Prawo do zasiłku pogrzebowego w kwocie zł może być przeniesione na zakład

Transkrypt

1

2 Osoby uprawnione do otrzymania zasiłku pogrzebowego... 1 Przeniesienie prawa do zasiłku pogrzebowego... 3 Dokumentowanie kosztów pogrzebu... 4 Podsumowanie... 5 Prawo do zasiłku pogrzebowego w kwocie zł może być przeniesione na zakład Uprawnienie do zasiłku pogrzebowego łączy się z poniesieniem wydatków związanych z pogrzebem, przysługuje zatem podmiotom, które pokryły jego koszty. Polskie przepisy nie regulują kwestii przeniesienia prawa do zasiłku pogrzebowego przez osobę uprawnioną do jego otrzymania na podmiot, który faktycznie podjął się jego wykonania, np. zakład. Według orzecznictwa Sądu Najwyższego takie przeniesienie jest jednak dopuszczalne. Zasiłek jest jednorazowym świadczeniem przysługującym w razie śmierci i związanej z nią konieczności urządzenia pogrzebu osoby zmarłej. Kwestie przyznania zasiłku pogrzebowego w prawie polskim reguluje dział V ustawy z 1 stycznia 1991 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 887), zwanej dalej: ustawą o emeryturach i rentach. Krąg osób, w razie których śmierci przysługuje prawo do zasiłku pogrzebowego, określa art. 77 ustawy o emeryturach i rentach, natomiast w art. 78 enumeratywnie wskazuje podmioty, które są uprawnione do jego otrzymania. WAŻNE Ustawodawca uregulował wprost wysokość świadczenia, które wynosi 4.000,00 zł, oraz okres, w jakim należy zgłosić roszczenie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o jego wypłatę, aby prawo do zasiłku pogrzebowego nie wygasło. 1

3 Powracając do kwestii podmiotów uprawnionych do otrzymania zasiłku pogrzebowego po zmarłym, zgodnie z art. 78 ustawy o emeryturach i rentach są to: osoba, która pokryła koszty pogrzebu, pracodawca, dom pomocy społecznej, gmina, powiat, osoba prawna kościoła lub związku wyznaniowego, jeżeli pokryły koszty pogrzebu. W razie poniesienia kosztów pogrzebu przez więcej niż jedną osobę lub podmiot, o którym mowa powyżej, zasiłek ulega podziałowi między te osoby lub podmioty proporcjonalnie do poniesionych kosztów pogrzebu. Zwyczajowo przyjęte jest, że pogrzeb zmarłego członka rodziny organizuje, a poprzez co ponosi jego koszty, najbliższa rodzina, co najczęściej oznacza żonę, dzieci, rodziców, ewentualnie rodzeństwo, a także inna dalsza rodzina w razie braku bliższych stopniem krewnych. Ustawodawca nie wskazał jednak wprost w art. 78 ustawy o emeryturach i rentach, że uprawniony do zasiłku pogrzebowego jest członek rodziny zmarłego, który poniósł koszty związane z jego pochówkiem, a użył określenia bardzo szerokiego w znaczeniu normatywnym, czyli przyznał uprawnienie do ubiegania się o przyznanie zasiłku pogrzebowego osobie, która faktycznie pokryła jego koszty. Stanowisko SN Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 13 grudnia 2010 r., I UK 222/10 w art ustawy o emeryturach i rentach wprowadzona została zasada wypłaty zasiłku pogrzebowego lub zwrotu kosztów pogrzebu w udokumentowanej wysokości, jednak nie wyższej niż kwota 4.000,00 zł określona w art. 80 ustawy o emeryturach i rentach oprócz bliskich także innym osobom, bez jakiegokolwiek ich różnicowania, oraz na rzecz podmiotów wymienionych w art. 78 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach. Użyte w art. 78 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach określenie "osoba" obejmuje wszystkie osoby fizyczne i wskazane osoby prawne. W obrębie ogólnej kategorii osób fizycznych nie zachodzi żadne pierwszeństwo krewnych lub innych osób bliskich przed osobami obcymi; od wszystkich wymagane jest pokrycie kosztów pogrzebu. Tym samym przepisy art ustawy wprowadzają zasadę wypłaty zasiłku pogrzebowego lub zwrotu kosztów pogrzebu w udokumentowanej wysokości oprócz bliskich także osobom "obcym", bez jakiegokolwiek ich różnicowania, oraz na rzecz podmiotów wymienionych w art. 78 ust. 2 (pracodawca, dom pomocy społecznej, gmina, powiat, osoba prawna kościoła lub związek wyznaniowy). Jedynymi podmiotami wyłączonymi z możliwości ubiegania się o zasiłek, pomimo zorganizowania pogrzebu i pokrycia jego kosztów, są na podstawie art. 79 ust. 2 ustawy oprócz Państwa, co jest oczywiste organizacje polityczne lub społeczne, jeżeli zasiłek nie przysługuje im z tytułu pokrycia kosztów pogrzebu własnego pracownika. 2

