W Europie zakaz azbestu obowiązuje od 1 stycznia 2005 roku. Produkcja, wprowadzanie do obrotu rynkowego i stosowanie azbestu jest już niedozwolone.

Transkrypt

1 Azbest Azbest został wprowadzony do handlu na szeroką skalę po 1945 roku i był używany w fabrykach, mieszkaniach i szopach, ale także na statkach lub na drogach. Materiały zawierające azbest trafiły także do gleby i znajdują się w gruzach. Dopiero później okazało się, że praca przy azbeście może stwarzać bardzo poważne zagrożenie dla zdrowia. Od 1 lipca 1993 roku profesjonalna obróbka, przetwarzanie i magazynowanie materiałów zawierających azbest są w Holandii zabronione. W Europie zakaz azbestu obowiązuje od 1 stycznia 2005 roku. Produkcja, wprowadzanie do obrotu rynkowego i stosowanie azbestu jest już niedozwolone. W trakcie pracy możesz mieć styczność z azbestem lub z materiałami zawierającymi azbest. Jakie konsekwencje może to mieć dla Ciebie, jako pracownika, możesz przeczytać w niniejszej broszurze.

2 AZBEST Co to jest azbest? Azbest to nazwa zbiorowa dla kilku minerałów, które są zbudowane z mikroskopijnej wielkości włókien o igiełkowatej formie. Azbest był często używany ze względu na swoje dobre właściwości: był mocny, odporny na ścieranie, na ług, kwasy i wysokie temperatury, dobrze izolował i był tani. Najczęściej stosowane rodzaje to: azbest biały (chryzotyl) azbest niebieski (krokidolit) azbest brązowy (amozyt) Gdzie i kiedy stosowano azbest? Duże i małe przedsiębiorstwa, w których często używano azbestu to: stocznie; przedsiębiorstwa w branży izolacyjnej; zakłady petrochemiczne; warsztaty samochodowe i firmy budowlane; zakłady produkujące azbest; gospodarstwa rolnicze. Azbest może być stosowany między innymi: jako materiał izolacyjny; w sufitach i w ścianach; w tkaninach przeznaczonych do izolacji (także w kocach przeciwpożarowych i w kurtynach spawalniczych); w tkaninach do produkcji odzieży i rękawic ognioodpornych; azbest sprasowany na płytę, karton lub papier stosowany jest jako materiał ognioodporny, na przykład w drzwiach szaf ognioodpornych lub przyklejony na dekoracjach teatralnych; 2 Azbest

3 papier azbestowy jako (przeciwpleśniowa) warstwa spodnia dla winylowych wykładzin podłogowych i pokryć dachowych; azbest połączony z gumą lub tworzywem sztucznym jako materiał uszczelniający; azbest jako wypełniacz w kitach i w tworzywach sztucznych (jako wzmocnienie), w środkach używanych do wykańczania podłóg i ścian. Materiały zawierające azbest są często stosowane w fabrykach, budynkach użyteczności publicznej, mieszkaniach, chlewach, stajniach, oborach i szopach, ale także w statkach, pociągach, samochodach i drogach. Również w rozdrobnionym gruzie, w kawałkach ziemi i w gruncie może znajdować się materiał zawierający azbest. W załączniku A do niderlandzkiej normy NEN 2991 [ Ocena powietrza i ryzyka wewnątrz i wokół budynków lub konstrukcji, w których użyto materiałów zawierających azbest ] ("Lucht - Risicobeoordeling in en rondom gebouwen of constructies waarin asbesthoudende materialen zijn verwerkt") jest ujęty wykaz produktów zawierających azbest najczęściej stosowanych w budynkach i konstrukcjach. Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronie internetowej Kiedy azbest jest szkodliwy dla zdrowia? Z biegiem czasu uznano, że azbest może być bardzo szkodliwy dla zdrowia. Od 1 lipca 1993 roku obróbka i przetwarzanie materiałów zawierających azbest na skalę przemysłową jest zabronione. Szacuje się, że w Holandii umiera rocznie około 800 ludzi z powodu choroby będącej skutkiem zawodowej ekspozycji na azbest. Przeważnie upływa wiele lat od momentu wdychania włókien azbestowych do momentu pojawienia się choroby. Kiedy kontakt z azbestem stwarza niewielkie zagrożenie? Niebezpieczeństwo związane z azbestem kryje się we wdychaniu uwalniających się włókien. Azbest trwale związany (tzw. wyroby twarde): jest to azbest, w którym włókna azbestu są powiązane z twardymi materiałami. Jeżeli materiał jest w dobrym stanie i nie zostaje poddany obróbce lub rozbiórce, włókna azbestu prawie wcale się nie uwalniają do powietrza i zagrożenie dla zdrowia jest bardzo małe. Dobrym przykładem wyrobów twardych są płyty azbestowo-cementowe, znajdujące się w dobrym stanie. AZBEST 3

