Wydział Elektryczny Katedra Elektrotechniki Teoretycznej i Metrologii. Materiały pomocnicze do zajęć z przedmiotu SYSTEMY OPERACYJNE

Transkrypt

1 Politechnika Białostocka Wydział Elektryczny Katedra Elektrotechniki Teoretycznej i Metrologii Materiały pomocnicze do zajęć z przedmiotu SYSTEMY OPERACYJNE Kod przedmiotu: F***** Ćwiczenie pt. PODSTAWY SYSTEMU LINUX / UNIX: SYSTEM PLIKÓW EXT2, PROCESY, STANDARDOWE WEJŚCIE/WYJŚCIE, POTOKI Pracownia numer 7 Autor: Jarosław Forenc (2004) Aktualizacja: Jarosław Forenc (2006) Białystok

2 1. SYSTEM PLIKÓW EXT2 Pierwotnie w systemie Linux zaimplementowano system plików zgodny z systemem Minix. Niestety system ten miał klika ograniczeń, m.in. tylko 14-znakowe nazwy plików i maksymalny rozmiar wynoszący 64 MB. System Minix zastąpiono nowym systemem nazwanym rozszerzonym systemem plików - ext (ang. extended file system). Jego kolejna wersja została nazwana ext2 (ang. second extended file system) i po raz pierwszy opublikowana w styczniu 1993 r. W systemie ext2 podstawowym elementem podziału dysku jest blok. Wielkość bloku jest stała w ramach całego systemu plików, określana na etapie jego tworzenia i może wynosić 1024, 2048 lub 4096 bajtów. W rzeczywistości nie posługujemy się pojedynczymi blokami, ale grupami bloków. Podział systemu plików na grupy bloków ma na celu zwiększenie bezpieczeństwa oraz optymalizację zapisu na dysku. Struktura fizyczna systemu plików ext2 na dysku przedstawiona jest na Rys. 1. Boot Sector Bloki grupy 1 Bloki grupy 2 Bloki grupy N Rys. 1. Fizyczna struktura systemu plików ext2 na dysku. Boot Sector (blok startowy) przechowuje informacje wykorzystywane przez system operacyjny podczas uruchamiania. Istnieje on niezależnie od tego, czy będzie używany podczas ładowania systemu, czy nie. W systemie ext2 wyróżnia się logiczne grupy bloków, które nie pokrywają się z fizycznymi grupami. Na poziomie logicznym grupę bloków tworzą (Rys. 2): - deskryptor grupy (32 bajty), - blok z mapą zajętości bloków danych (1 blok dyskowy), - blok z mapą zajętości i-węzłów (1 blok dyskowy), - bloki z tablicą i-węzłów, - bloki danych. Deskryptor grupy Blok z mapą bitową zajętości bloków j grupy Blok z mapą bitową zajętości i-węzłów j grupy Tablica i-węzłów Bloki danych Rys. 2. Struktura logicznej grupy bloków na dysku. 2