4 Kwestią rozważań nieuregulowaną wprost w prawie polskim pozostaje dopuszczalność przeniesienia prawa do zasiłku pogrzebowego przez osobę uprawnioną, tj. najczęściej członka rodziny osoby zmarłej na osobę, której zleciła ona zorganizowanie pogrzebu, czyli podmiot, który faktycznie pokrył koszty pogrzebu. Takim podmiotem może być zakład albo konkretna osoba fizyczna, np. pracownik lub właściciel przedsiębiorstwa pogrzebowego, który poniósł koszty związane z pochówkiem zmarłego. W związku z brakiem unormowania normatywnego, powyższa kwestia stała się tematem rozważań Sądu Najwyższego, który w powołanym już powyżej wyroku z 13 grudnia 2010 r., I UK 222/10 wskazał, że dopuszczalne jest przeniesienie przez członków rodziny zmarłego, jako uprawnionych do zasiłku pogrzebowego na rzecz osoby, która za ich zgodą i z ich woli, chociaż zmarłemu obca, pokryła koszty pogrzebu. WAŻNE Sąd Najwyższy uznał, iż dopuszczalne jest przeniesienie prawa do zasiłku pogrzebowego przez osobę uprawnioną na rzecz osoby, która za jej zgodą i z ich woli pokryła koszty pogrzebu. Jak dalej wskazał SN, nie można zgodzić się z poglądem o nieprzysługiwaniu zasiłku pogrzebowego osobom pokrywającym koszty pogrzebu ubezpieczonych, którzy nie byli ich członkami rodziny - nie ma potwierdzenia w wykładni językowej tego przepisu. Do takich wyników nie prowadzi też wykładnia systemowa. Przepis art. 79 ust. 1 ustawy wprost wskazuje jako osoby uprawnione do zasiłku pogrzebowego osoby, które pokryły koszty pogrzebu, nie dzieląc ich na członków rodziny ubezpieczonego oraz osoby w stosunku do niego obce. Odmienny pogląd, wiążący prawo do zasiłku pogrzebowego w odniesieniu do osób fizycznych z więzią rodzinną z ubezpieczonym, a wobec osób prawnych z faktem pokrycia kosztów pogrzebu (art. 78 ust. 2 ustawy), jest nietrafny i niekonsekwentny oraz prowadzący do pominięcia regulacji art. 78 ust. 1 ustawy. W tym kierunku wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z 23 czerwca 2009 r., II BU 26/08 (niepublikowany), wskazując, że użyte w art. 78 ust. 1 określenie "osoba" obejmuje wszystkie osoby fizyczne i wskazane osoby prawne. W obrębie ogólnej kategorii osób fizycznych nie zachodzi żadne pierwszeństwo krewnych lub innych osób bliskich przed osobami obcymi; od wszystkich wymagane jest pokrycie kosztów pogrzebu, tak więc wnioskodawca ubiegający się o wypłatę zasiłku pogrzebowego powinien udowodnić przy tradycyjnym rozumieniu ceremonii pochówku co najmniej poniesienie wydatków związanych z zakupem trumny, wykopaniem grobu, złożeniem ciała, ewentualnie przewozem zwłok. 3

5 Problem dokładnego udokumentowania i rozliczenia się z kosztów pochówku nie występuje, gdy o zasiłek występuje rodzina zmarłego. Natomiast jeśli o zasiłek ubiegają się osoby spoza rodziny, aby mogły one otrzymać świadczenie określonej wysokości, muszą szczegółowo udokumentować wydatki w tej właśnie określonej wysokości. Ważną kwestią jest, że przyjmuje się, iż koszty pogrzebu obejmują sam pogrzeb, tj. czynności, które trwają od chwili zgonu do pochowania zwłok osoby zmarłej. W związku z tym poniesione w tym czasie i związane z pochówkiem wydatki uwzględnia się przy wypłacie zasiłku pogrzebowego. WAŻNE Przepisy art ustawy wprowadzają zasadę wypłaty zasiłku pogrzebowego lub zwrotu kosztów pogrzebu w udokumentowanej wysokości oprócz bliskich także osobom "obcym", bez jakiegokolwiek ich różnicowania, oraz na rzecz podmiotów wymienionych w art. 78 ust. 2 (pracodawca, dom pomocy społecznej, gmina, powiat, osoba prawna kościoła lub związek wyznaniowy). W związku z powyżej powołanymi poglądami Sądu Najwyższego należy uznać za w pełni dopuszczalne zawieranie umów z członkami rodziny zmarłego-ubezpieczonego, uprawnionymi do zasiłku pogrzebowego, z osobą fizyczną prowadzącą zakład czy też będącą pracownikiem takiego przedsiębiorstwa pogrzebowego, które następnie uprawniałyby taką osobę do pozyskania z ZUS zasiłku pogrzebowego i dokonania zapłaty zakładowi pogrzebowemu lub też odzyskania wyłożonych przez siebie kosztów na zorganizowanie pogrzebu osoby im obcej. W razie zawarcia takiej umowy członkowie rodziny zmarłego zrzekają się na rzecz strony umowy swoich uprawnień o uzyskanie zasiłku pogrzebowego. Opisaną praktykę można określić również jako swoiste kredytowanie kosztów pogrzebu, co może stanowić możliwość pozyskania przez przedsiębiorców ch klientów, których w chwili śmierci członka rodziny nie stać na pokrycie kosztów jego pochówku, a czas oczekiwania na wypłatę zasiłku pogrzebowego jest zbyt długi, aby poczekać do otrzymania świadczenia i dopiero zorganizować pogrzeb. Poza tym przeniesienie uprawnienia o ubieganie się o zasiłek przez samego przedsiębiorcę pogrzebowego gwarantuje mu pewność otrzymania świadczenia, które jest zapewnione przez państwo i wypłacane w dość krótkim czasie od śmierci ubezpieczonego, niż zawarcie z uprawnionymi do zasiłku pogrzebowego umowy, na podstawie której to oni uregulują zobowiązania za wykonanie usług związanych z pochówkiem po wypłacie świadczenia z ZUS, gdyż nigdy nie ma gwarancji, że osoby te faktycznie będą rzetelne i spłacą zaciągnięty dług. 4

6 Należy podkreślić, że ustawodawca nie określił w ustawie o emeryturach i rentach zamkniętego kręgu podmiotów uprawnionych do otrzymania zasiłku pogrzebowego, a jedynie ogólnie nazwał te osoby, poprzez co ZUS może szeroko określić kryteria pozwalające na wpłatę tego świadczenia osobie, która faktycznie pokryła koszty związane z pochówkiem osoby zmarłej, co pozwala na ubieganie się o wypłatę tego świadczenia także przedsiębiorcom m, którzy zorganizowali pochówek na swój koszt. Pamiętać także należy, że od 1 marca 2011 r. zasiłek przysługuje w zryczałtowanej kwocie 4.000,00 zł i choćby koszty pogrzebu przekroczyły tę kwotę, to zasiłek mimo to nie zostanie wypłacony w wyższej wysokości. Poza tym, zapamiętać również należy, że prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa w razie niezgłoszenia wniosku o jego przyznanie w okresie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której zasiłek przysługuje, jeśli więc osoba uprawniona nie zmieści się w wyznaczonym przez prawo terminie, mimo poniesienia kosztów związanych z pochówkiem i ich udokumentowania, zasiłku pogrzebowego nie otrzyma, gdyż roszczenie będzie już przedawnione. Autor: Marta Kałka aplikant radcowski, specjalista prawa administracyjnego 5

7 ISBN: E-book nr: Wydawnictwo: Adres: Kontakt: 2HH0588 Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o Warszawa, ul. Łotewska 9a Telefon , faks , cok@wip.pl NIP: Numer KRS: Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, Sąd Gospodarczy XIII Wydział Gospodarczy Rejestrowy. Wysokość kapitału zakładowego: zł Copyright by: Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Warszawa