Słowo wstępne dyrektora firmy, dr. Maxa Watkinsa

Transkrypt

1

2

3 Wstęp Słowo wstępne dyrektora firmy, dr. Maxa Watkinsa Vita (Europe) Ltd jest renomowanym światowym liderem w produkcji środków stosowanych w zwalczaniu chorób pszczół. Dysponujemy siecią blisko 50 dystrybutorów w ponad 60 krajach. Zaangażowanie firmy w ochronę zdrowia i dobrostanu pszczół znajduje swoje odzwierciedlenie w stale prowadzonych pracach badawczo-rozwojowych nad opracowywaniem nowych, innowacyjnych produktów. Współpracujemy z największymi uniwersytetami, instytutami badawczymi i agencjami rządowymi na całym świecie. W broszurze, którą oddajemy do Państwa rąk, chcielibyśmy podzielić się naszą wiedzą i doświadczeniem w zakresie ochrony zdrowia pszczół. Informacje tu zawarte dostępne są także na naszej stronie internetowej pod adresem Mam nadzieję, że ta broszura również stanowić będzie użyteczne źródło informacji, szczególnie tam, gdzie brak jest dostępu do Internetu. 1

4 Spis treści Słowo wstępne dyrektora firmy, dr. Maxa Watkinsa 1 Warroza 3 Apiguard 4 Apiguard często zadawane pytania 7 Barciak większy 9 B Zgnilec europejski, amerykański 13 Zestawy Diagnostyczne EFB & AFB 14 Nosemoza i grzybica otorbielakowa 17 Vitafeed Gold i Vitafeed Green 18 Rójka 21 Chusteczka do wabienia roju 22 WSTĘP APIGUARD B401 EFB/AFB VITAFEEDS SWARM 2

5 Warroza Roztocze rodzaju Varroa destructor (Anderson i Trueman, 2000) jest żarłocznym pasożytem. Żywi się hemolimfą zaatakowanych pszczół, powodując znaczne fizyczne szkody i umożliwiając przenoszenie zakażeń wirusowych w obrębie rodziny pszczelej. Bez interwencji człowieka zainfekowane rodziny giną w ciągu kilku lat. Na całym świecie pszczelarze tracą tysiące uli zaatakowanych przez te roztocza. Warroza to bez wątpienia najpoważniejsze zagrożenie dla zdrowia pszczoły miodnej na całym świecie. Uważa się ją powszechnie za jedną z przyczyn zespołu masowego ginięcia rodzin pszczelich (Colony Collapse Disorder, CCD). Rozpoznanie Dorosłe samice roztocza mają ciało twarde, owalne i są barwy od jasno do ciemnobrązowej. Dorosłe samce i formy rozwojowe znajdują się wyłącznie w komórkach z czerwiem zasklepionym. Roztocza wciskają się pod płytki pokrywające poszczególne segmenty odwłoka lub ukrywają się w innych trudno dostępnych miejscach na ciele dorosłych pszczół. To, w połączeniu z ich barwą i małym rozmiarem (1,1 x 1,6 mm), powoduje, że są trudne do wykrycia. Ich usuwanie podczas samooczyszczania sprawia pszczołom duże trudności, dlatego inwazję łatwo jest przeoczyć. Roztocza łatwo jest pomylić z cząsteczkami osypu i innych zanieczyszczeń ula, ścian komórek (starszych plastrów) lub drobinek propolisu. Przy bliższym przyjrzeniu się jednak widać, że tego typu drobinki mają nieregularny kształt, podczas gdy roztocza Varroa mają owalny, gładki kształt, z wyraźnie widocznymi odnóżami. Do najczęściej stosowanych metod wykrywania roztoczy należą dokładne oględziny dorosłych pszczół i czerwia; obecność roztoczy można także sprawdzać przy pomocy preparatów syntetycznych, wody z dodatkiem detergentu, eteru, cukru pudru, dymu tytoniowego lub przez zastosowanie dennicy z siatką warrozową. Zwalczanie Na świecie do zwalczania pasożyta stosuje się różne preparaty ekologiczne i chemiczne, jak również metody fizyczne. Należy stosować wyłącznie produkty zatwierdzone do zwalczania warrozy i bezwzględnie przestrzegać instrukcji na opakowaniu. Vita stosuje Zintegrowane Systemy Zwalczania Szkodników (Integrated Pest Management, IMP) i rotację metod zwalczania roztocza co 2-3 lata. Apistan jest prawdopodobnie najpowszechniej stosowanym preparatem warroabójczym. Jest łatwy w użyciu i gwarantuje niemal 100% skuteczność. Jedna aplikacja może zapobiec reinwazji w obrębie rodziny na przestrzeni dwóch pokoleń roztocza. Apiguard jest środkiem naturalnym, łatwym w użyciu i odznaczającym się dużą skutecznością. Ma postać żelu, z którego powoli uwalniana jest substancja czynna, tymol, co gwarantuje podanie prawidłowej dawki preparatu. 3

6 Naturalnie lepsze metody zwalczania warrozy Organiczny, leczenie naturalne Sprawdzona skuteczność w zwalczaniu roztoczy Varroa. Stymuluje higieniczne zachowania wśród pszczół i zapobiega powstawaniu wielu problemów zdrowotnych. Dzięki wielomiejscowemu działaniu wystąpienie odporności jest mało prawdopodobne. Łatwy w użyciu, bezpieczny, nie pozostawia wykrywalnych resztek. APIGUARD B401 EFB/AFB VITAFEEDS SWARM 4

