Wpływ obecności związków organicznych na zapach panujący wewnątrz kabiny samochodów osobowych

Transkrypt

1 FABER Joanna 1 BRODZIK Krzysztof 1 ŁOMANKIEWICZ Damian 1 GOŁDA-KOPEK Anna 1 NOWAK Jan 1 ŚWIĄTEK Antoni 1 Wpływ obecności związków organicznych na zapach panujący wewnątrz kabiny samochodów osobowych WSTĘP Jakość powietrza w pomieszczeniach zamkniętych (tak zwanym środowisku wewnętrznym) podlega regulacjom prawnym między innymi w zakresie dopuszczalnych stężeń różnych związków organicznych. W poszczególnych krajach funkcjonują wewnętrzne rozporządzenia, które regulują wysokość dopuszczalnych stężeń wybranych związków organicznych w powietrzu wewnętrznym. W Polsce obowiązującym aktem jest Zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 1996 roku [1], które dotyczy między innymi pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi, pomieszczeń publicznych i budynków służby zdrowia, oświaty i innych. Zawarto w nim wykaz związków organicznych, dla których określono najwyższe dopuszczalne stężenia średniodobowe. Badania jakości powietrza wewnętrznego mają istotne znaczenie, ponieważ w ostatnich latach coraz większa liczba ludzi, przebywających w nowych lub wyremontowanych pomieszczeniach, skarży się na różne dolegliwości i negatywne odczucia sensoryczne. Najczęściej wymienianymi dolegliwościami, związanymi z przebywaniem w tych pomieszczeniach, są: senność (57% ankietowanych osób), podrażnienie oczu (46%) i katar (46%) [2]. Dodatkowo obserwowane są: podrażnienie dróg oddechowych i gardła, duszności, bóle głowy, zmęczenie i inne. Wymienione, powtarzające się, skutki zdrowotne oraz odczucia sensoryczne zostały nazwane syndromem chorego budynku (ang. Sick Building Syndrome, SBS) [2-4]. Uważa się, że źródłem wymienionych dolegliwości jest obecność w pomieszczeniach lotnych związków organicznych [5-7]. Kabina samochodu jest uznawana za szczególny rodzaj mikrośrodowiska wewnętrznego [3, 8, 9] i stanowi zamkniętą przestrzeń, w której dochodzi do zatężania szkodliwych substancji [9, 10]. Pomimo regulacji prawnych dotyczących pomieszczeń, nie ma wytycznych dotyczących jakości powietrza wewnątrz samochodu, a środowisko to nie jest zbyt dobrze poznane pod względem poziomu zanieczyszczeń. Biorąc pod uwagę fakt, że ludzie coraz więcej czasu spędzają w samochodach, podróżując w celach prywatnych i służbowych [11, 12], badania jakości powietrza w kabinie samochodu nabierają znaczenia. 1. WPŁYW LOTNYCH ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH NA JAKOŚĆ POWIETRZA W KABINIE NOWEGO SAMOCHODU Lotne związki organiczne (LZO) w kabinie nowego samochodu są emitowane przez wszystkie elementy wyposażenia wnętrza, wykonane na przykład z tworzyw sztucznych, gumy, pianek, tkanin, skóry itp. Z tego powodu LZO stanowią główne zanieczyszczenie wnętrza samochodu, a stężenia różnych związków w kabinie samochodu mogą być nawet 2-3 krotnie wyższe niż w innych środowiskach zamkniętych, przeznaczonych na pobyt ludzi [8, 9, 13] Podział związków organicznych Związki organiczne można podzielić według różnych kryteriów, biorąc pod uwagę na przykład ich właściwości fizyczne, chemiczne lub możliwe skutki zdrowotne. Najczęściej stosowany obecnie 1 Instytut Badań i Rozwoju Motoryzacji BOSMAL Sp. z o.o., ul. Sarni Stok 93, Bielsko-Biała; joanna.faber@bosmal.com.pl; Tel:

2 podział został zaproponowany przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) w 1989 roku i opiera się na podziale związków organicznych na podstawie ich temperatur wrzenia tabela 1 [14]. Tab.1. Podział związków organicznych wg WHO [14] Temperatura wrzenia ( C) Kategoria Grupa związków początek koniec 1 bardzo lotne związki organiczne (gazy) < lotne związki organiczne średnio lotne związki organiczne organiczne cząstki stałe > 380 Jakość powietrza jest zwykle oceniana na podstawie lotnych związków organicznych (kategoria 2), w zakresie temperatur wrzenia wyższych od heksanu (69 C) i niższych od heksadekanu (287 C) jest to tak zwane okno analityczne. Na jakość powietrza w nowym samochodzie mają również wpływ zarówno bardzo lotne związki organiczne, których emisja z materiałów następuje stosunkowo szybko [5], jak i średnio lotne związki organiczne. Obecność średnio lotnych związków organicznych w kabinie samochodu powoduje tak zwane mgławienie, czyli parowanie szyb (ang. fogging). Prowadząc badania jakości powietrza w kabinach nowych samochodów należy przede wszystkim określić, które związki organiczne są przedmiotem oceny, biorąc pod uwagę ich wpływ na zdrowie człowieka oraz komfort użytkowania samochodu. Oznaczenie stężeń wszystkich związków organicznych, obecnych we wnętrzu pojazdu, jest czasochłonne i kosztowne, a często niemal niemożliwe ze względu na ograniczenia wynikające z metody pobierania i zatężania badanych substancji. Ze względu na fakt, że stężenia różnych związków organicznych mogą się zmieniać w czasie w szerokim zakresie [15], najczęściej rekomendowane jest oznaczanie sumy lotnych związków organicznych [16]. Kompletna analiza jakości powietrza w kabinie nowego samochodu powinna jednak zawierać zarówno określenie całkowitego stężenia LZO oraz identyfikację głównych zanieczyszczeń, to znaczy związków o najwyższych stężeniach Wpływ LZO na zdrowie ludzi Możliwe i potwierdzone skutki zdrowotne ekspozycji oraz progi wyczuwalności wybranych związków organicznych zostały przedstawione w tabeli 2. Zestawienie to zostało przygotowane na podstawie kart charakterystyki czystych substancji, jednak w powietrzu wymienione związki organiczne zwykle nie występują na wysokich poziomach stężeń. Związki te występują w powietrzu w skomplikowanej mieszaninie, dlatego nie jest możliwe dokładne oszacowanie wpływu poszczególnych substancji organicznych na zdrowie człowieka. Istotnym problemem w badaniach jakości powietrza jest brak, poza kilkoma wyjątkami, regulowanych prawnie wartości progowych stężeń dla pojedynczych związków organicznych [10]. Najczęściej przyjmuje się określone progi wrażliwości w zależności od stężenia sumy LZO oraz możliwych skutków zdrowotnych (tabela 3, [17]). Przedstawione wartości progowe jak do tej pory nie zostały potwierdzone badaniami toksykologicznymi, w związku z tym nie zostały opracowane precyzyjne wytyczne lub wymagania prawne w zakresie poziomów stężeń związków organicznych, jakie mają istotny wpływ na zdrowie ludzi [18]. Najczęściej jako akceptowalną wartość graniczną sumy stężeń lotnych związków organicznych przyjmuje się 300 µg/m

3 Nazwa związku nr CAS (1) Tab. 2. Wpływ wybranych związków organicznych na organizm człowieka wyczuwalności Działanie na organizm Próg (ppm) heptan ,67 drażniący skórę, pary wywołują uczucie senności i zawroty głowy, nudności dekan ,62 drażniący oczy i drogi oddechowe, usypiający, otępiający undekan ,87 dodekan ,11 dekahydronaftalen drażniący skórę, oczy i drogi oddechowe benzen ,7 rakotwórczy, mutagenny, drażniący oczy i skórę drażniący skórę i oczy, powoduje zawroty głowy, toluen ,16 niepokój, bezsenność, uszkadza organy wewnętrzne metylocykloheksan ,15 drażniący skórę, oczy i drogi oddechowe, powoduje senność 2-metyloheksan ,42 3-metyloheksan ,84 drażniący skórę, powoduje senność i zmęczenie 2-etyloheksanol bd (2) drażniący skórę i oczy (1) CAS Chemical Abstract Service, nr identyfikacyjny substancji; (2) bd brak danych Tab. 3. Możliwe skutki zdrowotne w zależności od stężenia związków organicznych Suma LZO (µg/m 3 ) Możliwe skutki zdrowotne < 200 brak podrażnienia lub odczucia dyskomfortu możliwe podrażnienie lub odczucie dyskomfortu spodziewane odczucie dyskomfortu, możliwe