Stanis³aw Z. Mikulski 1

Transkrypt

1 Mapy obszarów perspektywicznych wyst¹pieñ rud metali w Polsce w skali 1 : rudy z³ota typu y³owego i metasomatycznego towarzysz¹ce mineralizacji siarczkowej na Dolnym i Górnym Œl¹sku oraz w Ma³opolsce (po³udniowa Polska) Stanis³aw Z. Mikulski 1 The prospective maps of metal ores in Poland at scale 1 : gold and metasomatic ores associated with sulfide mineralization in the Lower Silesia, Upper Silesia and Ma³opolska (S Poland). Prz. Geol., 63: Abstract.Seven prospective areas have been delineated for gold deposits of and metasomatic types in the Sudetes (K³odzko Z³oty Stok, Southern Kaczawa Mountains and Rudawy Janowickie prospective areas), on the Fore-Sudetic Block (W¹dro e Wielkie) and in the contact zone of the Ma³opolska Block with the Upper Silesia Block (Dolina Bêdkowska, Pilica and Mys³ów prospective areas). In total they are covering ca km 2, (ca.252 km 2 in the Sudetes and ca. 22 km 2 on the Fore-Sudetic Block). The prospective areas were recognized on the basis of current regulations, which defined marginal parameters of specific deposit and delineated its borders together with application of adequate quantitative Au deposit models supported by ore parameters from the old mining records. Total predicted/estimated gold resources (prognostic + prospective resources),which are depending on the applied parameters, are from ca. 9.4Mg(forn=16orebodies) to 21.5 Mg (for n=64o.b.).theauriferous ores of the and metasomatic types (blind bodies) are associated with the metamorphosed volcanic-sedimentary Paleozoic formation in Lower Silesia and with contact-metasomatic zones around Variscan granitoid intrusions in southern Poland. The greatest estimated Au resources were recognized in the following areas: K³odzko Z³oty Stok ca. 6.3 Mg Au (forn=7o.b. s, s and beresites), Southern Kaczawa Mountains ca. 4.8 Mg Au (for n = 15 o.b.) and Rudawy Janowickie ca. 4.5 Mg Au (forn=20o.b.ofand/or types). In the contact zone of the Ma³opolska Block with the Upper Silesia Block the prospective areas are associated with the marginal zones (epithermal Au s) around the granitoid/porphyry-related mineralization of the Mo-Cu-W type. The limited ore prospecting causes difficulties in estimation of Au resources in that area. The available data has allowed for a rough estimation of Au resources from ca. 1 to 3.5 Mg (for n = 5 21 o.b.). In most of the recognized Au prospective areas, auriferous mineralization is in paragenetic association with refractory gold sulfides and only sporadically appears as native gold or electrum mineralization (mainly in quartz s). A new stage of gold prospection is highly recommended especially within the abandoned gold mining areas in the Sudetes. An application of modern geophysics (VLF and IP) followed by shallow drillings should bring new discoveries of gold deposits. In the report, environmental and spatial conflicts have also been pointed out within the specific gold prospective areas in relation to the presence of National Parks, NATURE 2000 areas, underground water reservoirs, etc. Keywords: Au, prospective areas, the Sudetes, Fore-Sudetic Block, Ma³opolska Block, Upper Silesia Block, Poland W publikacji przedstawiono obszary perspektywiczne dla rud z³ota zlokalizowane w Sudetach, na bloku przedsudeckim oraz w strefie kontaktu bloku ma³opolskiego z blokiem górnoœl¹skim. Prezentowane materia³y zosta³y opracowane w projekcie (Mikulski i in., 2015) wykonanym w ramach zadañ Pañstwowej S³u by Geologicznej (PSG) w Pañstwowym Instytucie Geologicznym Pañstwowym Instytucie Badawczym (PIG-PIB). Wiêcej informacji na temat projektu zawarto w artyku³ach Czapowskiego i in. (2015), Ko my (2015), Mikulskiego (2015), Mikulskiego & Sad³owskiej (2015), Oszczepalskiego & Chmielewskiego (2015), Sikorskiej i in, (2015) i Sztromwassera i in. Poszukiwania i wydobycie z³ota w obszarze Polski maj¹ d³ug¹, ponad 1000-letni¹ tradycjê. Ju w VI w. przemywano piaski z³otonoœne w dolinach rzek Kaczawy i Bobru na Dolnym Œl¹sku. W œredniowieczu wydobycie z aluwiów rzek oraz z y³ kwarcowych w rejonie dolnoœl¹skim oszacowano na powy ej 50 t (Quiring, 1948). PóŸniejsze wydobycie z³ota by³o ni sze, mimo wielowiekowej eksploatacji z³o a typu owego w Z³otym Stoku na terenie Sudetów oraz kilku niewielkich z³ó ch jeszcze na pocz¹tku XX w. (Dziekoñski, 1972). W okresie powojennym w Z³otym Stoku zosta³y udokumentowane zasoby z³ota towarzysz¹cego rudom siarczkowo-arsenowym (Ba³dys, 1954). Prace zwi¹zane z poszukiwaniem i badaniem mineralizacji z³ota pierwotnego typu y³owego i metasomatycznego na Dolnym Œl¹sku by³y prowadzone w ograniczonym zakresie (Kowalski, 1963, 1969; Manecki, 1965; Pendias, 1965; Zimnoch, 1965, 1985; Fedak & Lindner, 1966; Budzyñska, 1971). Wœród autorów pierwszych prac, w których zidentyfikowano z³oto pod mikroskopem w Sudetach nale y wymieniæ: Paulo & Salamona (1973), Muszera (1992) oraz Mikulskiego (1996a,b; 1998; 1999a,b; 2000, 2011a, b). W artykule pominiêto wystêpowanie z³ota typu stratoidalnego w Sudetach, które szczegó³owo omówiono w opracowaniu archiwalnym (Mikulski i in., 2015) i opisano w odrêbnej publikacji (Oszczepalski & Chmielewski, 2015). Pomimo podjêcia w ostatnich 25 latach prac prospekcyjnych przez inwestorów krajowych i zagranicznych w kilku obszarach koncesyjnych, jak dotychczas nie uruchomiono wydobycia z³ota w Sudetach. W obszarze górnoœl¹skim i ma³opolskim, mimo rozpoczêcia prac badawczych ju od po³owy lat 80. XX w., badania z³ota by³y prowadzone w jeszcze mniejszym zakresie ni w Sudetach. W pracach analitycznych wykorzystywano niepe³ny materia³ rdzeniowy, zgromadzony w trakcie pro- 1 Pañstwowy Instytut Geologiczny Pañstwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, Warszawa; stanislaw.mikulski@ pgi.gov.pl 546