7 Apiguard naturalna ochrona zdrowia pszczół Pszczoły często padają ofiarą chorób, pasożytów, a także chemicznych środków ochrony roślin. Pomimo regularnego stosowania różnych preparatów warroabójczych roztocze Varroa destructor pozostaje wrogiem nr 1 pszczół. W ostatnim czasie niektóre szczepy roztocza uodporniły się na niektóre substancje czynne, które do tej pory były skuteczne w walce z warrozą. W związku z tą niepokojącą sytuacją konieczne okazuje się zatem inne podejście. Apiguard to nowy środek, na bazie naturalnych składników, których działanie jest skuteczne, bezpieczne i korzystne dla rodzin pszczelich. Jest to najlepsza broń w walce przeciwko szczepom roztoczy opornym na inne preparaty warroabójcze. Apiguard, preparat warroabójczy na bazie tymolu Firma VITA (Europe) Limited (UK) opracowała i opatentowała preparat na bazie tymolu o nazwie Apiguard. Tymol jest naturalnym związkiem występującym w tymianku i niektórych rodzajach miodu, np. w miodzie lipowym. Skuteczność tymolu jako środka warroabójczego, jak również jego korzystne działanie na zdrowie i higienę rodziny pszczelej są dobrze znane. Postać żelowa preparatu pozwala na zoptymalizowanie drogi podania i działania tymolu i tym samym zwiększenie jego skuteczności w zwalczaniu warrozy. Apiguard, żel o przedłużonym uwalnianiu Praktyczne wskazówki Apiguard to opatentowany preparat na bazie tymolu, mający postać żelu o przedłużonym uwalnianiu. Żel działa ma zasadzie gąbki, której pory rozszerzają się lub zwężają w zależności od temperatury. Gdy temperatura wzrasta, zwiększa się lotność tymolu, ale pory gąbki się zwężają. Pozwała to na regulowanie uwalniania tymolu. Podwójne działanie preparatu Apiguard odznacza się podwójnym mechanizmem działania. Pierwszym z nich jest droga oddechowa - uwalniany tymol rozprzestrzenia się w ulu dzięki ruchowi skrzydeł pszczół i atakuje roztocza, które go wdychają. Dodatkowo żel jest rozprowadzany po ulu przez robotnice w drodze ich wzajemnego fizycznego kontaktu. Dzięki temu Apiguard zabija roztocza w drodze kontaktu. Należy umożliwić robotnicom dostęp do tacki. W niektórych ulach należy zostawić miejsce nad tacką, na przykład przez zastosowanie nadstawki, odwróconej pokrywy ula lub podkarmiaczki lub pustego magazynu miodowego. Tackę należy pozostawić w ulu, dopóki nie wyparuje z niej cały zapas preparatu. Należy monitorować rodzinę - czasami potrzebne może być kolejne leczenie poza sezonem. Czasami po rozpoczęciu leczenia pszczoły mogą być pobudzone jest to zjawisko nieszkodliwe i przejściowe. W trakcie leczenia zauważalny może charakterystyczny zapach tymolu. UWAGA: w przypadku niewielkich lub osłabionych rodzin i odkładów, należy stosować jedną dawkę 25 g. 5 Varroa destructor Apiguard: działanie wielomiejscowe Chemiczne akarycydy: działanie jednomiejscowe

8 Przedstawiamy Apiguard Kiedy stosować Apiguard Min +15 C Preparat najlepiej jest stosować latem, jak najszybciej po miodobraniu, gdy przeciętna temperatura w ciągu dnia nie spada poniżej 15 C. Przy wyższych temperaturach pszczoły są bardziej aktywne i lepiej rozprowadzają Apiguard po ulu. Jeżeli konieczne jest karmienie rodziny, Apiguard należy podać przed karmieniem, aby pszczoły rozprowadziły go w pierwszej kolejności. Jak stosować Apiguard Preparat nadaje się do pasiek ekologicznych zgodnie z Rozporządzeniem Rady nr 2092/91/EWG z dnia 24 czerwca 1991 r. 1. Odciągnąć pokrywę tacki z preparatem. 2. Umieścić tackę na ramkach z czerwiem. 3. Po 2 tygodniach wyjąć opróżnioną tackę i włożyć nową. 4. Leczenie trwa około 4-6 tygodni. APIGUARD B401 EFB/AFB VITAFEEDS SWARM 6

9 Apiguard często zadawane pytania 1. Czym jest Apiguard? Odp. Apiguard to preparat warroabójczy w postaci żelu o przedłużonym uwalnianiu. 2. W jaki sposób należy stosować Apiguard? Odp. Zob. instrukcje na opakowaniu lub dołączone do opakowania. Stosowanie preparatu w tackach: odciągnąć foliową pokrywkę tacki i umieścić na ramce z czerwiem, żelem do góry. Należy pozostawić odpowiednią ilość miejsca, tak aby pszczoły mogły dostać się do tacki (można do tego celu użyć nadstawki lub pustego magazynu miodowego na ramce). Zamknąć ul. Po 2 tygodniach wyjąć opróżnioną tackę i włożyć nową, postępując w ten sposób. Tackę pozostawić w ulu na 2 do 4 tygodni. Leczenie powinno łącznie trwać 6 tygodni, aby przyniosło optymalne efekty. 3. O jakiej porze dnia najlepiej stosować Apiguard? Odp. Apiguard można stosować o dowolnej porze dnia, ale najlepsze efekty uzyskuje się w godzinach popołudniowych lub wieczorem, gdy spada temperatura, a pszczoły wracają do ula. W przypadku stosowania preparatu w niższej temperaturze tempo uwalniania substancji czynnej jest wolniejsze i pszczoły mogą się przyzwyczaić do zapachu szybciej niż w przypadku zastosowania środka w wyższej temperaturze, gdy pszczoły są najbardziej aktywne. 4. Czy mogę stosować Apiguard w ulach półtora- lub dwukorpusowych? Odp. Tak, ale należy pamiętać o tym, że działanie roztoczobójcze może być nieco słabsze niż w przypadku pojedynczego korpusu gniazdowego ze względu na większą liczbę pszczół. Większość pszczół, czerwi i roztoczy znajdować się będzie w dolnym gnieździe, dlatego Apiguard należy umieszczać na ramkach w dolnym korpusie gniazdowym, a na nim drugi korpus (tzn. Apiguard powinien znajdować się między korpusami). Powtórzyć po 2 tygodniach, postępując w sposób opisany w pytaniu O jakiej porze roku powinno się stosować Apiguard? Odp. Apiguard najlepiej stosować latem lub jesienią, poza okresem pożytku. Temperatura zewnętrzna powinna wynosić co najmniej 15 C, gdyż wówczas rodzina jest aktywna. Apiguard rozprowadzany jest przez pszczoły podczas czyszczenia ula, a ta działalność pszczół jest nasilona podczas wyższych temperatur zewnętrznych. Należy unikać stosowania w okresie pożytku nektarowego, aby zapobiec zanieczyszczeniu miodu. 6. Czy Apiguard można stosować wiosną? Odp. Apiguard można stosować w okresie wiosennym, pod warunkiem że na zewnątrz panuje odpowiednio wysoka temperatura. Nie jest to jednak optymalny okres do stosowania preparatu. Tymol, będący substancją czynną leku, może czasami powodować krótkotrwałe zaprzestanie składania jajeczek przez matkę, co nie jest pożądane wczesną wiosną rodzina musi się rozrastać. W przypadku dużego porażenia warrozą w okresie wiosennym bezpieczniej jest jednak zastosować Apiguard niż dopuścić do dalszego namnażania się roztoczy. W przeciwnym razie leczenie lepiej jest odłożyć do lata. 7. Czy powinienem stosować Apiguard, gdy na ulu znajdują się magazyny miodowe? Odp. Przed zastosowaniem Apiguard zaleca się zdjęcie magazynów. Apiguard może powodować zanieczyszczenie miodu w magazynach, aczkolwiek jest to mało prawdopodobne, zwłaszcza gdy magazyny są zasklepione. Preparat może też powodować zanieczyszczenie wosku w gnieździe, a śladowe ilości preparatu mogą docierać do wosku w magazynach. W przypadku stosowania Apiguardu, gdy na ulu znajdują się magazyny, Apiguard należy umieścić bezpośrednio nad gniazdem i zapewnić pszczołom wystarczającą ilość miejsca umożliwiającą im dostawanie się do tacki i przechodzenie przez żel Czy mogę karmić pszczoły w trakcie leczenia? Odp. Tak i nie. Nie zaleca się stosowania Apiguardu i jednoczesnego karmienia pszczół, ponieważ pszczoły mogą zająć się wyłącznie przyjmowaniem pokarmu, zaniedbując roznoszenie żelu. Nie stanowi to jednak dużego ryzyka i może różnić się w zależności od rodziny. Jeżeli zatem konieczne jest jednoczesne leczenie i karmienie, warto na próbę zacząć od kilku rodzin i zobaczyć, jak pszczoły zareagują. 9. Pierwszą dawkę należy zostawić w ulu na 2 tygodnie, ale zauważyłem, że żel znika już po kilku dniach; czy powinien w takim wypadku od razu zastosować drugą dawkę? Odp. Nie, ponieważ szybkość uwalniania substancji czynnej z żelu zależy od temperatury i od zachowania danej rodziny pszczelej. Sublimacja żelu może trwać od 2 do 10 dni. Ilość żelu maleje w miarę powstawania oparów, a pszczoły, wyczuwając obecność obcego ciała, próbują je usunąć. Przy wyższych temperaturach zapach jest intensywniejszy. Pszczoły szybko odnajdują żel i usiłują go usunąć. Silne rodziny zwykle pracują szybciej niż małe lub słabe kolonie. Przy niższych temperaturach substancja czynna w żelu uwalniana jest wolniej. Robotnice nie wyczuwają go tak szybko jak przy wyższych temperaturach, w związku z czym tempo, z jakim go usuwają, jest wolniejsze. Nawet jeżeli żel wyparuje po kilku dniach, nie ma potrzeby stosowania drugiej dawki przed upływem 2 tygodni. Tymol, mimo że w tacce już nie ma żelu, pozostaje aktywny w tym czasie, ponieważ jest roznoszony przez pszczoły czyszczące ul. 10. Druga dawka żelu znika z tacki wolniej niż pierwsza dlaczego? Odp. Druga dawka zwykle pozostaje w tacce dłużej, ponieważ pszczoły przyzwyczajają się do zapachu tymolu i czyszczenie jest mniej intensywne. 11. Po 2 tygodniach w tacce pozostało jeszcze trochę żelu. Czym jest to spowodowane i co powinienem zrobić? Odp. Czasem w miarę wysychania żelu pszczoły tracą nim zainteresowanie. W takim przypadku należy opróżnić pojemnik i rozłożyć pozostały żel na płaskiej powierzchni (takiej jak węza woskowa, czy kawałek tektury o rozmiarach nie większych niż 10 x 10 cm). Jeżeli w tacce pozostała tylko niewielka ilość żelu, należy rozsmarować go na ramkach. Zostanie on usunięty przez pszczoły, co dalej przyczyni się do kontroli roztocza. Nie należy rozsypywać ani rozkładać cienkiej warstwy suchych kryształków tymolu na dużej powierzchni, ponieważ w ten sposób tymol będzie bardzo szybko uwalniany i może spowodować zakłócenie zachowania pszczół. 12. Pierwszą dawkę pozostawiłem w ulu na 2 tygodnie, a teraz powinien zastosować drugą dawkę na 2 do 4 tygodni. Co będzie, jeżeli zbiegnie się to z wystąpieniem pożytku? Odp. Jeżeli spodziewać się można wystąpienia pożytku, leczenia nie należy stosować. Jeżeli leczenie jest konieczne na przykład przed odwiedzeniem wrzosowiska, należy zastosować jedną dawkę preparatu i usunąć jego resztki przed przemieszczeniem pszczół. Drugą dawkę należy zastosować natychmiast po pożytku. Ten schemat leczenia może być mniej skuteczny od podania dwóch dawek jedna po drugiej. 13. Dlaczego osyp roztoczy w pierwszych kilku dniach po podaniu preparatu Apiguard jest o wiele mniejszy niż w przypadku Apistanu? Odp. Apistan (podobnie jak inne środki pyretroidowe) charakteryzuje się szybkim działaniem, co oznacza, że zawarta w nim substancja czynna jest szybko roznoszona w ulu przez pszczoły, a to powoduje bardzo szybki osyp roztoczy, zauważalny w ciągu 24 godzin. Działanie Apiguardu jest wolniejsze, ponieważ rozprowadzanie żelu i oparów przez pszczoły trwa dłużej. W związku z tym osyp roztoczy bezpośrednio po zastosowaniu preparatu może być mniejszy niż w przypadku syntetycznych środków pyretroidowych, ale efekty działania Apiguardu kumulują się przez cały okres leczenia.