bóle głowy > możliwe efekty neurotoksyczne Niektóre związki organiczne wykazują działanie zarówno krótko- jak i długoterminowe, i mogą powodować negatywne skutki zdrowotne nawet po kilku latach ekspozycji, pomimo, że w powietrzu występują na niskich poziomach stężeń [17] Ocena jakości powietrza na podstawie zapachu Ludzie najczęściej postrzegają i oceniają jakość powietrza na podstawie panującego zapachu [19]. Podobnie jest w przypadku nowego samochodu użytkownik ocenia klasę samochodu na podstawie zapachu. Zapach skóry kojarzy się z luksusem, natomiast zapach rozgrzanych plastików i gumy z tanimi materiałami. Za specyficzny zapach panujący w samochodzie, zwany zapachem nowego samochodu, odpowiedzialne są lotne związki organiczne, obecne w kabinie pojazdu. Zapach ten tworzy mieszanina około 200 różnych substancji organicznych, które są emitowane przez materiały użyte do wyposażenia kabiny. W skład tej mieszaniny wchodzą między innymi alkany, węglowodory aromatyczne, związki karbonylowe, pozostałości monomerów, alkoholi, estrów, eterów, halogenopochodne węglowodorów, terpeny, związki siarki i azotu [18, 20]. Stężenie tych związków w powietrzu przy odpowiedniej wentylacji zwykle maleje po kilku tygodniach lub miesiącach od wprowadzenia materiału emitującego, jednak całkowite wyeliminowanie LZO z wnętrz jest niemożliwe [19]. Większość związków organicznych posiada charakterystyczny zapach oraz wykazuje działanie drażniące [14], ale odczucia zapachowe u ludzi pojawiają się znacznie szybciej niż uczucia podrażnienia lub irytacji [21]. Stężenia substancji organicznych, obecnych w powietrzu i odpowiedzialnych za określony zapach są zwykle niskie, co często powoduje trudności z ich oznaczeniem dostępnymi technikami analitycznymi [18]. 1256

4 2. BADANIE JAKOŚCI POWIETRZA W NOWYCH SAMOCHODACH Ocenę jakości powietrza w kabinach nowych samochodów przeprowadzono na podstawie analizy składu powietrza, pobranego z wnętrza kabin, oraz zapachu panującego w kabinach Obiekt badań Obecność lotnych związków organicznych w kabinie nowego samochodu jest ściśle związana z elementami wyposażenia kabiny i materiałami użytymi do ich produkcji. W celu porównania jednorodności składu powietrza w różnych egzemplarzach samochodów, do badań wybrano samochody, w których główne elementy odpowiedzialne za emisję LZO, były podobne. Wśród tych elementów wymienić można między innymi poszycie sufitu, kokpit, dywaniki, chodniki, daszki przeciwsłoneczne itp. Cztery z badanych samochodów (S2 S5) miały również pozostałe elementy wyposażenia identyczne (kierownica obszyta czarną skórą, tapicerka i poszycie drzwi bocznych wykonane z czarnego zamszu). W piątym samochodzie kierownica również była obszyta czarną skórą, jednak tapicerka i poszycie drzwi bocznych były wykonane z czarno-szarej taniny. Łącznie badaniom poddano 5 nowych samochodów tej samej marki, wyprodukowanych w krótkim odstępie czasu. Próbki powietrza pobierano w ciągu maksymalnie 1 tygodnia od wyprodukowania samochodu Metodyka badań i wyposażenie Próbki powietrza pobierano z wnętrza samochodu metodą aktywną, z wykorzystaniem pompek do pobierania powietrza (224-PCM TX-8; SKC Ltd, UK). Pobieranie prowadzono w warunkach statycznych, to znaczy przy zamkniętych drzwiach i oknach, wyłączonym silniku i klimatyzacji. Wykorzystano adsorbenty stałe Carbograph 1TD (węgiel grafitowany) i Tenax TA (polimer porowaty), które umożliwiły pobieranie i zatężanie związków organicznych w jednym kroku. Łącznie z każdego samochodu pobrano po 4 próbki powietrza. Po zakończeniu pobierania próbek, dokonano oceny zapachu w samochodzie metodą sensoryczną (wąchanie), oceniając intensywność zapachu oraz opisując rodzaj zapachu. Adsorbenty z pobranymi próbkami zostały poddane desorpcji temperaturowej (Unity2, Markes, UK) i analizie metodą chromatografii gazowej (GC; Agilent 7890A) z równoczesną detekcją płomieniowo-jonizacyjną (FID) i detekcją mas (MS; Agilent MSD 5975C). Zastosowanie układu GC- FID/MS pozwoliło na uzyskanie zarówno informacji o składzie jakościowym (identyfikacja związków) jak i ilościowym (określenie stężenia związków) badanych próbek powietrza Oznaczanie LZO w kabinach nowych samochodów Na podstawie przeprowadzonych badań metodą chromatografii gazowej stwierdzono, że w każdym z badanych samochodów obecnych było ponad 200 różnych związków organicznych. Identyfikację potwierdzono dla około 150 z nich. Suma stężeń tych związków kształtowała się w granicach µg/m 3. Średnie stężenie sumy LZO w samochodach S2 S5 wynosiło 1655 µg/m 3 i było wyższe, niż w przypadku samochodu S1. Liczba związków, które odpowiadały za 75% całkowitej emisji LZO wynosiła około 50 i stanowiła około 32% wszystkich związków w przypadku samochodów o tym samym wyposażeniu kabiny (S2 S5) oraz 38% w przypadku samochodu S1. Podobną zależność zaobserwowano dla związków, które stanowiły 50% całkowitej emisji LZO w kabinie samochodu. W przypadku samochodów S2 S5 liczba tych związków wynosiła około 20 i stanowiła około 12% wszystkich zidentyfikowanych związków oraz 14% w przypadku samochodu S1. Podsumowanie badań LZO w kabinach 5 samochodów przedstawiono w tabeli 4. Porównano również sumę stężeń 10 głównych zanieczyszczeń w różnych samochodach. Związki te dopowiadały za 33 42% całkowitego stężenia LZO (tabela 1, rysunek 1). Z przedstawionego porównania wynika, że 10 związków o najwyższych stężeniach, będących głównymi zanieczyszczeniami powietrza w kabinie samochodu, odpowiada za około 36% całkowitego stężenia LZO. Identyfikując 20 głównych zanieczyszczeń można określić, które związki odpowiadają za 50% całkowitej emisji LZO we wnętrzu samochodu. 1257

5 Stężenie (µg/m 3 ) Tab. 4. Podsumowanie oznaczania LZO w kabinach nowych samochodów liczba związków liczba związków odpowiedzialnych odpowiedzialnych Suma stężeń LZO Liczba związków Samochód (µg m -3 za 75% emisji LZO za 50% emisji LZO ) zidentyfikowanych / liczba związków / liczba związków (%) (%) suma stężeń 10 głównych zanieczyszczeń / suma stężeń LZO (%) S ,0 14,0 33,8 S ,7 10,3 41,8 S ,0 12,7 34,4 S ,1 11,7 37,8 S ,3 12,0 33, Nr samochodu Suma LZO 10 związków Rys. 1. Porównanie stężenia LZO w różnych egzemplarzach samochodów W tabeli 5 zamieszczono wykaz 10 związków organicznych o najwyższych stężeniach w każdym badanym samochodzie. Stwierdzono, że związki: dekan, undekan, 3-metyloheksan oraz toluen są obecne w każdym badanym samochodzie. Udział tych związków w całkowitym stężeniu LZO w badanych samochodach został przedstawiony na rysunku 2. Wśród 10 głównych zanieczyszczeń znalazły się również: tetrametylobutan w samochodach S1, S2 i S3; 2-metyloheksan w samochodach S2, S3 i S5; dodekan w samochodach S3, S4, S5. Związki te były obecne również w innych samochodach, jednak ich stężenia były niższe. Wśród głównych zanieczyszczeń znalazły się również związki, które były charakterystyczne dla każdego wnętrza. W przypadku samochodu S1 były to 3-undecen i 2,3,3-trimetylooktan; w samochodzie S2 decyloamina; w samochodzie S3 2,6-dimetylooktan i 3-okten; w przypadku samochodu S4 4-metylodekan, a w samochodzie S5 2-okten i 3,6-dimetylodekan. Tab. 5. Stężenia 10 głównych zanieczyszczeń w badanych samochodach Związek organiczny S1 S2 S3 S4 S5 (µg m -3 ) Undekan 65,0 64,8 109,2 81,6 157,8 3-metyloheksan 64,3 108,6 79,1 116,2 51,5 Heptan 62,0 106,2 78,4 111,7 54,5 Toluen 54,4 48,3 62,6 44,3 59,3 Benzen 46,4 nw nw 86,3 nw Dekan 32,6 36,1 48,0 45,7 55,7 Metylocykloheksan 28,8 nw nw 30,2 nw 1258

6 3-undecen 26,3 nw nw nw nw Tetrametylobutan 26,2 64,6 39,4 nw nw 2,3,3-trimetylooktan 25,4 nw nw nw nw 2-metyloheksan nw 81,2 59,6 nw 38,6 Dekahydronaftalen nw 30,7 nw nw 50,1 Decyloksyamina nw 30,0 nw nw nw 2,3-dimetylopentan nw 29,9 nw 31,4 nw 2,6-dimetylooktan nw nw 45,1 nw nw 3-okten nw nw 44,1 nw nw Dodekan nw nw 40,0 26,0 51,2 4-metylodekan nw nw nw 31,9 nw 2-okten nw nw nw nw 49,1 3,6-dimetylodekan nw nw nw nw 40,3 nw nie wykryto Heptan Dekan 3,0 4,9 S1 3,1 2,6 S1 S2 S2 7,8 7,4 S3 S4 S5 3,2 2,5 S3 S4 S5 4,5 2,7 Toluen Undekan 3,3 4,3 1 8,6 5,1 S1 2 S2 3, ,5 S3 S4 3,6 3,4 5 5,7 6,2 S5 Rys. 2. Procentowa zawartość wybranych związków w powietrzu badanych samochodów 2.4. Badanie zapachu w kabinach nowych samochodów Ocenę zapachu w nowych samochodach prowadzono bezpośrednio po zakończeniu pobierania próbek powietrza w celu oznaczenia LZO. Dwie przeszkolone z oceny zapachu osoby wsiadały do samochodu na siedzenia kierowcy i pasażera na kilkadziesiąt sekund. W pierwszym etapie dokonywano wstępnej oceny zapachu, biorąc pod uwagę przede wszystkim fakt, czy zapach panujący w samochodzie jest akceptowalny. Na ocenę tę wpływ miały się również składowe: 1) czy przyjemnie byłoby podróżować taki samochodem; 2) czy nie były obserwowane żadne negatywne skutki zdrowotne bezpośrednio po ocenie (na przykład podrażnienie oczu, gardła, nosa, ból głowy itp.). Kolejnym etapem badania była ocena zapachu, jego intensywności i rodzaju, w skali 6- ciopunktowej na podstawie normy VDA 270 [22]. W skali tej ocena 1 odpowiada brakowi zapachu; 2 określa zapach ledwo wyczuwalny; 3 zapach wyczuwalny, ale nie drażniący; 6 zapach nie do 1259

7 Stężenie (µg/m 3 ) Zapach (jedn. intensywności) zniesienia. Następnie opisywano słownie zapach porównując go ze znanymi, określonymi zapachami. Zestawienie opisów zapachów oraz przyznanej oceny w każdym z badanych samochodów zostało przedstawione w tabeli 6. Wyniki te stanowią średnią ocenę z ocen przyznanych przez dwie niezależne osoby oceniające. Tab. 6. Intensywność i opis zapachu w badanych samochodach Samochód Ocena zapachu Opis zapachu S1 3,0 nieprzyjemny; plastiku, ostry S2 3,0 nieprzyjemny; ciężki, śmieci S3 3,0 nieprzyjemny; stęchły, zwierząt, sierści S4 2,5 przyjemny; palonego cukru, karmelu S5 3,0 akceptowalny; kwiatów, żywności, śmieci Na podstawie przedstawionych w tabeli 6 wyników oceny zapachu, które jest badaniem subiektywnym, można stwierdzić, że nawet w samochodach o identycznym wyposażeniu panował odmienny zapach. Niejednorodność zapachu w różnych egzemplarzach samochodów miała związek z ilością i rodzajem wyemitowanych związków organicznych w każdym wnętrzu. Porównanie intensywności zapachu oraz sumy stężeń LZO (całkowita emisja LZO) zostało przedstawione na rysunku ,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0, ,0 Rys. 3. Porównanie intensywności zapachu od sumy stężeń LZO WNIOSKI Nr samochodu Suma LZO Zapach Badanie jakości powietrza wewnętrznego jest bardzo ważnym aspektem badań środowiskowych i narażenia ludzi na szkodliwe czynniki. Kabina samochodu jest uznawana za szczególny rodzaj środowiska wewnętrznego, gdzie następuje emisja i gromadzenie się substancji organicznych. Skład powietrza w różnych samochodach może różnić się pod względem jakościowym i stężeń poszczególnych związków, jednak w każdym wnętrzu samochodu są obecne lotne związki organiczne, niezależnie od materiałów zastosowanych do wyposażenia kabiny. Ponieważ nie jest to środowisko dobrze poznane, między innymi z powodu różnorodności dostępnych materiałów stosowanych do wyposażenia wnętrza kabiny oraz ich różnej konfiguracji, środowisko to powinno podlegać szczegółowym badaniom. W celu kompletnej oceny jakości powietrza w kabinie nowego samochodu, konieczne jest połączenie analitycznej techniki instrumentalnej i oznaczenie składu powietrza pod względem 1260

8 występujących w nim zanieczyszczeń wraz z oceną zapachu (metodą sensoryczną). Zastosowana metodyka, przedstawiona w pracy, pozwoliła na określenie całkowitej emisji LZO we wnętrzu każdego samochodu (suma stężeń LZO), zidentyfikowanie około 150 substancji organicznych, obecnych w każdym samochodzie oraz określenie głównych zanieczyszczeń powietrza. Na podstawie subiektywnego badania przez panel oceniający dokonano oceny zapachu, biorąc pod uwagę jego intensywność i charakterystykę. Na podstawie przeprowadzonych badań i zastosowanej metodologii możliwe jest poznanie składu powietrza w kabinie nowego samochodu z dobrą dokładnością. Praca została sfinansowana ze środków Narodowego Centrum Badań i Rozwoju w ramach projektu N R Streszczenie W pracy przedstawiono wyniki badań jakości powietrza w kabinach pięciu nowych samochodów. Ocenę jakości powietrza prowadzono na podstawie analizy lotnych związków organicznych (LZO), emitowanych przez elementy wyposażenia kabiny oraz oceny zapachu panującego w kabinie samochodu. Badaniom poddano samochody nowe w niedługim czasie po ich wyprodukowaniu. Próbki powietrza pobierano i zatężano w jednym kroku w warunkach statycznych z wykorzystaniem adsorbentów stałych, a następnie poddawano desorpcji temperaturowej i analizie metodą chromatografii gazowej z równoczesną detekcją płomieniowojonizacyjną i detekcją mas. Po zakończeniu pobierania próbek w każdym samochodzie dokonano oceny zapachu metodą sensoryczną. Zastosowana metodyka pozwoliła na określenie całkowitego stężenia LZO w każdym samochodzie, identyfikację głównych zanieczyszczeń powietrza oraz porównanie stężenia związków organicznych w różnych samochodach. Możliwe było ponadto określenie charakterystyki zapachu, obejmującą intensywność i opis rodzaju zapachu. Przedstawiono porównanie intensywności zapachu i całkowitego stężenia związków organicznych w kabinie nowego samochodu. Przedstawione sposób prowadzenia badań stanowi kompletne studium oceny jakości powietrza w kabinie nowego samochodu. Słowa kluczowe: jakość powietrza; lotne związki organiczne; zapach; kabina nowego samochodu The influence of volatile organic compounds on odour inside new cars cabins Abstract In present work the results of the air quality investigation in the cabins of five new cars is presented. Air quality assessment was carried out both on the basis of the analysis of volatile organic compounds, emitted by elements used to equip vehicle interior and odour characteristics in car cabin. New vehicles soon after their manufacturing date were under study. Air samples were collected and concentrated in one step in static conditions with the use of solid adsorbents, then thermally desorbed, and analysed by gas chromatography with simultaneous flame-ionization detection and mass detection. After sample collection odour evaluation was performed in each vehicle. Methodology applied allowed to determine total volatile organic compounds concentration, identification of the main air pollutants and comparison of the concentration of organic compounds in different vehicles. Moreover, it was possible to determine the odour characteristics, including an intensity and odour description. An intensity and total volatile organic compounds concentration comparison in each vehicle under study was presented. The research methodology presented is a completed study on air quality inside new vehicle s cabin. Keywords: air quality; volatile organic compounds; odour; new vehicle s cabin BIBLIOGRAFIA 1. Zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia r. w sprawie dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, wydzielanych przez materiały budowlane i elementy wyposażenia w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi. Monitor Polski Nr 19 (1996) Poz Ioan S., Calin S., Olfactory comfort assurance in buildings, w: Chemistry, emission control, radioactive pollution and indoor air quality. N. A. Mazzeo, InTechWeb.org Yoshida T., Matsunaga I., Tomioka K., Kumagai S., Interior air pollution in automotive cabins by volatile organic compounds diffusing from interior materials: I. Survey of 101 types of Japanese 1261

9 domestically produced cars for private use. Indoor and Built Environment 2006, nr 15,5 (str ). 4. Levin H., Building materials and indoor air quality. Occupational Medicine: State of the Art Reviews 1989, nr 4 (str ). 5. Levin H., Indoor air pollutants. Part 1: general description of pollutants, levels and standards. Ventilation Information Paper Andersson K., Bakke J. V., Bjørseth O., Bornehag C.-G., Clausen G., Hongslo J. K., Kjellman M., Kjargaard S., Levy F., Mølhave L., Skerfving S., Sundell J., TVOC and health in non-industrial indoor environments. Indoor Air 1997, nr 7 (str ). 7. Kataoka H., Ohashi Y., Mamiya T., Nami K., Saito K., Ohcho K., Takigawa T., Indoor air monitoring of volatile organic compounds and evaluation of their emission from various building materials and common products by gas chromatography-mass spectrometry. Advanced Gas Chromatography Progress in Agricultural, Biomedical and Industrial Applications. InTech Mandalakis M., Stephanou E. G., Horii Y., Kannan K., Emerging contaminants in car interiors: evaluating the impact of airborne PBDEs and PBDD/Fs. Environmental Science and Technology 2008, nr 42 (str ). 9. Weisel C. P., Automobile, bus and rail passenger air quality. HdbEnvChem 2005, nr 4, część H (str ). 10. Schlink U., Rehwagen M., Damm M., Richter M., Borte M., Herbarth O., Seasonal cycle of indoor-vocs: comparison of apartments and cities. Atmospheric Environment 2004, nr 38 (str ). 11. Klepeis N. E., Nelson W. C., Ott W. R., Robinson J. P., Tsang A. M., Switzer P., Behar J. V., Hern S. C., Engelmann W. H., The National Human Activity Pattern Survey (NHAPS): a resource for assessing exposure to environmental pollutants. Journal of Exposure Analysis and Environmental Epidemiology 2001, nr 11 (str ). 12. Zhang G. S., Li T. T., Luo M., Lin J. F., Lin Z. R., Bai Y. H., Air pollution in the microenvironment of parked new cars. Building and Environment 2008, nr 43 (str ). 13. Chan Ch. Ch., Spengler J. D., Özkaynak H., Lefkopoulou M., Commuter exposures to VOCs in Boston, Massachusetts. Journal of the Air and Waste Management Association 1991, nr 41 (str ). 14. World Health Organization. Indoor air quality: organic pollutants. EURO Reports and Studies 111. Kopenhaga Chan G. Y., Chao Ch. Y., Quantification of indoor TVOC levels from different sources in mechanically ventilated buildings. Indoor and Built Environment 2002, nr 11 (str ). 16. Zabiegała B., Organic compounds in indoor environments. Polish Journal of Environmental Studies 2006, nr 15 (str ). 17. Indoor air quality hazards of new cars. Air Quality Sciences, Inc Mølhave L., Clausen G., Berglund B., de Ceaurriz J., Kettrup A., Lindvall T., Maronni M., Pickering A. C., Risse U., Rothweiler H., Seifert B., Younes M., Total volatile organic compounds (TVOC) in indoor air quality investigations. Indoor Air 1997, nr 7 (str ). 19. Johansson I., The role of volatile organic compounds in the assessment of indoor air quality. Karolinska Institutet, Sztokholm Sakakibara K., Kaitani K., Hamada C., Sato S., Matsuo M., Analysis of odor in car cabin. JSAE Review 1999, nr 20 (str ). 21. Report No 19, EUR EN. Total volatile organic compounds (TVOC) in indoor air quality investigations. European Collaborative Action Indoor Air Quality & its Impact on Man, Luxemburg VDA 270:1992, Determination of the odour characteristics of trim materials in motor vehicles. 1262