilka słow o praktycznej realizacji dwóch programów. Nauczanie odbywa się w języku francuskim. W skład klas wchodzą reprezentanci wszystkich narodowości. W przewidzianych w rozkładzie lekcji godzinach, uczniowie udają się na zajęcia sekcji, których wymiar tygodniowy wynosi :

6 literatura i język historia z elementami geografii liceum collège 4 2 szkoła podstawowa Sekcje międzynarodowe przygotowują do egzaminu maturalnego OIB bacalauréat option internationale. I tu bardzo ważna uwaga : OIB nie jest maturą międzynarodową, ale specyficznym rodzajem matury francuskiej. Ten typ matury można zdawać wyłącznie w liceach prowadzących sekcje międzynarodowe. Jest to ukoronowanie edukacji szkolnej uczniów dwujęzycznych, którzy opanowali w stopniu zaawansowanym dodatkowe 1 lub 2 języki obce. Zasady egzaminu maturalnego OIB są określone w B.O. n 40 z 3 listopada 2005 z późniejszymi zmianami i są jednakowe dla wszystkich sekcji międzynarodowych we Francji. Egzamin maturalny obejmuje materiał z klasy Terminale (maturalnej). Oznacza to w praktyce : - język polski - cały wiek XX - historia z geografią od 1945 roku (program opracowany na podstawie programu francuskiego). Egzamin pisemny z języka i literatury trwa 4 godziny. Uczniowie wybierają jeden z dwóch tematów : rozprawka esej lub analiza i interpretacja tekstu. Egzamin pisemny z przedmiotu histoire-géographie (we Francji jest to jeden przedmiot) trwa podobnie 4 godziny i składa się z dwóch części. Kandydat wybiera 1 temat z historii (wypracowanie lub praca z dokumentami) oraz 1 temat z geografii. Jak już wspominałam, program tego przedmiotu jest opracowywany w oparciu o dwie podstawy programowe : francuską i polską. O specyfice francuskiego egzaminu maturalnego decyduje sposób oceniania. W systemie francuskim istnieje zasada współczynników (może lepiej nazwać je mnożnikami), przypisanych do poszczególnych przedmiotów. To one sprawiają, że uczeń nie musi otrzymać pozytywnych ocen ze wszystkich przedmiotów, liczy się suma uzyskanych punktów. Przypomnę, że we Francji maturę zdaje się ze wszystkich przedmiotów nauczanych w liceum, lącznie z wychowaniem fizycznym.

7 Dla przykładu : - uczeń osiągający dobre wyniki z przedmiotów humanistycznych, a więc ten, który od II klasy liceum wybrał klasę humanistyczną (classe L) może zdać gorzej przedmioty ścisłe, bo mają mniejszy mnożnik i nie one zadecydują o końcowym wyniku, czyli uzyskaniu mention (wyróżnienie mention très bien, bien, assez bien). Natomiast uczeń klasy S (ścisła) może gorzej zdać przedmioty humanistyczne, dotyczy to także uczniów klasy o profilu ekonomicznym (classe ES). PRZEDMIOT KLASA MNOŻNIK EGZAMINU PISEMNEGO literatura i język polski historia i geografia MNOŻNIK EGZAMINU USTNEGO L 6 4 ES 5 4 S 5 4 L 5 3 ES 5 4 S 4 3 Wprowadzenie mnożnika wyjaśnia sens egzaminu OIB : jest on adresowany przede wszystkim do uczniów, dla których francuski jest językiem obcym. To dzięki wysokiej punktacji przedmiotów OIB mogą oni uzyskać świadectwo dojrzałości w szkole francuskiej. Z kolei waga przedmiotów OIB zmusza do solidnej pracy, bowiem od wysokiego mnożnika zależy często wspomniana mention. Bez tego wyróżnienia nie można się dostać do dobrych uczelni wyższych. W skład kadry pedagogicznej wchodzą nauczyciele zatrudniani przez francuskie MEN, realizujący podstawę programową szkoły francuskiej. Do nich dołączają

8 nauczyciele sekcji, często, ale nie zawsze zatrudniani na okres 4-6 lat i delegowani przez zainteresowane państwa. O trybie zatrudniania nauczycieli decyduje rodzaj zawartch umów. Sekcje polskie czekają nadal na stosowne rozporządzenie regulujące, bowiem w 20, pkt.1 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 sierpnia 2010 r. w sprawie organizacji kształcenia dzieci obywateli polskich czasowo przebywających za granicą jest jedynie mowa o możliwości oddelegowania nauczyciela szkolnego punktu konsultacyjnego do pracy w sekcji. Zatrudnienie nauczycieli w sekcji powinno być regulowane odrębnymi przepisami, biorącymi pod uwagę zatrudnianie zgodnie z kwalifikacjami, znajomość języka francuskiego na poziomie B2-C1, a także znajomość francuskiego systemu edukacji. Nauczyciele sekcji są w odczuciu dyrekcji etatowymi pracownikami szkoły, do ich obowiązków pozadydaktycznych należy : - udział w posiedzeniach rady pededagogicznej, komisji i zespołow przedmiotowych, spotkaniach z rodzicami - przygotowywanie i przeprowadzanie egzaminów wstępnych i końcowych - organizacja wymian szkolnych - organizacja i udział w uroczystościach szkolnych - uzupełnianie pomocy dydaktycznych Udział nauczycieli w życiu szkoły ma ogromne znaczenie dla kształtowania wizerunku kraju, który reprezentują, dlatego dobór odpowiedniej kadry jest kwestią priorytetową. O przyjęciu do szkoły międzynarodowej decyduje wynik egzaminu wstępnego, sprawdzającego poziom znajomości języka sekcji (umiejętność czytania, pisania i swobodnego porozumiewania się), dostosowanego do wieku uczniów i poziomu nauczania oraz dossier scolaire ucznia. Decyzję o przyjęciu kandydata podejmuje dyrektor szkoły, po zasięgnięciu opinii koordynatora sekcji. Celem rekrutacji jest rozpoznanie, czy kandydat będzie w stanie podołać obowiązkom wynikającym z realizacji programu szkoły francuskiej poszerzonego o program sekcji. Oznacza to w praktyce, że uczniowie

9 niespełniający wymagań wychowawczych i dydaktycznych szkoły nie mogą podejmować nauki w szkołach międzynarodowych. Pora na podsumowania. Ocena efektywności nauczania w sekcjach polskich działających we francuskich szkołach międzynarodowych już od ponad 15 lat skłania do postawienia wniosku, że system ten jest bardzo atrakcyjną i zasługującą na uwagę władz oświatowych propozycją kształcenia dzieci polskich mieszkających we Francji z następujących powodów : przedmiot język polski jest integralną częścią programu szkoły francuskiej uczniowie nie muszą uczęszczać do szkół uzupełniających uczniowie sekcji mają szansę wyboru uznanej szkoły, niezależnie od miejsca zamieszkania (we Francji obowiązuje rejonizacja) wyższy poziom nauczania ułatwia dostęp do prestiżowych uczelni wyższych (98%-100% pomyślnie zdanych egzaminów maturalnych) zdobywana dwujęzyczność i dwukulturowość umożliwia podjęcie studiów w kraju ojczystym sekcje promują język i kulturę polską w środowisku międzynarodowym kursy FLE (francuski dla obcokrajowców) ułatwiają szybką integrację w środowisku francuskim i umożliwiają przystąpienie do egzaminu maturalnego OIB niski koszt utrzymania strona polska opłaca wyłącznie wynagrodzenie nauczycieli, strona francuska zapewnia organizację procesu nauczania i infrastrukturę.

10 Na zakończenie pozwolę sobie jeszcze zgłosić postulat o utrzymanie nadzoru pedagogicznego w gestii polskiego MEN, tak, jak to ma miejsce dotychczas. Należycie sprawowany nadzór pedagogiczny sprzyja współpracy władz oświatowych obu państw i jest gwarancją, że nauczanie w ramach sekcji nie sprowadzi się wyłącznie do programu LV1 czyli kursu języka polskiego jako obcego.