Perspektywa praw człowieka w procesie tworzenia prawa - prawo do dobrej legislacji w praktyce Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka

Transkrypt

1 Perspektywa praw człowieka w procesie tworzenia prawa - prawo do dobrej legislacji w praktyce Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2 Barbara Grabowska Monitoring procesu legislacyjnego w obszarze wymiaru sprawiedliwości Helsińska Fundacja Praw Człowieka 24 czerwca 2013 r. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

3 1. Praktyka HFPC KLIENCI HFPC PROGRAM INTERWENCJI PRAWNEJ PROGRAM SPRAW PRECEDENSOWYCH OBSERWATORIUM WOLNOŚCI MEDIÓW W POLSCE ART. 32 EUROPA PRAW CZŁOWIEKA KLINIKA NIEWINNOŚĆ Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego POMOC IMIGRANTOM I UCHODŹCOM MONITORING PROCESU LEGISLACYJNEGO

4 2. Perspektywa praw człowieka ETPC KONSTYTUCJA ROZDZIAŁ II PERSPEKTYWA PRAW CZŁOWIEKA UNIA EUROPEJSKA STUDIUM PRAWNOPORÓWNAWCZE Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

5 Uwagi ogólne - stanowienie a stosowanie prawa PRAWO PRAKTYKA - granice dopuszczalnej (możliwej) regulacji; prawo pisane a swoboda uznania sądu - rola zasad prawnych w zakresie ochrony praw człowieka (rule of law, trójpodział władzy) - teoria a praktyka (Brown v. Board of Education) - prawa człowieka w prawie kontynentalnym - political question v. civil rights

6 3. Perspektywa konstytucyjna - zasada proporcjonalności (jako element OSR?) - wymóg ustawowej formy ograniczeń praw człowieka: sprawa przeludnienia w więzieniach wyrok SK 25/07 - dostęp do służby publicznej policjanta zarażonego wirusem HIV (wyrok P 61/08) - kara pozbawienia wolności za znieważenie Prezydenta RP (wyrok P 12/09) - wznowienie postępowania cywilnego po wyroku ETPC (postanowienie sygnalizacyjne Ts 220/07/S) - sprawowanie wymiaru sprawiedliwości przez asesorów - prawo do sądu a prawo łowieckie (wyrok K 21/11) Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

7 Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw. SK 25/07 ZASADA PROPORCJONALNOŚCI WYJĄTKI SK 16/07 P 12/09 P 61/08

8 Obserwacje psychiatryczne 203 k.p.k.; wyrok TK SK 50/06 1. Art ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) w zakresie, w jakim nie stwarza wystarczających gwarancji procesowych zapewniających sądową weryfikację zgłoszonej przez biegłych konieczności połączenia badania psychiatrycznego oskarżonego z obserwacją w zakładzie leczniczym, jest niezgodny z art. 41 ust. 1 w związku z art. 30, art. 31 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. 2. Art w związku z art ustawy powołanej w punkcie 1 w zakresie, w jakim nie wskazuje maksymalnego czasu trwania obserwacji psychiatrycznej w zakładzie leczniczym, jest niezgodny z art. 41 ust. 1 w związku z art. 30, art. 31 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji.

9 Art W razie zgłoszenia przez biegłych takiej konieczności, badanie psychiatryczne oskarżonego może być połączone z obserwacją w zakładzie leczniczym. 2. Orzeka o tym sąd, określając miejsce obserwacji. W postępowaniu przygotowawczym sąd orzeka na wniosek prokuratora. 3. Obserwacja w zakładzie leczniczym nie powinna trwać dłużej niż 6 tygodni; na wniosek zakładu sąd może przedłużyć ten termin na czas określony, niezbędny do zakończenia obserwacji. O zakończeniu obserwacji biegli niezwłocznie zawiadamiają sąd. 4. Na postanowienia, o których mowa w 2 i 3, przysługuje zażalenie. 5. Minister właściwy do spraw zdrowia, w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości, określi, w drodze rozporządzenia, wykaz zakładów psychiatrycznych i zakładów leczenia odwykowego przeznaczonych do wykonywania obserwacji, w tym do wykonywania obserwacji osób pozbawionych wolności, oraz sposób finansowania obserwacji, a także warunki zabezpieczenia zakładów dla osób pozbawionych wolności, mając na uwadze potrzebę zapewnienia sprawnego toku postępowania.

