AP SHR Pan Marek Kuchciński Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej

Transkrypt

1 Warszawa, dnia grudnia 2016 r. RZECZPOSPOLITA POLSKA MINISTER ROZWOJU I FINANSÓW AP SHR Pan Marek Kuchciński Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej W związku z przekazaną w dniu r. interpelacją nr 7476 Pana Andrzeja Maciejewskiego posła na Sejm RP w sprawie stopnia realizacji zaleceń pokontrolnych NIK dotyczących przedawniania się zobowiązań podatkowych przedstawiam stanowisko w sprawie postawionych pytań. Odnosząc się do pytania dotyczącego działań podjętych w celu wypracowania rozwiązań zmierzających do zahamowania wzrostu zaległości podatkowych, należy wskazać, iż powyższa problematyka jest przedmiotem szczególnej uwagi resortu finansów i podległych mu służb. W reakcji na niewystarczający poziom ściągalności zobowiązań podatkowych oraz wykrywalności nieprawidłowości w wypełnianiu obowiązków podatkowych i celnych w dniu 16 listopada 2016 r. Sejm uchwalił ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej (druk 826) oraz ustawę Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej (druk 827); obecnie ustawy oczekują na podpis Prezydenta RP. Dotychczasowy stan, w którym administracja podatkowa, celna oraz kontrola skarbowa nie działały według jednolitych procedur, wywierał niewątpliwie negatywny wpływ na stopień i ukształtowanie budżetu państwa. Równoczesne funkcjonowanie kilku tożsamych postępowań kontrolnych wobec podatników sprzyjało powstawaniu istotnych różnic proceduralnych, które wpływały na ich prawa i obowiązki, jak również na poziom dobrowolności w wypełnianiu przez nich zobowiązań publicznoprawnych. Niektóre kompetencje oraz zadania związane z procesem poboru należności podatkowych i celnych w ramach poszczególnych służb pozostawały rozproszone bądź też powielały się (np. kontrola prawidłowości realizacji obowiązków podatkowych i celnych, postępowanie egzekucyjne) co powodowało, iż nie realizowano ich ul. Świętokrzyska 12, Warszawa tel.: fax: Sekretariat.ap@mofnet.gov.pl

2 w sposób spójny i jednolity, ani przy optymalnym wykorzystaniu dostępnej kadry oraz zasobów organizacyjnych i finansowych. Ustawa z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej zawiera rozwiązania, które przyczynią się do zwiększenia skuteczności poboru należności podatkowych i celnych, przyspieszenia załatwiania spraw podatkowych, przy jednoczesnym zapewnieniu obsługi klienta na wysokim poziomie w nowoczesnych uwarunkowaniach gospodarczych. W ustawie wprowadza się nową instytucję kontrolę celno-skarbową, która powstanie poprzez unifikację kontroli skarbowej i kontroli wykonywanej przez Służbę Celną. Kontrola celno-skarbowa jako tzw. procedura twarda będzie miała zastosowanie w przypadku czynów zabronionych o wysokim ciężarze gatunkowym, np. zorganizowane grupy przestępcze. Jej celem będzie wykrywanie i zwalczanie nieprawidłowości na wielką skalę, w sytuacjach, gdy rozmiary, złożoność i stopień oddziaływania występujących uchybień w sposób istotny wpływają na system bezpieczeństwa finansowego państwa. Do momentu wejścia w życie ww. Ustawy, działania służące uszczelnieniu systemu podatkowego, przeciwdziałaniu zidentyfikowanym nadużyciom lub wyłudzaniu podatków są konsekwentnie i systematyczne realizowane i przejawiają się przede wszystkim w działaniach o charakterze kontrolnym. Od kilku lat jednym z priorytetowych zadań kontroli skarbowej, określanym w Zadaniach urzędów kontroli skarbowej jest ustalanie składników majątkowych podmiotów podejrzewanych o dokonywanie oszustw podatkowych i ich skuteczne zabezpieczanie na poczet wykrytych uszczupleń podatkowych oraz orzekanych kar za naruszanie przepisów prawa podatkowego. Równoległe podejmowane są także działania zmierzające do ustalenia majątku podatnika na etapie planowania lub prowadzenia czynności kontrolnych, co skutkuje zmniejszeniem ryzyka niewyegzekwowania należności publicznoprawnych ustalonych przez Kontrolę Skarbową. Od 1 stycznia 2016 r. organy kontroli skarbowej uzyskały uprawnienie do wydawania decyzji o zabezpieczeniu na majątku kontrolowanego przez organy kontroli skarbowej, co pozytywnie wpływa na ograniczenie możliwości ukrywania majątku w toku postępowania kontrolnego lub postępowania przygotowawczego. W związku z ustaleniami dokonanymi w toku postępowań kontrolnych prowadzonych przez organy kontroli skarbowej wydano decyzje o dokonaniu zabezpieczeń: - w 2014 r. na łączną kwotę 4.018,3 mln zł, - w 2015 r. na łączną kwotę 7.413,6 mln zł (wzrost o 84,5% w stosunku do 2014 r.), - w okresie III kwartałów 2016r ,4 mln zł (82,6% wykonania 2015 r.). 2

