DOKUMENT ROBOCZY. PL Zjednoczona w różnorodności PL. Parlament Europejski

Transkrypt

1 Parlament Europejski Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi DOKUMENT ROBOCZY w sprawie minimalnych standardów w zakresie ochrony królików hodowlanych Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi Sprawozdawca: Stefan Eck DT\ doc PE v01-00 Zjednoczona w różnorodności

2 Zasadność minimalnych standardów w zakresie ochrony królików hodowlanych Wstęp W porównaniu z innymi gatunkami udomowienie królików nastąpiło stosunkowo późno (ok. 300 lat p.n.e.). W związku z tym potrzeby królików hodowlanych i dzikich są zasadniczo takie same, co sprawia, że hodowla królików jest szczególnie problematyczna, jeśli chodzi o zapewnianie dobrostanu zwierząt. Ponieważ króliki są szczególnie wrażliwe na trudne warunki przetrzymywania, współczynnik umieralności tych zwierząt w warunkach hodowlanych jest wyższy niż w przypadku pozostałych zwierząt gospodarskich. Pomimo tak wysokiego współczynnika umieralności króliki zajmują czwarte miejsce wśród najczęściej hodowanych gatunków zwierząt na świecie (drugie w UE), a ponad 326 mln osobników jest poddawanych ubojowi każdego roku. Ponad trzy czwarte królików hodowanych w UE hoduje się we Włoszech, w Hiszpanii i we Francji. Na tle całkowitej unijnej produkcji mięsa mięso królicze stanowi produkt niszowy. Spożycie mięsa króliczego w przeliczeniu na mieszkańca jest stosunkowo niewielkie w porównaniu do produktów pochodzących od zwierząt innych gatunków. Roczne spożycie na mieszkańca w Niemczech szacuje się na ok. pół kilograma. We Włoszech, kraju o najwyższym współczynniku spożycia mięsa króliczego w UE, wynosi ono ok. 5,5 kg rocznie w przeliczeniu na mieszkańca. Zgodnie z najnowszymi ustaleniami naukowymi w gospodarstwach hodowlanych i prowadzących tucz króliki są systemowo przetrzymywane w niezwykle trudnych warunkach pomimo obowiązujących unijnych gwarancji prawnych, takich jak dyrektywa Rady dotycząca ochrony zwierząt hodowlanych (1998/58/WE) oraz art. 13 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), który stanowi, że Unia i państwa członkowskie w pełni uwzględniają wymagania w zakresie dobrostanu zwierząt jako istot zdolnych do odczuwania. W większości państw członkowskich Unii brakuje szczegółowego ustawodawstwa w sprawie przetrzymywania, hodowli i tuczenia królików. Istnieje jednak kilka wyjątków: Austria (2012 r., zakaz klatek bateryjnych); Belgia (2014 r., stopniowe likwidowanie systemów klatkowych i wprowadzenie systemów parkowych do 2025 r.); Niemcy (2014 r., ustawodawstwo w sprawie poprawy dobrostanu zwierząt dotyczące w szczególności chowu królików) i Zjednoczone Królestwo (2007 r., przepisy w sprawie dobrostanu zwierząt hodowlanych zawierające wymogi szczegółowe dotyczące chowu królików). Zgodnie z dyskutowanym obecnie nowym wnioskiem ustawodawczym w sprawie produkcji ekologicznej króliki mają być przetrzymywane wspólnie w kojcach o powierzchni co najmniej 0,4 m 2 na jednego osobnika i mieć dostęp do przestrzeni pastwiskowej na świeżym powietrzu po wyjściu z kojca. Obecnie obowiązuje już prawodawstwo unijne ustanawiające minimalne wymogi w zakresie ochrony cieląt, świń, brojlerów i kur niosek; w tym ostatnim przypadku wprowadzono nawet ogólnoeuropejski zakaz stosowania klatek bateryjnych dla kur niosek. Jak dotąd nie sporządzono jednak ani nie uchwalono minimalnych wymogów ochrony królików hodowlanych. PE v /2 DT\ doc

3 Cel Przedmiotowe sprawozdanie z własnej inicjatywy w sprawie minimalnych standardów w zakresie ochrony królików hodowlanych ma na celu zachęcenie Komisji Europejskiej do przedstawienia ambitnego projektu wniosku ustawodawczego dotyczącego dobrostanu zwierząt w przypadku chowu królików, w którym uwzględnione zostaną zalecenia Parlamentu Europejskiego. Wniosek ten powinien mieć na celu wyeliminowanie istniejących luk prawnych prowadzących do poważnych nadużyć w związku z dobrostanem zwierząt w odniesieniu do przetrzymywania, hodowli, chowu, transportu i uboju królików. Chów królików przeznaczonych na ubój Większość królików przeznaczonych na ubój jest przetrzymywana w tzw. klatkach bateryjnych. Króliki osiągają masę ubojową od 1,3 do 3,3 kg w ciągu trzech do czterech miesięcy. Okres ten jest krótszy niż 1/40 średniej długości życia królika w warunkach naturalnych. Zgodnie z ustaleniami stowarzyszenia o nazwie World Rabbit Science Association wystarczające rozmiary klatki dla królika to 0,2 do 0,4 m 2 powierzchni podłogi oraz 30 do 40 cm wysokości. W praktyce jednak hodowcy przetrzymują w jednej klatce od trzech do sześciu królików, co oznacza, że maksymalna przestrzeń dostępna dla jednego osobnika wynosi 0,08 m 2 (czyli tylko nieco więcej niż kartka formatu A4). Tak mała przestrzeń w przeliczeniu na jednego królika sprawia, że zwierzęta nie mogą zaspokajać potrzeb typowych dla swojego gatunku, takich jak poszukiwanie pokarmu, skakanie, kopanie, bieganie czy przyjmowanie pozycji wyprostowanej. Nie mogą odpowiednio wypoczywać z powodu ograniczonej przestrzeni i charakteru powierzchni (którą stanowi siatka z metalu). W klatkach bateryjnych które zazwyczaj wykonane są z metalowej siatki o ostrych krawędziach i często powodują obrażenia wynikające z przyjmowania nieprawidłowej postawy ciała (Pododermatitis colitis objawiające się piekącymi ranami i krwawieniem łap) materiały urozmaicające warunki bytowania, takie jak słoma czy siano, nie zawsze są dostępne. Niewielka wysokość klatek uniemożliwia królikom prostowanie się do pełnej wysokości, co prowadzi do zaburzeń krzywizny kręgosłupa. Tłok i brak możliwości ucieczki z klatek powodują u zwierząt ogromne cierpienia psychiczne. Te cierpienia prowadzą do obrażeń powstałych w wyniku ugryzień oraz stłuczeń i otarć spowodowanych potrzebą poruszania się. Z powodu niewystarczającej wentylacji występuje nadmierne stężenie amoniaku pochodzącego z odchodów, co wywołuje stany zapalne oczu i choroby układu oddechowego. Te same problemy dotyczą królików rasy angora hodowanych na wełnę. Ponadto z powodu braku bodźców u królików występują często zaburzenia zachowania, takie jak stereotypia, samookaleczanie, a nawet kanibalizm. Hałas wywołany kompulsywnymi skokami królików w klatkach stanowi dla nich dodatkowy bodziec wywołujący niepokój, ponieważ w naturze zwierzęta te są bardzo wrażliwe na dźwięki. Na wolności króliki są bardzo aktywne. Ta ich cecha rażąco kontrastuje z ciasnotą klatek, w których króliki są pozbawione bodźców czy elementów zwracających uwagę. Przebywanie w niestymulującym i zatłoczonym otoczeniu powoduje wzmożone przyjmowanie żywności w sposób monotonny, którego skutkiem mogą być zaburzenia metabolizmu i choroby jelit. Ponadto aby stymulować większe spożycie paszy, króliki często zbyt długo przebywają w oświetlonym pomieszczeniu. Z powodu chorób typowych dla tego gatunku (kokcydioza, krwotoczna choroba królików, myksomatoza itp.), wysokiej śmiertelności, która jest DT\ doc 3/3 PE v01-00

4 charakterystyczna dla chowu królików, oraz nieodpowiednich praktyk hodowlanych zwierzętom rutynowo podaje się antybiotyki w dużych dawkach. Hodowla królików Samice królików osiągają dojrzałość płciową w wieku od trzech do czterech miesięcy. Przy intensywnym zarządzaniu reprodukcją mogą rodzić mioty liczące do dziewięciu młodych co dni. Aby uzyskać wysokie wyniki reprodukcyjne, królice są sztucznie zapładniane niedługo po tym, jak wydadzą miot. Ta forma reprodukcji prowadzi do skrajnego wyczerpania samic i uboju po dwunastu miesiącach z powodu różnych problemów zdrowotnych, a zwłaszcza obniżenia płodności. W gospodarstwach hodowlanych królice przetrzymuje się w osobnych klatkach z zagłębieniem przeznaczonym na gniazdo. Typowa klatka dla królicy rozpłodowej ma długość od 60 do 65 cm, szerokość od 40 do 48 cm i wysokość od 30 do 35 cm. Podłoże jest podobne do tego stosowanego u królików przeznaczonych na ubój, co prowadzi do powstawania wspomnianych wyżej urazów łap. Brakuje materiałów urozmaicających warunki bytowania, takich jak słoma czy siano. W ciasnych i niskich klatkach królice i młode nie mogą zaspokajać potrzeb typowych dla tego gatunku. Na wolności królica może na chwilę oddalić się od młodych, dzięki czemu nie jest ciągle skazana na ich bardzo absorbującą obecność. W gospodarstwach intensywnego chowu zazwyczaj brak jest takich miejsc odosobnienia, np. w formie dodatkowego piętra lub podwyższenia. Ciągła presja ze strony młodych wywołuje u królicy ogromny stres, a nieprzerwane ssanie prowadzi do stanów zapalnych strzyków. Po trzech lub czterech tygodniach młode są oddzielane od matki, która niedługo potem rodzi kolejny miot. Standardowe pożywienie stosowane w gospodarstwach hodowli królików składa się z przemysłowo produkowanych granulatów. Zróżnicowana dieta bogata w surowy błonnik, składająca się np. z siana, słomy, świeżych warzyw i owoców, wzmacniałaby system odpornościowy królików, zmniejszając znacznie współczynnik umieralności. Nie stosuje się jej jednak ze względów finansowych. Transport i ubój Powierzchnia i wysokość kontenerów stosowanych w transporcie królików rzeźnych przewożonych do innych gospodarstw i na ubój są zazwyczaj niewystarczające. Według niektórych doniesień króliki są przewożone w klatkach o wysokości zaledwie 35 cm przy liczebności stada wynoszącej 15 królików na 480 cm 2. Niemniej jednak, ponieważ brakuje obostrzeń prawnych ograniczających liczbę zwierząt w kontenerze, króliki często są tak stłoczone, że na każdego przypada powierzchnia mniejsza niż kartka formatu A4. Przewozy w takich warunkach mogą trwać nawet dwanaście godzin, a zgodnie z doniesieniami króliki nie są nawet karmione przed przewozem ani w jego trakcie. W UE stosowane są różne metody ogłuszenia poprzedzającego ubój, polegające na zastosowaniu urządzenia bolcowego, wystrzału z broni palnej lub gazu (dwutlenek węgla). Badania naukowe wykazały, że działanie znieczulające tych środków jest często niewystarczające. W ponad 10 % przypadków króliki nie zostają w pełni ogłuszone i zachowują świadomość w trakcie uboju. W wielu rzeźniach króliki ubija się w obecności innych królików, u których wywołuje to dodatkowy stres i niepokój. PE v /4 DT\ doc

5 Podsumowanie i aktualna sytuacja Dobrostanowi i specyficznym potrzebom królików poświęca się najmniej uwagi ze wszystkich gatunków zwierząt w całej Unii Europejskiej. W większości państw członkowskich brakuje szczegółowego ustawodawstwa określającego obowiązkowe minimalne wymogi ochrony królików w rolnictwie. Stosowanie i egzekwowanie ogólnych przepisów unijnych i krajowych w sprawie dobrostanu zwierząt jest niewystarczające. Obiekty najczęściej stosowane w chowie i tuczeniu królików przeznaczonych na ubój w UE oraz praktyki związane z transportem i ubojem są wyraźnie sprzeczne z dyrektywą Rady dotyczącą ochrony zwierząt hodowlanych (1998/58/WE) i art. 13 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Z drugiej strony Austria, Belgia, Niemcy i Zjednoczone Królestwo wprowadziły przepisy szczegółowe w sprawie hodowli królików. W tym kontekście prawodawstwo unijne zagwarantowałoby jednolitą interpretację, doprowadziłoby do wyrównania warunków działania i stanowiłoby odpowiedź na coraz bardziej zdecydowane żądania konsumentów związane z zapewnianiem dobrostanu zwierząt hodowlanych. W ostatnich latach największe europejskie organizacje działające na rzecz dobrostanu zwierząt i organizacje pozarządowe coraz częściej zwracają uwagę na problemy związane z chowem królików i prowadzą kampanie na rzecz wprowadzenia zakazu stosowania klatek bateryjnych. W najbliższej przyszłości można się spodziewać coraz większej presji ze strony społeczeństwa w tej kwestii. Należy również wziąć pod uwagę ważny dodatkowy aspekt, jakim jest konieczność stosowania antybiotyków w chowie królików, czego następstwem jest coraz większa oporność bakterii na środki przeciwdrobnoustrojowe. Wprowadzenie zakazu stosowania klatek bateryjnych w chowie królików stanowi zatem przykład rozważnego działania ze względów ochrony zdrowia publicznego. Zalecenia Z perspektywy dobrostanu zwierząt powyższe fakty prowadzą do wniosku, że konieczne jest stopniowe rezygnowanie ze stosowania klatek do hodowli królików w UE. Należy wprowadzić ulepszenia i zastosować system parkowy jako metodę chowu z poszanowaniem zdrowia i dobrostanu zwierząt, przy zapewnieniu stosowania odpowiednich minimalnych standardów ochrony w trakcie przewozu i uboju królików. Mogę zatem przedstawić następujące zalecenia: stopniowe rezygnowanie ze stosowania klatek do hodowli królików, przejście na systemy parkowe zapewniające każdemu królikowi odpowiednio dużą przestrzeń i możliwość życia w grupie; obiekty, w których króliki są przetrzymywane, powinny być wyposażone w podwyższenia lub miejsca o podobnym charakterze i wystarczającą ilość materiałów urozmaicających warunki bytowania; obiekty, w których króliki są przetrzymywane, powinny umożliwiać poszczególnym osobnikom kontakt wzrokowy i zapachowy oraz być jak najcichsze; systemy oświetlenia powinny być dostosowane do potrzeb tego gatunku; DT\ doc 5/5 PE v01-00

6 wszystkim królikom należy zapewnić odpowiednio dużo pożywienia i picia, tak aby każdy z nich mógł jeść i pić w tym samym czasie; grupy nie powinny być zbyt liczne, a każdemu królikowi należy zapewnić odpowiednio dużą przestrzeń; króliki chore i cierpiące wymagają natychmiastowego leczenia i oddzielenia od grupy do czasu powrotu do zdrowia; należy unikać narażania królików na zbędne cierpienie i niepotrzebny stres; przed przewozem króliki należy nakarmić, a w trakcie przewozu zapewnić im odpowiedni dostęp do pożywienia i wody; czas przewozu należy ograniczyć do minimum ze względu na wrażliwość tego gatunku; klatki do przewozu powinny umożliwiać zwierzętom utrzymanie naturalnej postawy ciała; króliki wymagają pełnego ogłuszenia przed ubojem, zapewniającego, że nie będą cierpiały, odczuwały bólu ani stresu; ubój powinien odbywać się bez ryzyka, że ogłuszone zwierzę odzyska świadomość. PE v /6 DT\ doc