10 14. W miejscu, w którym znajdują się moje ule, panuje bardzo wysoka temperatura, a rodziny wymagają leczenia. Czy zastosowanie Apiguardu będzie bezpieczne? Odp. W temperaturze powyżej 25 C można stosować połowę dawki preparatu i uzyskać duży osyp roztoczy. Należy zastosować dwie dawki 25 g w odstępach tygodniowych zamiast dwóch dawek 50 g co dwa tygodnie. W przypadku wysokiego stopnia porażenia czasami stosuje się trzecią dawkę 25 g. W niektórych krajach Apiguard dostępny jest już w saszetkach 25 g. W wysokich temperaturach tymol uwalniany jest szybciej,a pszczoły są bardziej aktywne i szybciej roznoszą preparat w ulu. Dzięki temu skuteczność leczenia jest zwiększona, a stosowane dawki mogą być mniejsze. Należy zadbać o to, aby wylotek ula nie był zablokowany i aby opary tymolu mogły się ulatniać. 15. Pszczoły tworzą brodę przy wylotku. Czy to oznacza, że Apiguard im szkodzi? Odp. Pszczoły często tworzą tzw. brody, gdy wewnątrz ula panuje zbyt wysoka temperatura. Brody mogą także powstawać w wysokich temperaturach otoczenia po pierwszym zastosowaniu Apiguardu, ponieważ pszczoły nie są jeszcze przyzwyczajone do oparów, które mogą bardzo nagromadzić się w ulu przy wysokich temperaturach. Takie zachowania mają zwykle charakter przejściowy i pszczoły wracają do ula. Ucieczki pszczół z uli zdarzają się wyjątkowo rzadko. 16. Chcę zastosować Apiguard do leczenia odkładu. Jaką dawkę powinien zastosować? Odp. Do leczenia odkładów lub niewielkich/słabych rodzin należy stosować jedną dawkę 25 g nie więcej. W przypadku małych odkładów dawkę należy zmniejszyć o połowę (ok. 12,5 g). Małe (tj. nie więcej niż 5 ramek) lub słabe rodziny mogą nie tolerować dawek 50 g, i czerw może być usuwany przez robotnice. Jeżeli do tego dojdzie, należy usunąć preparat z ula. 17. Zastosowałem Apiguard wiosną i teraz rodzina wydaje się bardzo mała, dlaczego? Odp. Być może matka przestała na jakiś czas składać jajeczka. Nie zdarza się to często, a nawet jeżeli to nastąpi, ma to zwykle charakter przejściowy. Matka zacznie na nowo składać jajeczka, gdy zapach tymolu zacznie znikać, czyli po około 3 tygodniach. Nie ma to szkodliwego wpływu na rodzinę ani na matkę. 18. Jaki stopień kontroli warrozy uzyskam dzięki zastosowaniu Apiguardu? Odp. Działanie Apiguardu jest często porównywalne z efektami uzyskiwanymi przy zastosowaniu Apistanu lub Bayvarolu, aczkolwiek można się spodziewać nieco mniejszej skuteczności, w zakresie 85-95%. Po tysiącach zastosowań przeciętną skuteczność szacuje się na 93%. Skuteczność jest większa przy wyższych temperaturach, do 40 C. 19. Dlaczego miałbym stosować Apiguard, jeżeli odznacza się on mniejszą skutecznością niż Apistan czy Bayvarol? Odp. Na wielu obszarach istnieją szczepy warrozy odporne na środki pyretroidowe (czyli czynne składniki Apistanu i Bayvarolu). Preparaty te mogą na tych obszarach nie być skuteczne, dlatego należy stosować inną formę leczenia. Mechanizm działania Apiguardu różni się od tego, jakim odznaczają się preparaty pyretroidowe i jest skuteczny w zwalczaniu roztoczy opornych na pyretroidy. Tam, gdzie roztocza oporne na pyretroidy jeszcze nie dominują, warto stosować rotację form leczenia, tj. naprzemiennie stosować środki pyretroidowe i Apiguard. Apiguard stanowi skuteczną, alternatywną metodę leczenia, zarejestrowaną w leczeniu chorób pszczoły miodnej w wielu krajach. 20. Czy mogę jednocześnie stosować Apiguard i Apistan? Odp. Tak, ale wiązałoby się to z niepotrzebnymi wydatkami i nie przynosiło realnych korzyści. Lepiej jest stosować te środki osobno. 21. Czy roztocza Varroa destructor są oporne na tymol? Odp. W tej chwili nie. Pyretroidy i inne konwencjonalne pestycydy oddziałują na specyficzne kanały sodowe komórek nerwowych roztoczy lub owadów, powodując ich śmierć. Dostosowanie fizjologii (na przestrzeni lat) i nabycie odporności na dany środek jest rzeczą stosunkowo łatwą. Mechanizm działania tymolu jest inny. Jako środek powodujący denaturację białka przenika on przez błony komórkowe i powoduje zmiany w procesach komórkowych. Mechanizm działania jest bardzo ogólny, raczej niż specyficzny. W związku z tym modyfikacja fizjologii przez roztocza i uodpornienie na tymol powinny być trudniejsze niż w przypadku preparatów o bardziej specyficznym mechanizmie działania. Vita cały czas monitoruje populację roztoczy w Europie i jak dotąd nie stwierdziliśmy oporności na ten preparat. Takie uodpornienie nie jest niemożliwe, ale jest bez wątpienia mniej prawdopodobne niż w przypadku środków o specyficznym działaniu. 22.Czy mogę stosować Apiguard w ulu dennicą siatkową? Odp. Opary tymolu są cięższe od powietrza i w przypadku siatkowej dennicy można oczekiwać, że leczenie w dużej mierze byłoby bezcelowe. Brak jest jednak na to wyraźnych dowodów. Radzimy zamykać siatkowe dennice lub umieszczać na nich tackę do zbierania roztoczy podczas leczenia, a następnie ponownie je otwierać. Jest to jednak kwestia indywidualnych preferencji. W trakcie leczenia nie należy zamykać wejścia do ula. 23. Dlaczego Apiguard ma postać żelu? Dlaczego nie mogę używać tymolu w czystej postaci? Odp. Tymol jest skutecznym środkiem szkodnikobójczym, ale jego zastosowanie w postaci kryształków lub proszku może być trudne lub wręcz niebezpieczne, a stopień kontroli warrozy może być niejednolity. W niskich temperaturach sublimacja kryształków tymolu jest za wolna i nie uzyskuje się odpowiedniej kontroli roztoczy, z kolei w wysokich temperaturach sublimacja następuje zbyt szybko, powodując ucieczkę pszczół z ula, a często nawet śmierć czerwia. Dlatego właśnie opracowano żel, pozwalający na stopniowe uwalnianie tymolu, dzięki czemu pszczoły mają czas na przyzwyczajenie się do tymolu w niskim stężeniu, zanim wzrośnie on do poziomu śmiertelnego dla roztoczy. Stosowany zgodnie z instrukcjami Apiguard jest bezpieczny dla pszczół i czerwia. 24. Jak należy przechowywać Apiguard? Odp. Apiguard powinno się przechowywać z daleka od bezpośredniego działania promieni słonecznych i wysokich temperatur, najlepiej w temperaturze poniżej 30 C. Żel zaczyna się dzielić na fazę stałą i płynną w temperaturze około 38 C i nawet po wymieszaniu może nie odzyskać swojej pierwotnej jakości. Gdy to nastąpi, efektów leczenia nie można gwarantować. W związku z tym w wysokich temperaturach preparatu nie należy przechowywać z tyłu pojazdu służącego do transportu pszczół otoczenia przez dłużej niż jest to konieczne. Temperatura podczas transportu i magazynowania produktu nie powinna przekraczać 30 C. 25. Gdzie mogę otrzymać więcej informacji? Odp. Więcej informacji na temat preparatu Apiguard znaleźć można na naszej stronie pod adresem Informacji udzielają także lokalni dystrybutorzy, których dane kontaktowe podane są na tej stronie. 8 APIGUARD B401 EFB/AFB VITAFEEDS SWARM

11 Barciak większy Szacuje się, że w samych tylko Stanach Zjednoczonych barciak większy (Galleria mellonella) powoduje co roku szkody wartości powyżej 5 mln dolarów. Dorosły osobnik ma szarobrązowe ubarwienie skrzydeł, których rozpiętość sięga 3 cm. Dorosłe samice, po przedostaniu się do ula, składają jaja bezpośrednio na plastrach. Larwy żerują na wosku, pyłku, a także, w przypadku dużej ilości larw, na czerwiu gospodarza. Larwy barciaka żerują na zanieczyszczeniach w plastrach i preferują plastry stare. Rzadko atakują węzy, ale w przypadku zasklepionego w komórkach miodu, gąsienice drążą chodniki tuż pod zasklepami, co powoduje wyciekanie zebranego miodu i sprawia, że miód traci na atrakcyjności. W zdrowych rodzinach liczebność barciaka jest kontrolowana, natomiast w słabych rodzinach, porzuconych ulach lub magazynowanych ramkach dochodzi do eksplozji populacji tego szkodnika. W takich przypadkach można go obserwować we wszystkich czterech postaciach rozwojowych, wzdłuż chodników z przędzy na plastrach wraz z ciemnymi odchodami. Bardzo szybko na dennicy pozostają jedynie resztki plastra i pozostałości kokonów. Po inwazji motylicy niewiele pozostaje z plastra. Kontrola w magazynowanym plastrze Wyjmowanie z ula i magazynowanie odciągniętych plastrów (zwłaszcza przy wyższych temperaturach) wiąże się ze zwiększonym niebezpieczeństwem inwazji. Zabezpieczanie plastra przy użyciu plastikowej torby nie zawsze jest skuteczne, ponieważ jajeczka mogą już być w nim obecne. Podobnie przechowywanie na zewnątrz jest skuteczne jedynie wówczas, gdy temperatury utrzymują się na poziomie poniżej zera przez cały okres magazynowania. Naturalnie występujące bakterie Bacillus thuringiensis stanowią bardzo skuteczną broń w walce z barciakiem. Preparat B401 (znany też pod nazwą Certain) to skoncentrowany roztwór tej bakterii, odznaczający się niemal 100% skutecznością. 9

12 Naturalny sposób eliminacji barciaka B401 to skoncentrowany roztwór bakterii Bacillus thuringiensis. B401 odznacza się 100% skutecznością w zwalczaniu barciaka większego. Jedna aplikacja preparatu B401 zapewnia ochronę ramek aż do następnego sezonu. B401 nie pozostawia resztek w wosku ani miodzie. B401 to produkt przyjazny dla środowiska. B401 EFB/AFB VITAFEEDS SWARM 10

13 Kiedy stosować B401 Po miodobraniu, gdy ramki są magazynowane. Ochrona będzie skuteczna do momentu włożenia ramek z powrotem do ula w następnym sezonie. W pustych ulach lub ulach wabikach. Preparat B401 zabija jedynie młode larwy barciaka i należy go stosować profilaktycznie, zanim dojdzie do inwazji plastra. Sposób przygotowania preparatu B401 Substancją czynną preparatu B401 są przetrwalniki bakterii B. thuringiensis. Preparat należy rozcieńczyć w wodzie do 5% (w stosunku 1:19). Przed wlaniem zawartości butelki do wody należy mocno butelką wstrząsnąć. Po rozcieńczeniu roztwór należy zużyć tego samego dnia, dlatego przed jego sporządzeniem należy obliczyć ilość roztworu potrzebną do danej liczby ramek. Ilość roztworu Dla uzyskania prawie 100% skuteczności należy stosować 1,5 ml roztworu na 10 cm2 plastra, po obu stronach ramki. Poniższa tabelka powinna ułatwić obliczanie potrzebnej ilości roztworu. Rodzaj ramki Liczba ramek leczonych przy użyciu 120 ml preparatu B401 Dadant gniazda pszczele 50/70 Dadant nadstawki 100/150 Langstroth 70/100 11

14 Jak stosować B401 Przed użyciem mocno wstrząsnąć dla uzyskania jednolitej mieszaniny. Przy użyciu spryskiwacza rozpryskać roztwór równomiernie po obu stronach plastra. Przed magazynowaniem pozostawić ramki do wyschnięcia w pomieszczeniu z dobrą wentylacją, aby zapobiec powstawaniu pleśni. Przechowywanie Przechowywać w temperaturze pomiędzy 5 a 20 C. Produkt przechowywany w chłodnym miejscu (w temperaturze poniżej 12 C) i w nieotwartym pojemniku, zachowuje przydatność do użycia przez kilka lat. Bezpieczeństwo stosowania preparatu B401 B401 nie pozostawia resztek w wosku ani miodzie, w przeciwieństwie do para-dichlorobenzenu, który jest produktem toksycznym i niedopuszczonym w Wielkiej Brytanii do stosowania w rolnictwie. B401 jest nieszkodliwy dla larw pszczelich ani dla dorosłych pszczół. Odmiana aizawai (serotyp 7), która obecna jest w preparacie B401, jest jedyną odmianą bakterii Bacillus thuringiensis gwarantującą tak dużą skuteczność przeciwko motylicy. Niektóre z innych odmian tej bakterii są toksyczne dla ludzi i pszczół. Photo: Pierre-Paul Merck Photo: Pierre-Paul Merck B401 dostępny jest w butelkach o pojemności 120 ml (10-15 magazynów miodowych w ulach Dadanta) lub w butelkach o poj. 1 l ( nadstawek w ulach Dadanta). Preparat jest do nabycia u sprzedawców artykułów pszczelarskich. Preparat nadaje się do pasiek ekologicznych zgodnie z Rozporządzeniem Rady nr 2092/91/EWG z dnia 24 czerwca 1991 r. B401 produkowany jest przez Vita-Swarm. B401 EFB/AFB VITAFEEDS SWARM 12

15 Zgnilec europejski, amerykański Zgnilec amerykański (AFB) to jedna z najpoważniejszych chorób bakteryjnych czerwiu wywołana przez laseczkę larwy (Paenibacillus larvae). Zgnilec amerykański może pojawić się w pasiece i rozprzestrzenić w szybkim tempie. Jeśli nie zastosuje się leczenia, w krótkim czasie choroba może doprowadzić do śmierci całego ula. Zgnilec europejski (EFB) (pot. kiślica) to również poważna choroba bakteryjna dotycząca czerwiu wywołana przez ziarniaka (Melissococcus pluton). Jego występowanie widocznie wzrasta, co sprawia, że w środowisku pszczelarzy wzrasta potrzeba zwalczania tej groźnej choroby. Zgnilec europejski jest czasem postrzegany jako choroba mniej niebezpieczna niż zgnilec amerykański. Obie odmiany są także często mylone lub błędnie diagnozowane. W Wielkiej Brytanii około 50% kolonii zakażonych zgnilcem europejskim jest corocznie niszczonych. Straty ponoszone przez pszczelarzy są spowodowane zastojem zainfekowanych pasiek (w niektórych przypadkach nawet przez lata), straty plonów miodnych, utraty umów zapylania i sprzedaży pszczół. Jest niezwykle ważne, aby wykryć zgnilca jak najszybciej, trafnie rozróżnić między zgnilcem europejskim (EFB) i amerykańskim (AFB), co może być czasem trudne. Kluczową różnicą między odmianami AFB i EFB jest to, iż obumarłe larwy zgnilca europejskiego nie rozciągają się, np. przy nacisku zapałką lub podobnym przyrządem. Larwy zakażone zgnilcem amerykańskim obumierają w późnym stadium. Obumarłe larwy podczas rozpadu stają się galaretowate. Zestawy diagnostyczne Vita AFB/EFB (Vita Diagnostic Kits) są istotnym narzędziem pozwalającym każdemu pszczelarzowi przetestować swoje ule z momentem pierwszych podejrzeń obecności AFB lub EFB. Wynik dostępny jest w przeciągu zaledwie trzech minut z ponad 98% dokładnością. 13

16 EFB AFB LECZENIE Niezwykle ważne jest jak najszybsze wykrycie EFB i AFB, aby zapobiec dalszemu rozprzestrzenianiu się choroby na zdrowe rodziny. Dwa szybkie i skuteczne zestawy diagnostyczne zostały opracowane dla Vita (Europe) Ltd. przez Central Science Laboratory (Wielka Brytania), by umożliwić każdemu pszczelarzowi przetestowanie swoich uli na wypadek podejrzeń obecności zgnilca. Zestawy diagnostyczne VITA do wczesnego wykrywania ZGNILCA EUROPEJSKIEGO & ZGNILCA AMERYKAŃSKIEGO Zestawy diagnostyczne VITA dają rezultat już po trzech minutach a wynik podawany jest z ponad 98% dokładnością. TEST 3minute EFB/AFB VITAFEEDS SWARM 14

17 Zgnilec europejski i amerykański może mieć bardzo poważne konsekwencje dla twoich pszczół i pobliskich pasiek. Szybkie i trafne wykrycie tych chorób jest kluczowe dla zmniejszenia straty i zniszczeń. PROBLEM We wczesnym etapie choroby, zgnilce amerykański i europejski mogą być łatwo ze sobą mylone, jak również z innymi chorobami występującymi w ulach. Sposób wczesnego wykrywania przyczyny choroby pozwala na wczesne działanie i zapobieganie dalszemu rozprzestrzenianiu. Wczesne wykrycie jest niezbędne, ponieważ tylko jedna zainfekowana komórka może prowadzić do zniszczenia całej pasieki. ZGNILEC AMERYKAŃSKI Zgnilec amerykański (AFB) jest bakteryjną chorobą zakaźną wywołaną przez laseczkę larwy (Paenibacillus larvae). Jest najbardziej destrukcyjną i powszechną z chorób czerwiu pszczół. Zgnilec amerykański rozprzestrzenia się szybko w rodzinach. W przypadku zlekceważenia jego objawów, dochodzi do zakażenia zdrowych rodzin w tej samej pasiece jak i w innych w pobliżu. ZGNILEC EUROPEJSKI Zgnilec europejski (EFB) jest chorobą bakteryjną czerwiu spowodowaną kilkoma czynnikami, z których główną jest bakteria ziarniaka (Melissococcus plutonius). Występuje najczęściej wiosną lub wczesnym latem podczas wychowu czerwiu a jej wystąpienie w dużej mierze spowodowane jest warunkami klimatycznymi i brakiem pożytku. Objawy mogą być różne, co sprawia że trudno jest określić zgnilca europejskiego z całą pewnością. Często, objawy znikają z chwilą pojawienia się pożytku. Jednakże zgnilec może poważnie wpłynąć na rozwój czerwiu i musi być zdiagnozowany w rodzinie tak szybko jak to możliwe. ROZWIĄZANIE - ZESTAWY DIAGNOSTYCZNE VITA EFB&AFB Zestawy diagnostyczne Vita są przeznaczone do wykrywania ziarniaka (Melissococcus plutonius) lub laseczki larwy (Paenibacillus larvae). Diagnoza trwa zaledwie trzy minuty i potwierdza wynik z ponad 98% dokładnością. Zestawy są bardzo proste w użyciu i nie wymagają wysyłania próbek do laboratorium. Każdy może korzystać z zestawów diagnostycznych Vita w celu potwierdzenia lub rozwiania ewentualnych podejrzeń wystąpienia zakażenia. Zestawy zostały opracowane we współpracy z Central Science Laboratory (Wielka Brytania). Oparte są na technologii podobnej do domowych testów ciążowych i reagują specyficznie na przeciwciała związane z patogenami zgnilca amerykańskiego lub europejskiego występującymi wśród pszczół. Zestawy diagnostyczne Vita są rygorystycznie testowane. Zostały zatwierdzone w National Bee Unit of Central Science Laboratory oraz w innych instytutach międzynarodowych. Umożliwiają każdemu pszczelarzowi przetestowanie swoich uli na wypadek podejrzeń, co do obecności zgnilca europejskiego lub amerykańskiego w pasiece. Zestawy są także idealnym narzędziem w szkoleniach ekspertów z zakresu pszczelarstwa. 15

18 INSTRUKCJA OBSŁUGI 1. W celu uzyskania najlepszych wyników wybierz maksymalnie trzy larwy za pomocą załączonej szpatułki i umieść w butelce z ekstraktem. WAŻNE: Zestaw EFB (badanie zgnilca europejskiego): najlepiej wyodrębnić larwy młode, ponieważ w starszych larwach inne czynniki mogą maskować przeciwciała uwolnione przez ziarniaka (Melissococcus plutonius). Zestaw AFB (badanie zgnilca amerykańskiego): wybierz larwy z objawami, co do których jest wyraźne podejrzenie choroby. Młode larwy mogą dawać stężenie poniżej poziomu wykrywalności. 2. Wytrząśnij energicznie buteleczką przez około 20 sekund, aż do dokładnego wymieszania próbki z roztworem. Następnie za pomocą załączone pipety pobierz próbkę z butelki. 3. Dwie (AFB) lub trzy (EFB) krople wyciśnij do otworu w teście diagnostycznym. 4. Po około trzech minutach linia kontrolna (oznaczona C) pojawi się i rezultat może zostać odczytany. INTERPRETACJA WYNIKÓW Po upływie 3 minut, linia kontrolna powinna być wyraźnie widoczna w oknie wyniku testu diagnostycznego. Wynik pozytywny (pokazują się dwie linie testu i kontroli, zobacz schemat poniżej) wskazuje, że obecny jest czynnik chorobotwórczy w próbce. Wynik negatywny (pokazuje się tylko linia kontroli, nie testowa) wskazuje, że czynnik chorobotwórczy nie został wykryty w badanej próbce. Jeśli linia testowa T będzie widoczna, nawet słabo, to stanowi to wynik pozytywny i wskazuje na obecność zgnilca amerykańskiego lub europejskiego. Należy zwrócić uwagę, iż ujemny wynik z zestawu AFB nie wyklucza możliwości obecności EFB. Odpowiedni zestaw należy stosować w zależności od podejrzewanej choroby. Podobnie jak w przypadku diagnostyki, ujemna reakcja nie musi oznaczać, że jest brak czynników chorobotwórczych. Słaba linia lub jej brak może oznaczać niskie stężenie ciał obcych lub niedawne zakażenie. W razie wątpliwości, należy powtórzyć test przy użyciu nowego zestawu lub powtórzyć za kilka dni. POSITIVE T C NEGATIVE T C EFB/AFB VITAFEEDS SWARM 16

19 Nosemoza Nosemoza jest chorobą pszczół wywoływaną przez pasożyty Nosema apis i Nosema cerenae. Objawem nosemozy jest biegunka. Choroba może w konsekwencji prowadzić do mniejszych zbiorów miodu, większego osypu zimowego, skrócenia długości życia pszczół i zwiększonej podatności na cichą wymianę matki. W okresie wiosennym, w miarę wzrastania temperatury otoczenia, pszczoły zaczynają opuszczać ul i wydalać kał na zewnątrz, dzięki czemu stopień zarażenia w ulu spada i rodziny często wracają do zdrowia w okresie letnim (aczkolwiek ich stan zdrowia nie dorównuje rodzinom, które uniknęły zakażenia). Oprócz dobrych metod hodowlanych takich jak eliminowanie czynników wywołujących stres u pszczół i zapewnianie im odpowiednich składników odżywczych, jedyną dostępną obecnie formą leczenia jest antybiotyk o nazwie fumagilina. Niektórzy pszczelarze zaprzestali jednak jej stosowania, ponieważ rodziny rozrastały się za szybko, co uniemożliwiało zwalczanie rójki. Produkt ten został wycofany ze sprzedaży w wielu krajach z powodu szkodliwego działania pozostałości antybiotyku w miodzie. Nową formą leczenia jest preparat VitaFeed Gold, naturalny biostymulant, gwarantujący kontrolowany rozwój czerwia, stymulujący rozwój rodzin i charakteryzujący się dużą skutecznością w leczeniu nosemozy. VitaFeed Gold nie zawiera antybiotyków i nie pozostawia szkodliwych śladów. Grzybica otorbielakowa Grzybicę otorbielakową wywołują zarodniki Ascophaera apis, tworzące grzybnie w zasklepionych komórkach, stopniowo pokrywając wszystkie larwy i nabierając wyglądu białego kożuszka. Rozpoznanie Martwe czerwie kurczą się i wysychają, upodabniając się do białych lub ciemnoszarych mumii o konsystencji kredy. Ramki o dużym stopniu zakażenia w charakterystyczny sposób grzechoczą, a ponadto w zasklepach można zaobserwować otwory (wygryzione przez pszczoły celu usunięcia zmumifikowanego czerwia). Te mumie znaleźć można w pobliżu otworu wylotowego ula zainfekowanych rodzin. Leczenie Brak jest w tej chwili komercyjnych leków zarejestrowanych do leczenia tej choroby. Preparat VitaFeed Green (naturalny biostymulant idealnie nadający się do wzmacniania rodzin pszczelich) skutecznie zmniejsza częstotliwość zakażeń. 17

20 Wzbogacone płynne odżywki dla pszczół Dostępne w butelkach o poj. 250 ml (5 aplikacji) lub w butelce 1 l, zawierającej dawki dla 20 rodzin pszczelich. VFGold silnie stymuluje rozwój rodzin pszczelich. Preparat jest prosty i bardzo bezpieczny w użyciu. VFGold nie pozostawia śladów w miodzie. Preparat jest produkowany na bazie naturalnego wyciągu z buraków i melasy. Nie zawiera antybiotyków. Jest to naturalny biostymulant bogaty w składniki odżywcze. VFGreen stymuluje rozwój rodzin pszczelich. Odznacza się szerokim zakresem działania grzybobójczym, bakteriobójczym, przeciwutleniającym oraz warroabójczym. Preparat jest produkowany na bazie olejków eterycznych: orzecha włoskiego, tymianku, majeranku i lebiodki pospolitej. VFGreen idealnie nadaje się do wzmacniania rodzin pszczelich w przygotowaniu do zimy, a także do poprawiania ich kondycji w okresie wiosennym. VITAFEEDS SWARM 18

21 Sposób użycia Przygotować 10% roztwór preparatu VITA FEED GOLD w syropie cukrowym (50% wody i 50% sacharozy), np. 100 ml preparatu VITA FEED GOLD w 900 ml syropu. Przy użyciu dużej strzykawki rozpryskać roztwór nad pszczołami w uliczkach, stosując 100 ml na każdą rodzinę. Dawkę należy stosować 5 razy; jedną dawkę podawać co drugi dzień, przez 9 dni. Preparat należy stosować jesienią, po ostatnim miodobraniu lub wiosną przed pierwszym oblotem. Odżywka VFGold jest szczególnie skuteczna w przypadku rodzin zaatakowanych przez nosemozę: bardzo duże zmniejszenie liczby sporowców Nosema zwiększenie populacji pszczół kontrolowany przyrost ilości czerwia. Liczebność pszczół w rodzinie po 12 dniach - leczenie wiosną lub jesienią Wzrost procentowy WIOSNA Czerw JESIEŃ WIOSNA Osobniki dorosłe JESIEŃ Preparat kontrolny Fumadil B VFGold Obecność sporowców Nosema po 12 dniach - leczenie wiosną lub jesienią Wzrost procentowy WIOSNA JESIEŃ Preparat kontrolny Fumadil B VFGold