3 W przypadkach, gdy w danym obszarze występują oszustwa podatkowe na taką skalę, że działania kontrolne nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, podejmowane są z uwzględnieniem specyfiki występujących nieprawidłowości określone działania legislacyjne. Stąd też działania Ministerstwa Finansów w tym zakresie sprowadzają się w istocie do zapewnienia skutecznych narzędzi do zapobiegania powstawaniu zaległości w podatku VAT. Aktualnie prowadzone są w Parlamencie prace nad tzw. pakietem rozwiązań uszczelniających VAT, mającym na celu ograniczenie i zapobieganie oszustwom i nadużyciom oraz poprawę ściągalności tego podatku. W dniu 16 listopada 2016 r. ustawa o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw została uchwalona przez Sejm RP i przekazana do Senatu RP celem dalszego procedowania. Zaproponowane w ww. ustawie rozwiązania mają charakter systemowy (dotyczą m.in. modyfikacji sposobu rozliczeń w podatku VAT i postępowań weryfikacyjnych prowadzonych przez organy podatkowe, zmian w zakresie mechanizmu odwróconego obciążenia VAT i odpowiedzialności solidarnej nabywcy za zaległości podatkowe podmiotu dokonującego dostaw określonych towarów czy też zaostrzenia sankcji za wykroczenia i przestępstwa skarbowe). W kontekście problemu powstawania zaległości w podatku VAT i ich odzyskiwania należy zwrócić szczególną uwagę na następujące propozycje rozwiązań zawartych w tej ustawie: 1. Zmiany dotyczące weryfikacji podmiotów dokonujących zgłoszenia rejestracyjnego. Mając na uwadze, że dla celów VAT mogą rejestrować się podmioty nie koniecznie nastawione na prowadzenie działalności gospodarczej, lecz np. na wprowadzanie do obrotu pustych faktur i nieodprowadzanie z nich podatku, konieczne jest jak najszybsze ich identyfikowanie i uniemożliwienie im rejestracji lub szybkie ich wyrejestrowywanie z rejestru podatników. Wprowadza się zatem przepisy umożliwiające odmowę rejestracji takich podmiotów po weryfikacji informacji zawartych w ich zgłoszeniach rejestracyjnych. 2. Wykreślanie z rejestru podatników VAT podmiotów wystawiających tzw. puste faktury oraz świadomie uczestniczących w procederze oszustwa lub nadużycia podatkowego, mającego na celu osiągnięcie nienależnych korzyści majątkowych kosztem budżetu państwa. 3. Nałożenie odpowiedzialności solidarnej na przedstawiciela podmiotu rozpoczynającego działalność gospodarczą, w celu zapobiegania rejestrowania tzw. słupów przez pełnomocników. Odpowiedzialność pełnomocnika dotyczyłaby zaległości podatkowych powstałych w związku z czynnościami wykonanymi w ciągu pierwszego półrocza od rejestracji i byłaby ograniczona do przypadków, gdy wynikają one z nierzetelnego rozliczania 3

4 VAT w celu odniesienia korzyści majątkowej, czyli oszustwa podatkowego. Pełnomocnik odpowiadałby solidarnie do kwoty zł. 4. Wprowadzenie sankcji za nierzetelne rozliczanie podatku skutkujące zaniżeniem zobowiązania podatkowego lub zawyżeniem nadwyżki podatku naliczonego nad należnym do zwrotu lub do rozliczenia w następnych okresach rozliczeniowych lub zwrotu podatku (30% kwoty zaniżenia lub zawyżenia). Jest to rozwiązanie o charakterze prewencyjnym, mające na celu przede wszystkim przekonanie podatników, że rzetelne rozliczenie podatku leży w ich interesie. Gdy podatnik sam skoryguje błąd i wpłaci należną kwotę przed wszczęciem kontroli podatkowej lub skarbowej, sankcja nie będzie stosowana. Z kolei nieprawidłowości wykryte w trakcie kontroli, gdy podatnik w odpowiednim terminie złoży stosowną korektę deklaracji i jednocześnie wpłaci kwotę wynikającego ze skorygowanej deklaracji zobowiązania podatkowego lub zwróci nienależnie otrzymaną kwotę zwrotu podatku lub różnicy podatku, skutkować będą zastosowaniem sankcji niższej w wysokości 20% kwoty nieprawidłowości. Takie rozwiązanie ma skłonić podatników do szybszego regulowania powstałych zaległości podatkowych. Stwierdzenie, że nieprawidłowe rozliczenie podatku wynika z umyślnego działania podatnika w celu oszustwa podatkowego np. posługiwania się pustymi fakturami, będzie skutkowało zastosowaniem sankcji podwyższonej do 100%. 5. Zaostrzenia sankcji przewidzianych w Kodeksie karnym skarbowym dla osób biorących udział w oszustwach podatkowych, w szczególności w sytuacji, gdy osoba wystawia tzw. puste faktury lub posługuje się nimi w celu odliczenia podatku. Czyn ten zagrożony byłby również karą pozbawienia wolności. Należy tu zauważyć, że w sytuacji, gdy wystawcą faktury jest tzw. słup, czyli np. podmiot, który praktycznie nie posiada majątku, nałożenie na niego kary finansowej nie przynosi pożądanych efektów bo nie można jej wyegzekwować. Takie podmioty nie mogą natomiast pozostawać bezkarne. Na zahamowanie wzrostu zaległości podatkowych powinny mieć wpływ również następujące działania podejmowane w celu poprawy skuteczności administracyjnego postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez naczelników urzędów skarbowych: 1. Zarządzeniem nr 30 Ministra Finansów z dnia 12 maja 2016 r. w sprawie poboru i rozliczania pieniędzy odebranych lub zajętych przez pracownika obsługującego organ egzekucyjny podległy Ministrowi Finansów (Dz. Urz. Min. Fin. poz. 42) umożliwiono wprowadzenie aplikacji Mobilny Poborca, która poprzez elektronizację przydziału spraw, usprawniała pracę poborców skarbowych w terenie. 4

5 2. Umożliwiono pracownikom urzędów skarbowych wyszukiwanie ksiąg wieczystych w Centralnej Bazie Danych Ksiąg Wieczystych od II poł r. Rozwiązanie to umożliwia szybsze wyszukiwanie nieruchomości należących do zobowiązanego, celem wszczęcia egzekucji z nieruchomości. 3. Na mocy ustawy z dnia 15 stycznia 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 218, z późn. zm.) od 1 lipca 2016 r. naczelnicy urzędów skarbowych drogą elektroniczną składają wnioski o wpis w księdze wieczystej (wnioski o wpis hipoteki i wnioski o dokonanie wpisu o wszczęciu egzekucji). 4. We współpracy z Ministerstwem Sprawiedliwości ustawą z dnia 7 września 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny, ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustawy (Dz. U. poz. 1311) została zmieniona ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2016 r. poz. 599, z późn. zm.) wprowadzająca następujące regulacje: - nowe zasady postępowania w przypadku zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej oraz egzekucji administracyjnych (usprawniające przekazywanie sprawy do organu egzekucyjnego przejmującego egzekucję, bez udziału sądu oraz drogą elektroniczną), - elektroniczną egzekucję z rachunku bankowego, - elektroniczne zajmowanie wierzytelności z tytułu nadpłaty lub zwrotu podatku oraz objęcie zajęciem wierzytelności przyszłych powstałych w ciągu roku od dnia dokonania zajęcia. 5. Trwają prace nad utworzeniem Rejestru Należności Publicznoprawnych, w którym ujawniani będą dłużnicy m.in. zaległości podatkowych. We współpracy z Ministerstwem Rozwoju rozwiązania prawne dotyczące utworzenia ww. Rejestru są procedowane wraz z projektem ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności. W dniu 3 listopada 2016 r. projekt został rozpatrzony przez Komitet Stały Rady Ministrów, a następnie 16 listopada 2016 r. został przekazany do rozpatrzenia przez Radę Ministrów. Celem utworzenia Rejestru Należności Publicznoprawnych jest dostarczenie osobom zainteresowanym informacji o wiarygodności potencjalnych kontrahentów oraz zmotywowanie dłużników do dobrowolnej zapłaty należności publicznoprawnych. 6. Na mocy ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej z dniem 1 lipca 2017 r. wejdą w życie nowe regulacje w zakresie 5

6 zastawów skarbowych, usprawniające ustanowienie zastawu skarbowego. Aktualnie trwają prace nad przygotowaniem rozporządzeń wykonawczych w zakresie zastawów skarbowych. Natomiast z dniem 1 stycznia 2018 r. wejdą w życie regulacje prawne umożliwiające elektroniczną licytację ruchomości w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym. Aktualnie trwają prace nad przygotowaniem projektu rozporządzenia Ministra Rozwoju i Finansów regulującego m.in. tryb i sposób prowadzenia licytacji elektronicznej, warunki dostępu do systemu teleinformatycznego. Odnośnie pytania dotyczącego prac legislacyjnych podjętych w celu wykonania zalecenia wynikającego z treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 października 2013 r. (SK 40/12), pragnę zauważyć, iż Minister Finansów w kolejnych wersjach rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (UD 154 w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów) przedstawiał propozycje rozwiązań legislacyjnych w Ordynacji podatkowej stanowiących wykonanie ww. wyroku. Poszczególne wersje projektu ustawy o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (nr UD154 z wykazu prac legislacyjnych) i dokumenty z nimi związane są opublikowane na stronie Biuletynu Informacji Publicznej Rządowego Centrum Legislacji w zakładce: Rządowy Proces Legislacyjny. Na posiedzeniu Stałego Komitetu Rady Ministrów w dniu 27 listopada 2014 r. ustalono, że zagadnienia dotyczące sposobu wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 października 2013 r., sygn. akt SK 40/12 zostaną wyłączone z rządowego projektu. W takim kształcie projekt ten został przyjęty w dniu 19 maja 2015 r. przez Radę Ministrów i skierowany do Sejmu. Z tego względu ustawa z dnia 10 września 2015 r. o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1649, z późn. zm.), która jest wynikiem prac nad rządowym projektem (nr UD154 z wykazu prac legislacyjnych, druk sejmowy nr 3462) nie zawiera rozwiązań służących wykonaniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 października 2013 r., sygn. akt SK 40/12. Propozycja wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 października 2013 r., sygn. akt SK 40/12 była zawarta także w senackim projekcie ustawy o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa (druk nr 2605) i prezydenckim projekcie ustawy o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (druk nr 3018). W obu projektach proponowano wykonanie wyroku Trybunału jedynie poprzez uchylenie art Ordynacji podatkowej. Wobec tych projektów Rada Ministrów nie przedstawiała swojego stanowiska w dokumencie rządowym. 6