10 Art W razie zgłoszenia przez biegłych takiej konieczności, badanie stanu zdrowia psychicznego oskarżonego może być połączone z obserwacją w zakładzie leczniczym tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo. Przepis art stosuje się odpowiednio, chyba że oskarżony wnosi o poddanie go obserwacji. 2. O potrzebie obserwacji w zakładzie leczniczym orzeka sąd, określając miejsce i czas trwania obserwacji. W postępowaniu przygotowawczym sąd orzeka na wniosek prokuratora. Przepisy art i 5 stosuje się odpowiednio. 3. Obserwacja w zakładzie leczniczym nie powinna trwać dłużej niż 4 tygodnie; na wniosek zakładu sąd może przedłużyć ten termin na czas określony, niezbędny do zakończenia obserwacji; łączny czas trwania obserwacji w danej sprawie nie może przekroczyć 8 tygodni. O zakończeniu obserwacji biegli niezwłocznie zawiadamiają sąd. 4. Na postanowienia, o których mowa w 2 i 3, przysługuje zażalenie. Sąd rozpoznaje zażalenie niezwłocznie. 5. Minister właściwy do spraw zdrowia, w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości, określi, w drodze rozporządzenia, wykaz zakładów psychiatrycznych i zakładów leczenia odwykowego przeznaczonych do wykonywania obserwacji, w tym do wykonywania obserwacji osób pozbawionych wolności, oraz sposób finansowania obserwacji, a także warunki zabezpieczenia zakładów dla osób pozbawionych wolności, mając na uwadze potrzebę zapewnienia sprawnego toku postępowania.

11 K 37/11 Art ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) przez to, że nie wskazuje przesłanki, której zaistnienie uprawnia zatrzymującego do obecności przy rozmowie zatrzymanego z adwokatem, jest niezgodny z art. 42 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. K 25/11 Art ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) przez to, że nie wskazuje przesłanek, których zaistnienie uprawniałoby prokuratora do zastrzeżenia kontroli korespondencji podejrzanego z obrońcą, jest niezgodny z art. 42 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

12 Art Oskarżony tymczasowo aresztowany może porozumiewać się ze swym obrońcą podczas nieobecności innych osób oraz korespondencyjnie. 2. W postępowaniu przygotowawczym prokurator udzielając zezwolenia na porozumiewanie się może w szczególnie uzasadnionym wypadku zastrzec, że będzie przy tym obecny sam lub osoba przez niego upoważniona. 3. Prokurator może również zastrzec kontrolę korespondencji podejrzanego z obrońcą. 4. Zastrzeżenia, o których mowa w 2 i 3, nie mogą być utrzymywane ani dokonane po upływie 14 dni od dnia tymczasowego aresztowania podejrzanego. Art Zatrzymanemu na jego żądanie należy niezwłocznie umożliwić nawiązanie w dostępnej formie kontaktu z adwokatem, a także bezpośrednią z nim rozmowę; zatrzymujący może zastrzec, że będzie przy niej obecny. 2. Przepisy art i 3 stosuje się odpowiednio, z tym że zawiadomienie następuje na żądanie zatrzymanego.

13 Projekt senacki 1) w art. 73 uchyla się 2 4; 2) w art otrzymuje brzmienie: 1. Zatrzymanemu na jego żądanie należy niezwłocznie umożliwić nawiązanie w dostępnej formie kontaktu z adwokatem, a także bezpośrednią z nim rozmowę.