3 Każda grupa fizyczna bloków zawiera informacje o jednej grupie logicznej, a ponadto pewne informacje o całym systemie plików. Fizyczna grupa bloków na dysku ma strukturę przedstawioną na Rys. 3. Blok identyfikacyjny (super-block) Bloki deskryptorów wszystkich grup Blok z mapą bitową zajętości bloków j grupy Blok z mapą bitową zajętości i-węzłów j grupy Tablica i-węzłów Bloki danych Rys. 3. Struktura fizycznej grupy bloków na dysku. W każdej grupie fizycznej bloków znajduje się kopia tego samego bloku identyfikacyjnego (ang. super-block) oraz kopia bloków z deskryptorami wszystkich grup logicznych systemu plików. Blok identyfikacyjny zawiera różnorodne informacje na temat systemu plików, m.in. numer urządzenia, na którym jest super-block, rodzaj systemu plików, rozmiar bloku, struktury do synchronizacji dostępu, czas dokonanej ostatnio zmiany, a także informacje specyficzne dla konkretnej implementacji. W deskryptorach grupy znajdują się informacje na temat grupy bloków, m.in. nr bloku z bitmapą zajętości bloków grupy, nr bloku z bitmapą zajętości i-węzłów, nr pierwszego bloku z tablicą i-węzłów, liczba wolnych bloków i liczba wolnych i-węzłów w grupie, liczba katalogów w grupie. Podczas inicjalizowania systemu, do pamięci wczytywane są deskryptory grup logicznych z pierwszej grupy fizycznych bloków dyskowych. Jeśli nie występują sytuacje wyjątkowe to system nie korzysta z bloków z deskryptorami i z bloku identyfikacyjnego z pozostałych grup fizycznych. Każdy deskryptor grupy opisuje struktura o rozmiarze 32 bajtów. Blok z mapą bitową zajętości bloków j grupy jest tablicą bitów o rozmiarze jednego bloku. Zatem jeśli blok ma rozmiar 1 kb to pojedynczą mapą można opisać fizyczna grupę 8096 bloków czyli 8 MB danych. Jeśli natomiast blok ma rozmiar 4 kb, to fizyczna grupa bloków zajmuje 128 MB danych. Pliki na dysku reprezentowane są przez i-węzły (ang. i-node). Każdemu plikowi odpowiada dokładnie jeden i-węzeł, który jest strukturą zawierającą m.in. następujące pola: - numer i-węzła w dyskowej tablicy i-węzłów, - typ pliku: zwykły, katalog, łącze nazwane, specjalny, znakowy, - prawa dostępu do pliku: dla wszystkich, grupy, użytkownika, - liczba dowiązań do pliku, - identyfikator właściciela pliku, - identyfikator grupy właściciela pliku, - rozmiar pliku w bajtach (max. 4 GB), - czas utworzenia pliku, 3

4 - czas ostatniego dostępu do pliku, - czas ostatniej modyfikacji pliku, - liczba bloków dyskowych zajmowanych przez plik, - 12 adresów bloków zawierających (w systemie Unix jest ich 10) - bloki bezpośrednie, - 1 adres bloku zawierającego adresy bloków zawierających - blok jednopośredni (ang. single indirect block), rozmiar bloku wynosi standardowo 1024 bajty, a rozmiar wskaźnika do bloku 4 bajty, zatem w bloku pośrednim pamiętanych jest 256 adresów bloków, - 1 adres bloku zawierającego adresy bloków jednopośrednich - blok dwupośredni (ang. double indirect block), - 1 adres bloku zawierającego adresy bloków dwupośrednich - blok trójpośredni (ang. triple indirect block). Wszystkie i-węzły znajdują się w tablicy i-węzłów. Przed tablicą i-węzłów znajduje się blok z mapa bitową zajętości i-węzłów j grupy. Jest to tablica bitów, z których każdy zawiera informację czy dany i-węzeł jest wolny czy zajęty. Tworzenie pliku polega na pobraniu z dysku i-węzła i wypełnieniu go. W miarę pisania do pliku przypisywane mu są kolejne bloki, czyli miejsce na dysku. Sposób przechowywania informacji o zajętości bloków przez plik przedstawia Rys Bloki bezpośrednie Blok jednopośredni Blok dwupośredni Blok trójpośredni Rys. 4. Przechowywanie informacji o zajętości bloków przez plik. 4

5 Uważny czytelnik zapewne zauważył, że w i-węźle nie jest przechowywana nazwa pliku. Nazwy plików przechowywane są w katalogach. W systemie Linux katalogi są plikami, ale o specjalnej strukturze. Składają się one z ciągu tzw. pozycji katalogowych o nieustalonej z góry długości. Każda pozycja opisuje dowiązanie do jednego pliku. Pozycja katalogowa zawiera następujące : - numer i-węzła (4 bajty), - rozmiar pozycji katalogowej (2 bajty), - długość nazwy (2 bajty), - nazwa (od 1 do 255 znaków). Każdy katalog zawiera pliki o nazwach. (kropka) i.. (dwie kropki), które oznaczają odpowiednio katalog bieżący i katalog nadrzędny. W katalogu mogą istnieć pozycje z numerem i-węzła równym 0 (zero). Oznacza to, że pozycja taka została usunięta i może zostać wykorzystana podczas dodawania nowego pliku do katalogu. Jądro systemu odwzorowuje podaną przez użytkownika nazwę ścieżkową na i-węzeł poprzez przeszukiwanie katalogów. Do identyfikacji pliku w systemie jądro używa par: numer urządzenia logicznego (określający zastosowany system plików) i numer i-węzła. W systemie Linux dyskom odpowiadają pliki urządzeń będące wirtualną reprezentacją rzeczywistego sprzętu. Pliki te umieszczone są w katalogu /dev i noszą nazwy: - hdx (gdzie x to kolejna litera alfabetu) - dyski twarde oraz napędy CD/DVD przyłączone do kontrolera IDE. Dysk master podłączony do pierwszego kanału IDE ma oznaczenie hda, dysk slave na tym samym kanale to hdb, dysk master na drugim kanale IDE to hdc, a dysk slave - hdd. Jeden z napędów CD ma dodatkowe oznaczenie w postaci cdrom, - sdx - dyski SCSI, np. sda, sdb,, - srx, scdx - napędy CD przyłączone do kontrolera SCSI, - fd0, fd1 - stacje dyskietek. Do każdego z powyższych napędów odwołujemy się zawsze za pomocą pełnej ścieżki dostępu do pliku urządzenia, np. /dev/hda. Oznaczenia dysków logicznych wynikają z podziału dysku na partycje i składają się z oznaczenia hdxy, gdzie x to kolejna litera alfabetu oznaczająca dysk twardy, zaś y - kolejna liczba oznaczająca partycję lub dysk logiczny. Załóżmy, że dysk twardy ma strukturę logiczną przedstawioną na Rys. 5 - trzy partycje podstawowe i jedna partycja rozszerzona zawierająca jeden dysk logiczny. 5

6 Partycja podstawowa FAT32 Partycja podstawowa Linux Partycja podstawowa Linux swap Partycja rozszerzona dysk logiczny FAT32 Rys. 5. Przykładowa struktura logiczna dysku twardego. Oznaczenia dysków logicznych będą następujące: - partycja podstawowa FAT32 - /dev/hda1, - partycja podstawowa Linux - /dev/hda2, - partycja podstawowa Linux swap - /dev/hda3, - partycja rozszerzona - /dev/hda4, - dysk logiczny FAT32 w partycji rozszerzonej - /dev/hda5. 2. PROCESY Proces jest to aktywny program, któremu przydzielono pewien obszar pamięci i pewne zasoby systemowe. Użytkownik poprzez powłokę lub z własnych programów może rozpoczynać, synchronizować i kończyć procesy. Po otwarciu sesji rozpoczynany jest dla każdego użytkownika jego pierwszy proces, który jest aktywny w czasie całej sesji (powłoka). Proces ten inicjalizuje dla każdego polecenia dalsze procesy, na których wykonanie powłoka czeka lub które przebiegają równolegle drugoplanowo. Proces można definiować także jako program wraz z jego środowiskiem, do którego m.in. należą: - przestrzeń adresowa procesu ( użytkowe i systemowe), - zawartość rejestrów, status procesora, - otwarte pliki, - zbiór zmiennych widocznych w otoczeniu procesu, tzw. środowisko (ang. environment). Informacje o uruchomionych procesach można uzyskać wywołując polecenie ps. Podaje ono m.in.: - numer procesu PID (ang. Process Identification) - jest to numer nadawany procesowi przez system, - numer procesu macierzystego PPID (ang. Parent Process Identification) - określający, który proces zainicjował proces o numerze PID (najczęściej PPID jest numerem powłoki), - numery efektywne i rzeczywiste użytkownika i grupy, z którymi proces został wywołany. Numery rzeczywiste są numerami UID i GID 6

7 użytkownika, który wywołał program. Jeśli w prawach dostępu do wywoływanego programu ustawiony jest bit decydujący o zmianie tożsamości użytkownika lub grupy, to jako numer efektywny przy wywołaniu programu będzie przedstawiony UID lub GID właściciela pliku, - priorytet procesu - na podstawie priorytetu program szeregowania zadań w systemie przydziela czas procesora, - stan procesu - proces może znajdować się w jednym z trzech podstawowych (spośród dziewięciu możliwych) stanów: wykonujący się, zawieszony, czekający), - numer terminala, z którego wywołano proces, - czas procesora zużyty przez proces. 3. STANDARDOWE WEJŚCIE I WYJŚCIE Z każdym poleceniem w systemie związane są: - standardowe wejście (stdin) - jest to źródło pobieranych danych, najczęściej jest nim klawiatura, - standardowe wyjście (stdout) - jest to miejsce wyświetlania wyników (najczęściej jest to ekran monitora), - standardowe wyjście błędu (stderr) - jest to miejsce wyświetlania komunikatów o wykonaniu polecenia. Standardowe wejście / wyjście można przeadresowywać: polecenie > plik - przeadresowanie wyjścia, czyli skierowanie standardowego wyjścia do pliku. Jeśli plik nie istniał, to zostanie najpierw utworzony. Jeśli już istniał i mieliśmy do niego prawa dostępu, to jego poprzednia zawartość ulegnie usunięciu. Przykład: ls -l > plik - zapisanie listy plików do pliku o nazwie lista. > plik - powoduje utworzenie pustego pliku, nawet jeśli nie zostanie po żadne polecenie. polecenie >> plik - powoduje dołączenie strumienia wyjściowego do dotychczasowej zawartości pliku na jego końcu (tzn. bez usuwania jego dotychczasowej zawartości). Przykład: cat plik1 plik2 >> plik3 - dopisanie do pliku plik3 po kolei zawartości plików plik1 i plik2. polecenie < plik - przeadresowanie wejścia, powoduje powiązanie wejścia polecenia z plikiem. 7

8 Przykład: Można jednocześnie przeadresować wejście i wyjście standardowe. wc < > wynik - polecenie wc czyta wejściowe z pliku, a rezultaty zapisuje do pliku wynik. 4. POTOKI Pionowa kreska jest symbolem potoku. Zapis: polecenie1 polecenie2 oznacza, że wyjście standardowe polecenia1 jest jednocześnie wejściem standardowym polecenia2. Przykład: ls more - wyświetlenie listy plików w programie more. 5. PRACA DRUGOPLANOWA W normalnym trybie pracy po zakończeniu linii poleceń znakiem <Enter> powłoka rozpoczyna wykonywanie następnych poleceń dopiero po zakończeniu procesu rozpoczętego w wyniku wykonywania aktualnego polecenia. Możliwe jest również rozpoczęcie samodzielnego procesu, jako procesu drugoplanowego (w tle). Jeśli polecenie zakończymy znakiem &: polecenie argumenty & to powłoka wyświetli numer identyfikacyjny PID nowego procesu i zgłosi znakiem zachęty gotowość do przyjmowania dalszych poleceń. Wyjściem standardowym dla procesu drugoplanowego jest ekran, zatem dobrze jest przeadresować wyjście procesu drugoplanowego do pliku. Powłoka nie sygnalizuje zakończenia procesów drugoplanowych. Procesy drugoplanowe można przerwać poleceniem kill. 8

9 6. OPIS DODATKOWYCH POLECEŃ SYSTEMU UNIX date podaje lub ustawia bieżącą datę i czas systemowy date format Polecenie to w wywołane przez zwykłego użytkownika umożliwia tylko wyświetlenie bieżącej daty i czasu systemowego, zaś wywołane przez administratora pozwala także na ich zmianę. id wyświetla kody identyfikacyjne użytkownika id [-g][-n][-r][-u][-g][użytkownik] Polecenie to wyświetla informację o podanym użytkowniku lub o procesie, który go uruchomił (gdy nie podano użytkownika ). Domyślnie wyświetlane są: rzeczywisty identyfikator użytkownika (UID), rzeczywisty identyfikator grupy, do której należy użytkownik (GID), efektywny UID (jeśli jest różny od rzeczywistego UID), efektywny GID (jeśli jest różny od rzeczywistego GID) oraz dodatkowe identyfikatory grup dodatkowych. Opcje: -g - wyświetla tylko identyfikator GID, -G - wyświetla tylko grupy dodatkowe, -n - zamiast numeru ID wyświetla nazwę użytkownika lub grupy (wymaga -u, -g lub -G), -r - wyświetla rzeczywisty (zamiast efektywnego) ID użytkownika lub grupy (wymaga -u, -g lub -G), -u - wyświetla tylko ID użytkownika. Przykłady: uid=1003(ketim) gid=1002(pracownicy) 9 nazwa grupy identyfikator grupy nazwa użytkownika identyfikator użytkownika

10 kill przerywa proces wykonywany w tle kill nr_sygnału PID Polecenie to przerywa proces o podanym identyfikatorze (numerze) wykonywany w tle wysyłając standardowo sygnał zakończenia TERM (15). Opcja -nr_sygnału określa numer sygnału, który ma być użyty do przerwania procesu. Podanie jako -nr_sygnału wartości -9 powoduje bezwarunkowe przerwanie działania procesu. Identyfikator procesu ( PID ) można uzyskać wykorzystując polecenie ps. Procesy może przerwać tylko ich właściciel lub administrator. Numer PID równy 0 oznacza wszystkie procesy w aktualnej sesji przy terminalu. Przykłady: kill przerywa działanie procesu o identyfikatorze (numerze) 16051, kill bezwarunkowo przerywa działanie procesów o identyfikatorach i 16104, kill 0 - przerywa wszystkie aktualnie uruchomione procesy użytkownika. mesg blokuje otrzymywanie komunikatów mesg [y n] Polecenie to wywołane bez argumentów, podaje czy można wysyłać komunikaty na terminal, z którego wywołano to polecenie, komendą write; mesg n - zabrania innym użytkownikom wysyłania informacji na terminal, a mesg y - pozwala na to. mount przyłącza wolumin do systemowego drzewa plików mount urządzenie katalog [-r] 10

11 Polecenie to przyłącza logicznie wolumin znajdujący się na urządzeniu (np. dyskietce) do katalogu drzewa plików systemowych. Wywołane bez parametrów wyświetla nazwy przyłączonych woluminów. Po przyłączeniu woluminu dostęp do plików znajdujących się na nim odbywa się za pomocą wszystkich operacji plikowych dostępnych w systemie. Przed wyłączeniem lub usunięciem urządzenia należy odłączyć wolumin poleceniem umount. Opcje: -r - pliki w nowo przyłączonym systemie będzie można tylko odczytywać. Przykład: mount /dev/fd0 /home/student - przyłącza stację dyskietek do katalogu /home/student. nice rozpoczyna wykonanie programu ze zmodyfikowanym priorytetem nice [-ile][polecenie [argumenty ]] Polecenie nice powoduje wykonanie polecenia ze zmodyfikowanym priorytetem. Wartość ile określa o ile priorytet ma być zwiększony (standardowo jest to 10). Duża wartość priorytetu oznacza niski priorytet. Priorytet może zmieniać się w granicach od -20 (najwyższy priorytet) do 19 (najniższy priorytet). Polecenie nice używane jest zwykle do rozpoczynania procesów wykonywanych drugoplanowo. Tylko administrator (root) może zwiększyć priorytet swoich programów (podając ujemną wartość priorytetu). Polecenie wywołane bez argumentów wypisuje aktualny priorytet przydzielania. nohup rozpoczyna wykonanie programu, którego nie będzie można przerwać sygnałami zawieszenia i przerwania nohup polecenie [argumenty ] Polecenie to powoduje wykonanie polecenia w ten sposób, że nie można przerwać wykonywania sygnałami: przerwania, zawieszenia, opuszczenia. 11

12 Wykonywanie polecenia jest kontynuowane nawet po zakończeniu sesji użytkownika. Nohup powinno być wykonywane jako proces drugoplanowy. Wyjście polecenia zapisywane jest do pliku nohup.out. Przykład: nohup./program & passwd zmienia hasło użytkownika passwd Polecenie to pozwala na zmianę hasła aktualnie zalogowanego użytkownika. Do zmiany hasła konieczne jest wprowadzenie starego hasła. ps wyświetla informację o aktywnych procesach ps opcje lista Polecenie to wyświetla informację o stanie aktywnych procesów. Wywołane bez opcji podaje następujące informacje: PID TTY TIME CMD pts/0 00:00:00 bash pts/0 00:00:00 ps rozszerzona komenda, która zainicjowała proces czas procesora zużyty przez proces nazwa terminala, z którego wywołano proces numer procesu Opcje: -a - wyświetla informację o wszystkich procesach, za wyjątkiem procesów, którym nie jest przypisany żaden terminal oraz procesów macierzystych grupy procesów, -e - informacje o wszystkich procesach, -l - długa lista informacyjna, 12

13 -p lista - informacje o wszystkich procesach, których numery PID po są w liście, -r - informacje tylko o pracujących procesach, -t lista - informacje o wszystkich procesach, których terminal podany jest w liście, -u lista - informacje o wszystkich procesach użytkowników, których numery (UID) po są w liście. sleep wstrzymuje wykonywanie programu na podany czas sleep czas Polecenie zawiesza wykonywanie programu na podany czas. Argument czas podawany jest jako suma wartości liczbowych, za którymi stoi opcjonalna jednostka (domyślnie są to sekundy): s - sekundy, m - minuty, h - godziny, d - dni. su tymczasowo zmienia użytkownika bez zamknięcia sesji su [-c polecenie][użytkownik [argumenty ]] Polecenie su pozwala mu użytkownikowi na tymczasowe bycie innym użytkownikiem. Uruchamia polecenie z rzeczywistym i efektywnym identyfikatorem użytkownika oraz identyfikatorem grupy, należącymi do użytkownika. Jeśli nie podano użytkownika to domyślnym jest root. Jeśli użytkownik ma hasło to su zapyta o nie. time mierzy czas wykonywania polecenia lub programu time polecenie Polecenie to podaje w sekundach czas wykonania (real), czas użytkownika (user) i czas w trybie systemowym (sys) zużyty do wykonania polecenia. 13

14 Przykład: time gcc plik.c real 7.43 user 3.12 sys 1.86 umount odłącza wolumin od systemowego drzewa plików umount urządzenie Polecenie to odłącza wolumin znajdujący się na urządzeniu. W momencie odłączania woluminu żaden użytkownik nie może korzystać z urządzenia. Przykład: umount /dev/fd0 - odłącza system plików znajdujący się na dyskietce. who podaje informację o aktywnych użytkownikach who [-m][-q][-i][-h][am i] Polecenie to podaje informację o użytkownikach aktualnie pracujących w systemie. Opcje: -m - to samo co who am i, czyli informacje o użytkowniku, który wywołał polecenie, -q - wypisuje tylko nazwy użytkowników oraz liczbę zalogowanych użytkowników, -i - za nazwą użytkownika wyświetla liczbę godzin i minut, podczas których użytkownik nic nie robił, -H - wyświetla wiersz z nagłówkami kolumn. 14

15 Przykłady: who ketim pts/0 May 17 16:11 godzina rozpoczęcia sesji data rozpoczęcia sesji nazwa terminala, na którym pracuje użytkownik nazwa użytkownika who am i podaje informację o użytkowniku who am i Polecenie to podaje te same informacje jak who, ale tylko dla użytkownika, który wywołał to polecenie, a mówiąc inaczej wypisuje nazwę użytkownika związanego z bieżącym efektywnym identyfikatorem. write wysyła komunikat do innego użytkownika write użytkownik [nazwatty] Polecenie to umożliwia wysyłanie wiadomości do innego użytkownika pracującego aktualnie w systemie. Kolejne wiersze wprowadzane przez nadawcę z klawiatury są natychmiast przesyłane i wypisywane na ekranie adresata. Transmisję należy zakończyć znakiem Ctrl+D. Komunikacja możliwa jest tylko wtedy, gdy inny użytkownik nie wykonał na swoim terminalu polecenia mesg n. Jeśli użytkownik, do którego wysyłana jest wiadomość zalogowany jest na więcej niż jednym terminalu, to dołączając parametr nazwatty można podać, na który terminal będą wysyłane wiadomości. 15

16 LITERATURA: [1] [2] Bar M.: Linux. Systemy plików. Wydawnictwo RM, Warszawa, [3] Lal K., Rak T.: Linux. Komendy i polecenia. Praktyczne przykłady. Helion, Gliwice, [4] Newham C., Rosenblatt B.: bash. Wprowadzenie. Helion, Gliwice, [5] Ray D.S., Ray E.J.: Po prostu Unix. Helion, Gliwice, [6] Marczyński J.: UNIX: użytkowanie i administrowanie. Helion, Gliwice, [7] Armstrong J., Taylor D.: Unix dla każdego. Helion, Gliwice, [8] Ball B., Pitts D.: Red Hat Linux 6. Księga Eksperta. Helion, Gliwice, [9] Goodheart B., Cox J.: Sekrety magicznego ogrodu: Unix System V wersja 4 od środka: podręcznik. WNT, Warszawa, [10] Nemeth E., Snyder G., Seebass S., Hein T.R.: Przewodnik administratora systemu Unix. WNT, Warszawa, [11] Muster J.: Wprowadzenie do systemów UNIX i Linux. Wydawnictwo Edition 2000, Kraków,

17 Wymagania BHP Warunkiem przystąpienia do praktycznej realizacji ćwiczenia jest zapoznanie się z instrukcją BHP i instrukcją przeciw pożarową oraz przestrzeganie zasad w nich zawartych. Wybrane urządzenia dostępne na stanowisku laboratoryjnym mogą posiadać instrukcje stanowiskowe. Przed rozpoczęciem pracy należy zapoznać się z instrukcjami stanowiskowymi wskazanymi przez prowadzącego. W trakcie zajęć laboratoryjnych należy przestrzegać następujących zasad: Sprawdzić, czy urządzenia dostępne na stanowisku laboratoryjnym są w stanie kompletnym, nie wskazującym na fizyczne uszkodzenie. Sprawdzić prawidłowość połączeń urządzeń peryferyjnych. Jeżeli istnieje taka możliwość, należy dostosować warunki stanowiska do własnych potrzeb, ze względu na ergonomię. Monitor komputera ustawić w sposób zapewniający stałą i wygodną obserwację dla wszystkich członków zespołu. Załączenie komputera może się odbywać po wyrażeniu zgody przez prowadzącego. Zabronione jest dokonywanie jakichkolwiek przełączeń w urządzeniach oraz wymiana elementów składowych pod napięciem. Konfiguracja sprzętu (np. konfiguracja systemu operacyjnego, ustawienie parametrów monitora) może się odbywać wyłącznie w porozumieniu z prowadzącym zajęcia. W trakcie pracy z komputerem zabronione jest spożywanie posiłków i picie napojów. W przypadku zaniku napięcia zasilającego należy niezwłocznie wyłączyć komputer i monitor z sieci elektrycznej. Stwierdzone wszelkie braki w wyposażeniu stanowiska oraz nieprawidłowości w funkcjonowaniu sprzętu należy przekazywać prowadzącemu zajęcia. W przypadku zakończenia pracy należy zakończyć sesję przez wydanie polecenia wylogowania. Zamknięcie systemu operacyjnego może się odbywać tylko na wyraźne polecenie prowadzącego. 17