7 Z uwagi na istniejące wątpliwości co do rozumienia treści wyroku Trybunału propozycja uchylenia art Ordynacji podatkowej, nie została przyjęta (projekty ustaw zawarte w drukach 2605 i 3018 były rozpatrywane wspólnie). W toku prac parlamentarnych nad ww. projektami sejmowa Komisja Finansów Publicznych ze względu na poważne wątpliwości co do treści ww. wyroku postanowiła zwrócić się do Marszałka Sejmu celem wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego o wyjaśnienie wątpliwości. W związku z istniejącymi wątpliwościami, co do treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 października 2013 r., sygn. akt SK 40/12 Marszałek Sejmu VII kadencji, na podstawie art. 107 ust. 1 w związku z art. 56 pkt 4 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 293), wniósł 1 października 2015 r. w imieniu Sejmu VII kadencji wniosek o wyjaśnienie wątpliwości co do treści punktu 2 sentencji wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 8 października 2013 r., sygn. SK 40/12. W odpowiedzi na wniosek Marszałka Sejmu RP z dnia 1 października 2015 r. Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z dnia 7 listopada 2016 r. sygn. akt SK 40/12 umorzył postępowanie ze względu na brak legitymacji wnioskodawcy i tym samym niedopuszczalność wydania orzeczenia. Jednocześnie w postanowieniu Trybunał wskazał, że art Ordynacji podatkowej nie był przedmiotem oceny Trybunału w sentencji wyroku z dnia 8 października 2013 r., sygn. akt SK 40/12. Ponadto w tym postanowieniu Trybunał zaznaczył, że moc powszechnie obowiązującą i ostateczność (art. 190 ust. 1 Konstytucji), wymogi co do ogłaszania (art. 190 ust. 2 Konstytucji), wejście w życie (art. 190 ust. 3 Konstytucji) oraz możliwość wznowienia postępowania (art. 190 ust. 4 Konstytucji) ustawodawca wiąże tylko z orzeczeniami Trybunału w wąskim rozumieniu, a więc z rozstrzygnięciami, które podejmuje Trybunał w sentencji swoich orzeczeń (zob. postanowienie TK z 22 czerwca 2016 r., sygn. K 39/13, OTK ZU nr A/2016, poz. 43). Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z dnia 7 listopada 2016 r. sygn. akt SK 40/12 zaznaczył, że w dniu 24 lutego 2016 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich o stwierdzenie niezgodności art Ordynacji podatkowej z art. 64 ust. 2 oraz art. 2 w związku z art. 84 Konstytucji (sygn. K 10/16), zaś w dniu 9 marca 2016 r. Sąd Rejonowy Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu przedstawił pytanie prawne, czy art Ordynacji podatkowej, w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2003 r., jest zgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji (sygn. P 6/16). Ponadto przedmiotem prac legislacyjnych jest poselski projekt ustawy o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa, przewidujący uchylenie 8 w art. 70 Ordynacji podatkowej 7

8 (druk sejmowy nr 449). Projekt po pierwszym czytaniu trafił do Komisji Finansów Publicznych. W ocenie Rady Ministrów, propozycja uchylenia art Ordynacji podatkowej nie zasługuje na akceptację (Stanowisko Rządu do druku sejmowego nr 449). Rada Ministrów wniosła o zawieszenie prac nad poselskim projektem do czasu zakończenia postępowań przed Trybunałem Konstytucyjnym. Mając powyższe na uwadze koncepcja wykonania wyroku TK z 8 października 2013 r. sygn. akt SK 40/12 zostanie przedstawiona po zakończeniu przez Trybunał dwóch wymienionych postępowań. Dopiero orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w dwóch wskazanych wyżej sprawach wyznaczą właściwy kierunek zmian legislacyjnych art Ordynacji podatkowej. Niezależnie od propozycji wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 października 2013 r., sygn. akt SK 40/12 zgłaszanych w ramach ww. projektów nowelizacji Ordynacji podatkowej, postulat uregulowania kwestii wpływu hipoteki lub zastawu skarbowego na przedawnienie poboru podatku został zawarty w Kierunkowych założeniach nowej ordynacji podatkowej, opracowanych przez Komisję Kodyfikacyjną Ogólnego Prawa Podatkowego. Kierunkowe założenia są opublikowane na stronie Biuletynu Informacji Publicznej Ministerstwa Finansów oraz na stronie Biuletynu Informacji Publicznej Rządowego Centrum Legislacji. Konkretne propozycje rozwiązań spełniających wymogi wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 października 2013 r., sygn. akt SK 40/12 zostaną przygotowane przez Komisję Kodyfikacyjną na dalszym etapie prac nad nową ordynacją podatkową. Szczegółowy harmonogram prac Komisji został ustalony przepisami 8 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 października 2014 r. w sprawie utworzenia, organizacji i trybu działania Komisji Kodyfikacyjnej Ogólnego Prawa Podatkowego (Dz. U. poz. 1471). Na opracowanie projektu ustawy wyznaczono w rozporządzeniu termin do 2 lat od dnia przyjęcia kierunkowych założeń. Kierunkowe założenia nowej ordynacji podatkowej zostały w dniu 13 października 2015 r. przyjęte przez Radę Ministrów. Mam nadzieję, iż przedstawione wyjaśnienia stanowią wyczerpującą odpowiedź na złożoną interpelację i spotkają się z uprzejmą akceptacją Pana Marszałka. 8