14 Projekt rządowy Art. 73 k.p.k. 2. W postępowaniu przygotowawczym prokurator, udzielając zezwolenia na porozumiewanie się, może zastrzec w szczególnie uzasadnionych wypadkach, jeżeli wymaga tego dobro postępowania przygotowawczego, że będzie przy tym obecny sam lub osoba przez niego upoważniona. 3. Jeżeli wymaga tego dobro postępowania przygotowawczego, prokurator, w szczególnie uzasadnionych wypadkach, może również zastrzec kontrolę korespondencji podejrzanego z obrońcą. Art Zatrzymanemu na jego żądanie należy niezwłocznie umożliwić nawiązanie w dostępnej formie kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym, a także bezpośrednią z nimi rozmowę; w wyjątkowych, szczególnie uzasadnionych wypadkach zatrzymujący może zastrzec, że będzie przy niej obecny.

15 PRAWO DO SĄDU WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA CYWILNEGO ASESORZY "Z konstytucyjnego punktu widzenia wątpliwości budzi też art. 401 pkt 2 k.p.c. w zakresie, w jakim nie przewiduje wznowienia postępowania na skutek stwierdzenia przez Europejski Trybunał Praw Człowieka naruszenia przez sąd Konwencji (...). Ustawowe uregulowanie wznowienia w powyższej sytuacji jest konieczne ze względu na dyspozycję wynikającą z art. 9 Konstytucji." (Ts 220/07/S)

16 PRAWO PRASOWE SK 42/09 K 13/07 SK 52/05 (autoryzacja) K 41/07 Ustawowa regulacja internetu

17 4. Perspektywa strasburska - wolność zgromadzeń - Bączkowski v. Polska - postępowanie w sprawach nieletnich Adamkiewicz v. Polska - areszt prewencyjny M. v. Niemcy - przewlekłość postępowania Kudła v. Polska - prawa osób ubezwłasnowolnionych Kędzior v. Polska, Stanev v. Bułgaria - więźniowie niebezpieczni Piechowicz v. Polska - prawo do sądu dla bezdomnego Nowiński v. Polska Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

18 Wyrok TK (K 28/05) PRAWO OSÓB UBEZWŁASNOWOLNIONYCH Kiss v. Węgry Kędzior v. Polska Mental health factsheet

19 TK: 3 METRY KWADRATOWE ORCHOWSKI V. POLSKA PRAWA WIĘŹNIÓW PIECHOWICZ V. POLSKA HIRST V. UK

20 5. Perspektywa unijna/europejska - polska ustawa równościowa implementacja dyrektyw UE - ochrona informacji niejawnych a prawo do sądu - sprawa Z.Z. v. Secretary of State - dostęp do służby cywilnej dla cudzoziemców - ENA Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

21 6. Perspektywa prawnoporównawcza - wolność słowa w USA Wesboro Buptist Church - związki jednopłciowe wyrok węgierskiego TK 32/ zgromadzenia spontaniczne wyrok węgierskiego TK 75/2008 Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

22 Ministerial exception U.S. ETPC Hosanna-Tabor Evangelical Lutheran Church SCHÜTH v. GERMANY

23 7. Zagadnienia do dyskusji - Zgromadzenia spontaniczne - Czynności operacyjno-rozpoznawcze - Ustawa o postępowaniu wobec osób zaburzonych psychicznie stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia lub wolności seksualnej lub innych osób - Reforma procesu karnego + dostęp do bezpłatnej pomocy prawnej + regulacja funkcji biegłego sądowego - Związki partnerskie - Prawo prasowe - Dostęp do informacji publicznej Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

24 UBÓJ RYTUALNY WOLNOŚĆ WYZNANIA ASPEKT EKONOMICZNY PRAWA ZWIERZĄT

25 Dziękuję za uwagę Barbara Grabowska Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego