Rozmieszczenie i kondycja drzew z rodzaju Ulmus w Polsce

Transkrypt

1 Rozmieszczenie i kondycja drzew z rodzaju Ulmus w Polsce Anna Napierała-Filipiak Instytut Dendrologii PAN; Parkowa 5; Kórnik, annafil@man.poznan.pl Maciej Filipiak Instytut Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, pl. Grunwaldzki 24a; Wrocław, Maciej.Filipiak@up.wroc.pl Praca powstała w ramach projektu badawczego nr 2011/01/B/NZ9/02883 finansowanego przez NCN Ocena wielkości, rozmieszczenia i stanu zasobów rodzaju Ulmus w Polsce,.

2 Stary wiąz szypułkowy Wiedzimin (Mieszko) w Komorowie koło Gubina Obwód pnia ok. 900 cm wiek powyżej 400 lat Źródło ryc.: Wikipedia

3

4

5 Zasięg rodzaju Boratyńska i in. 2015

6 Wiąz górski Ulmus glabra Huds. wysokość: do 30-40m korona: szeroka kopulasta pień: zazwyczaj bez przypór i odrośli korzeniowych pąki: prawie czarne, owłosione liście: do 16 cm, asymetryczne, klapowane owoce: do 3,5 cm występowanie: prawie cała Europa, płd-zach. Azja Źródło ryciny: Wikipedia Ulmus glabra

7 Wiąz polny Ulmus minor Mill. wysokość: do 30 m pąki: nagie o orzęsionych łuskach liście: 5-10 cm, bardziej wydłużone, skórzaste, gładkie, niesymetryczne, ogonki: do 1,5cm owoce: do 1,6 cm występowanie: płd. i środ. Europa, płn. Afryka, płd. i zach. Azja Źródło ryciny: Wikipedia Ulmus minor

8 Wiąz szypułkowy Ulmus laevis Pall. Ulmus laewis wysokość: do 40m korona: szeroka, kopulasta lub rozszerzona ku górze pień: często z przyporami do wys. 1,5m, odrośla korzeniowe i pęki gałęzi odroślowych pąki: dwubarwne, z ciemnymi brzegami liście: 6-15 cm, odwrotnie eliptyczne, niesymetryczne u nasady owoce: do 1,5 cm pędy: silnie owłosione występowanie: od środ., płd.-wsch. i wsch. Europy po Kaukaz Źródło ryciny: Wikipedia

9 Holenderska choroba wiązu, naczyniowa choroba wiązu, grafioza wiązu, DED. Ogłodek wiązowiec (Scolytus scolytus) Ogłodek wielorzędowy (S. multistriatus) źródło ryc.: Wikipedia

10

11 według najnowszej inwentaryzacji drzewostanów przeprowadzanej cyklicznie w Lasach Państwowych przez Biura Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej wiąz występuje w składzie wydzieleń, co stanowi 2,53% ogólnej ich liczby; powierzchnia wydzieleń z wiązem to ,88 ha czyli 3,5% ogólnej powierzchni Lasów Państwowych; najliczniejszą grupę stanowią stanowiska wiązu z udziałem miejscowym tj. od 5 do 10%, jest ich i zajmują ,7 ha oraz z udziałem pojedynczym (do 5%) stanowisk zajmujących 74084,8 ha powierzchni. Powierzchni, na których udział wiązu jest 100% jest na terenie Polski zaledwie 232 i zajmują ona 545,94 ha. Najmniej jest powierzchni z udziałem 9 oraz 8 odpowiednio 19 i 62 zajmujących 31 ha i 195,2 ha.

12 Białystok Gdańsk Katowice Kraków Krosno Lublin Łódź Olsztyn Piła Poznań Radom Szczecin Szczecinek Toruń Warszawa Wrocław Zielona Góra Białystok Gdańsk Katowice Kraków Krosno Lublin Łódź Olsztyn Piła Poznań Radom Szczecin Szczecinek Toruń Warszawa Wrocław Zielona Góra [ha] % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% Powierzchnia ogólna drzewostanów wiązowych w poszczególnych Regionalnych Dyrekcjach Lasów Państwowych z uwzględnieniem udziału tego drzewa w drzewostanie. Msc Poj 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% Procentowy rozkład powierzchni ogólnej, jaką zajmują drzewostany z różnym udziałem wiązu w poszczególnych Regionalnych Dyrekcjach Lasów Państwowych. 10% Msc Poj

13 Białystok Gdańsk Katowice Kraków Krosno Lublin Łódź Olsztyn Piła Poznań Radom Szczecin Szczecinek Toruń Warszawa Wrocław Zielona Góra [ha] % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% Powierzchnia ogólna drzewostanów wiązowych w poszczególnych Regionalnych Dyrekcjach Lasów Państwowych z uwzględnieniem udziału tego drzewa w drzewostanie. Msc Poj Polska Poj Msc 10% 20% 30% 40% Procentowy rozkład powierzchni ogólnej, jaką zajmują drzewostany z różnym udziałem wiązu w Polsce. 50% 60% 70% 80% 90% 100%

14 Białystok Gdańsk Katowice Kraków Krosno Lublin Łódź Olsztyn Piła Poznań Radom Szczecin Szczecinek Toruń Warszawa Wrocław Zielona Góra Białystok Gdańsk Katowice Kraków Krosno Lublin Łódź Olsztyn Piła Poznań Radom Szczecin Szczecinek Toruń Warszawa Wrocław Zielona Góra Białystok Gdańsk Katowice Kraków Krosno Lublin Łódź Olsztyn Piła Poznań Radom Szczecin Szczecinek Toruń Warszawa Wrocław Zielona Góra [ha] % 90% 80% 70% Powierzchnia ogólna, jaką zajmują wiązy w drzewostanach wiązowych w poszczególnych Regionalnych Dyrekcjach Lasów Państwowych. 0 60% [ha] % A (A) drzewostany z udziałem wiązu od %; % 30% % 10% Msc Poj (B) drzewostany z udziałem wiązu mniejszym od 50%; [ha] B Msc Poj C (C) drzewostany, w których wiąz występuje pojedynczo (Poj) i miejscowo (Msc).

15 Białystok Gdańsk Katowice Kraków Krosno Lublin Łódź Olsztyn Piła Poznań Radom Szczecin Szczecinek Toruń Warszawa Wrocław Zielona Góra Białystok Gdańsk Katowice Kraków Krosno Lublin Łódź Olsztyn Piła Poznań Radom Szczecin Szczecinek Toruń Warszawa Wrocław Zielona Góra [ha] % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% Powierzchnia zredukowana (rzeczywista) drzewostanów wiązowych w poszczególnych Regionalnych Dyrekcjach Lasów Państwowych z uwzględnieniem udziału tego drzewa w drzewostanie. 0 10% Msc Poj 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% Procentowy rozkład powierzchni zredukowanej (rzeczywistej), jaką zajmują drzewostany z różnym udziałem wiązu w poszczególnych Regionalnych Dyrekcjach Lasów Państwowych. Msc Poj

16 Białystok Gdańsk Katowice Kraków Krosno Lublin Łódź Olsztyn Piła Poznań Radom Szczecin Szczecinek Toruń Warszawa Wrocław Zielona Góra [ha] % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% Powierzchnia zredukowana (rzeczywista) drzewostanów wiązowych w poszczególnych Regionalnych Dyrekcjach Lasów Państwowych z uwzględnieniem udziału tego drzewa w drzewostanie. 0 10% Msc Poj Polska Poj Msc 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Procentowy rozkład powierzchni zredukowanej (rzeczywistej), jaką zajmują drzewostany z różnym udziałem wiązu w Polsce.

17 Białystok Gdańsk Katowice Kraków Krosno Lublin Łódź Olsztyn Piła Poznań Radom Szczecin Szczecinek Toruń Warszawa Wrocław Zielona Góra Białystok Gdańsk Katowice Kraków Krosno Lublin Łódź Olsztyn Piła Poznań Radom Szczecin Szczecinek Toruń Warszawa Wrocław Zielona Góra Białystok Gdańsk Katowice Kraków Krosno Lublin Łódź Olsztyn Piła Poznań Radom Szczecin Szczecinek Toruń Warszawa Wrocław Zielona Góra [ha] [ha] [ha] % 90% 80% 70% 60% 50% A 40% 30% 20% 10% Msc Poj B Powierzchnia zredukowana (rzeczywista), jaką zajmują wiązy w drzewostanach wiązowych poszczególnych Regionalnych Dyrekcjach Lasów Państwowych (A) drzewostany z udziałem wiązu od %; (B) drzewostany z udziałem wiązu mniejszym od 50%; 500 Msc 0 Poj C (C) drzewostany, w których wiąz występuje pojedynczo (Poj) i miejscowo (Msc).

