BEZDOMNOŚĆ. Analiza zbiorowości i formy wsparcia osób bezdomnych w gminie Śrem w 2006 roku. Opracowanie Maria Świdurska

Transkrypt

1 BEZDOMNOŚĆ Analiza zbiorowości i formy wsparcia osób bezdomnych w gminie Śrem w 2006 roku. Opracowanie Maria Świdurska Kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej w Śremie 1

2 Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Mickiewicza Śrem tel. (0 61) fax. (0 61) Oddział ul. Okulickeigo Śrem tel. (0 61) poniedziałek środa wtorek, czwartek, piątek

3 Problematyka bezdomności DEFINICJA BEZDOMNOŚCI I OSOBY BEZDOMNEJ Bezdomność - to sytuacja osób, które z różnych przyczyn, czasowo lub trwale nie są w stanie zapewnić sobie schronienia spełniającego minimalne warunki pozwalające uznać je za pomieszczenie mieszkalne. (1) Osoba bezdomna - osoba niezamieszkująca w lokalu mieszkalnym w rozumieniu przepisów o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy i niezameldowaną na pobyt stały, w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności i dowodach osobistych, a także osobę niezamieszkującą w lokalu mieszkalnym i zameldowaną na pobyt stały w lokalu, w którym nie ma możliwości zamieszkania. (2) Chodzi tu przy tym zarówno o niemożność prawną, jak i faktyczną. Może ona dotyczyć osób nie zamieszkujących w lokalu z powodu konfliktu z rodzina, czy tez sytuacji, w której stan prawny nieruchomości po śmierci właściciela nie został ustalony. (1 ) Przymeński A. 1997, Bezdomność - Społeczno-ekonomiczne uwarunkowania zjawiska na przykładzie Poznania, Praca socjalna, Nr3, (2 ) Ustawa z dnia z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2004r., Nr 64 poz. 593 z późn. zm.). 3

4 Zarys struktury osób bezdomnych korzystających ze wsparcia socjalnego Bezdomni w gminie Śrem w przeważającej mierze są mężczyznami i są to osoby wymeldowane, z którymi rodzina nie chce utrzymywać kontaktu. S TRUKTURA PŁCI W Ś RÓD BEZDOMNYCH 8% 92% kobiety mężczyźni Bezdomni to najczęściej mężczyźni w wieku pomiędzy 46 a 55 rokiem życia. Struktura wiekowa bezdomnych: lat - 4% lat - 8% lat - 25% lat - 45% powyżej 55 lat - 16% Wskutek wyniszczających zdrowie warunków życia większość tych osób charakteryzuje się złym stanem zdrowia. 4

5 50 45 Najczęściej są to osoby: rozwiedzione - 50 %, panny/kawalerowie - 29%, zamężne/żonaci - 12%, w separacji - 8%, rozw iedzone panny/kaw alerow ie zamężne/żonaci separacja WYKSZTAŁCENIE 8% 25% Wykształcenie osób bezdomnych: podstawowe 25 %, zawodowe 67 %, średnie 8 %, 67% podstawowe zawodowe średnie 5

6 Wśród osób bezdomnych: 58 % nie posiada źródła stałego dochodu, w tym 33% utrzymuje się z prac dorywczych, 4 % utrzymuje się z pracy stałej, 21 % korzysta ze świadczeń emerytalnych i rentowych, 17 % korzysta ze świadczeń pomocy społecznej. 33% 21% 17% 4% 25% emerytura lub renta bez stałego dochodu praca zasiłki OPS-u prace dorywcze 6

7 Pozostawanie w bezdomności: krócej niż rok 13 %, 1-3 lat 33 %, 4-5 lat 46 %, 6 lat i więcej 8 %, Pozostawanie w stanie bezdomności prowadzi z czasem do nabycia zespołu postaw i zachowań określanych przez psychologów jako syndrom bezdomności (jest to faza, kiedy bezdomny w pełni przystosowuje się do warunków bezdomności). Bezdomny stara się wygodnie urządzić w schronisku, podjąć pracę i płacić za swój pobyt. Dalsza faza bezdomności, kiedy bezdomny traci wszelką motywację do podejmowania prób wychodzenia z bezdomności. Jego ambicje i zainteresowania idą w kierunku znalezienia w schronisku jakieś stałej funkcji. Przystosowuje się do warunków bezdomności i nie potrafi samodzielnie funkcjonować w środowisku. 7

8 Przyczyny bezdomności Rejestrowane w gminie Śrem przyczyny bezdomności to: Konflikty rodzinne, trwały rozpad związku małżeńskiego z koniecznością opuszczenia mieszkania, Bezrobocie, utrata źródeł utrzymania, Uzależnienie alkoholowe, Brak możliwości powrotu do mieszkania po opuszczeniu zakładu karnego, Utrata mieszkania z powodu eksmisji za zaległości czynszowe, Brak motywacji do podjęcia zatrudnienia, Przemoc w rodzinie. 8

9 Świadczenia z pomocy społecznej Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu: Ubóstwa, Sieroctwa, Bezdomności, Bezrobocia, Niepełnosprawności, Długotrwałej lub ciężkiej choroby, Przemocy w rodzinie, Potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności, Bezradności w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych i wielodzietnych, Braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży po opuszczeniu placówki opiekuńczo-wychowawczej, Trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy, Trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego, Alkoholizmu lub narkomanii, Zdarzenia losowego i sytuacji krysysowej, Klęski żywiołowej lub ekologicznej. Prawo do świadczeń przysługuje: Od 1 stycznia do 30 września 2006 r. Osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 461,00 zł, Osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 316,00 zł, Od 1 października 2006 r. Osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 477,00 zł, Osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 351,00 zł, przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednej z obok wymienionych okoliczności. 9

10 Wsparcie osób bezdomnych Osoba lub rodzina ma prawo do schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania, jeżeli jest tego pozbawiona. Udzielenie schronienia następuje przez przyznanie tymczasowego miejsca noclegowego w noclegowniach, schroniskach, domach dla bezdomnych i innych miejscach do tego przeznaczonych. Przyznanie niezbędnego ubrania następuje przez dostarczenie osobie potrzebującej bielizny, odzieży i obuwia odpowiednich do jej indywidualnych właściwości oraz pory roku. Pomoc doraźna albo okresowa w postaci jednego gorącego posiłku dziennie przysługuje osobie, która własnym staraniem nie może go sobie zapewnić. 10

11 Pomoc dla osób bezdomnych Pomoc dla osób bezdomnych i nie posiadających stałego miejsca pobytu realizowana jest w głównie w formie świadczeń niepieniężnych. Prowadzone jest dożywianie w formie gorącego posiłku oraz prowiantu. Posiłki wydawane są w Kuchni Społecznej. Jednostkowy koszt gorącego posiłku z prowiantem 6,00zł, natomiast prowiantu 6,50zł. Z tej formy w 2006r. skorzystało 15 osób bezdomnych łączny koszt dożywiania zł. Udzielane są świadczenia w formie zasiłku stałego, opłacenia składek na ubezpieczenie zdrowotne, zasiłki celowe w formie zakupu leków, pokrycia kosztów przejazdu na leczenie uzależnień, wydania dokumentów tożsamości, zakupu środków czystości. Z tej formy wsparcia skorzystało łącznie 41 osób bezdomnych, którym przyznano pomoc w łącznej kwocie zł. Natomiast postępowanie administracyjne w sprawnie osób bezdomnych obejmowało wydanie 75 skierowań do Hostelu Socjalnego i Schroniska dla Kobiet. W 2007r. Ośrodek Pomocy Społecznej dysponuje środkami finansowymi na zabezpieczenie świadczeń dla osób bezdomnych. 11

12 Charakterystyka świadczeniobiorców gminy Śrem Przesłanki uzasadniające przyznanie pomocy w ramach zadań własnych i zleconych Wyszczególnienie Ubóstwo Bezrobocie Niepełnosprawność Bezradność w sprawach opiek.-wych. i prowadzenia gospo. domowego Długotrwała lub ciężka choroba Rodziny niepełne Rodziny wielodzietne Przemoc w rodzinie Potrzeba ochrony macierzyństwa Alkoholizm Bezdomność Trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego Zdarzenia losowe Ogółem Analiza zjawiska bezdomności pozwala stwierdzić, że występuje silny związek między bezdomnością a alkoholizmem, bezrobociem, narkomanią i karalnością sądową Liczba rodzin w tym: na wsi Liczba osób w rodzinach

13 Program wsparcia osób bezdomnych realizowany przez Ośrodek Pomocy Społecznej Indywidualny program wychodzenia z bezdomności zawiera szczegółowy zakres i rodzaj działań osoby bezdomnej w rozwiązywaniu własnych problemów życiowych, uwzględniając aktywne współdziałanie osoby bezdomnej oraz zakres i rodzaj działań pracownika socjalnego, polegający w szczególności na pracy socjalnej oraz pomocy m. in. w uzyskaniu należnych świadczeń, uzyskaniu pracy, podjęciu terapii lub leczenia, rozwiązaniu problemów mieszkaniowych i rodzinnych. Umowa w sprawie realizacji programu wychodzenia z bezdomności zostaje zawarta na okres nie krótszy niż 3 miesiące. Nad jego realizacją czuwa specjalista pracy socjalnej. W 2006 roku 52 osoby zgłosiły się do Ośrodka Pomocy Społecznej z prośbą o pomoc z powodu bezdomności, w tym 6 kobiet. 39 osób bezdomnych podpisało umowę w sprawie realizacji programu wychodzenia z bezdomności, z 13 tego 13 osób bezdomnych się usamodzielniło.

14 W ramach prowadzonego wsparcia dla osób bezdomnych, specjalista pracy socjalnej współpracuje z lokalnymi instytucjami i organizacjami: Fundacją na Rzecz Rewaloryzacji Miasta Śrem; Komendą Powiatową Policji w Śremie; Strażą Miejską w Śremie; Szpitalem w Śremie; Przychodniami Lekarza Rodzinnego na terenie miasta Śrem; Polskim Komitetem Pomocy Społecznej w Śremie; Towarzystwem Pomocy Potrzebującym im. Św. Brata Alberta w Śremie; Zespołem Kuratorskiej Służby Sądowej w Śremie; Przychodnią Leczenia Uzależnień i Współuzależnień w Śremie. W okresie od stycznia do grudnia 2006r. odbyły się 3 spotkania z funkcjonariuszami Straży Miejskiej i Komendy Powiatowej Policji oraz przedstawicielami Fundacji na Rzecz Rewaloryzacji Miasta Śrem i Przychodni Leczenia Uzależnień i Współuzależnień. Celem spotkań była analiza sytuacji osób bezdomnych na terenie gminy Śrem, ustalenie zasad współpracy, szczególnie w okresie zimowym oraz sprawne podejmowanie interwencji w przypadku niekorzystnych warunków pogodowych. Ponadto przez cały rok odbywają się systematyczne spotkania specjalisty pracy socjalnej Ośrodka i pracownika socjalnego Fundacji mające na celu wymianę informacji dotyczących osób bezdomnych znajdujących się w Hostelu socjalnym i Schronisku. 14

15 W ramach pracy socjalnej, prowadzonej z osobami bezdomnymi, podejmowana jest regularna współpraca z organizacjami pozarządowymi i instytucjami w zakresie: możliwości udzielenia pomocy rzeczowej; rozwiązywania problemów rodzinnych; rozwiązywania problemów uzależnień; rozwiązywania spraw mieszkaniowych; poszukiwania zatrudnienia. 15

16 Wsparcie osób bezdomnych Poradnictwo specjalistyczne w szczególności prawne, psychologiczne i rodzinne udziela się osobom i rodzinom, które mają trudności lub wykazują potrzebę wsparcia w rozwiązywaniu swoich problemów życiowych. Poradnictwo prawne obejmuje udzielanie informacji o obowiązujących przepisach z zakresu ochrony praw lokatorów, prawa rodzinnego i opiekuńczego, zabezpieczenia społecznego. Poradnictwo psychologiczne realizuje się przez procesy diagnozowania, profilaktyki i terapii. Poradnictwo rodzinne obejmuje szeroko rozumiane problemy funkcjonowania rodziny, a także terapię rodzinną. 16

17 Działalność Obywatelskiej Pomocy Prawnej jest jednym z elementów wsparcia osób bezdomnych w przezwyciężeniu trudnej sytuacji. Umożliwia przedstawienie dostępnych sposobów pomocy, zachęcenie osób znajdujących się trudnej sytuacji życiowej do korzystania z różnych uprawnień, z których mogą korzystać, ale nie zawsze wiedzą o ich istnieniu. 17

18 Zmniejszanie obszarów wykluczenia społecznego to jeden z priorytetów w Narodowej Strategii Spójności na lata ujęte w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Grupy zagrożone wykluczeniem społecznym: Osoby długotrwale bezrobotne, Osoby niepełnosprawne, Dzieci i młodzież, Grupy osób podatne na wykluczenie: Samotne matki i kobiety pozostające poza rynkiem pracy, Samotne osoby starsze, pozbawione lub w niedostatecznym stopniu korzystające z dostępu do usług społecznych, Osoby bezdomne, byli więźniowie Romowie i imigranci. Źródło: Narodowa Strategia Spójności na lata Program Operacyjny Kapitał Ludzki 18

19 Program Klubu zakłada realizację różnych form edukacyjnych, dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, w tym bezdomnych. Wykluczenie społeczne to sytuacja uniemożliwiająca lub znacznie utrudniająca jednostce lub grupie zgodnie z prawem pełnienie ról społecznych, korzystanie z dóbr publicznych i infrastruktury społecznej, gromadzenie zasobów i zdobywanie dochodów w sposób godny. 19

20 Realizuje programy z zakresu reintegracji społecznej i zawodowej. Reintegracja społeczna czyli odbudowywanie i podtrzymywanie u osób uczestniczących w zajęciach Klubu umiejętności uczestniczenia w życiu społeczności lokalnej i pełnienia ról społecznych w miejscu pracy, zamieszkania i pobytu. Reintegracja zawodowa czyli odbudowywanie i podtrzymywanie u osoby uczestniczącej w zajęciach Klubu zdolności do samodzielnego świadczenia pracy na rynku pracy. 20

21 Formy pomocy dla osób bezdomnych Od stycznia 2007r. w Klubie Integracji Społecznej osoby korzystające ze wsparcia socjalnego mogą uzyskać porady prawne. Można zasięgnąć porad między innymi w sprawach mieszkaniowych, rodzinnych, świadczeń socjalnych, ubezpieczeń społecznych, zatrudnienia i bezrobocia, prawa karnego, cywilnego. 21

22 Działania wobec bezdomnych Same rozwiązania prawne nie zapewniają skutecznej walki ze zjawiskiem bezdomności. Jest to zjawisko rozwijające się fazami i zatem proces wychodzenia z bezdomności nie może być rozumiany jako działanie proste i jednorazowe. Powinien to być długofalowy program socjalny: Pomoc doraźna, Pobyt w Hostelu Socjalnym, Mieszkanie chronione, Samodzielne funkcjonowanie w środowisku. Aby taki program mógł być realizowany konieczny jest etap działań poprzedzających, na który składa się: Diagnoza sytuacji osoby wykluczonej oraz próba dotarcia do przyczyn tej sytuacji (współpraca rożnych podmiotów), W odniesieniu do osób uzależnionych podjęcie odpowiedniej terapii, Rozbudzenie motywacji do pracy nad sobą, do podjęcia pracy zawodowej, do usamodzielnienia życiowego. W cały tym procesie duże znaczenie mają dwa elementy: praca z i nad osobą bezdomną, by przywrócić jej poczucie wartości pracy i celu życia oraz praca nad otoczeniem, by zmodyfikować szereg negatywnych stereotypów o tych osobach. 22

23 Potrzeby w zakresie bezdomności Prowadzenie w większym stopniu pracy socjalnej z osobami zagrożonymi bezdomnością, Odpowiedni zespół specjalistów realizujących profesjonalne wsparcie osób bezdomnych, Opracowanie indywidualnych programów wychodzenia z bezdomności (poszukiwanie stałych miejsc zamieszkania, przydzielanie mieszkań z zasobów gminy, pomoc w nawiązaniu zerwanych stosunków rodzinnych, powrót do rodziny, udzielanie pomocy prawnej i psychologicznej, umożliwienie i pomoc w leczeniu uzależnień), 23

24 Potrzeby w zakresie bezdomności Organizowanie mieszkań readaptacyjnych (chronionych, wspieranych) dla osób chcących wyjść z bezdomności, Udzielanie pomocy dla osób zagrożonych bezdomnością, które na skutek złej sytuacji finansowej nie są w stanie regulować czynszu za lokal mieszkalny bądź dopłaty po otrzymaniu dodatku mieszkaniowego celem zapobieżenia bezdomności (pomoc finansowa w zakresie świadczeń pomocy społecznej, zamiana mieszkań, możliwość odpracowania zaległości czynszowych), 24

25 Potrzeby w zakresie bezdomności Doskonalenie systemu informowania o możliwościach uzyskania pomocy przez osoby bezdomne poprzez współprace z mediami i instytucjami: przychodnie, policja, staż miejska, zarządcy budynków, Reintegracja społeczna i zawodowa poprzez organizowanie zatrudnienia socjalnego dla osób objętych programem wychodzenia z bezdomności. 25

26 KRAJOWY PROGRAM ZABEZPIECZENIE SPOŁECZNE I INTEGRACJA SPOŁECZNA NA LATA Działania na rzecz osób bezdomnych będą wspierane przez resortowy Program Osłonowy Przeciwdziałania Wykluczeniu Społecznemu Osób Bezdomnych i Zagrożonych Bezdomnością koordynowany przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej a realizowany przez organizację pozarządowe i jednostki samorządu terytorialnego. 26