Walka z gruźlicą w Polsce: Potrzeba budowania na sukcesach historycznych

Transkrypt

1 Potrzeba budowania na sukcesach historycznych Sponsor firma

2 Potrzeba budowania na sukcesach historycznych Imponująca poprawa... Liczby wskazują na kompleksowe działania mówi dr Neil Schluger, główny przedstawiciel naukowy Światowej Fundacji ds. Walki z Chorobami Płuc (World Lung Foundation), o systemie opieki zdrowotnej w Polsce i wysiłkach w zwalczaniu gruźlicy. Trudno się nie zgodzić, szczególnie kiedy weźmie się pod uwagę drogę, jaką Polska przeszła przez ostatnie półwiecze. Przez całe dekady po drugiej wojnie światowej problem z gruźlicą w Polsce był jednym z najpoważniejszych w Europie. Spustoszenie, jakie wojna wywołała w kraju, stanowiło podatny grunt dla rozwoju choroby. Podczas wojny śmiertelność w Warszawie gwałtownie wzrosła ze 155 na osób do 500 na osób. Czynione w Polsce po wojnie wysiłki zmierzające do szczepienia dzieci przeciw gruźlicy były faktycznie pierwszymi poważnymi programami nowo powstałej Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) i Unicef. Pomimo podejmowanych działań, jeszcze w 1957 r. donoszono, że występuje w Polsce nadal u 290 na osób. W kolejnych dekadach w kraju, jak również w Europie Wschodniej jako całości, stwierdzono systematyczny spadek występowania gruźlicy. Pomimo to dużo niższy współczynnik zachorowalności w Polsce, wynoszący na początku lat 80. około 60 na osób, przekraczał współczynnik zachorowalności w krajach bałtyckich, Rumunii i Bułgarii. Sytuacja uległa jednak zmianie w kolejnych dekadach. Załamanie funkcjonowania publicznej służby zdrowia i ponowny wzrost zachorowalności na gruźlicę towarzyszące zakończeniu ery komunizmu w innych krajach regionu nie wystąpiły w Polsce. Po krótkiej fazie stabilizacji nastąpił dalszy spadek zachorowań. Szacunkowy współczynnik zachorowalności na gruźlicę w Polsce (w 2013 r. 22 na osób) jest obecnie porównywalny ze współczynnikiem zachorowalności w krajach rozwiniętych, takich jak Portugalia (26 na osób) i Japonia (18 na osób). Istnieją dwa inne symptomy świadczące o bardzo efektywnym zwalczaniu gruźlicy. Po pierwsze, dzisiaj odmiennie niż w przeszłości zachorowalność na aktywną gruźlicę wyraźnie wzrasta z wiekiem: w 2012 r. wynosiła ona 33 na osób w wieku powyżej 45 lat, wśród dorosłych w wieku od 20 do 44 lat wynosiła 14 na osób; wśród nastolatków i dzieci tylko 3 na osób. Dlatego obecne występowanie choroby można prawdopodobnie przypisać uaktywnieniu utajonej gruźlicy nabytej we wcześniejszym wieku, kiedy choroba była bardziej powszechna, a nie rozległemu jej przenoszeniu w chwili obecnej. Jeszcze bardziej uderzające jest to, że odporność na leki jest w Polsce tylko niewielkim problemem. W 2013 r. gruźlica wielolekoodporna (MDR-TB) stanowiła zaledwie 0,9% wszystkich przypadków gruźlicy w Polsce. Prawie wszystkie przypadki MDR-TB w kraju to wynik niezakończenia leczenia przez dotknięte chorobą osoby; tylko garstka przypadków to zachorowanie wynikające z przeniesienia choroby z jednej osoby na drugą. Biorąc pod uwagę fakt, że Polska graniczy z trzema krajami o wysokim poziomie występowania MDR-TB w tym Białorusią mającą jeden z najwyższych na świecie odsetków wielolekoodporności wśród nowych zachorowań na gruźlicę (35%) liczby dotyczące Polski są w tym porównaniu całkiem przyzwoite konkluduje dr Schluger. Sponsor firma The Economist Intelligence Unit Limited

3 Potrzeba budowania na sukcesach historycznych... i luka Chociaż sytuacja znacznie się poprawiła, gruźlica stawia obecnie Polsce kilka wyzwań. Zachorowalność pozostaje na poziomie dużo wyższym niż w Unii Europejskiej/Europejskim Obszarze Gospodarczym jako całości (12,7%). Bardziej niepokojący jest fakt, że od 2008 r. zamiast dalej spadać poziom zachorowalności pozostał na mniej więcej tym samym poziomie, pomimo że w Europie jako całości, a w szczególności w krajach Europy Wschodniej, występuje stały jej spadek. Część problemu znajduje wytłumaczenie w przeszłości. Utajona gruźlica szeroko rozpowszechniona w populacji w wyniku wcześniejszej wysokiej zachorowalności wywiera nieunikniony wpływ w późniejszych latach, uaktywniając się u niektórych pacjentów. Inną kwestią jest jednak przesunięcie typowe dla krajów o spadającej zachorowalności na gruźlicę; w latach gwałtownego spadku zachorowalności na gruźlicę w Polsce zmienił się profil osób zapadających na tę chorobę. Kiedyś była to choroba ogółu populacji, teraz dotyka głównie grup marginesu społecznego i gospodarczego, w szczególności osoby bezdomne, z problemem alkoholowym i bezrobotnych. W 1992 r. wśród chorych na gruźlicę odsetek bezrobotnych wynosił zalewie 8,5%, a zatem był niższy niż ówczesna stopa bezrobocia równa 12%. Do 2012 r. bezrobotni stanowili 43% osób w wieku produkcyjnym, u których rozwinęła się ta choroba, pomimo że stopa bezrobocia w kraju wynosiła tylko 10%. W niektórych lokalnych badaniach przeprowadzanych w Polsce stwierdzono również, że prawdopodobieństwo zapadnięcia na gruźlicę wśród bezdomnych jest kilkaset razy wyższe niż w ogóle populacji. Zwalczanie gruźlicy w takich grupach wiąże się z dwoma dużymi problemami: przede wszystkim trudniej jest znaleźć osoby chore, a wśród tych, które zostaną znalezione, prawdopodobieństwo przestrzegania programu leczenia jest dużo niższe. Nie wydaje się jednak, by walka z gruźlicą w Polsce koncentrowała się w wystarczającym stopniu na tych specyficznych grupach populacji. Symptomatyczne jest to, że pacjenci chorzy na gruźlicę nie są w Polsce poddawani badaniom na obecność wirusa HIV. Chociaż wskaźniki występowania wirusa HIV są w Polsce bardzo niskie, powinno się znać status seropozytywności HIV wszystkich pacjentów chorych na gruźlicę twierdzi dr Schluger. Mówiąc bardziej ogólnie, w niedawnych artykułach naukowych i wystąpieniach publicznych, polscy eksperci zajmujący się gruźlicą nawoływali o większy nadzór nad gruźlicą i leczeniem grup, do których trudno dotrzeć. Ta troska jest zrozumiała. W latach wskaźniki skuteczności leczenia w Polsce spadły z 77% do 60%, przy czym znacznie wzrosła liczba osób, których leczenia nie sposób ocenić, prawdopodobnie dlatego, że wypadły z systemu. Zatem, walka z gruźlicą w Polsce okazała się wyjątkowo skuteczna w tym, że ogólną plagę zamieniono na chorobę dotykającą tylko pewnych grup populacji. Jeżeli jednak urzędnicy ochrony zdrowia w kraju chcą pójść o krok dalej, będą musieli znaleźć nowe sposoby pomagania grupom marginesu społecznego. 2 The Economist Intelligence Unit Limited 2015

4 Potrzeba budowania na sukcesach historycznych PRZYPISY 1 Byerly, C., Good Tuberculosis Men : The Army Medical Department s Struggle with Tuberculosis. Government Printing Office Korzeniewska-Kosela, M., Tuberculosis and gender: Epidemiological trends since 1957 in Poland. European Respiratory Journal, Sep 2011, 38(dod. 55), Biuro Regionalne WHO na Europę i Komisje Europejskie, Highlights on Health in Poland Artykuł dostępny na stronie internetowej: ph_projects/1999/monitoring/poland_en.pdf. Korzeniewska-Kosela, M., Tuberculosis in Poland in Przegląd Epidemiologiczny, 2014, 68(2), , Liczby pochodzą z bazy danych WHO dotyczącej gruźlicy. Artykuł dostępny na stronie internetowej: 5 Korzeniewska-Kosela, M., Tuberculosis in Poland in Biuro Regionalne WHO dla Europy i Europejskie Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC), Tuberculosis surveillance and monitoring in Europe Jagielski, T. et al., A close-up on the epidemiology and transmission of multidrug-resistant tuberculosis in Poland. European Journal of Clinical Microbiology & Infectious Diseases, styczeń 2015, 34(1), Baza danych WHO nt. gruźlicy. Należy zauważyć, że w artykule Korzeniewskiej-Koseły Tuberculosis in Poland in 2012 bazującym na danych rzeczywistych, a nie szacunkowych, zachorowalność wykazuje niewielki spadek, jednak nadal jest on dużo niższy niż w Europie traktowanej jako całość. 9 Zielonka, T., Risk Factors for Tuberculosis and Specific Manifestations of Disease. Przeglad Epidemiologiczny, 2014, 68(4), ; Korzeniewska-Koseła, Tuberculosis in Poland in 2012 ; Grzegorz Przybylski et al., Unemployment in TB Patients Ten-Year Observation at Regional Center of Pulmonology in Bydgoszcz, Poland. Medical Science Monitor, listopad 2014, 2(20), Romaszko, J. et al., The incidence of pulmonary tuberculosis among the homeless in north-eastern Poland. Central European Journal of Medicine, kwiecień 2013, 8(2), Patrz, na przykład, Siemion-Szczesniak, I. et al., Tuberculosis (TB) in homeless population in Poland. European Respiratory Journal, 2014, 44(dod. 58); and Jagielski, T. et al., A close-up on the epidemiology and transmission of multidrug-resistant tuberculosis in Poland. 12 WHO i ECDC, Tuberculosis surveillance and monitoring in Europe The Economist Intelligence Unit Limited

5 While every effort has been taken to verify the accuracy of this information, The Economist Intelligence Unit cannot accept any responsibility or liability for reliance by any person on this article or any of the information, opinions or conclusions set out in this article.

6 LONDON 20 Cabot Square London E14 4QW United Kingdom Tel: (44.20) Fax: (44.20) NEW YORK 750 Third Avenue 5th Floor New York, NY United States Tel: (1.212) Fax: (1.212) /2 HONG KONG 1301 Cityplaza Four 12 Taikoo Wan Road Taikoo Shing Hong Kong Tel: (852) Fax: (852) GENEVA Rue de l Athénée Geneva Switzerland Tel: (41) Fax: (41) geneva@eiu.com