WP-XI Kraków, 15 września 2014 r. Pani Teresa Kąkol Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Gdowie

Transkrypt

1 WOJEWODA MAŁOPOLSKI WP-XI Kraków, 15 września 2014 r. Pani Teresa Kąkol Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Gdowie Zespół Kontrolny Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie, na podstawie art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz. U. z 2009 r. Nr 31, poz. 206 z późn. zm.), art. 22 pkt 8 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tj. Dz. U. z 2013 r. poz. 182 z późn. zm.), art. 175 ust.1 pkt 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 885 z późn. zm) oraz rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 23 marca 2005 r. w sprawie nadzoru i kontroli w pomocy społecznej (Dz. U. Nr 61, poz. 543 z późn. zm.), przeprowadził w dniach 7-10 stycznia 2014 r. kontrolę kompleksową w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej (GOPS) w Gdowie. Zakres kontroli obejmował: strukturę organizacyjną Ośrodka oraz kwalifikacje kadr, realizację zadań z zakresu administracji rządowej i zadań własnych gminy wynikających z ustawy o pomocy społecznej, realizację programu Pomoc państwa w zakresie dożywiania, jak również pracę socjalną z klientem Ośrodka. Ustaleń kontrolnych dokonano w oparciu o wyniki przeglądu dokumentacji, a także wyjaśnienia złożone przez Panią Kierownik i pracowników Ośrodka. Ustalenia zawarte zostały w protokole, podpisanym przez Pani Zastępcę 30 lipca 2014 roku. W trakcie kontroli oceniano pracę Jednostki, zarówno pod kątem sposobu realizacji poszczególnych zadań, jak i pod względem prowadzonej dokumentacji, przyznając ogólnie ocenę pozytywną z uchybieniami. Uchybienia dotyczyły kwestii związanych z organizacją jednostki oraz błędów formalnych w prowadzonych postępowaniach oraz nie stosowania, w niektórych przypadkach, przepisów ustawy o pomocy społecznej. Działając w oparciu o art. 128 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r. poz. 182 z późn. zm.), proszę Panią Kierownik o podjęcie działań zmierzających do usunięcia uchybień opisanych poniżej: 1. Jak ustalono, w roku 2013 w Ośrodku obowiązywał Regulamin Organizacyjny Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Gdowie wprowadzony Zarządzeniem Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Gdowie Nr 15/2012 z dnia 27 grudnia 2012 roku. Zapisy 5 ust. 1 i 9 ust. 1 pkt 1 przewidujące podpisywanie decyzji administracyjnych wyłącznie przez Kierownika Ośrodka pozostają w sprzeczności z 11 ust. 7 Statutu Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Gdowie przewidującego możliwość wydawania decyzji przez Zastępcę Kierownika oraz art. 110 ust. 7 ustawy o pomocy społecznej (oraz analogicznymi przepisami zawartymi w innych ustawach)

2 przewidującego możliwość wydania przez Wójta Gminy upoważnienia dla innych pracowników Ośrodka. Wprowadzenie w Regulaminie Organizacyjnym zmian polegających na dostosowaniu zapisów 5 ust. 1 i 9 ust. 1 pkt 1 do brzmienia 11 ust. 7 Statutu Ośrodka oraz art. 110 ust. 7 ustawy o pomocy społecznej. 2. W Ośrodku na dzień kontroli zatrudnionych było 8 pracowników socjalnych w wymiarze 7 etatów. Wszyscy pracownicy posiadają stosowne kwalifikacje. W stosunku do liczby mieszkańców Gminy ( mieszkańców), GOPS nie ma pełnej obsady kadrowej i nie spełnia normy określonej w art. 110 ust. 11 ustawy o pomocy społecznej. Jak wyjaśnił Kierownik Ośrodka: Od 2012 roku jeden z pracowników socjalnych, po powrocie z urlopu wychowawczego, został zatrudniony na stanowisku asystenta rodziny. W budżecie na 2014 rok zaplanowano zatrudnienie 1 pracownika socjalnego. Należy zauważyć, iż realizacja zadań gminy wynikających z ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej nad dzieckiem nie uzasadnia odstąpienia od spełniania normy określonej w art. 110 ust. 7 ustawy o pomocy społecznej. Z uwagi na pewną sztywność zapisu art. 110 ust. 11 ustawy o pomocy społecznej, ustawodawca przewiduje (od 1 stycznia 2015 roku) możliwość zastosowania innego kryterium dotyczącego ilości pracowników socjalnych w gminie. Przy jego zastosowaniu ośrodek pomocy społecznej zatrudnia pracowników socjalnych zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu proporcjonalnie do liczby rodzin i osób samotnie gospodarujących, objętych pracą socjalną w stosunku jeden pracownik socjalny zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na nie więcej niż 50 rodzin i osób samotnie gospodarujących. Jednak również przy zastosowaniu tego kryterium gmina Gdów zatrudnia zbyt małą liczbę pracowników socjalnych. Jak wynika ze sprawozdania MPiPS pomocą w formie pracy socjalnej objętych na terenie gminy jest 408 rodzin, co oznaczałoby konieczność zatrudnienia pracowników socjalnych w wymiarze 8 etatów, przy zastosowaniu tego wskaźnika. W przypadku Gminy Gdów liczba pracowników socjalnych jest niższa od normy przewidzianej przez ustawodawcę zarówno w odniesieniu do liczby ludności w gminie, jak i w stosunku do grupy osób objętych świadczeniami. Niski poziom zatrudnienia pracowników socjalnych skutkuje koncentracją pracy Ośrodka na przyznawaniu podstawowych świadczeń pieniężnych (zasiłki stały, okresowy, celowy, dożywianie). Stwierdzono brak pomocy udzielanej w formie np. specjalistycznych usług opiekuńczych, czy też pomocy na ekonomiczne usamodzielnienie. W dziale 3 sprawozdania wiersz 6 określono, iż pomoc w postaci pracy socjalnej jest udzielana 408 rodzinom, w tym 243 wyłącznie w tej formie. Jednocześnie z wiersza 1 tego działu wynika, że pomocą w formie świadczeń pieniężnych objętych jest 290 osób/rodzin. Oznacza to, że 43 % osób pobierających świadczenia pieniężne nie zostało objętych pomocą w formie pracy socjalne, czyli 125 osób uzyskało pomoc wyłącznie w formie świadczenia pieniężnego). Ograniczenie się w przypadku ponad 40 % klientów do udzielania jedynie pomocy w formie pieniężnej i nie realizowanie pracy socjalnej ogranicza efektywność udzielanej pomocy. Poziom zatrudnienia wpływa na jakość pracy socjalnej oraz brak jej odpowiedniego udokumentowania w wywiadach środowiskowych. Z zapisów prowadzonych w kwestionariuszach wywiadów środowiskowych, praca socjalna prowadzona z klientami, nie jest właściwie dokumentowana. W części skontrolowanej dokumentacji pracownicy socjalni nie odnotowywali w kwestionariuszu rodzinnego wywiadu

3 środowiskowego podjętej pracy socjalnej na rzecz osób/rodzin. Występowały też przypadki w których opis pracy socjalnej ograniczał się do stwierdzeń typu: Wizyta w środowisku,,,rozmowa wspierająca. Natomiast w odniesieniu do pracy z osobami bezrobotnymi stwierdzono, iż w części skontrolowanych aktach brak dokumentacji, dotyczącej zobowiązywania stron do poszukiwania pracy oraz do okazywania osiągniętych efektów w tym zakresie. Podjęcie działań w celu podniesienia jakości pracy socjalnej oraz rzetelności jej dokumentowania poprzez zatrudnienie pracowników socjalnych w liczbie wynikającej z normy przewidzianej ustawą o pomocy społecznej. 3. Uchwałą Nr XXIII/141/2008 Rady Gminy Gdów z dnia 21 lutego 2008 r. przyjęto Gminną Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Gdów na lata Uchwała została zmieniona Uchwałą Rady Gminy Gdów Nr XXIV/153/2008 z dnia 6 marca 2008 r. Strategia ta jest dokumentem bardzo ogólnym o niewielkiej objętości (18 stron). W treści Strategii nie uwzględniono wszystkich elementów, o których mowa w art. 16b ust. 2 pkt. 3 ustawy o pomocy społecznej, w strategii brak ram finansowych i wskaźników realizacji działań oraz prognozy zmian w zakresie objętym strategią. Wyjaśniła Pani, iż: "W strategii brak jest ram finansowych oraz wskaźników realizacji działań. Zgodnie ze stanem prawnym na dzień tworzenia strategii nie były wprost wymagane powyższe cele strategiczne.". Jak ustalono, nie sporządzano sprawozdań z realizacji strategii. Określenie granic finansowych ma na celu zapewnienie dokonywania wydatków w sposób usystematyzowany i w granicach wskazanych obszarów finansowania, czyli posiadanych zasobów własnych i pozyskanych z innych źródeł. Jak wynika z ustnej informacji przekazanej przez Panią do dnia kontroli Rada Gminy nie przyjęła nowej strategii rozwiązywania problemów społecznych. Podjęcie działań, zmierzających do opracowania projektu nowej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych, zawierającej wszystkie elementy, o których mowa w art. 16b ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, a w szczególności ramy finansowe strategii, wskazujące kwoty wydatków przeznaczonych na realizację planowanych działań. 4. Kontrolujący stwierdzili, że nie prowadzono dożywiania w formie gorącego posiłku dla dzieci w okresie wakacyjnym, z wyjątkiem 5 dzieci w lipcu. Jak Pani wyjaśniła: Przyznawane były zasiłki w formie zasiłku pieniężnego na zakup żywności, uczestnictwo dzieci w koloniach organizowanych z Funduszu Alkoholowego, Kuratorium Oświaty w Krakowie. Rodzinom była wydawana żywność z Banku Żywności (118 rodzin), w tym zakresie współpracujemy z parafią Niegowić.( ) Nie była udzielana pomoc w okresie wakacyjnym dla dzieci korzystających z pomocy w formie posiłków w szkole, ponieważ rodziny nie zwracały się o tę formę pomocy w okresie wakacyjnym.

4 W przypadku osób dorosłych, nie udzielano pomocy w formie posiłku (cyt. W ramach programu Pomoc państwa w zakresie dożywiania nie dożywiano osób dorosłych, ponieważ na terenie gminy brak ogólnodostępnych zakładów masowego żywienia, sprzedających posiłki mleczne, nabiałowe, jarskie np. bary mleczne ). W okresie I półrocza średnio w miesiącu pomocą objęto: 160 dzieci w formie posiłku, 0 osób dorosłych w formie posiłku i 5 osób/rodzin w formie zasiłków celowych. Natomiast w okresie wakacji w dalszym ciągu nie udzielano pomocy osobom dorosłym w formie posiłku, a w przypadku pomoc dla dzieci w formie posiłku pomoc ograniczono, tj. udzielono pomoc 5 dzieciom w formie posiłku w lipcu. W przypadku pomocy w formie zasiłków celowych nastąpił minimalny wzrost - do średnio 6 osób/rodzin objętych tą formą pomocy. Zgodnie z ustawą z dnia 29 grudnia 2005 r. o ustanowieniu programu wieloletniego "Pomoc państwa w zakresie dożywiania", pomoc ta ma być w pierwszej kolejności udzielana w formie posiłku gorącego, w celu zapewnienia zdrowego żywienia. Należy zwrócić uwagę, iż przewidziana w art. 48 ustawy o pomocy społecznej pomoc w formie jednego gorącego posiłku nie powinna być ograniczona w przypadku większości dzieci jedynie do trwania okresu roku szkolnego. Również ograniczenie zakresu realizacji programu w wakacje nie znajduje uzasadnienia na gruncie obowiązujących przepisów. Jeżeli w czerwcu pomocą było objętych 165 dzieci, a we wrześniu 145 dzieci, to trudno przypuszczać aby w okresie wakacji w ich rodzinach nastąpił taki wzrost dochodu, aby większość dzieci dożywianych w okresie I półrocza przestały spełniać przesłanki do otrzymania pomocy w okresie wakacji i jednocześnie zaczęły je z powrotem spełniać we wrześniu. Spadku ilości dożywianych dzieci dożywianych w formie posiłku nie mogło zrekompensować minimalne zwiększenie ilości przyznanych zasiłków celowych. Z przywołanych wyżej danych wynika, iż większość dzieci nie była objętą pomocą w formie posiłku w wakacje. Jeżeli nie można było objąć dzieci pomocą w formie posiłku, to przynajmniej część rodzin można było objąć pomocą w formie zasiłku. Pamiętać należy, iż realizacja zadania gminy o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 3 w związku z art. 48 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej oraz ustawy o ustanowieniu programu wieloletniego Pomoc państwa w zakresie dożywiania nie powinna ograniczać się do organizacji wyżywienia dzieci w okresie roku szkolnego. Podjęcie działań mających na celu rozszerzenie zakresu realizacji programu w okresie wolnym od nauki, a w przypadku braku możliwości przyznawanie pomocy w formie posiłku, zapewnienie im pomocy w formie zasiłków na zakup żywności lub świadczenia rzeczowego. 5. Gmina Gdów nie dysponuje mieszkaniem chronionym. Jak Pani wyjaśniła: W gminie Gdów brak jest lokalu, który mógłby być przeznaczony na mieszkanie chronione.. Brak mieszkania chronionego oznacza, iż ograniczone są możliwości udzielania pomocy zapewniającej osobom przygotowanie do prowadzenia samodzielnego życia w społeczeństwie lub/i mogącej zastąpić pobyt w placówce zapewniającą całodobową opiekę. Jest to pomoc dla osób, które ze względu na trudną sytuację życiową, wiek, niepełnosprawność lub chorobę potrzebują wsparcia w funkcjonowaniu w codziennym życiu, a nie wymagają usług w zakresie świadczonym przez jednostkę całodobowej opieki.

5 Mieszkanie chronione ma zapewniać nie tylko schronienie, ale określone formy wsparcia. Mieszkanie chronione ma spełniać standardy określone w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2012 r. w sprawie mieszkań chronionych (Dz. U. poz. 305). Zgodnie ze zmianą do ustawy o pomocy społecznej, wprowadzoną ustawą z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. Nr 149, poz. 887), obowiązującą od 1 stycznia 2012 roku, w chwili obecnej do zadań własnych Gminy o charakterze obowiązkowym należy m.in. prowadzenie i zapewnienie miejsc w mieszkaniach chronionych. Zgodnie z art. 53 ust. 3 ww. ustawy mieszkanie tego typu może być prowadzone przez każdą jednostkę organizacyjną pomocy społecznej lub organizację pożytku publicznego. Należy dodać, że ustawa z dnia 8 grudnia 2006 r. o finansowym wsparciu tworzenia lokali socjalnych, mieszkań chronionych, noclegowni i domów dla bezdomnych (Dz. U. Nr 251, poz z późn. zm.) umożliwia udzielanie finansowego wsparcia gminie, powiatowi albo organizacji pożytku publicznego, jeżeli pozyskane w ten sposób lokale mieszkalne będą służyć wykonywaniu zadań z zakresu pomocy społecznej w formie mieszkań chronionych. W przypadku trudności z utworzeniem mieszkania chronionego, można rozważyć podjęcie realizacji zadania wspólnie z sąsiednią gminą. Należy również dodać, że zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 12 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r. poz. 182 z późn. zm.) prowadzenie i zapewnienie miejsc w mieszkaniach chronionych jest zadaniem własnym gminy o charakterze obowiązkowym. Jak pisze I. Sierpowska w: Ustawa o pomocy społecznej. Komentarz. (Wydawnictwo ABC, 2009) cyt.: ( ) W ramach zadań własnych gminy z zakresu pomocy społecznej ustawodawca wyróżnia zadania obowiązkowe, co nawiązuje do podziału zadań na obligatoryjne i fakultatywne. O tym, którym zadaniom należy przypisać przymiot obowiązkowych, a którym dobrowolnych, za każdym razem rozstrzygają przepisy prawa materialnego. Różne są następstwa zakwalifikowania zadań do jednej bądź drugiej grupy. Zaklasyfikowanie zadania publicznego jako dobrowolnego daje jednostce samorządowej możliwość podjęcia rozstrzygnięcia w sprawie przystąpienia do jego realizacji. Obligatoryjny charakter zadania publicznego eliminuje możliwość decydowania przez samorząd o jego wykonaniu. ( ). Podjęcie działań, pozwalających na umożliwienie udzielania pomocy w formie mieszkania chronionego, osobom wymienionym w art. 53 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, będącym mieszkańcami państwa Gminy. 6. W prowadzonych postępowaniach wniosek strona zgłaszała najczęściej, niezależnie od rodzaju świadczenia, ustnie podczas przeprowadzania wywiadu środowiskowego pisemny wniosek o przyznanie pomocy znajdował się jedynie w niewielu skontrolowanych teczkach osobowych. Przykładowo z treści decyzji z 27 marca 2013 roku (znak GOPS /13) wynika, iż świadczenie przyznano na podstawie wniosku z 14 marca 2013 roku, natomiast z akt sprawy wynika, że wniosek ten zgłoszono w trakcie wywiadu środowiskowego, prowadzonego z inicjatywy Ośrodka - było to więc w istocie postępowanie wszczęte z urzędu i prowadzone za zgodą strony. Analogiczna sytuacja miała miejsce w przypadku decyzji z 2 stycznia 2013 roku (znak GOPS /13) - z decyzji wynika, iż świadczenie przyznano na podstawie wniosku z 2 stycznia 2013 roku, natomiast z akt sprawy wynika, że wniosek ten zgłoszono w trakcie wywiadu środowiskowego.

6 Zgodnie z art. 102 ust. 1: Świadczenia z pomocy społecznej są udzielane na wniosek osoby zainteresowanej, jej przedstawiciela ustawowego albo innej osoby, za zgodą osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego.. W konsekwencji można więc stwierdzić, iż praca Ośrodka może oprzeć się na postępowaniach prowadzonych z urzędu, ale wydaje się to być nie do końca zgodne ze stanem faktycznym, a ponadto powinno znaleźć to odbicie w treści decyzji. Biorąc pod uwagę treść art. 106 ust. 3 zdanie pierwsze ustawy o pomocy społecznej (cyt.: Świadczenia pieniężne z pomocy społecznej przyznaje się i wypłaca za okres miesiąca kalendarzowego, począwszy od miesiąca, w którym został złożony wniosek wraz z wymaganą dokumentacją.( ) ) oraz terminy na załatwienie sprawy określone w art. 35 Kodeksu postępowania administracyjnego, zapewnienie właściwego obiegu dokumentów w jednostce ma wpływ na uprawnienia strony, dlatego wpływ wniosku powinien być rejestrowany na dzienniku podawczym. Również w sytuacji gdy strona zgłosi wniosek telefonicznie lub ustnie w czasie wizyty w Ośrodku, powinna z tej czynności zostać sporządzona odpowiednio notatka służbowa lub protokół, który należy następnie zarejestrować na dzienniku podawczym co umożliwia ocenę terminowości załatwiania spraw oraz poprawności obiegu dokumentacji. W przypadku gdy strona zgłosi wniosek telefonicznie lub ustnie w czasie wizyty w Ośrodku albo w trakcie wywiadu środowiskowego, sporządzanie (zgodnie z art. 67 Kodeksu postępowania administracyjnego oraz zasadą pisemności wynikającą z art ww. ustawy) z tej czynności odpowiednio notatki służbowej lub protokółu oraz rejestrowanie wniosku na dzienniku podawczym. 7. W związku z pobytem w DPS matki, z jej synem zawarto w 2009 roku umowę o ponoszeniu z tego tytułu odpłatności. Dochód na osobę w rodzinie był wtedy, podobnie jak w 2011 roku wyższy od kwoty określonej w art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. b ustawy o pomocy społecznej. Z wywiadu środowiskowego przeprowadzonego w październiku 2011 roku wynika, że dochód na osobę w rodzinie Pana wynosił zł i był wyższy od 300 % kryterium dochodowego na osobę w rodzinie (300 % x 351 zł zł). Wg informacji z wywiadu sporządzonego w maju 2013 roku wynika, że dochód na osobę w rodzinie uległ minimalnemu zmniejszeniu do 1150 zł na osobę w rodzinie, co w sytuacji zmiany, w październiku 2012 roku, kryteriów dochodowych spowodowało, iż jego dochód jest niższy od 300 % aktualnego kryterium dochodowego na osobę w rodzinie (300 % x zł). W tej sytuacji brak jest podstaw do dalszego ponoszenia przez niego odpłatności, gdyż jego dochód jest niższy od kwoty określonej w art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. b ustawy o pomocy społecznej. Ponadto, biorąc pod uwagę niewielkie zmiany dochodu strony pomiędzy 2011 i 2013 r., w sytuacji gdy OPS miał informację o dochodzie strony z 2011 roku, po zmianie kryteriów dochodowych należało przeprowadzić wywiad aktualizacyjny u osoby zobowiązanej już w październiku 2012 r. Wprawdzie z wywiadu z maja 2013 roku wynika, iż Pan nadal chce ponosić odpłatność za pobyt matki, ale nie istnieje podstawa prawna do takiego działania. Jeżeli osoba chce nadal ponosić odpłatność za pobyt osoby bliskiej - to może to robić dobrowolnie, jednak umowa zawarta w trybie art. 103 ustawy o pomocy społecznej powinna być rozwiązana. Dalsze wpłaty powinny być dokonywane w innym trybie. Ustalenie odpłatności od osoby zobowiązanej, w sytuacji gdy dochód na osobę w rodzinie wynosi 252 % kryterium dochodowego na osobę w rodzinie to działanie zasadniczo

7 pozostające w sprzeczności z art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. b i ust. 2a ustawy o pomocy społecznej. Zgodnie z art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. b ustawy o pomocy społecznej: Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą: (...) 2) małżonek, zstępni przed wstępnymi - zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2: (...) b)w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie; ( ) 2a. Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej mogą wnosić osoby niewymienione w ust. 2.. Art. 6 Kodeksu postępowania administracyjnego stanowi, że: Organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa.. Zawarta w art. 6 zasada ogólna jest określana w piśmiennictwie i orzecznictwie sądowym jako zasada praworządności lub jako zasada legalności. Związanie administracji prawem jest cechą wyróżniającą demokratyczne państwo prawa. Nie obowiązuje tu zatem zasada "co nie jest zabronione, jest dozwolone", a wręcz odwrotnie - administracja może czynić tylko to, do czego wyraźnie upoważnia ją prawo i to w formach i trybie prawem przewidzianych. Działanie organu administracji zostanie zatem zakwalifikowane jako niezgodne z prawem zarówno wówczas, gdy zostało ono podjęte niezgodnie z obowiązującym prawem, jak i wówczas, gdy nie było podstawy prawnej do podjęcia danego działania. W konsekwencji, w sytuacji, gdy brak jest przepisu wprost dopuszczającego ponoszenie przez osobę zobowiązaną opłat w przypadku gdy w jej rodzinie dochód na osobę w rodzinie jest niższy niż określony w art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. b ustawy o pomocy społecznej, to istnienia takiej możliwości nie można domniemywać. Wysokość dochodu na osobę w rodzinie umożliwiającą nałożenie opłaty na osobę zobowiązaną do ponoszenia opłaty z tytułu pobytu w DPS małżonka, wstępnego lub zstępnego określa art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. b ww. ustawy, a żaden z przepisów ustawy o pomocy społecznej nie wprowadza możliwości dobrowolnego wnoszenia opłaty w sytuacji, gdy dochód tej jest niższy od 300 % kryterium dochodowego. Gdyby intencją ustawodawcy było wprowadzenie takiej zasady, w tekście ustawy znalazł by się zapis szczegółowo normujący ww. kwestię. Zgodnie z art. 61 ust. 2a ww. ustawy: Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej mogą wnosić osoby niewymienione w ust. 2.. Ponieważ mieszkaniec domu (a także jego bliscy zobowiązani do ponoszenia odpłatności oraz gmina) są wymienieni w ust. 2, to przy zastosowaniu interpretacji literalnej na podstawie przepisu art. 61 ust. 2a ww. ustawy nie może stanowić podstawy do ponoszenia przez osobę bliską dobrowolnej odpłatności. Również tekst uzasadnienia do projektu ustawy wprowadzającej do ustawy o pomocy społecznej przepis art. 61 ust. 2a (cyt. (...) Zmiana w art. 61 polegająca na dodaniu ust. 2a-2c umożliwia partycypowanie w koszcie utrzymania mieszkańca w domu pomocy społecznej również innym niż dotychczas wskazane osobom. Poza małżonkiem, zstępnymi i wstępnymi mieszkańca domu, opłatę lub jej część będzie mogło wnosić rodzeństwo, dalsi krewni lub osoby obce, na mocy zawartej z gminą umowy. Opłata ta będzie zmniejszała udział gminy w koszcie utrzymania mieszkańca w domu pomocy społecznej. (...) ) świadczy, iż intencją ustawodawcy było jedynie umożliwienie ponoszenia odpłatności za DPS przez dodatkowe osoby, niewymienione w art. 61 ust. 1 i 2 ww. ustawy, a nie wprowadzanie możliwości dokonywania dodatkowych opłat przez mieszkańca DPS-u lub inne osoby już zobowiązane do ponoszenia odpłatności za jego pobyt w Domu Pomocy Społecznej. Jak pisze I. Sierpowska w: Ustawa o pomocy społecznej. Komentarz. ABC, 2009, w komentarzu do art. 61 pisze: Wysokość zobowiązań finansowych ustalona jest w umowie zawartej przez wskazane osoby z kierownikiem ośrodka pomocy społecznej gminy właściwej ze względu na miejsce zamieszkania osoby, której opłata dotyczy. Zasada swobody umów doznaje w tym przypadku ustawowych ograniczeń, a możliwość i wysokość

8 obciążeń zależy od sytuacji dochodowej zobowiązanego (małżonka, wstępnych, zstępnych). Jeżeli jest on osobą samotnie gospodarującą, to jego obowiązek powstaje wówczas, gdy jego dochód przekracza 250% kryterium dochodowego (477 zł), czyli jest wyższy niż 1192,5 zł. W gruncie rzeczy realne obciążenie takiej osoby jest zależne od tego, o ile jej dochód przekracza powyższą kwotę, opłata bowiem nie może być wyższa od tej nadwyżki. Podobne zasady obowiązują przy obciążaniu opłatami za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej, gdy zobowiązany nie jest osobą samotnie gospodarującą. Będzie on ponosił koszty pobytu w placówce, gdy dochód na osobę w jego rodzinie będzie większy niż 877,5 zł (tj. 250% z 351 zł). Również w tym przypadku opłata nie może przekroczyć nadwyżki wskazanej kwoty, czyli po wniesieniu opłaty dochód na członka rodziny nie może być niższy od 877,5 zł.. W przypadku, gdy dochód osoby lub rodziny, zobowiązanej do ponoszenia odpłatności za pobyt osoby bliskiej w DPS jest niższy (w momencie składania wniosku o skierowanie do DPS lub w trakcie pobytu osoby w DPS) od 300 % odpowiednio kryterium dochodowego samotnie gospodarującej kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, a osoba dobrowolnie wyraża zgodę na ponoszenie odpłatności, pobieranie jej w innym trybie, niż na podstawie umowy określonej w art. 103 ustawy o pomocy społecznej. 8. W przypadku klientki umieszczonej w DPS w Biskupicach, będącego DPS niepublicznym wywiady środowiskowe z dnia 19 kwietnia 2013 roku przeprowadzali pracownicy ww. DPS. Zgodnie z art. 25 ust. 2 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej: 2. Zlecanie realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej nie może obejmować: 1) ustalania uprawnień do świadczeń, w tym przeprowadzania rodzinnych wywiadów środowiskowych;, natomiast 7 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 8 czerwca 2012 r. w sprawie rodzinnego wywiadu środowiskowego (Dz. U. poz. 712) stanowi, że: W przypadku gdy osoba, u której ma być przeprowadzona część IV wywiadu (aktualizacja wywiadu), przebywa w domu pomocy społecznej, wywiad może przeprowadzić pracownik socjalny tego domu.. W związku z art. 25 ust. 2 pkt 1 ww. ustawy Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w piśmie z 8 lipca 2013 roku (znak DPS-I MS/13) stwierdziło, że: ( ) należy stwierdzić, że pracownicy socjalni zatrudnieni w niepublicznych domach pomocy społecznej (bądź innych niepublicznych placówkach) nie mogą w ramach podejmowanych działań przeprowadzać rodzinnych wywiadów środowiskowych, ani jego aktualizacji. ( ). W przypadku osób przebywających w niepublicznych DPS, występowanie o przeprowadzenie rodzinnych wywiadów środowiskowych wyłącznie do właściwych miejscowo Ośrodków Pomocy Społecznej. 9. Wydając decyzję z 31 października 2012 roku (znak GOPS /12) o skierowaniu wnioskodawcy do ŚDS na okres od 2 listopada 2012 roku do 31 stycznia 2013 roku. Ośrodek nie dysponował zaświadczeniem lekarskim wydanym przez lekarza psychiatrę lub lekarza neurologa o występujących zaburzeniach psychicznych, co pozostaje

9 w sprzeczności z 7 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 grudnia 2010 r. w sprawie środowiskowych domów samopomocy (Dz. U. Nr 238, poz. 1586). Zaświadczenie wydano 8 listopada 2012 roku. Jak wyjaśnił pracownik socjalny: "Wyjaśniam, że decyzja kierująca Pana ( ) do ŚDS w Zagórzanach została wydana na podstawie informacji lekarza neurologa dla lekarza kierującego/poz wydana dnia 5 października 2012r. W aktach znajdowało się także orzeczenie o stopniu niepełnosprawności z dnia r wydane do r, w którym symbol niepełnosprawności wskazywał na schorzenia neurologiczne i ruchowe. Żona Pana ( ) miała dostarczyć zaświadczenie od neurologa w późniejszym terminie. Dostarczyła zaświadczenia jedynie od lekarza rodzinnego.". W przypadku prowadzenia postępowania w sprawie skierowania do ŚDS wydawanie decyzji po skompletowaniu całości dokumentacji, a w szczególności po otrzymaniu zaświadczenia lekarskiego wydanego przez lekarza psychiatrę lub lekarza neurologa o występujących zaburzeniach psychicznych. Powyższe zalecenie należy realizować niezwłocznie, od dnia otrzymania niniejszego zalecenia. 10. Stwierdzono przypadki odbioru decyzji wydanych przez GOPS przez osoby nieuprawnione. Decyzją nr GOPS /13 z 14 czerwca 2013 roku przyznano klientowi Ośrodka zasiłek okresowy z powodu bezrobocia w wysokości po 300 zł miesięcznie, na okres 2 miesięcy. W pkt 1 decyzji zamieszczono informację:,, Zasiłek zostanie wypłacony na ręce siostry Pani (...). Odbiór decyzji w dniu 26 czerwca potwierdziła siostra, natomiast akta sprawy nie zawierały pisemnego upoważnienia do odbioru przez nią decyzji. Analogiczny stan faktyczny stwierdzono w postępowaniu do decyzji nr GOPS a/13 z 5 września 2013 roku. Doręczanie decyzji administracyjnych osobom uprawnionym, w myśl art k.p.a, zgodnie z którym Pisma doręcza się stronie, a gdy strona działa przez przedstawiciela temu przedstawicielowi.. Zalecenie należy realizować niezwłocznie, od dnia otrzymania niniejszego 11. Stwierdzono przypadki pobierania zasiłku celowego na opał przez pracownika socjalnego GOPS, np. na mocy decyzji nr GOPS b/13 z 11 grudnia 2013 roku przyznano zasiłek celowy na zakup opału w wysokości 350 zł. Pkt. 1 sentencji decyzji zawiera również zapis:,,zasiłek wypłacony będzie na ręce pracownika socjalnego ( ). Z załączonej faktury wynika, iż kwotę tą wydatkowano na zakup 450 kg węgla. Jak wynika z przedłożonych wyjaśnień, GOPS w Gdowie nie posiada umowy ze składem opału:,,w przypadku zasiłku na opał, pracownik socjalny pobiera zasiłek i wpłaca go na składzie węglowym, skąd dowożony jest do domu klienta. Pracownik pobiera fakturę i sprawdza czy opał został dowieziony. Analogiczny stan faktyczny stwierdzono w postępowaniu do decyzji o nr: GOPS /13 z dnia 16 stycznia 2013 roku, GOPS a/13 z 18 grudnia 2013 roku. Uregulowanie formalne, zgodnie z przepisami prawa, kwestii przekazywania do składu

10 opałowego środków finansowych na pokrycie kosztów zakupionego opału dokonywanego przez podopiecznych OPS. Zalecenie należy realizować niezwłocznie, od dnia otrzymania niniejszego 12. W sentencjach decyzji przyznających zasiłek stały, przyznawano również świadczenie w formie opłacenia składki na ubezpieczenie zdrowotne w okresie pobierania zasiłku stałego. Dotyczyło to następujących skontrolowanych decyzji: nr GOPS /13 z 25 lipca 2013 roku GOPS /13 z 31 października 2013 roku, GOPS /13 z dnia 14 marca 2013 roku, GOPS b/13 z 16 września 2013 roku, GOPS /13 z 23 października 2013 roku, GOPS /13 z 11 grudnia 2013 roku. Informacja o odprowadzaniu składki na ubezpieczenie zdrowotne winna zostać umieszczona pod pouczeniem decyzji, gdyż wpis o podleganiu ubezpieczeniu zdrowotnemu nie jest częścią rozstrzygnięcia decyzji przyznającej zasiłek stały i ma wyłącznie charakter informacyjny lub powinna być przekazywana stronie odrębnym pismem. Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych przewiduje możliwość wydawania decyzji przez burmistrza lub przez upoważnionego przez niego kierownika ośrodka pomocy społecznej, ale możliwość ta odnosi się wyłącznie do świadczeniobiorców innych niż ubezpieczeni, spełniających kryterium dochodowe, o którym mowa w art. 8 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, w przypadku których nie zachodzi okoliczność, o której mowa w art. 12 tej ustawy. Wyeliminowanie z sentencji decyzji przyznających zasiłek stały, informacji o uprawnieniu do objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym. Powyższe zalecenie należy realizować niezwłocznie, od dnia otrzymania niniejszego 13. Na podstawie skontrolowanej dokumentacji można stwierdzić, iż rodzaj przyznawanej pomocy odpowiadał oczekiwaniom klientów, niemniej jednak brakuje pracy socjalnej nakierowanej na wykorzystanie własnych zasobów do przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej. Klienci nie byli motywowani do samodzielnego i aktywnego poszukiwania zatrudnienia. W toku kontroli ustalono, iż praca socjalna była dokumentowana w wywiadach środowiskowych oraz w notatkach znajdujących się w teczkach osobowych klientów. W kilku przypadkach kontrolowanych akt stwierdzono, iż w wywiadach środowiskowych w części dotyczącej pracy socjalnej pozostawiono pustą rubrykę. Występowały również przypadki, że w kwestionariuszach wywiadów, rubryce Praca socjalna, wpisywany był ten sam tekst: Wizyta w środowisku,,,rozmowa wspierająca,,,rozmowa wspierająca dotyczy kolejnego niezdanego egzaminu ustnego na prawo jazdy.. itp. Zgłoszono także uwagi do treści zawieranych kontraktów socjalnych, co szczegółowo opisano w protokole. Zintensyfikowanie pracy socjalnej oraz jej rzetelne dokumentowanie, przede wszystkim w kwestionariuszach wywiadów środowiskowych, w sposób pozwalający ocenić rezultaty pracy wykonywanej na rzecz klientów i ich rodzin oraz dokumentowanie wszelkich podejmowanych działań ustaleń, mających wpływ na rodzaj i zakres udzielanej pomocy.

11 Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Polityki Społecznej z dnia 23 marca 2005 r. w sprawie nadzoru i kontroli w pomocy społecznej (Dz. U. Nr 61, poz. 543 z późn. zm.), w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, koniecznym jest wskazanie osoby odpowiedzialnej za ich powstanie. Jako osoba kierująca jednostką organizacyjną pomocy społecznej ośrodkiem pomocy społecznej, który zgodnie z art. 110 ustawy o pomocy społecznej jest powołany do realizacji zadań pomocy społecznej, jest Pani osobą odpowiedzialną za ewentualne nieprawidłowości w jego działaniu. Informuję, iż na podstawie art. 128 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, przysługuje Pani uprawnienie do złożenia zastrzeżeń do zaleceń pokontrolnych, w terminie 7 dni od dnia otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego. Jednocześnie na gruncie art. 128 ust. 4 i 5 ustawy o pomocy społecznej jest Pani zobowiązana: w przypadku nieuwzględnienia zastrzeżeń, do powiadomienia mnie w terminie 30 dni o realizacji zaleceń, uwag i wniosków; w przypadku uwzględnienia zastrzeżeń, do powiadomienia mnie w terminie 30 dni o realizacji zaleceń, uwag i wniosków, mając na uwadze zmiany wynikające z ich uwzględnienia. Niezależnie od powyższego, proszę o zawiadomienie mnie o sposobie wykorzystania uwag i wykonania zaleceń pokontrolnych oraz o podjętych działaniach lub przyczynach niepodjęcia tych działań w ciągu 30 dni od otrzymania niniejszego Proszę o powiadomienie mnie o wykonaniu poszczególnych zaleceń pokontrolnych w terminie 14 dni od momentu wykonania każdego z nich, jeżeli informacja o ich wykonaniu nie zostanie zawarta w zawiadomieniu o sposobie wykorzystania uwag i wykonania zaleceń pokontrolnych oraz podjętych działaniach lub przyczynach niepodjęcia tych działań, a także jeśli wskazano inny termin wykonania zaleceń pokontrolnych. Do wiadomości: Wójt Gminy Gdów Z up. Wojewody Małopolskiego (-) mgr Renata Grochal Zastępca Dyrektora Wydziału Polityki Społecznej