22 Innowacyjne metody ochrony zdrowia pszczół VFGreen to naturalny produkt bogaty w składniki odżywcze. VFGreen zapewnia dodatkową naturalną ochronę rodzinie pszczelej i dostarcza jej energii. Nadaje się do stosowania przez cały rok. Odżywka VFGreen jest najbardziej skuteczna, gdy podaje się ją w okresie letnim. Sposób użycia Przygotować 1% roztwór preparatu VITA FEED GREEN w syropie cukrowym (50% wody i 50% sacharozy) lub w cieście miodowo-cukrowym, np. 10 ml preparatu VITA FEED GREEN w 990 ml syropu. Syrop: syrop należy podawać w podkarmiaczce. Stosować 3 do 5 litrów mieszaniny. Ciasto: ciasto umieścić na ramkach. Stosować 3 do 5 litrów ciasta. VITAFEEDS SWARM 20

23 Rójka Rodziny pszczoły miodnej rozmnażają się w drodze dzielenia się, czyli rójki. Proces ten trwa zwykle dwa do trzech tygodni w okresie wiosennym. Matka opuszcza ul, zabierając ze sobą z mniej więcej połowę robotnic; tak powstały rój może liczyć nawet kilkadziesiąt tysięcy osobników. Do rojenia dochodzi zwykle w sytuacji szybkiego rozwoju rodziny, gdy panuje nadmiar młodych robotnic i istnieją duże zapasy miodu. Rój opuszczający gniazdo zabiera ze sobą zapas miodu, co, z punktu widzenia, jest niepożądane. Rojenie stanowi naturalne zjawisko umożliwiające wymianę matki; może być ono także wywołane przez brak wystarczającej ilości miejsca w ulu lub czynniki stresogenne takie jak obecność pasożytów czy choroby. Zwalczanie rójki Pszczelarze stosują różne techniki w celu zapobiegania ucieczkom z ula, takie jak wyjmowanie ramek z plastrami czerwia lub wytrząsanie pszczół pakietowych (pszczoły rzadko tworzą rójkę, gdy zauważą spadek populacji lub zasobów). Można także stosować sztuczne rozdzielanie uli. Inną metodą zapobiegania ucieczce roju jest przycięcie jednego skrzydła matki. Ponieważ matka nie jest w stanie latać, łatwo jest uchwycić czekający na matkę przy wyjściu z ula rój. Chwytanie roju Nowo powstały rój często daje się łatwo złapać do rojnicy lub pustej transportówki (ewentualnie z jedną ramką w środku). Bardziej osiadły rój można zebrać do rojnicy, trzymając ją nad rojem i stosując niewielkie ilości dymu. Pszczoły można też zebrać do rojnicy przy użyciu specjalnego urządzenia działającego na zasadzie pompki ssącej lub spryskiwać roztworem cukru i strącać do rojnicy lub skrzynki. Najłatwiejszym sposobem na schwytanie obcego lub własnego roju jest zastosowanie wabika, takiego jak chusteczka Vita Swarm Attractant Wipe, którą można przetrzeć rojnicę lub którą można w niej zawiesić. Taka przynęta jest bardzo skuteczna w wabieniu pszczół. Środki ostrożności przy chwytaniu rojów Jeżeli nie zna się pochodzenia zbiegłego roju, warto jest pozwolić pszczołom na odciągnięcie plastra i składowanie w nim transportowanego miodu, a następnie usunąć ten plaster z ula względów higienicznych. Pomoże to także zapobiec przenoszeniu chorób przez obcy rój. 21

24 SWARM Attractant Wipe Chusteczka do wabienia roju Chusteczki pakowane są w małe saszetki i nasączone olejkami eterycznymi na bazie roślin. Aby aktywować chusteczkę, saszetkę należy przekłuć i zawiesić w pustym ulu, rojnicy lub innym odpowiednim pojemniku. Można nią także przetrzeć wewnętrzne powierzchnie pojemnika. Chusteczki można przechowywać w lodówce przez około 2 lat. Po otwarciu wabiki zachowują skuteczność przez okres do 10 dni (w zależności od temperatury otoczenia). Sposób użycia Saszetkę nadedrzeć lub przekłuć i zawiesić w dogodnym miejscu (na przykład na drzewie lub słupie) lub tuż przy wylocie ula wabika. Wabiki należy rozmieszczać w pasiece w odstępach nie większych niż 50 m. Po otwarciu saszetka zachowuje skuteczność przez okres do 2 tygodni, w zależności od warunków atmosferycznych (w wyższych temperaturach substancje wabiące szybciej się ulatniają). Utylizacja Po użyciu saszetki wraz z zawartością należy usunąć w sposób zgodny z obowiązującymi przepisami. Zużyte saszetki można usuwać wraz z domowymi odpadami. GTHBK PL 11/12 Przydatne wskazówki 1. Optymalna wysokość do zawieszania chusteczek to 180 cm do 2 m nad ziemią. 2. Jeżeli używa się ula wabika, otwartą saszetkę należy przymocować do pustego plastra po czerwiu. 3. Wejście do ula wabika lub skrzynki powinno być skierowane na południe (na półkuli północnej) lub na północ (na półkuli południowej). 4. Skuteczność działania saszetek można zwiększyć poprzez zanurzenie dolnej części saszetki w roztopionym wosku należy jednak przy tym zachować ostrożność, ponieważ roztopiony wosk może powodować poparzenia. Dr Max Watkins, dyrektor firmy Vita (Europe) Limited: Ta nowa przynęta na roje bez wątpienia okaże się bardzo przydatna dla pszczelarzy. Nasze chusteczki służą do wabienia przelatujących rojów oraz rojów wiszących w drzewach i innych trudno dostępnych miejscach i ułatwia zbieranie pszczół do rojnic lub skrzynek. Chusteczki mogą być także przydatne w zapobieganiu ucieczkom pszczół z pasiek, jeżeli zawiesi się je w ulu wabiku. Pszczelarze są zwykle bardzo pomysłowi, dlatego nie wątpię, że wkrótce ten produkt znajdzie wiele nowych zastosowań! 22 SWARM

25 THIS PAGE IS FOR ARTWORK TRACKING & DOES NOT PRINT Product name: Product Reference No. Country/countries for submission Language Type of Artwork: Date of first draft: Date of this proof: Minimum Copy SIze Reason for change or creation: Your Guide to Healthy Bees GTHBK PL 11/12 Poland Polish A5 brochure 24 pages 911/ /12/2012 5pt New Artwork Version Approved? Date: