PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH ORAZ METODYKAPOSTĘPOWANIA PRZY KONSERWACJI BRAMY BOCZNE I FURTY Z FRAGMENTAMI OGRODZENIA.

Transkrypt

1 PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH ORAZ METODYKAPOSTĘPOWANIA PRZY KONSERWACJI elementów metalowych ZABYTKOWEGO XIX WIECZNEGO ZESPOŁU BRAM I FRAGMENTÓW OGRODZENIA ŚLASKIEGO OGRODU ZOOLOGICZNEGO BRAMY BOCZNE I FURTY Z FRAGMENTAMI OGRODZENIA. autor: mgr inż. Piotr Sworzeń KATOWICE 2011

2 SPIS TREŚCI 1.Stan zachowania- opis 2.Program prac konserwatorskich 3. Zalecenia i Metodyka prac konserwatorskich 4.Obliczenie zasadniczych wielkości powierzchni, ilości koniecznych materiałów i liczby detali do rekonstrukcji dla określenia wartości kosztorysowej całości prac. 5.Dokumentacja Fotograficzna - 2 -

3 1.Stan zachowania 1.1OPIS OBIEKTÓW Brama główna dwu skrzydłowa wraz z furtami jednoskrzydłowymi, bramami bocznymi dwuskrzydłowymi wzmocnionymi podwójnymi stalowymi wolutowymi przyporami oraz zespołem 26 przęseł, stanowiła pierwotnie element kompozycji założenia pałacowo ogrodowego w Neudeck- Świerklańcu, powstałego w latach siedemdziesiątych XIX wieku. W lokalizacji pierwotnej rozplanowanie ogrodzenia w dużym stopniu odbiegało od obecnego i było znacznie większe, stąd pozostałe przęsła i ażurowe słupy odpowiednio zubożone wykorzystano przy realizacji około roku 1958 w zespołach bramnych w zachodnim i wschodnim odcinku ogrodzenia Ogrodu Zoologicznego. Elementy ogrodzenia zostały wykonane z kształtowników stalowych walcowanych, w zachodnim i wschodnim odcinku ogrodzenia ozdoby wykonane z żeliwa w technice odlewniczej nie występują.. Do łączenia elementów zastosowano kołki stalowe, połączenia śrubowe, spawanie- to głównie przy późniejszych naprawach i przeróbkach. 1.2 STAN ZACHOWANIA ELEMENTÓW METALOWYCH ZESPOŁÓW BRAM W ZACHODNIM I WSCHODNIM ODCINKU OGRODZENIA Obecnie obiekt wykazuje znaczny stopień zniszczenia powłok zabezpieczających oraz elementów mocowania zamków.w wielu miejscach występują nawarstwienia produktów korozji, szczególnie w dolnych partiach na styku z podłożem. Destrukcji korozyjnej uległy puszki zamków. Przęsła stalowe ogrodzenia z ażurowymi słupami oraz skrzydła bram i furt zachowują nadal dużą wytrzymałość z uwagi na zastosowanie kształtowników stalowych o dużych przekrojach. O znacznej odporności korozyjnej zadecydowała jakość użytej stali oraz zastosowanie pierwotnie - 3 -

4 jako podkładu pod farbę nawierzchniową minii na bazie ołowiu. Oryginalnie zabezpieczenie antykorozyjne konstrukcji ogrodzenia polegało na pokryciu całości minią, natomiast warstwę nawierzchniową stanowiła farba olejna. 2 PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH 1. Wykonanie rekonstrukcji zniszczonych i uszkodzonych elementów konstrukcyjnych 2. Usunięcie starych zabezpieczeń antykorozyjnych i nawarstwień korozyjnych metodą strumieniowo-ścierną 3. Kontrola stanu zachowania elementów ogrodzenia, naprawa ewentualnych uszkodzeń, odkształceń mających wpływ na wytrzymałość ogrodzenia. 4. Montaż nowych i zrekonstruowanych elementów ogrodzenia za pomocą pierwotnie zastosowanych połączeń 5. Odtłuszczenie powierzchni - aceton lub specjalistyczne preparaty powierzchniowo czynny w zestawach 6. Nałożenie powłok zabezpieczających opcja 1. - system Duplex, czyli ocynkowanie i warstwa malarska opcja 2. - farba o właściwościach ochrony katodowej i nawierzchniowa opcja 3- farba o właściwościach antykorozyjnych - 4 -

5 Fot.1 Ogrodzenie z brama wschodnią Fot.2 Ogrodzenie z bramą zachodnią - 5 -

6 PRACE PRZYGOTOWAWCZE POPRZEDZAJĄCE Przed rozpoczęciem prac konserwatorskich i rekonstrukcyjnych w obrębie bram,furt i przęseł ogrodzenia zachodniego i wschodniego ogrodu konieczne jest przygotowanie w ich okolicy podłoża- obniżenie poziomu do odkrycia dolnych elementów metalowych przęseł, montaż korytek z odprowadzeniem wody opadowej,wysypanie pasów żwirowych w odstępie ok. 0, 7 m od przęseł ogrodzenia po każdej ze stron. f Fot.3 Uszkodzenia korozyjne blach bramy wschodniej Fot.4 Uszkodzenia korozyjne zamka furty przy bramie wschodniej - 6 -

7 Fot.5 Zieleń w bezpośrednim kontakcie z przęsłem zespół bramy wschodniej Fot.6 Stan zachowania zawiasu(naprawianego) bramy wschodniej 3 METODYKA POSTĘPOWANIA 3.1 Naprawa elementów konstrukcyjnych Prace konserwatorskie powinno poprzedzić wykonanie projektu zamknięć i przylg opartych w części na pierwotnym rozwiązaniu zastosowanym w obu odcinkach ogrodzenia, zachodnim i wschodnim. W skrzydłach bram i furt najbardziej zniszczonymi elementami są puszki zamków wraz z zamkami, zawiasy,. Należy zdemontować wypracowane zawiasy a następnie zamontować w ich miejsce nowe - 7 -

8 wykonane zgodnie z pierwotnym kształtem i wymiarami. Montaż zawiasów z końca lat pięćdziesiątych jest wykonany niedokładnie co wraz z zaistniałymi odkształceniami elementów stalowych wymaga korekty geometrii i naprawy. Należy przewidzieć w projekcie rekonstruowanych zawiasów montaż smarownic dla okresowego uzupełniania smaru. Konieczne jest odtworzenie oryginalnego systemu zamykania bram opartego o współczesne zamki łatwe do wymiany w przypadku awarii. Dla przywrócenia pierwotnego systemu zamykania bram za pomocą Fot.7 Zamek bramy zachodniej, stan zachowania Fot.8 Górna partia słupa z zawiasami furty i bramy zachodniej - 8 -

9 Fot.9 Puszka zamka furty zachodniej masywnych pionowych zasuw w bramach zachodniej i wschodniej. Dla prawidłowego funkcjonowania bram koniecznym jest obniżenie podłoża w zasięgu ruchu obrotu skrzydeł bram i furt.. Dla bram również nieodzownym jest wykonanie w podłożu przylg z otworem pod zasuwy

10 Fot.10 Stan słupa bramy zachodniej w partii przyziemnej Generalnie brakujące elementy należy zrekonstruować zgodnie z pierwotnymi materiałami, techniką wykonania i formą. Należy zwrócić uwagę na dokładne oczyszczenie węzłów połączeń prętów kształtowych oraz stykowych połączeń kształtowników stalowych mocowanych na śruby narażonych na penetracje wody. W tych miejscach występują nawarstwienia produktów korozji, a pozostawienie ich spowoduje powtórne uaktywnienie procesów korozyjnych przejawiające się wyciekiem rdzawych osadów. Najważniejszą zasadą jest zachowanie w największym stopniu oryginalnych elementów konstrukcyjnych ogrodzenia. Elementy pęknięte oraz ułamane można łączyć za pomocą spawania. Spoiny należy spiłować dla wyrównania do kształtu pierwotnego elementu naprawianego. W występujących w dolnych częściach słupów w otworach o dużym świetle umożliwiającym przechodzenie większych zwierząt proponuje się wspawanie szyszek żeliwnych analogicznie jak w zespole bramy głównej

11 Fot.11 Proponowane miejsce montażu szyszek żeliwnych 3.2 Oczyszczanie metodą strumieniowo-ścierną Do usuwania starych zabezpieczeń antykorozyjnych oraz produktów korozji należy zastosować metodę strumieniowo-ścierną. Pozwoli ona na odpowiednie przygotowanie powierzchni pod farby antykorozyjne. Uzyskać można wysoki stopień czystości Sa 2½ oraz optymalną chropowatość, co zwiększa przyczepność środków zabezpieczających. Jako materiał ścierny zaleca się użycie ścierniw specjalistycznych z atestem, o niskiej zawartości wolnej krzemionki i pyłów, z uwagi na bezpieczeństwo wykonującego prace, oraz o dużej ostrości ziaren, co wpływa na dużą wydajność procesu oczyszczania. Dobrym wyborem będą ścierniwa marki: JetGarnet (ścierniwo naturalne, granat almandynowy) o uniwersalnym zastosowaniu, Komant (ścierniwo syntetyczne na bazie żużla pomiedziowego) odpowiednie do usuwania powłok i przygotowania powierzchni pod nowe,

12 Polgirt (syntetyczny materiał amorficzny), prawdopodobnie także otrzymywane na bazie żużla pomiedziowego, więc również odpowiednie do usuwania powłok i przygotowania powierzchni pod nowe. Podczas prac które będą prowadzone z poziomu ziemi jak i rusztowań należy zachować obowiązujące przepisy BHP. Nieodzowne jest stosowanie ekranów podczas prac obróbki strumieniowo-ściernej. Szczególną uwagę należy zwrócić przy usuwaniu produktów korozji metodą strumieniowo-ścierną styków łączonych elementów ogrodzenia tu wymagana jest wyjątkowa dokładność. W przypadku braku możliwości pełnego oczyszczenia i pozostawienia warstwy produktów korozji należy zastosować stabilizację za pomocą roztworu taniny 3.3 Zabezpieczanie antykorozyjne Zabezpieczenie anykorozjne może zostać zrealizowane w kilku wariantach. Decydując się na możliwe rozwiązania należy uwzględnić trwałość zabezpieczenia oraz koszty realizacji. Poniżej zamieszczono kolejne opcje zgodnie z hierarchią trwałości i ceny. opcja 1. z powłoką metalizacyjną w systemie Duplex Zabezpieczeniem przeciwkorozyjnym, spełniającym najlepiej swą funkcje w warunkach zwiększonej wilgotności, będzie zastosowanie ochrony katodowej w postaci powłoki metalizacyjnej - cynkowej. Zalecana jest metoda natryskowa (plazmowa lub łukowa) W tym przypadku zastosowana grubość powłoki zagwarantuje wieloletnią ochronę (dla cynkowych powłok natryskiwanych o grubości 120 mikronów około 10 lat, a o grubości 250 mikronów do 25 lat, zastosowanie powłok w systemie Duplex może zwielokrotnić trwałość zabezpieczenia). Na warstwę nawierzchniową proponuje się zastosować specjalistyczne farby np. firmy Sigma Coatings w kolorze czarnym- półmat

13 opcja 2 bez powłoki metalizującej Jako warstwę przeciwkorozyjną o właściwościach ochrony katodowej proponuje się farbę o wysokiej zawartości cynku gwarantującą ochronę katodową.. Na warstwę nawierzchniową stosujemy dwuskładnikową farbę poliuretanową w kolorze czarnym. Zestawy o zalecanych właściwościach to: TEMAZINC 77, TEMADUR 20 oraz HEMPADUR MASTIC 45880/1, HEMPADURZINC opcja 3 z farbą pigmentowaną antykorozyjnie Własności przeciwkorozyjne podkładowej na bazie żywic epoksydowych pigmentowanej fosforanem cynku. Na warstwę nawierzchniową stosujemy dwuskładnikową farbę poliuretanową w kolorze czarnym. Proponuje się dwuskładnikową farbę podkładową TEMACOAT GPL-S PRIMER a jako nawierzchniową dwuskładnikową poliuretanową farbę nawierzchniową. TEMATHANE50, podobne własności mają zestawy: HEMPTADUR FAST DRY 15560,HEMPATHANE TOPCOAT oraz REMOPLAST RT GRUND, REMOPLAST UVC GLIMMER Kolor farby nawierzchniowej to czarny półmat. W przypadku zastosowania wykończenia farbą w połysku w ciągu kilku lat w wyniku tzw. kredowania farba będzie półmatowa

14 4.OBLICZENIE ZASADNICZYCH WIELKOŚCI 4.1 POWIERZCHNIA ELEMENTÓW OGRODZENIA Wielkość powierzchni elementów ogrodzenia: zespół elementów metalowych ogrodzenia bramy zachodniej- ~46,5m² zespół elementów metalowych ogrodzenia bramy wschodniej- ~57,5m² Razem ~104m² 4.2 Żeliwne elementy zdobnicze Szyszki 3x2 = 6 szt. 4.3 Zamki z puszkami 2x2=4szt 4.4 Zasuwy z przylgami 2x1=2szt