2 wadzenia poszukiwañ i badañ mineralizacji porfirowej Mo-Cu-W. Wyniki oznaczeñ analitycznych Au s¹ zawarte w kilku opracowaniach (Harañczyk i in., 1985; Harañczyk & Lankosz, 1990; Soko³owska & Wojciechowski, 1995; Markowiak, 1999; Podemski i in., 2001; Lasoñ, 2003; Oszczepalski i in., 2008); podobnie nieliczne s¹ wyniki prac mineralogicznych dokumentuj¹cych z³oto o wielkoœci mikroskopowej (Parachoniak i in. 1988; Muszyñski i in., 1988; Harañczyk & Lankosz, 1990; Mikulski i in., 2008; Mikulski i in., 2011; Mikulski & Markowiak, 2011). KRYTERIA BILANSOWOŒCI I STAN ROZPOZNANIA Z Ó UDOKUMENTOWANYCH Do wydzielenia obszarów perspektywicznych dla rud z³ota w opracowaniu zosta³y przyjête graniczne wartoœci parametrów definiuj¹cych z³o e i jego granice (tab. 1) zgodnie z Rozporz¹dzeniem Ministra Œrodowiska (Rozporz¹dzenie, 2011). Rozporz¹dzenie to nie zmieni³o poprzednich wytycznych odnoœnie kryteriów bilansowoœci dla pierwotnych (ch, owych, stratoidalnych) z³ó z³ota, zawartych we wczeœniejszym Rozporz¹dzeniu (Rozporz¹dzenie, 2001). Jak dotychczas w Polsce zasoby bilansowe z³ota zosta³y udokumentowane jedynie jako kopaliny wspó³wystêpuj¹cej w z³o u arsenu w Z³otym Stoku na Dolnym Œl¹sku (Ba³dys, 1954). Z³o e to zamkniêto w 1961 r., a pozosta³e w z³o u zasoby w kat. C 1 wynosz¹ oko³o 0,537 mln t rudy arsenowej zawieraj¹cej oko³o 1,5 t z³ota (Szuflicki i in., 2015). Obecnie jedynym obszarem odzysku z³ota w Polsce s¹ kopalnie KGHM Polska MiedŸ S.A. na monoklinie przedsudeckiej, gdzie z³oto jest kopalin¹ towarzysz¹c¹, odzyskiwan¹ w procesie rafinacji srebra. Podstaw¹ tej publikacji s¹ wyniki archiwalnych badañ oraz prac analitycznych zebrane w opracowaniu Mikulskiego i in. (2015). Wyró nienia obszarów perspektywicznych dokonano na podstawie wystêpowania w obszarach z³otonoœnych mineralizacji w typowym dla ró nych z³ó œrodowisku geologiczno-tektonicznym oraz w charakterystycznej formie i paragenezie mineralnej. Zawartoœci z³ota w analizowanych próbkach okruszcowanych ska³ wynosz¹ powy ej 2,5 ppm Au i s¹ spe³nione pozosta³e kryteria podane w tabeli 1. Metodykê oraz oszacowanie zasobów rud ch z³ota przyjêto wed³ug Niecia (2012). W celu oszacowania zasobów perspektywicznych uwzglêdniono dane archiwalne dotycz¹ce mineralizacji z³otonoœnej w Polsce i za³o ono odpowiednie modele iloœciowe. W obszarach perspektywicznych nie wyró niono ró nych grup zasobów (prognostyczne, perspektywiczne i hipotetyczne wg podzia³u Smakowskiego & Szama³ka, 2011). Kryteriami dla z³ó z³ota powinny byæ: parametry kopaliny, po³o enie obszarów wzglêdem rozpoznanych z³ó, g³êbokoœæ zalegania kopaliny oraz zakres rozpoznania z³ó mierzony liczb¹ otworów pozytywnych. Poniewa w Polsce nie ma udokumentowanych z³ó z³ota (na obszarze Z³otego Stoku zosta³y udokumentowane zasoby z³ota w kat. C 1, ale Au jest kopalin¹ towarzysz¹c¹ w z³o u arsenu), to zasoby okreœlono jako przewidywalne lub szacunkowe. W artykule pominiêto zasoby hipotetyczne. Zasoby przewidywalne/szacunkowe, opisane w obrêbie zaniechanych z³ó z³ota, mo na traktowaæ jako prognostyczne, a stwierdzone w obszarach przyleg³ych jako perspektywiczne. PODSTAWOWE MODELE OPISOWE Z Ó RUD Z OTA W POLSCE Wydzielono trzy g³ówne typy z³ó rud z³ota, które uznano za najbardziej prawdopodobne do wyst¹pieñ w ró - nych jednostkach geologicznych w Polsce (Mikulski i in., 2015). Jest to klasyfikacja oparta na modelach bior¹cych za g³ówne kryterium geometriê wystêpowania z³ó rud z³ota. Podzia³ ten wydaje siê najbardziej adekwatny dla oszacowania zasobów Au. Nale y jednak zaznaczyæ, e te klasyczne ju modele iloœciowe wg Coxa & Singera (1986) by³y opracowane prawie 30 lat temu i nie uwzglêdniaj¹ najnowszych podzia³ów genetycznych, m.in. z³ó orogenicznych (Goldfarb i in., 2000), z³ó ch epitermalnych nisko- i wysokosiarczkowych (tzw. epithermal Au s of low-sulfidation and high-sulfidation types; Heden- Tab. 1. Graniczne wartoœci parametrów definiuj¹cych z³o e i jego granice dla z³ó pierwotnych z³ota ( y³owe, owe, stratoidalne) w Polsce (Rozporz¹dzenie, 2011) Table 1. Threshold values of parameters defining a mineral deposit and its boundaries for primary gold deposits (, and stratoidal types) in Poland (Rozporz¹dzenie, 2011) Lp Maksymalna g³êbokoœæ dokumentowania Maximum base depth of the documentation Z³o a z³ota (pierwotne: y³owe, owe, stratoidalne) Gold deposits (pirmary:, & stratoidal types) Parametr Parameter Minimalna œrednia wa ona zawartoœæ z³ota (Au) w profilu z³o a wraz z przerostami, a w przypadku obecnoœci miedzi, której œrednia zawartoœæ w profilu z³o a jest wiêksza od 0,5%, minimalna œrednia wa ona zawartoœæ ekwiwalentna z³ota (Au) z uwzglêdnieniem zawartoœci miedzi (Cu) i srebra (Ag); Au e = (g/t Au) +2(%Cu)+0,01 (g/t Ag) Minimum weighted mean gold content (Au) in profile together with gangue intercalations; but in case of copper presence, which average content in profile of ore deposit is higher than 0.5%, minimum weighted mean equivalent of gold (Au) taking into account the copper (Cu) and silver (Ag) contents; Au e = (g/mg Au) +2(%Cu)+0.01 (g/mg Ag Minimalna zasobnoœæ z³o a (Au), w przypadku obecnoœci miedzi, której œrednia zawartoœæ w profilu z³o a jest wiêksza od 0,5% (Au e ) Minimum productivity of the ore deposit (Au), in the case of copper presence, which average content in the profile of ore deposit is higher than 0.5% (Au e ) Jednostka Unit Wartoœæ brze na Threshold value m 1250 g/t g/mg 2,5 g/m

3 quist i in., 1998, 2000), czy te z³ó porfirowych Au (Kelly & Ludington, 2002; Kerrich i in., 2000). Brak jest równie u Coxa & Singera (1986) ró nych typów z³ó owych wydzielonych np. w opracowaniach Kwaka (1987), Guilberta & Parka (1986) czy Keitha i in., W niniejszym opracowaniu uwzglêdniono równie modele przedstawione przez Paulo & Strzelsk¹-Smakowsk¹ (2000). Zastosowany podzia³ odnosi siê g³ównie do formy wystêpowania rud/cia³/stref z³otonoœnych, a w dalszej kolejnoœci do genezy czy sk³adu mineralizacji. Wydzielono nastêpuj¹ce typy z³ó rud z³ota: 1. y³owe polimetaliczne zwi¹zane z intruzjami (granitoidy, porfiry), orogeniczne nie zwi¹zane z intruzjami, 2. Metasomatyczne y, w ska³ach osadowych (typ Carlin, berezyty). y³y polimetaliczne zwi¹zane z intruzjami (granitoidy, porfiry) Z³o e Au-Cu-As w Radzimowicach Za reprezentatywny typ z mineralizacj¹ polimetaliczn¹ zwi¹zan¹ z obecnoœci¹ intruzji uznano mineralizacjê z³otonoœn¹ ze z³o a Au-Cu-As w Radzimowicach (Sudety). To zarzucone z³o e (w rejonie Wojcieszowa) jest zlokalizowane w obrêbie jednostki Bolkowa, nale ¹cej do po³udniowej czêœæ metamorfiku kaczawskiego (Manecki, 1965; Zimnoch, 1965; Paulo & Salamon, 1974; Mikulski, 2005). Ska³ami zawieraj¹cymi y³y kwarcowo-siarczkowe ze z³otem s¹ dolnopaleozoiczne ³upki radzimowickie, z prze³awiceniami ³upków krzemionkowych, oraz górnokarboñskie intruzywy masywu porfirowego eleÿniaka, zbudowanego g³ównie z dacytów i ryolitów, pociêtych przez dajki i y³y andezytów, a tak e lamprofirów (Mikulski 2007a wraz z literatur¹; Mikulski & Williams, 2014). Eksploatowano g³ównie 6 y³ rudnych, które rozci¹gaj¹ siê z zachodu na wschód i stromo zapadaj¹ na pó³noc b¹dÿ na po³udnie. Ich d³ugoœæ wzd³u biegu wynosi przeciêtnie od 200 do 320 m (tab. 2). Szczególnie wyró nia siê y³a Pocieszenie Górnika, której d³ugoœæ wynosi ok. 2,1 km. Przeciêtna mi¹ szoœæ y³ waha siê w granicach 0,06 0,20 m, maksymalnie zaœ dochodzi do 1,4 m. G³ównymi minera³ami rudnymi s¹: arsenopiryt, chalkopiryt i piryt. Œrednia zawartoœæ z³ota w poszczególnych y³ach zmienia siê w granicach 1 20 ppm, a z³otu towarzyszy srebro ( ppm), miedÿ (0,3 6%) i arsen (2 15%). W bogatych w z³oto rudach siarczkowych pojawia siê równie w znacznych iloœciach tellur oraz bizmut (Mikulski, 2014). y³y orogeniczne niezwi¹zane z intruzjami Z³o e Au w Radomicach Z³o e to zosta³o zaklasyfikowane jako z³o e z³ota typu orogenicznego (Mikulski, 2007a). Mineralizacja rudna w tym rejonie wystêpuje na terenie dawnego obszaru górniczego Klecza Radomice Golejów (Dziekoñski, 1972), który jest zlokalizowany w pobli u kontaktu metamorfiku kaczawskiego z gnejsami izerskimi w obrêbie serii ³upków serycytowo-muskowitowo-grafitowo-chlorytowo-kwarcowych miejscami wyraÿnie sfeldspatyzowanych. W latach prowadzono tu eksploatacjê rud arsenu i z³ota, które wydobywano z y³ kwarcowych przecinaj¹cych ³upki z pó³nocnego wschodu na po³udniowy zachód i stromo zapadaj¹cych ku zachodowi (65 85 ). y³y by³y rozpoznane do ok. 100 m g³êbokoœci i wykazywa³y zmienn¹ gruboœæ (0,1 1,5 m) i d³ugoœæ ( m; tab. 2). Zawartoœæ z³ota, srebra i arsenu w eksploatowanych y³ach wynosi³a odpowiednio: 6 40 ppm Au, 0 90 ppm Ag i 3 35% As (Mikulski 2007a, wraz z literatur¹). Oprócz z³ota i arsenu dodatkowo uzyskiwano srebro, którego koncentracje zazwyczaj nie przekracza³y 45 ppm (Domaszewska, 1965). W sk³adzie mineralnym rud stwierdzono kilka generacji z³ota o wielkoœci mikroskopowej oraz arsenopiryt, a tak e piryt, markasyt, pirotyn, chalkopiryt, sfaleryt, galenê, tetraedryt, minera³y bizmutu, hematyt i inne (Paulo & Salamon, 1973; Mikulski, 2007b). Typ metasomatyczny Z³o e Au-As w Z³otym Stoku Za g³ówny metasomatyczny typ z³o a przyjêto z³o e As-Au w Z³otym Stoku w Sudetach. Z³o e to jest po³o one we wschodniej metamorficznej os³onie k³odzko-z³otostockiej intruzji granitoidowej, w strefie tektonicznej Z³oty Stok Skrzynka, w pobli u sudeckiego uskoku brze nego. Ca³kowita produkcja z³ota z tego z³o a wynios³a co najmniej ok. 15 t, przy przeciêtnej jego zawartoœci w rudzie ok. 3 ppm (Dziekoñski, 1972). Przedmiotem eksploatacji by³y g³ównie rudy arsenopirytowo-löllingitowe oraz magnetytowo-pirotynowe, wystêpuj¹ce w postaci mniej lub bardziej masywnych impregnacji, y³ czy lamin w ska³ach diopsydowo-tremolitowych, czarnych serpentynitach oraz marmurach dolomitycznych (Kowalski, 1963, 1969; Mikulski, 1996b; Muszer, 1997, 2011; Mikulski & Speczik, 2008). Najsilniej s¹ okruszcowane czarne serpentynity, w których zawartoœæ arsenu wynosi przeciêtnie 35 40%. Przebieg skupieñ rudnych w ska³ach wêglanowo-krzemianowych ma kierunek od N S do NNE SSW i zmienny upad na SW lub ku E (Ba³dys, 1954). Wielkoœæ wyeksploatowanych cia³ rudnych, zwi¹zanych przede wszystkim z okruszcowaniem ska³ wêglanowo-krzemianowych, wynosi³a wzd³u biegu m, po upadzie (60 70 ) do 260 m, a ich gruboœæ od 1 do 40 m. Berezyty z okolic Dêbowinki Berezyty zosta³y rozpoznane w œrodkowo-zachodniej czêœci jednostki strukturalnej Gór Bardzkich wzd³u kontaktu z mikrodiorytami intruzji k³odzko-z³otostockiej (Mikulski, 1999b). Z³otonoœna mineralizacja w berezytach wystêpuje najczêœciej w iloœci oko³o 0,2 0,5 ppm i jest zwi¹zana z wyst¹pieniami siarczków, reprezentowanych g³ównie przez piryt. Berezyty s¹ efektem silnej karbonatyzacji, sylifikacji, serycytyzacji i osiarczkowania dewoñskich ska³ (g³ównie typu wak) wzd³u kontaktu ze ska³ami granitoidowymi. Strefy okruszcowane maj¹ charakter impregnacji pirytem i mog¹ osi¹gaæ mi¹ szoœci od kilkudziesiêciu centymetrów do kilku metrów i d³ugoœæ nawet do kilkuset metrów wzd³u kontaktu. 548

4 Tab. 2. Szacunkowe zasoby z³ota w wybranych y³ach z zarzuconych kopalñ Au oraz szacunkowe zasoby w obszarze perspektywicznym po³udniowokaczawskim Table 2. The estimated gold resources in the selected s from the abandoned gold deposits and predicted Au resources of the sounthern Kaczawa Mountains prospective area Dawny region górniczy / nazwa y³y Old mining region / name of Klecza / Wilhelm (2 y³y g³ówne) (2 main s) Radomice / Cecylia (2 y³y g³ówne) (2 main s) D³ugoœæ y³y Lenght of [m] Œrednia mi¹ szoœæ Average thickness [m] 100 0, ,25 Klecza Radomice / Augusta 150 1,5 Œrednia zawartoœæ Au / Ÿród³o informacji Average Au content / data source [ppm] 13,3 / Krusch, / Grimming, / Grimming, / Krusch, / Grimming, ,8 / Krusch, 1907 G³êb. y³y wzd³u biegu Depth of along strike [m] Zasoby Au Au resources [kg] 89,8* 270,0 Golejów / Dennoch-Glückauf (2 y³y g³ówne) 150 0,3 2,4 / Domaszewska, ,16 (2 main s) Pilchowice / Max Arendt 120 1,5 30 / Grimming, ,0 Obszar perspektywiczny nowe y³y lub/i przed³u enie znanych y³ (dla n=5) The prospective area new s and/or extension of old s (for n=5) , ,6 97, ,4 135 (675) 303,7 (1519) 540 (2700) Radzimowice / Wanda 320 0,14 18 / Fedak, Lindner, / Beyschlag i in.,1921 Radzimowice / Pocieszenie Górnika ,25 1 / Beyschlag i in., ,5 Radzimowice / Olga IiII 300 0,25 3 / Stauffacher, ,9 Radzimowice / Maria 300 0,2 16 / Beyschlag i in., Radzimowice / Aleksandra 320 0,16 5 / Manecki, ,8 Radzimowice / Klara 200 0,6 17 / Manecki, ,7 Obszar perspektywiczny nowe y³y lub/i przed³u enie znanych y³ (dla n=5) The prospective area new s and/or extension of old s (for n=5) * ciê ar w³aœciwy kopaliny 2,7 g/cm 3 * specific mineral weight 2.7 g/cm , ,3 816,5 506,3 (2531,3) 843,8 (4218,8) OBSZARY I ZASOBY PERSPEKTYWICZNE Z Ó RUD Z OTA TYPU Y OWEGO I METASOMATYCZNEGO W POLSCE Na obecnym etapie rozpoznania za najbardziej perspektywiczne dla z³o owych koncentracji z³ota typu y³owego i metasomatycznego w Sudetach oraz na bloku przedsudeckim uznano nastêpuj¹ce obszary (tab. 3): po³udniowokaczawski, rudawski (wschodnia os³ona granitu Karkonoszy), z³otostocki (strefa granitu k³odzko-z³otostockiego), W¹dro e Wielkie (blok przedsudecki). W strefie kontaktu bloku ma³opolskiego z blokiem górnoœl¹skim wydzielono 3 obszary perspektywiczne: Dolina Bêdkowska Pilica Mys³ów Wymienione powy ej obszary wystêpuj¹ w jednostkach metalogenicznych w Polsce, które nale y uznaæ za najbardziej perspektywiczne dla z³o owych nagromadzeñ z³ota, s¹ to: zmetamorfizowane osadowe i wulkaniczne (bimodalne) formacje paleozoiczne Sudetów i bloku przedsudeckiego (obszar po³udniowokaczawski, W¹dro e Wielkie); strefy kontaktowo-metasomatyczne wokó³ intruzji granitoidowych i porfirowych w waryscydach po³udniowej Polski (obszary: z³otostocki, rudawski, Pilica, Dolina Bêdkowska, Mys³ów). Najwiêksz¹ powierzchniê ok. 252 km 2 maj¹ obszary perspektywiczne w Sudetach (obszar po³udniowokaczawski ok. 155 km 2, Z³oty Stok ok. 62,4 km 2 i rudawski 34 km 2 ). Na bloku przedsudeckim wydzielono jeden obszar (W¹dro e Wielkie), który ma ok. 21,8 km 2. W strefie kontaktu bloku ma³opolskiego z blokiem górnoœl¹skim wydzielono trzy obszary perspektywiczne o ³¹cznej powierzchni ok. 12 km 2 : Pilica ok. 6,2 km 2, Dolina Bêdkowska 3,7 km 2 i Mys³ów ok. 2 km 2 (tab. 3). W sumie zasoby rud z³ota typu y³owego i metasomatycznego (y, berezyty) w Polsce zosta³y oszacowane od ok. 9,4 (dla n = 16 cia³ rudnych) do 21,5 t z³ota (dla n = 64 cia³ rudnych). 549

5 Tab. 3. Zestawienie podstawowych parametrów z³o owych i szacunkowych zasobów Au dla obszarów perspektywicznych z³ó rud z³ota typu y³owego i metasomatycznego w Polsce Table 3. The composition of basic ore parameters and predicted Au resources for the prospective areas of gold deposits of and metasomatic types in Poland Jednostka geologiczna Geological unit Sudety Sudetes Blok przedsudecki Fore-Sudetic Block Blok ma³opolski Ma³opolska Block Obszar perspektywiczny Prospective areas po³udniowokaczawski Southern Kaczawa Mountains Powierzchnia Area [ha] ,7 Z³oty Stok 6236,3 rudawski Rudawy Janowickie a a Razem (wszystkie obszary) Total (all prospective areas) 3410, ,6 W¹dro e Wielkie 2176,6 Dolina Bêdkowska 370,0 Mys³ów 204,4 Pilica 624,8 1199, ,4 Typ z³o a Au Type of Au deposit metasomatyczny: metasomatic: berezyt beresite metasomatyczny metasomatic Zaw. Au Au content [ppm] Parametry: d³ug./ mi¹./ g³êbokoœæ Parameters: lenght / thickness / depth [m] Szacunkowe zasoby Au dla: n=1(n=5) [t] Estimated Au resources for n=1(n=5) [Mg] / 0,5 / 100 0,13 (0,67) / 0,25 / 250 0,15 (0,75) / 0,2 / 250 0,67 (3,375) a / 10 / 200 5, /2/200 0,32 0,95 (n = 3) 4,795 (n = 15) / 0,25 / 250 0,108 (0,54) a 5,828 (n=3) 6,26 (n = 7) / 0,4 / 300 0,21 (1,05) / 0,25 / 250 0,16 (0,76) / 0,4 / 300 0,43 (2,06) 4 100/5/20 0,118(0,59) a 0,918 (n = 4) 4,46 (n = 20) / 0,5 / 250 0,5 (2,5) / 0,1 / 200 0,16 (0,8) / 0,4 / 100 0,16 (0,8) 1,5 200/1/200 0,16 (0,8) / 0,35 / 150 0,09 (0,45) 5 100/5/100 0,675 a Razem Total 1,245 (n = 5) 3,525 (n = 21) 9,441 (n = 16) 21,54 (n = 64) W strefach wokó³ wyst¹pieñ waryscyjskich intruzji granitoidowych i porfirowych zarówno w Sudetach, jak i w strefie kontaktu bloku ma³opolskiego z blokiem górnoœl¹skim istniej¹ perspektywy wyst¹pieñ z³ó z³ota typu metasomatycznego (y, berezyty) i y³owego. W dawnych sudeckich obszarach górnictwa z³otonoœnych rud siarczkowych (Z³oty Stok, Czarnów) istniej¹ szanse na udokumentowanie nowych zasobów z³ota tych rud (tzw. rudy trudno³ugowalne z³ota, ang. refractory gold ore) zalegaj¹cych w postaci gniazd, soczewek czy y³ w g³êbszych partiach (do 300 m g³êbokoœci), które nie ods³aniaj¹ siê na powierzchni (Mikulski & Speczik, 2010). Szczególnie interesuj¹cy jest obszar w pó³nocno-zachodniej i wschodniej czêœci wokó³ intruzji k³odzko-z³otostockiej, jak równie na bloku przedsudeckim wzd³u uskoku sudeckiego brze nego (ryc. 1), a tak e rejon wschodniej os³ony metamorficznej intruzji karkonoskiej na odcinku od Czarnowa do Miedzianki (Mikulski, 2010). Mo na tam oczekiwaæ wyst¹pienia z³ó z³ota g³ównie w metasomatycznych i ch rudach siarczkowych o koncentracji od 1 do 10 ppm Au, zalegaj¹cych na g³êbokoœciach od kilkudziesiêciu do m. Najwiêksze zasoby przewidywalne (prognostyczne + perspektywiczne) z³ota wystêpuj¹ w obszarze z³otostockim i s¹ szacowane na ok. 6 t. Nie uwzglêdniono 550

6 Ryc. 1. Obszar perspektywiczny wyst¹pieñ mineralizacji z³ota pierwotnego typu kontaktowo-metasomatycznego (y i berezyty) i y³owego w rejonie k³odzko-z³otostockim w Sudetach. Arkusz K³odzko mapy topograficznej w skali 1 : wraz z elementami konfliktów œrodowiskowych i zagospodarowania przestrzennego Fig. 1. Prospective area of gold mineralization of the contact-metasomatic ( & beresites) and types in the K³odzko-Z³oty Stok region. The K³odzko map sheet at scale 1 : on the background of the elements of environmental and spatial conflicts tu udokumentowanych zasobów Au w z³o u w Z³otym Stoku (ok. 1,5 t; Szuflicki i in., 2015). Dodatkowo pó³nocna czêœæ masywu granitoidowego jest obciêta przez uskok sudecki brze ny i przykryta osadami kenozoiku. Strefa ta na obszarze bloku przedsudeckiego mo e byæ równie perspektywiczna dla wyst¹pieñ z³ó z³ota w ska³ach paleozoicznych pod przykryciem utworów kenozoiku (ok. 200 m). Hipotetyczny obszar wyst¹pieñ z³ó z³ota rozci¹ga siê w pó³nocnej czêœci masywu k³odzko-z³otostockiego wzd³u przebiegu uskoku sudeckiego brze nego (NW SE) na d³ugoœci ok. 15 km i szerokoœci ok. 5 7 km. Poszczególne y³owe z³o a Au, o hipotetycznych zasobach do kilku ton, mog¹ byæ zwi¹zane ze strefami tektonicznymi o kierunku NW SE, a z³o a kontaktowo-metasomatyczne z obecnoœci¹ niewielkich wk³adek ska³ wêglanowych (y) lub piaskowcowych (berezyty) s¹ przewidywane wokó³ intruzji granitoidowej po jej wschodniej oraz pó³nocno-zachodniej stronie. Wyst¹pieñ z³ota mo na oczekiwaæ g³ównie w rudach siarczkowych, jako z³ota drobnodyspersyjnego w arsenopirycie i/lub pirycie, oraz w mniejszym stopniu w postaci w³asnych minera³ów (z³oto rodzime, elektrum), jako wrostki w siarczkach (1 5 μm œrednicy) lub w formie samodzielnych drobnoziarnistych wydzieleñ (<10 50 μm œrednicy). Drugim pod wzglêdem zasobów Au jest obszar po³udniowokaczawski, gdzie w zale noœci od przyjêtych parametrów y³ i zawartoœci z³ota w rudzie mo na szacowaæ zasoby w granicach od ok. 1 do 4,8 t z³ota (tab. 3). W Górach Kaczawskich istniej¹ perspektywy wyst¹pieñ niewielkich orogenicznych z³ó ch z³ota, zwi¹zanych ze zmetamorfizowanymi osadowo-wulkanicznymi (bimodalnymi) formacjami paleozoicznymi. W po³udniowej czêœci struktury kaczawskiej perspektywiczny dla wyst¹pieñ z³ó Au jest obszar skataklazowanych ³upków paleozoicznych, o szerokoœci ok. 10 km i d³ugoœci ok. 50 km, na odcinku od Ubocza po Mys³ów (ryc. 2). Mo na spodziewaæ siê w nim zasobów perspektywicznych z³ota nie tylko w obrêbie starych obszarów kopalnictwa Au, ale równie pomiêdzy tymi obszarami, gdzie y³y z³otonoœne nie wychodz¹ na powierzchniê. Strefy y³ rudnych utworzy³y siê najprawdopodobniej na ca³ym obszarze wyst¹pieñ sfa³dowanych i s³abo zmetamorfizowanych ³upków (grafitowych i/lub zieleñcowych) bêd¹cych obiektem penetracji przez póÿnowaryscyjskie hydatogeniczne oraz pomagmowe roztwory hydrotermalne. Podobnie w rejonie opuszczonego z³o a w Radzimowicach, znajduj¹cego siê w strefie górnokarboñskiej intruzji porfirów, istniej¹ mo liwoœci wyst¹pieñ nieodkrytych dotychczas mezo- i epitermalnych y³ kwarcowo-siarczkowych ze z³otem. Zasoby perspektywiczne tylko tego rejonu mo na oceniæ na 0,5 4,2 t Au (tab. 2). W sumie zasoby perspektywiczne w tym obszarze mog¹ byæ bardzo ró ne, zale ne od parametrów y³ rudnych. Np. przy za³o eniu udokumentowania jednej y³y z³otonoœnej, zasoby mo na 551

7 Przegl¹d Geologiczny, vol. 63, nr 9, 2015 Ryc. 2. Obszary perspektywiczne wyst¹pieñ mineralizacji z³ota pierwotnego typu y³owego i stratoidalnego na arkuszu Jelenia Góra mapy topograficznej w skali 1 : wraz z elementami konfliktów œrodowiskowych Fig. 2. Prospective areas of gold mineralization of the and stratoidal types on the Jelenia Góra map sheet at scale 1 : with the environmental elements constraints szacowaæ od 0,135 (d³ugoœæ y³y 100 m) do 0,54 t (d³ugoœæ y³y 200 m), a przy udokumentowaniu piêciu y³ z³otonoœnych od ok. 0,54 do 2,7 t Au w rejonie Klecza Radomice (tab. 2). Z kolei dla rejonu Radzimowic przy za³o eniu udokumentowania jednej y³y z³otonoœnej zasoby mog¹ wynieœæ dla y³y o d³ugoœci 300 m 0,5 t lub 2,5 t (dla n = 5), a dla y³y d³u szej (o d³ugoœci do ok. 500 m) 0,8 t Au (dla n = 5; ok. 4,2 t Au). Przy rozpoznaniu systemu y³ ci¹gn¹cego siê na d³ugoœci kilku lub kilkunastu km istnieje perspektywa odkrycia nawet kilkunastu czy kilkudziesiêciu y³ zalegaj¹cych g³êbiej pod przykryciem innych ska³ (do m g³êbokoœci). Z³oto wystêpuje tu g³ównie w formie drobnodyspersyjnej i drobnoziarnistej w siarczkach As, Fe, Cu i Pb. Rudy siarczkowe zawieraj¹ z³oto w iloœci od kilku do kilkunastu ppm, a lokalnie mog¹ osi¹gaæ nawet >100 ppm. Rudom z³ota, np. w Radzimowicach, w zmiennych iloœciach towarzysz¹ domieszki Ag, Bi i Te (Mikulski, 2014). Obszar Gór Kaczawskich jest obszarem perspektywicznym dla wyst¹pieñ z³ó z³ota i powinien byæ przedmiotem nowoczesnych prac poszukiwawczych, uwzglêdniaj¹cych jednak aspekty ochrony œrodowiska naturalnego zarówno na etapie poszukiwañ, jak i podczas ewentualnej przeróbki rud, która w przypadku tzw. trudno³ugowalnych rud siarczkowych jest szczególnie szkodliwa dla œrodowiska. W strefie kontaktu bloku ma³opolskiego z blokiem górnoœl¹skim najbardziej perspektywiczne s¹ obszary Doliny Bêdkowskiej i Pilicy, gdzie w próbkach rdzeni z g³êbokoœci 552 od ok. 250 do 600 m zosta³o stwierdzone z³oto na poziomie kilkunastu ppm w y³kach kwarcowo-siarczkowych, zwi¹zanych ze strefami peryferycznymi wokó³ górnokarboñskich intruzji granitoidowych (Mikulski & Markowiak, 2011 z literatur¹). Szacunkowe zasoby perspektywiczne rud z³ota w strefie kontaktu bloku ma³opolskiego z blokiem górnoœl¹skim na obecnym etapie rozpoznania mog¹ wynosiæ 1,2 3,5 t Au (tab. 3). PODSUMOWANIE ORAZ REKOMENDACJE DALSZYCH PRAC Wydzielono 7 obszarów perspektywicznych dla wyst¹pieñ z³ó z³ota w Polsce. Obszary te s¹ zlokalizowane w obrêbie ró nych formacji metalogenicznych, wœród których za najbardziej perspektywiczne uznano: zmetamorfizowane osadowe i wulkaniczne (bimodalne) formacje paleozoiczne Sudetów i bloku przedsudeckiego (obszary perspektywiczne: po³udniowokaczawski i W¹dro e Wielkie) ze z³o ami z³ota typu y³owego; strefy kontaktowo-metasomatyczne wokó³ intruzji granitoidowych i porfirowych w waryscydach po³udniowej Polski (obszary perspektywiczne: z³otostocki; rudawski; Pilica; Dolina Bêdkowska i Mys³ów) ze z³o ami z³ota typu kontaktowo-metasomatycznego (y, berezyty) oraz y³owego. Zasoby przewidywalne rud z³ota typu y³owego i kontaktowo-metasomatycznego w Polsce zosta³y oszacowane

8 na obecnym etapie rozpoznania od ok. 9,4 (dla n = 16 cia³ rudnych) do 21,5 t z³ota (dla n = 64 cia³ rudnych). Najwiêksze zasoby perspektywiczne z³ota wystêpuj¹ w obszarze z³otostockim i s¹ szacowane na ok. 6 t (bez udokumentowanych zasobów Au jako kopaliny towarzysz¹cej w z³o u As-Au w Z³otym Stoku, wynosz¹cych ok. 1,5 t). Obszar perspektywiczny w rejonie na SW od Z³otego Stoku jest zlokalizowany w Górach Z³otych, zaliczanych do otuliny Œnie nickiego Parku Krajobrazowego. Dlatego ewentualne poszukiwania w tym rejonie mog¹ byæ ograniczone ze wzglêdu na ochronê œrodowiska. Korzystniejsze s¹ rejony na bloku przedsudeckim oraz w Górach Bardzkich. Jednak i w tych rejonach ewentualna przeróbka rud siarczkowych trudno³ugowalnych w celu odzysku z³ota wi¹ e siê z powstawaniem du ej iloœci szkodliwych odpadów (cyjanki, metale ciê kie, organiczne reagenty flotacyjne i in.), które mog¹ zanieczyœciæ wody oraz gleby. Wszystkie te czynniki s¹ niekorzystne i narzucaj¹ koniecznoœæ zastosowania najnowoczeœniejszych metod przy ewentualnej przysz³ej przeróbce z³otonoœnych rud arsenowych. Drugim pod wzglêdem zasobów Au jest obszar perspektywiczny po³udniowokaczawski, gdzie, w zale noœci od przewidywanych przyjêtych parametrów y³ i zawartoœci z³ota w rudach siarczkowych, mo na szacowaæ zasoby od ok. 1 do 4,8 t z³ota. W sumie zasoby perspektywiczne w tym rejonie mog¹ byæ ró ne, zale ne od parametrów y³ rudnych. Po³udniowa strefa kaczawska jest obszarem perspektywicznym, który powinien byæ przedmiotem nowoczesnych prac poszukiwawczych z wykorzystaniem metod geofizycznych (radiofalowej VLF oraz polaryzacji wzbudzonej IP) oraz p³ytkich wierceñ. Ponadto, wa ny jest fakt, e y³y z³otonoœne oprócz z³ota zawieraj¹ równie stosunkowo wysokie koncentracje srebra (>100 ppm) oraz innych metali, takich jak: miedÿ, cynk, o³ów i inne, które podnosz¹ wartoœæ potencjalnych z³ó. Rekomendowane s¹ dalsze prace poszukiwawczo-badawcze, które powinny obj¹æ obszary mineralizacji z³otonoœnych w strefach wyst¹pieñ waryscyjskich intruzji granitoidowych w Sudetach. W przypadku zakrytych z³ó y- ³owych z³ota, prace geologiczne w poszczególnych rejonach koncesyjnych powinny zostaæ przeprowadzone przede wszystkim w dawnych obszarach kopalnictwa z³ota, takich jak: Radzimowice, Klecza Radomice, Czarnów, Miedzianka, czy okolice Z³otego Stoku i Barda Œl¹skiego. W ramach tych prac nale y wykonaæ nowoczesne zdjêcie geochemiczne i geofizyczne, które w przypadku pozytywnych rezultatów nale y zweryfikowaæ p³ytkimi wierceniami kierunkowymi ( m). Ewentualne odkrycie nowych zasobów rud w dawnych obszarach kopalnictwa Au powinno byæ podstaw¹ podjêcia prac w skali regionalnej, np. w obrêbie wydzielonych jednostek geologicznych (Pilchowic i Bolkowa) w po³udniowej czêœci Gór Kaczawskich. Ograniczeniem w prowadzeniu prac poszukiwawczych za z³otem na Dolnym Œl¹sku oraz istotn¹ barier¹ dla przysz³ych prac górniczych, szczególnie w Sudetach, jest wystêpowanie obszarów chronionych programem Natura Jednak y³y z³otonoœne zajmuj¹ niewielki obszar i z regu³y s¹ eksploatowane wyrobiskami podziemnymi. Powa nym utrudnieniem jest s³abe ods³oniêcie formacji rudonoœnych, zalegaj¹cych pod przykryciem m³odszych osadów, jak równie górski oraz zalesiony teren. Ponadto, sudeckie siarczkowe, trudno³ugowalne rudy z³otonoœne zawieraj¹ znaczne iloœci arsenu, którego emisja do œrodowiska wymaga dodatkowych zabezpieczeñ. Dalszych prac wymagaj¹ równie wyst¹pienia z³otonoœnych siarczków, rozpoznanych w pojedynczych wierceniach w strefie kontaktu bloków ma³opolskiego z blokiem górnoœl¹skim. Stwierdzone w rejonie Doliny Bêdkowskiej i Pilicy podwy szone koncentracje z³ota w pojedynczych próbkach y³ kwarcowych, przecinaj¹cych zarówno ska³y magmowe, jak i s³abo zmetamorfizowane utwory ediakaru oraz ska³y paleozoiczne, pozwalaj¹ ³¹czyæ je genetycznie ze z³o ami porfirowymi waryscyjskiej strefy kontaktu bloków ma³opolskiego z górnoœl¹skim. W rejonie Pilicy z³oto stwierdzono w y³kach kwarcowych z wolframitem, scheelitem i tellurkami, a jego œrednia zawartoœæ w kilku interwa³ach o mi¹ szoœci 0,1 0,7 m zmienia siê w granicach 2 6 ppm (Harañczyk, 1979). Harañczyk i in. (1985) oszacowali orientacyjne zasoby z³ota w rejonie Pilicy na ok. 0,55 t. W tym rejonie najbogatsz¹ strefê ze z³otem (ok. 15 ppm) stwierdzono w otworze DB-4 w y³kach kwarcowych tn¹cych metasedymenty ediakaru w interwale g³êbokoœci od ok. 250 do 585 m (Mikulski i in., 2008). W rejonie Doliny Bêdkowskiej s¹ wielokrotnie wy sze zawartoœci Au w otoczeniu porfirowej mineralizacji typu Mo-Cu-W, ni w odpowiadaj¹cej jej strefie rejonu z³o a porfirowego Mo-Cu-W w Myszkowie. Domieszki z³ota w metaosadach i y³ach kwarcowych zbli aj¹ mineralizacjê z Doliny Bêdkowskiej do klasycznych z³ó porfirowych typu Mo-Cu, które czêsto zawieraj¹ z³o owe koncentracje z³ota w strefach epitermalnych. Szybkie (w koñcu karbonu) wyniesienie obszaru po uformowaniu siê intruzji granitoidowych, znaczone kolejnymi fazami ma³ych subwulkanicznych intruzji ryolitów, spowodowa³o zanik wysokotemperaturowych procesów pneumatolityczno-hydrotermalnych w tym rejonie. Pojawiaj¹ca siê mineralizacja polimetaliczna w otworze DB-4 jest zlokalizowana apikalnie w stosunku do granitoidów nawierconych otworem WB 102A. Panuj¹ce w rejonie otworu DB-4 œrednie i niskie temperatury roztworów hydrotermalnych by³y korzystne dla precypitacji z³ota w asocjacji z siarczkami polimetalicznymi z roztworów w strefach brekcji tektonicznych. Przestrzenne usytuowanie y³ kwarcowych ze z³otem wskazuje, e tworzy³y siê peryferycznie wzglêdem apikalnych partii intruzji granodiorytowych wskutek dzia³ania pomagmowych roztworów hydrotermalnych (Mikulski i in., 2008; Mikulski & Markowiak, 2011). Obecny stan rozpoznania stwarza przes³anki na udokumentowanie w trakcie prospekcji za rudami Mo-Cu-W nagromadzeñ z³ota równie w strefach wokó³ mineralizacji porfirowej, szczególnie w rejonie Doliny Bêdkowskiej i Pilicy. Jednak na obecnym bardzo s³abym etapie rozpoznania jest niemo liwe dok³adniejsze oszacowanie zasobów z³ota na ca³ym obszarze kontaktu bloków ma³opolskiego z górnoœl¹skim. Autor dziêkuje Recenzentom za cenne uwagi, które ulepszy³y ostateczn¹ wersjê manuskryptu. Materia³y przedstawione w artykule zosta³y opracowane w ramach projektu nr sfinansowanego przez NFOŒiGW (Umowa nr 749/2013-Wn-07/FG-KG-DN/D z dnia r.) w ramach zadañ PSG. LITERATURA BA DYS L Dokumentacja z³o a rudy arsenowej i z³ota w Z³otym Stoku. Nar. Arch. PIG-PIB. BEYSCHLAG F., KRUSCH P. & VOGT J.H.L Die Lagerstätten der nutzbaren Mineralien und Gesteine. 2. Bd. Erzlagerstätten. Stuttgart: BUDZYÑSKA H Mineralogia z³o a arsenowego w Z³otym Stoku. Arch. Miner., 29 (1/2):

9 COX D.P. & SINGER, D.A.(red.) 1986 Mineral Deposit Models. U.S. Geol. Surv. Bull., CZAPOWSKI G., BUKOWSKI K., G SIEWICZ A. & SAD OW- SKA K Obszary perspektywicznych wyst¹pieñ i zasoby przewidywane surowców chemicznych Polski na mapach w skali 1 : sól kamienna, sole potasowo-magnezowe i siarka. Prz. Geol., 63 (9): DOMASZEWSKA T Wystêpowanie i eksploatacja z³ota na Dolnym Œl¹sku. Prz. Geol.,13 (4): DZIEKOÑSKI T Wydobywanie i metalurgia kruszców na Dolnym Œl¹sku od XIII do XX w. PAN Inst. Hist. Kult. Material., 4. Ossolineum. Wroc³aw. FEDAK J. & LINDNER M Metalogeneza Sudetów. Pr. Inst. Geol., Warszawa. GOLDFARB R.J., GROVES D.I. & GARDOLL S Orogenic gold and geologic time: a global synthesis. Ore Geol. Rev., 18: GRIMMING H Das Gold und Arsenerzvorkommen von Hüsdorf Wunschendorf. Nar. Arch. Geol. PIG-PIB. GUILBERT J.M. & PARK CH. F The Geology of Ore Deposits. W.H. Freeman and Company/New York: HARAÑCZYK C Metallogenic evolution of the Silesia Cracow region. Pr. Inst. Geol., 95: HARAÑCZYK C., KURBIEL H., KULIG M. & ZUBER K Projekt wstêpnego rozpoznania mineralizacji polimetalicznej w obszarze Pilicy Kwaœniowa Krzywop³otów wraz ze sprawozdaniem z dotychczasowych badañ. Arch. Przed. Geol. S.A., Kraków. HARAÑCZYK C. & LANKOSZ M Sprawozdanie z badañ geologicznych w Dolinie Bêdkowskiej. Arch. Przed. Geol. S.A. Kraków. HEDENQUIST J.W., ARRIBAS A. Jr. & REYNOLDS T.J Evolution of an-intrusion-centred hydrothermal system: Far Southeast-Lepanto porphyry and epithermal Cu-Au deposits, Philippines. Econ. Geol., 93: HEDENQUIST J. W., ARRIBAS A. Jr. & GONZALES-URIEN E Exploration for epithermal gold deposits: Rev. Econ. Geol., 13: KEITH J.D., CHRISTIANSEN E.H., MAUGHAN D.T. & WAITE K.A The role of mafic alkaline magmas in felsic porphyry-cu and Mo systems. [W:] Leintz D.R. (red), Mineralized Intrusion related systems. Mineral. Assoc. Can. Short Course, 26: KELLEY K.D. & LUDINGTON S Cripple Creek and other alkaline-related gold deposits in the southern Rocky Mountains, USA: influence of regional tectonics. Mineralium Deposita, 37: KERRICH R., GOLDFARB R., GROVES D. & GARWIN S The geodynamics of World-class gold deposits: characteristics, space-time distribution and origins. [W:]: Hageman S.G. & Brown P.E. (red.), Gold in SEG Rev. Economic Geol., 13: KOWALSKI W.M Serpentynizacja z³o a kruszców arsenu w Z³otym Stoku (Dolny Œl¹sk). PAN Pr. Geol., 12: KOWALSKI W. M Minera³y kruszcowe ze Z³otego Stoku (Dolny Œl¹sk). PAN Oddz. w Krakowie. Pr. Mineral.,16: KO MA J Metodyka waloryzacji przestrzennej pokrycia terenu i obiektów ochrony przyrody na potrzeby oceny konfliktowoœci potencjalnej eksploatacji kopalin w obszarach perspektywicznych. Prz. Geol., 63 (9): KRUSCH P Gutachten über die Golderzlagrestatten von Hüsdorf, Wunschendorf, zwischen Lähn und Greifenberg. Nar. Arch. Geol. PIG-PIB. KWAK T.A.P W-Sn deposits and related metamorphic s and granitoids. Elsevier. LASOÑ K Geochemia molibdenowo-wolframowego z³o a porfirowego Myszków. Biul. Pañstw. Inst. Geol., 405: MANECKI A Studium mineralogiczno-petrograficzne polimetalicznych y³ okolic Wojcieszowa (Dolny Œl¹sk). Pr. Min. Komisji Nauk Min. PAN Oddz. w Krakowie, 2: MARKOWIAK M., 1999 Wstêpna ocena mo liwoœci wystêpowania Au w strefie kontaktu bloku górnoœl¹skiego i bloku ma³opolskiego. Nar. Arch. Geol. PIG-PIB. MIKULSKI S.Z. 1996a Gold mineralization within contact-metamorphic and shear zones in the Z³oty Jar quarry the Z³oty Stok As-Au deposit area (Sudetes). Geol. Quart., 40 (3): MIKULSKI S.Z. 1996b Z³oto z kamienio³omu Z³oty Jar k. Z³otego Stoku (Sudety). Prz. Geol., 44 (12): MIKULSKI S.Z Z³otonoœna mineralizacja kruszcowa z Barda Œl¹skiego (Sudety Œrodkowe). Prz. Geol., 46 (12): MIKULSKI S.Z. 1999a Z³oto z Radzimowic w Górach Kaczawskich (Sudety) nowe dane geochemiczne i mineralogiczne. Prz. Geol., 47 (11): MIKULSKI S.Z.1999b Berezyty z Dêbowinki nowy typ genetyczny z³otonoœnej mineralizacji w Sudetach. [W:] Muszer A. (red.), Wybrane zagadnienia stratygrafii, tektoniki i okruszcowania Dolnego Œl¹ska. Wyd. Uniw. Wroc., Wroc³aw: MIKULSKI S.Z Poszukiwania mineralizacji scheelitowo-z³otonoœnej w rejonie makroenklawy Ptasznika na intruzji k³odzko-z³otostockiej w Sudetach. Biul. Pañstw. Inst. Geol., 391: Warszawa. MIKULSKI S.Z Geological, mineralogical and geochemical characteristics of the Radzimowice Au-As-Cu deposit from the Kaczawa Mountains (Western Sudetes, Poland) an example of the transition of porphyry and epithermal style. Mineralium Deposita, 39 (8): MIKULSKI S.Z. 2007a The late-variscan gold mineralization in the Kaczawa Mountains, Western Sudetes. Polish Geol. Inst. Spec. Pap., 22: MIKULSKI S.Z. 2007b Formy wyst¹pieñ z³ota w z³o ach kwarcowo- -siarczkowych w Górach Kaczawskich. Prz. Geol., 55 (4): MIKULSKI S.Z Charakterystyka i geneza z³otonoœnej mineralizacji arsenowo-polimetalicznej w z³o u Czarnów (Sudety Zachodnie). Biul. Pañstw. Inst. Geol., 439: MIKULSKI S.Z. 2011a Gold mineralization of the K³odzko Z³oty Stok intrusion contact zone, Sudetes, SW Poland. [W:] Koz³owski A. & Mikulski S.Z. (red.), Gold in Poland, AM Monograph, 2: MIKULSKI S.Z. 2011b Gold deposits in Kaczawa Mountains, West Sudetes, SW Poland. [W:] Koz³owski A. & Mikulski S.Z. (red.) Gold in Poland, AM Monograph, 2: MIKULSKI S.Z Wystêpowanie telluru i bizmutu w z³otonoœnych siarczkowych rudach polimetalicznych w Sudetach (SW Polska). Gospodarka Surowcami Mineralnymi Min. Resour. Managment., 30 (2): MIKULSKI S.Z Mapy obszarów perspektywicznych wyst¹pieñ rud metali i surowców chemicznych w Polsce w skali 1 : wraz zich ocen¹ surowcow¹ oraz ograniczeniami œrodowiskowymi i zagospodarowania przestrzennego. Prz. Geol., 63 (9): MIKULSKI S.Z. & MARKOWIAK M Gold occurrence in the contact of the Ma³opolska and Upper Silesia blocks southern Poland. Gold in Poland. AM Monograph, 2: MIKULSKI S.Z. & SAD OWSKA K Mapy obszarów perspektywicznych wyst¹pieñ rud metali w Polsce w skali 1 : rudy niklu typu wietrzeniowego (saprolitowego) na bloku przedsudeckim (SW Polska). Prz. Geol., 63 (9): MIKULSKI S.Z. & SPECZIK S Organic and inorganic geochemistry of gold mineralization at the Zloty Stok, SW Poland. Applied Earth Science (Trans. Inst. Min. Metall. B), 117 (4): MIKULSKI S.Z. & SPECZIK S Za³o enia dla nowych projektów wierceñ poszukiwawczo-badawczych w Polsce. Biul. Pañst. Inst. Geol., 439: MIKULSKI S.Z. & WILLIAMS I.S Zircon U-Pb dating of igneous rocks from the Radzimowice and Wielis³aw Z³otoryjski auriferous polymetallic deposits, Sudetes, SW Poland. Ann. Soc. Geol. Pol., 84 (3): MIKULSKI S.Z., MARKOWIAK M. & OSZCZEPALSKI S Z³oto w y³ach kwarcowo-siarczkowych z wiercenia DB-4 (rejon Doliny Bêdkowskiej, po³udniowa Polska). Biul. Pañst. Inst. Geol., 429: MIKULSKI S.Z. WOJCIECHOWSKI A. & OSZCZEPALSKI S Rudy metali. Rudy Z³ota: [W:] Wo³kowicz S., Smakowski T. & Speczik S. (red.), Bilans perspektywicznych Zasobów kopalin Polski wg stanu na 31 XII 2009 r. Min. Œrod., Warszawa. MIKULSKI S.Z., OSZCZEPALSKI S., CZAPOWSKI G., SAD OW- SKA K., G SIEWICZ A., MARKOWIAK M., STRZELSKA-SMAKO- WSKA B., SZTROMWASSER E., KO MA K., SIKORSKA- -MAYKOWSKA M., PAULO A., CHMIELEWSKI A., RADWANEK-B K B., GIE ECKA-M DRY D., M DRY S., MICH- NIEWICZ M., BUKOWSKI K., KUÆ P., BLI NIUK A., KOSTRZ- -SIKORA P. & PIOTROWSKA M Mapy obszarów perspektywicznych wyst¹pieñ rud metali i surowców chemicznych w Polsce w skali 1 : wraz z ich ocen¹ surowcow¹ i ograniczeniami œrodowiskowymi i zagospodarowania przestrzennego. Nar. Arch. Geol. PIG-PIB. MUSZER A Z³oto rodzime ze Z³otego Stoku. Arch. Miner., 48 (1/2): MUSZER A Charakterystyka okruszcowania ska³ pó³nocnej i œrodkowej czêœci Gór Z³otych na tle budowy geologicznej. Pr. Geol. Miner., 49: MUSZER A Gold at Z³oty Stok history, exploitation, characteristic and perspectives. [W:] Koz³owski A. & Mikulski S.Z. (red.), Gold in Poland. AM Monograph 2: MUSZYÑSKI M., PARACHONIAK W., MI KOWSKI R. & SKOWROÑSKA A Badania petrograficzne próbek z rdzeni otworów wiertniczych wykonanych w utworach pod³o a obrze enia GZW (rejon Zawiercia Doliny Bêdkowskiej). Stowarzyszenie Naukowo-Techniczne In ynierów i Techników Przemys³u Naftowego i Gazowniczego, Zespó³ Rzeczoznawców. Arch. Przed. Geol., Kraków. NIEÆ M Metodyka dokumentowania z³ó kopalin sta³ych. Czêœæ IV Poradnik. Szacowanie zasobów. Min. Œrod., NFOŒiGW. Kraków. OSZCZEPALSKI S. & CHMIELEWSKI A Zasoby przewidywane surowców metalicznych Polski na mapie w skali 1 : miedÿ, srebro, z³oto, platyna i pallad w utworach cechsztyñskiej serii miedzionoœnej. Prz. Geol., 63 (9): OSZCZEPALSKI S., MARKOWIAK M., BU A Z., LASOÑ K., MIKULSKI S.Z., HABRYN R., TRUSZEL M., PAÑCZYK M., SIKORA R., WO NIAK P., MUCHA J., WASILEWSKA M., 554

10 KARWOWSKI., MARKIEWICZ J., WOJCIECHOWSKI A., URBAÑSKI P., SATERNUS A., CUDAK J. & BRAÑSKI P Prognoza z³o owa pod³o a paleozoiczno-prekambryjskiego NE obrze- enia GZW. Nar. Arch. Geol. PIG-PIB. PARACHONIAK W., MI KOWSKI R. & MUSZYÑSKI M Badania petrograficzne próbek z rdzeni otworów wiertniczych wykonanych w utworach pod³o a obrze enia GZW (rejon Zawiercia, Doliny Bêdkowskiej). Stowarzyszenie Naukowo-Techniczne In ynierów i Techników Przemys³u Naftowego i Gazowniczego. Zespó³ Rzeczoznawców. Arch. Przed. Geol., Kraków. PENDIAS H Geochemiczne profile w okolicy Radzimowic na Dolnym Œl¹sku. Biul. Inst. Geol., 170: PAULO A.& SALAMON W Native gold in ore s of the Western part of the Góry Kaczawskie Mountains (Sudetes). Miner. Pol., 4: PAULO A. & SALAMON W Przyczynek do znajomoœci z³o a polimetalicznego w Starej Górze. Kwart. Geol., 18 (2): PAULO A. & STRZELSKA-SMAKOWSKA B Rudy metali nie elaznych i szlachetnych. Wyd. AGH, Kraków. PODEMSKI M. (red.), BU A Z., CHAFFEE M. A., CIEŒLA E., EPPINGER R., HABRYN R., KARWOWSKI., LASOÑ K., MARKIEWICZ J., MARKOWIAK M., SNEE L. W., ŒLÓSARZ J., ROZPORZ DZENIE 2001 Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 18 grudnia 2001 r. w sprawie kryteriów bilansowoœci z³ó kopalin. Dz.U. nr 153, poz. 1774, z póÿn. zm. ROZPORZ DZENIE 2011 Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 22 grudnia 2011 r. w sprawie dokumentacji geologicznej z³o a kopaliny. Dz.U. nr 291, poz.1712, TRUSZEL M., WYBRANIEC S. & ABA J Palaeozoic porphyry molybdenum-tungsten deposit in the Myszków area, southern Poland. Polish Geol. Inst. Spec. Pap., 6: QUIRING H Geschichte des Goldes. F. Enke. Verlag, Stuttgart: SIKORSKA-MAYKOWSKA M., KOSTRZ-SIKORA P., BLI NIUK A. & PIOTROWSKA M Ograniczenia œrodowiskowe obszarów perspektywicznych wyst¹pieñ rud metali i surowców chemicznych w Polsce. Prz. Geol., 63 (9): SMAKOWSKI T. & SZAMA EK K Zasady okreœlania zasobów perspektywicznych kopaln: [W:] Wo³kowicz S., Smakowski T. & Speczik S. (red.), Bilans perspektywicznych Zasobów kopalin Polski wg stanu na 31 XII 2009 r. Min. Œrod., Warszawa. SOKO OWSKA G. & WOJCIECHOWSKI A., 1995 Geochemiczna ocena z³otonoœnoœci perspektywicznych utworów geologicznych Polski. Nar. Arch. Geol. PIG-PIB. STAUFFACHER J Der Goldgangdistrikt von Altenberg in Schlesien. Zeitsch. für Geol., 12: SZTROMWASSER E., GIE ECKA-M DRY D., M DRY S., KUÆ P. & SAD OWSKA K Zasoby perspektywiczne surowców siarczanowych Polski na mapach w skali 1 : gipsy i anhydryty. Prz. Geol., 63 (9): SZUFLICKI M., MALON A. & TYMIÑSKI M. (red.) 2015 Bilans zasobów z³ó kopalin w Polsce (wg stanu na r.). PIG-PIB, Warszawa. ZIMNOCH E Okruszcowanie z³o a Starej Góry w œwietle nowych danych. Biul. Geol. Wydz. Geol. UW., 5: ZIMNOCH E Mineralizacja kruszcowa z³o a Czarnów (Sudety). Rocz. Pol. Tow. Geol., 53 (1/4):