18 do PJD MJC % % 30% % 50% % 70% 0 80% 90% 100% Wiek Rozkład wiekowy drzewostanów z udziałem wiązu dla Polski (liczba wydzieleń).

19 IP IIP NAL PODR PODS PRZES SAMOS ZADRZEW ZAKRZEW Występowanie wiązu w różnych warstwach drzewostanu.

20 BB BMB BMG BMGŚW BMŚW BMW BMWYŻ BMWYŻŚ BS BŚW BW LG LGŚW LGW LŁ LŁG LŁWYŻ LMB LMG LMGŚW LMGW LMŚW LMW LMWYŻ LMWYŻŚ LMWYŻW LŚW LW LWYŻ LWYŻŚW LWYŻW OL OLJ OLJG OLJWYŻ BB BMB BMG BMGŚW BMŚW BMW BMWYŻ BMWYŻŚ BS BŚW BW LG LGŚW LGW LŁ LŁG LŁWYŻ LMB LMG LMGŚW LMGW LMŚW LMW LMWYŻ LMWYŻŚ LMWYŻW LŚW LW LWYŻ LWYŻŚW LWYŻW OL OLJ OLJG OLJWYŻ Liczba drzewostanów z udziałem wiązu w typach siedliskowych lasu [ha] Powierzchnia drzewostanów z udziałem wiązu w typach siedliskowych lasu

21 Pozycja w klasyfikacja dynamicznej PIONIERZY POSTPIONIERZY DRIADY pełne oświetlenie, warunki siedliskowe niestałe, niekorzystne znaczne zacienienie; warunki siedliskowe ± stałe, ± korzystne ostateczne składniki lasu; cienioznośne w stadium juwenilnym Betula, Salix, Populus, Alnus Pinus, Quercus, Acer, Ulmus, Tilia, Carpinus, Fraxinus Fagus, Abies, Picea, Taxus (Falińska 2004 za Rameau)

22

23 Układ roślinności brzegu rzeki: A - skarpa brzegowa, B - terasa zalewowa, C - skarpa terasy nadzalewowej, D - terasa nadzalewowa (Sikorki i Wysoki 2000 za Braun- Blanquetem)

24 Powierzchnia lasów (w warunkach optymalnych) z poszczególnymi gatunkami wiązów (Matuszkiewicz 2015)

25 (Matuszkiewicz 2015)

26 (Matuszkiewicz 2015)

27 Powierzchniowy udział [%] lasów w regionach Polski w warunkach optymalnych w. górski

28 Powierzchniowy udział [%] lasów w regionach Polski w warunkach optymalnych (Matuszkiewicz 2015) w. polny w. szypułkowy

29 I - Bałtycka II - Mazursko-Podlaska Powierzchnia zredukowana [ha] III - Wielkopolsko- Pomorska IV - Mazowiecko- Podlaska V - Śląska VI - Małopolska VII - Sudecka VIII - Karpacka Powierzchnia rzeczywista (zredukowana) wiązu w poszczególnych krainach przyrodniczo-leśnych Krainy przyrodniczo-leśne

30 I - Bałtycka II - Mazursko-Podlaska III - Wielkopolsko- Pomorska IV - Mazowiecko- Podlaska V - Śląska VI - Małopolska VII - Sudecka VIII - Karpacka [%] Liczba stanowisk z dominującym wiązem (udział 5-10) przypadająca na tysiąc ha powierzchni ogólnej leśnej w poszczególnych krainach przyrodniczo-leśnych. 0,035 0,03 0,025 0,02 0,015 0,01 0,005 0 Krainy przyrodniczo-leśne

31 Liczba stanowisk poszczególnych gatunków objętych bezpośrednimi badaniami

32 Ogółem skład gatunkowy stanowisk [%]

33 Skład gatunkowy stanowisk [%], w których wiąz ma dominującą pozycję

34 Skład gatunkowy stanowisk [%], w których występują wiązy starsze niż 50 lat

35 Procent stanowisk z objawami DED

36

37 Charakterystyczna miejsca występowania wiązów. kolor zielony wiąz szypułkowy kolor żółty wiąz polny kolor czerwony wiąz górski

38 Warunki występowania U. laevis oraz U. minor w warunkach hiszpańskich (Sola i in. 2014)

39 [%] Skład gatunkowy stanowisk [%] U. glabra U. laevis U. minor do 15 m > 15 m ogółem

40 Występowanie objawów DED stanowiska drzewa U. glabra U. laevis U. minor

41