4 Włókna azbestu znajdujące się w wodzie i w żywności - o ile obecnie wiadomo - nie stwarzają zagrożenia dla zdrowia. W normalnym powietrzu znajdują się tak małe ilości włókien, że stanowią one bardzo małe zagrożenie dla zdrowia. Inaczej jest, gdy włókna azbestu mogą uwolnić się z materiału. Kiedy kontakt z azbestem stwarza wysokie zagrożenie? Azbest niezwiązany trwale (tzw. wyroby miękkie): jest to azbest, którego włókna nie są lub prawie wcale nie są związane z innym materiałem. Przykładem jest azbest natryskowy, niezwiązane trwale płyty ognioodporne i mocno zniszczone materiały azbestowo-cementowe. Włókna z tych wyrobów mogą łatwo uwolnić się do powietrza i stanowią wtedy wysokie ryzyko. Jeżeli materiał zawierający azbest znajduje się w złym stanie, wtedy również włókna mogą się łatwo uwolnić. Także w przypadku, gdy materiał zawierający azbest jest demontowany lub obrabiany w niewłaściwy sposób, na przykład przez ścieranie, wiercenie dziur, piłowanie i łamanie, wtedy do powietrza mogą się uwolnić miliony włókien, które długo się w nim unoszą i następnie zostają wdychane. Aby zapobiec narażeniu zdrowia pracowników podczas wykonywania prac przy azbeście, ustalone zostały ścisłe zasady postępowania. Co to jest azbest natryskowy? Azbest natryskowy jest bardzo luźno związanym materiałem zawierającym azbest, który do 1978 roku był regularnie używany jako materiał izolacyjny i jako warstwa ognioochronna na konstrukcjach stalowych, przeważnie w dużych budynkach. Ponieważ z azbestu natryskowego bardzo łatwo mogą uwolnić się włókna, materiał ten musi zostać usunięty lub całkowicie osłonięty. Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronie internetowej gdzie należy szukać pod hasłem "spuitasbest" ( azbest natryskowy ). 4 AZBEST

5 03/08/ : STR. 09/18 Choroby wywołane azbestem Narażenie na działanie azbestu może doprowadzić do następujących zachorowań: Azbestoza (Pylica azbestowa) Azbestoza to zmniejszenie czynnościowej pojemności płuc, które może doprowadzić do przeciążenia serca. Jest to rodzaj pylicy płuc. Azbestoza jest chorobą przewleką i może postępować mimo zaprzestania kontaktu z azbestem. Prawdopodobieństwo zachorowania na azbestozę jest tym większe, im wyższa koncentracja azbestu i dłuższy okres ekspozycji na działanie azbestu. Przy lekkich formach azbestozy nie spotyka się z reguły zmiany funkcji płuc. Azbestoza może zostać spowodowana przez każdy rodzaj azbestu. Rak płuca Im dłuższy okres narażenia na azbest, tym większa możliwość wystąpienia tej choroby. Palenie, przy jednoczesnym narażeniu na działanie azbestu, znacznie zwiększa zagrożenie zachorowania na raka płuca. Od momentu rozpoczęcia ekspozycji na azbest do momentu wystąpienia tej choroby może minąć nawet więcej niż 10 lat. Międzybłoniak opłucnej Międzybłoniak opłucnej jest formą raka opłucnej lub otrzewnej. Około 80 procent zachorowań jest spowodowanych bezpośrednim kontaktem z azbestem. Choroba może się ujawnić dopiero po upływie 10, a nawet 60 lat od momentu pierwszej styczności z azbestem. AZBEST 5

6 Zmiany opłucnowe Zmiany opłucnowe to zgrubienia opłucnej. Są częściej spotykane u osób, które były narażone na działanie azbestu. Wystąpienie zmian opłucnowych jest między innymi zależne od stopnia i długości okresu narażenia na działanie azbestu. Ponieważ w przeszłości koncentracje azbestu były wyższe, zmiany opłucnowe wstępują przede wszystkim u starszych wiekiem pracowników. 6 AZBEST

7 Co musisz robić jako pracownik? Niderlandzka Ustawa o warunkach pracy (Arbowet) nakłada na pracownika obowiązki. Sprowadzają się one do tego, że od pracownika oczekuje się odpowiedzialnego zachowania. Rozumie się przez to, że pracownik sam musi przedsięwziąć potrzebne środki ostrożności i zachować należytą staranność, aby uniknąć zagrożenia dla bezpieczeństwa, zdrowia i dobrego samopoczucia swojego i innych. Jesteś zobowiązany, aby: materiały, środki pomocnicze i środki ochrony osobistej stosować we właściwy sposób; umieszczonych zabezpieczeń używać we właściwy sposób i nie wyłączać ich; brać udział w organizowanych spotkaniach informacyjnych, instruktażu i szkoleniach; zgłaszać natychmiast pracodawcy sytuacje zagrażające własnemu bezpieczeństwu i zdrowiu; jeżeli jest to potrzebne, udzielić pomocy zatrudnionym specjalistom, mającym wspierać pracodawcę w staraniach o zapewnienie dobrych warunków pracy. Pracodawca musi Cię poinstruować o niebezpieczeństwach związanych z wykonywaniem prac przy azbeście i o bezpiecznych metodach pracy. Przy pracach rozbiórkowych i demontażowych masz prawo do uzyskania dodatkowych instrukcji. W większości przypadków roboty muszą być wykonywane przez lub pod nadzorem przeszkolonego, certyfikowanego pracownika ze specjalistycznej firmy, posiadającej uprawnienia na usuwanie azbestu. Jeżeli wątpisz, czy środki przedsięwzięte przez pracodawcę są wystarczające, możesz zwrócić się o poradę do Służby ds. bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miejscu pracy (Arbodienst) lub do związku zawodowego. AZBEST 7

8 Jeżeli jesteś chory Szacuje się, że około osób pracowało wcześniej przy stanowiącym zagrożenie dla życia azbeście. W różnych dziedzinach gospodarki, takich jak budownictwo mieszkaniowe, budowa statków, w przedsiębiorstwach zajmujących się ocieplaniem i w warsztatach samochodowych. Oraz w różnorodnych zawodach, takich jak mechanik samochodowy i elektromechanik, blacharz, monter, monter izolacji termicznych, instalator urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych, hydraulik i stolarz. Wielu pracowników pracujących w tych grupach zawodowych i sektorach podczas pracy wdychało włókna azbestowe mikroskopijnej wielkości. Może to doprowadzić do powstania chorób azbestozależnych, takich jak pylica azbestowa, rak płuca i międzybłoniak opłucnej. Objawiają się one czasami dopiero po trzydziestu latach lub później. W ubiegłych latach ostatecznie zachorowało dużo ludzi, którzy wcześniej pracowali przy azbeście. Przypuszczalnie liczba zachorowań wzrośnie w nadchodzących dziesięcioleciach. Jeżeli w przeszłości pracowałeś przy azbeście i z tego powodu zachorowałeś, prawdopodobnie możesz uzyskać odszkodowanie za uszczerbek na zdrowiu. Co robi Instytut pomocy ofiarom azbestu (Instituut asbestslachtoffers)? Choroby wywołane przez azbest doprowadziły do wszczęcia procedur prawnych. Pracownicy, którzy zachorowali na międzybłoniaka opłucnej chcą w ten sposób wymusić odszkodowanie za uszczerbek na zdrowiu od swoich (byłych) pracodawców, którzy są odpowiedzialni za doznane szkody. Procesy tego rodzaju ciągną się z reguły bardzo długo. Z tego względu zrzeszenia poszkodowanych, organizacje zrzeszające pracodawców i pracowników oraz Związek Ubezpieczycieli wspólnie utworzyli instytut pod nazwą Instytut pomocy ofiarom azbestu (Instituut Asbestslachtoffers). Instytut ten ma się zajmować szybkim załatwianiem roszczeń chorych na międzybłoniaka opłucnej. 8AZBEST 8

9 Instituut Asbestslachtoffers (Instytut pomocy ofiarom azbestu) Scheveningseweg 56 Postbus BJ Den Haag Należy tutaj poinformować, że ten Instytut pośredniczy tylko w rozpatrywaniu spraw pracowników, którzy chorują na międzybłoniaka opłucnej. W sprawach związanych z azbestozą lub rakiem płuca należy się kontaktować z: Comité Asbestslachtoffers (Komitet ofiar azbestu) Lijndraaier ZW Hoorn tel info@comiteasbestslachtoffers.nl lub Asbestslachtoffers Vereniging Nederland (Niderlandzki Związek pomocy ofiarom azbestu) Patiëntenopvang (Przyjmowanie pacjentów) Postbus CC Haarlem info@avn.nfkpv.nl AZBEST 9

10 Pośrednictwo W celu przyspieszenia realizacji roszczeń wymienione strony ustaliły wspólnie wysokość odszkodowania, sprawę badań lekarskich i badanie przeszłości zawodowej poszkodowanego. Instytut pomocy ofiarom azbestu (Instituut Asbestslachtoffers) pośredniczy pomiędzy dwoma stronami: pracownikiem, który choruje na międzybłoniaka opłucnej a pracodawcą, który jest odpowiedzialny za doznany uszczerbek na zdrowiu. Program kompensat przysługujących ofiarom azbestu (TAS) Istnieją sytuacje, w których pośrednictwo nie jest możliwe, na przykład ponieważ pracodawca już nie istnieje lub nie można go odnaleźć. Ponadto pracodawca może się powołać na przedawnienie. W takich przypadkach pracownik nie może już zażądać odszkodowania. Dla tych pracowników państwo utworzyło specjalny program finansowy. Polega on na jednorazowej kompensacie o maksymalnej wysokości euro. Od 1 stycznia 2003 roku ten program został uzupełniony o możliwość uzyskania zaliczki. Zaliczka dla ofiar azbestu Od 1 stycznia 2003 roku osoby chorujące na międzybłoniaka opłucnej, spowodowanego pracą przy azbeście, otrzymują zaliczkę na poczet późniejszego odszkodowania. Możliwość taką wprowadzono do programu, ponieważ kompensata dla ofiar azbestu często była wypłacana dopiero po ich zgonie. Bierze się to stąd, że w wielu przypadkach pacjenci umierają po krótkim czasie, podczas gdy procedury sprawdzające, czy ofiara ma prawo do odszkodowania z reguły ciągną się długo. Zaliczka jest w takiej samej wysokości, jak już istniejąca kompensata i wynosi maksymalnie euro. Także osoby mieszkające razem z pracownikami, którzy pracowali przy azbeście, mogą od 1 lipca 2003 roku ubiegać się o przyznanie odszkodowania, jeżeli zachorują na międzybłoniaka opłucnej. Współmieszkańcy mogą nabawić się tej choroby,

11 10 AZBEST poprzez kontakt z pyłem azbestowym na ubraniu pracownika, który pracował przy azbeście. Pracownicy nie muszą już czekać na pociągnięcie pracodawcy do odpowiedzialności, aby otrzymać zaliczkę. Muszą jednak współpracować przy dalszym badaniu sprawy. Jeżeli po rozpoznaniu sprawy pracodawca będzie musiał zapłacić odszkodowanie, zaliczka zostanie z nim rozliczona. W innych przypadkach poszkodowany zachowuje udzieloną zaliczkę, chyba że świadomie udzielono niewłaściwych informacji. Poszkodowani muszą złożyć wniosek o przyznanie zaliczki za życia. Członkowie rodziny zmarłego nie mają uprawnień do ubiegania się o zaliczkę. Ale mogą się zwracać o przyznanie istniejącej kompensaty, jeżeli ofiara zmarła w czasie przygotowywania wniosku o przyznanie zaliczki. Instytut pomocy ofiarom azbestu pomaga poszkodowanym w przygotowaniu wniosku o przyznanie zaliczki. Instytut sprawdza, czy jest możliwe, że poszkodowany w przeszłości pracował z azbestem, biorąc pod uwagę sektor, przedsiębiorstwo lub zawód, w którym poszkodowany był zatrudniony. Na podstawie zebranych informacji Instytut wystawia opinię do Banku Ubezpieczeń Społecznych [Sociale Verzekeringsbank (SVB)], czy wnioskodawca jest uprawniony do uzyskania zaliczki. SVB kontroluje następnie, czy procedura została należycie przeprowadzona i wypłaca zaliczkę. AZREST

12 Więcej informacji Jeżeli masz jeszcze pytania związane z broszurą lub chcesz zamówić więcej egzemplarzy tej broszury, możesz zadzwonić na infolinię Postbus 51: (gratis) lub wejść na stronę internetową Dodatkowe informacje znajdziesz w serwisie internetowym Ministerstwa Spraw Społecznych i Zatrudnienia (SZW) na Także na innych stronach internetowych można znaleźć więcej informacji na temat azbestu: