(c) Krzysztof Kozak -IFJ PAN

Transkrypt

1 Krajowy Plan Działania w zakresie radonu w Polsce (Radon Action Plan) w świetle nowej Dyrektywy Rady Unii Europejskiej (2013/59/EURATOM) Seminarium Interdyscyplinarnego Centrum Nauk Fizycznych, Chemicznych i Medycznych Krzysztof Kozak Seminarium IFJ PAN; Krajowy Plan Działania w zakresie radonu w Polsce (Radon Action Plan) w świetle nowej Dyrektywy Rady Unii Europejskiej (2013/59/EURATOM) PLAN Informacje o radonie Stan prawny na dzisiaj Dyrektywa 59/2013/EURATOM Przepisy radonowe w dyrektywie Efekt działania Zespołu Min. Środowiska (Państwowa Agencja Atomistyki) Koncepcja Krajowego Planu Działania w zakresie radonu w Polsce Procedury pomiarowe Konf. SANEPID Kraków 1

2 Maria Skłodowska-Curie (ur w Warszawie, zm w Passy) Konf. SANEPID Kraków 2

3 Europejski Dzień Radonu w IFJ PAN Rn ZDROWIE RADON WSKAŹNIK TRZESIEŃ ZIEMI MARKER PROCESÓW GEOLOGICZNYCH POSZUKIWANIE ZŁÓŻ URANU FIZYKA ATMOSFERY NISKOTŁOWA SPEKTROMETRIA GAMMA FIZYKA CZĄSTEK ELEMENTARNYCH Konf. SANEPID Kraków 3

4 RADON 222 Rn NATURALNY IZOTOP PROMIENIOTWÓRCZY 222 pierwiastek grupy 18 GAZ SZLACHETNY bezbarwny gaz, bez zapachu i smaku! najcięższy (9,73 g/dm 3 ) pierwiastek gazowy rozpuszcza się w wodzie 86 odkryty przez Dorna w 1900 r. 222 Rn radon ( 238 U) T 1/2 = 3,823 dnia 222 Rn w POWIETRZU GRUNTOWYM B C ekshalacja A D Ra-226 Rn-222 A - rozpad Ra-226 wewnątrz ziarna B rozpad Ra-226 następuje blisko powierzchni ziaren C, D - wydobycie się Rn-222 do przestrzeni międzyziarnowej a recoil Energia odrzutu = 100 kev czyli jest: ( ) > energii wiązania chemicznego Minerał: Woda: nm 100 nm Powietrze: nm transport dyfuzja i konwekcja uwalnianie radonu z ziaren minerałów Konf. SANEPID Kraków 4

5 POCHODNE RADONU rozpad promieniotwórczy radonu pochodne neutralizacja elektryczna tworzenie klastrów przyłączania do cząstek aerozolu inhalacja i osadzanie na powierzchniach przedmiotów RADON POCHODNE RADONU INHALACJA AEROZOLI FORMOWANIE KLASTRA PRZYŁĄCZANIE ROZPAD NEURTALIZACJA CZĄSTKA AEROZOLU FORMOWANIE KLASTRA 0,5 nm 5nm FRAKCJA WOLNA PRZYŁĄCZANIE 5 nm nm FRAKCJA ZWIĄZANA OSADZANIE W UKŁADZIE ODDECHOWYM EFEKTY ZDROWOTNE INHALACJI 222 Rn uszkodzenia DNA powstawanie wolnych rodników DAWKA INHALACYJNA ZALEŻY OD: Pochodne radonu nie deponują się jednolicie w układzie oddechowym głębokość wniknięcia cząstki zależy od jej rozmiarów stężenia radonu i pochodnych we wdychanym powietrzu szybkości oddychania fizycznych właściwości radionuklidów obszaru płuc, gdzie cząstki są zdeponowane szybkości usuwania cząstek f (średnicy, gęstości) Konf. SANEPID Kraków 5

6 ZAKRESY STĘŻEŃ RADONU 222 Rn Bq/m na na zewnątrz w budynkach wkopalniach? w kopalniach bez bez wentylacji w kopalniach uranu w powietrzu glebowym? wody odstojnikowe STAN PRAWNY do 2002 Do 2002 roku obowiązywało w Polsce Zarządzenie Prezesa PAA (MP Nr 35, 1995) dotyczące dopuszczalnych średnich rocznych stężeń radonu w powietrzu pomieszczeń przeznaczonych na stały pobyt ludzi. Wartości te nie powinny przekraczać: 400 Bq/m 3 -dla budynków wybudowanych przed 1998r. 200 Bq/m 3 -dla budynków wybudowanych po 1998 r. Powyższe wartości stężeń aktywności radonu były zgodne z zaleceniami Komisji 90/143/Euratom (Council Directive No 96/29 Euroatom, ). Przekroczenie tych wartości wymagało podjęcia środków ograniczających stężenia radonu. Zarządzenie Prezesa PAA implikowało także konieczność wykonywania badań mających na celu wskazywanie domów, w których dopuszczalny poziom radonu jest przekroczony, jak również określenia metody pozwalającej na przewidywanie, czy na danym terenie można stawiać domy mieszkalne. Konf. SANEPID Kraków 6

7 OBECNY STAN PRAWNY Prawo Atomowe (Art. 13.2) Dz. U poz. 264 dawki graniczne nie obejmują narażenia na promieniowanie naturalne, jeżeli narażenie to nie zostało zwiększone w wyniku działalności człowieka, w szczególności nie obejmują narażenia pochodzącego od radonu w budynkach mieszkalnych (...) jak również narażenia nad powierzchnią ziemi od nuklidów promieniotwórczych znajdujących się w nienaruszonej skorupie ziemskiej. Problem ochrony przed radonem pojawia się jedynie w odniesieniu do osób pracujących...w zakładach górniczych, jaskiniach i innych miejscach pod powierzchnią ziemi oraz w uzdrowiskach (Art. 23.3). Rozporządzenie Rady Ministrów -Ministra Infrastruktury średnie wartości roczne ekwiwalentnego stężenia radonu w pomieszczeniach budynku przeznaczonego na stały pobyt ludzi nie mogą przekraczać dopuszczalnej wartości, określonej w przepisach odrębnych dotyczących dawek granicznych promieniowania. OBECNY STAN PRAWNY Dziennik Ustaw Nr 4 Poz. 29 ROZPORZĄDZENIE RADY RADY MINISTRÓW z dnia dnia 2 stycznia stycznia r. r. w sprawie sprawie wymagań dotyczących zawartości naturalnych izotopów promieniotwórczych w surowcach i i materiałach stosowanych w budynkach przeznaczonych na na pobyt pobyt ludzi ludzi i i inwentarza żywego, żywego, a także także w odpadach przemysłowych stosowanych w budownictwie, oraz oraz kontroli kontroli zawartości tych tych izotopów. Konf. SANEPID Kraków 7

8 NOWA DYREKTYWA RADY UE Nowa Dyrektywa aktualizuje i ujednolica prawodawstwo w krajach członkowskich UE w oparciu onajnowsze badania naukowe i doświadczenia służb dozorowych Zapisy Dyrektywy odzwierciedlają wyniki 20-letnich badań w zakresie ochrony radiologicznej (IAEA, WHO, OECD, ICRP) NOWA DYREKTYWA RADY UE 73 strony, 10 rozdziałów, 19 załączników m.in. system ochrony przed promieniowaniem (dawki graniczne) narażenie: zawodowe, medyczne, ludności kształcenie, szkolenie, informacja w zakresie OR obowiązki państw i właściwych organów Konf. SANEPID Kraków 8

9 NOWA DYREKTYWA RADY UE NARAŻENIE NA PROMIENIOWANIE NATURALNE JEST TRAKTOWANE, TAK SAMO JAK NARAŻENIE OD SZTUCZNYCH ŹRÓDEŁ PROMIENIOWANIA = NOWA DYREKTYWA RADY UE Nowy podział sytuacji narażenia na promieniowanie jonizujące: zgodnie z zaleceniami ICRP Publikacja103/2007 narażenie planowane działalność ze sztucznymi źródłami promieniowania jonizującego i z materiałami NORM oraz narażenie załóg samolotów narażenie istniejące (chroniczne) - sytuacja, która już istnieje w momencie podjęcia decyzji dotyczącej jej kontroli... wynika z miejsca przebywania, a nie z prowadzonej działalności (radon w budynkach, narażenie zewnętrzne od promieniowania gamma emitowanego przez materiały budowlane, tereny skażone po zdarzeniu radiacyjnym lub dawnej działalności) narażenie wyjątkowe sytuacje awaryjne wymagające podjęcia pilnych działań plany postępowania awaryjnego Konf. SANEPID Kraków 9

10 NOWA DYREKTYWA RADY UE Narażenie na promieniowanie g od materiałów budowlanych sytuacja narażenia istniejącego Ustala się poziom odniesienia dla promieniowania gamma emitowanego przez materiały budowlane wewnątrz budynku (po uwzględnieniu narażenia na zewnątrz ) na poziomie 1 msv/rok Narażenie personelu latającego sytuacja narażenia planowanego W odniesieniu do załóg samolotów, dla których przewiduje się przekroczenie dawki 6 msv/rok stosuje się odpowiednie wymogi Dyrektywy (rozdz.vi Narażenie zawodowe ) NOWA DYREKTYWA RADY UE Narażenie na radon w pomieszczeniach zamkniętych (budynki mieszkalne i stanowiska pracy) rozpatrywane jest jako sytuacja narażenia istniejącego Konf. SANEPID Kraków 10

11 ROCZNA DAWKA SKUTECZNA 3,31 msv/rok 222 Rn Rn 39,3% wg Raportu PAA: Działalność Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki oraz ocena stanu bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej w Polsce w 2013 roku ; Warszawa 2014 NOWA DYREKTYWA RADY UE W celu zarządzania długoterminowymi zagrożeniami wynikającymi z narażenia na działanie radonu w mieszkaniach, budynkach użyteczności publicznej i w miejscach pracy tworzy się Krajowy Plan Działania w zakresie radonu (Art. 103) Konf. SANEPID Kraków 11

12 NOWA DYREKTYWA RADY UE NOWA DYREKTYWA RADY UE Konf. SANEPID Kraków 12

13 PIERWSZY KROK... w Polsce w tym roku (2015) zaczęto prace nad wdrożeniem zaleceń Dyrektywy do polskiego prawa SKŁAD ZESPOŁU Przewodniczący Zespołu Janusz Włodarski Prezes Zastępcy Przewodniczącego Zespołu: Edward Raban Departament Ochrony Radiologicznej PAA Krzysztof Kowalik Departament Nadzoru Geologicznego MŚ Członkowie Zespołu: Iwona Matujewicz Krzysztof Dąbrowski Piotr Korzecki Marcin Zagrajek Centrum do Spraw Zdarzeń Radiacyjnych PAA Dyr. Centrum do Spraw Zdarzeń Radiacyjnych PAA Dyr. Departamentu Prawnego PAA Dyr. Departamentu Bezpieczeństwa Jądrowego PAA Sekretarz Zespołu Karol Sieczak Departament Prawny PAA Konf. SANEPID Kraków 13

14 ZADANIA ZESPOŁU 1. zidentyfikowanie postanowień dyrektywy, które wymagają wdrożenia do prawa polskiego 2. ustalenie, które postanowienia wymagają uregulowania w ustawach, a które w rozporządzeniach 3. rozważenie, w szczególności w zakresie wskazanym w raporcie z misji Integrated Regulatory Review Service, potrzeby uregulowania w prawie polskim innych kwestii związanych z prowadzeniem działalności związanej z narażeniem na promieniowanie jonizujące i nadzorem nad tą działalnością 4. nawiązanie współpracy z organami administracji publicznej, w celu ustalenia w toku prac nad wdrożeniem dyrektywy sposobu uregulowania poszczególnych kwestii wynikających z tej dyrektywy, a należących do kompetencji tych organów; 5. przeprowadzenie oceny przewidywanych skutków społecznogospodarczych wdrożenia dyrektywy oraz przedstawienie wyników tej oceny w teście regulacyjnym 6. przedstawienie Kierownictwu resortu środowiska, w terminie do dnia 30 listopada 2015 r., raportu zawierającego koncepcję wdrożenia do prawa polskiego dyrektywy, istotę projektowanych rozwiązań legislacyjnych oraz wyniki oceny, o której mowa w pkt 5. ZADANIA ZESPOŁU 1. zidentyfikowanie postanowień dyrektywy, które wymagają wdrożenia do prawa polskiego 2. ustalenie, które postanowienia wymagają uregulowania w ustawach, a które w rozporządzeniach 3. rozważenie, w szczególności w zakresie wskazanym w raporcie z misji Integrated Regulatory Review Service, potrzeby uregulowania w prawie polskim innych kwestii związanych z prowadzeniem działalności związanej z narażeniem na promieniowanie jonizujące i nadzorem nad tą działalnością 4. nawiązanie współpracy z organami administracji publicznej, w celu ustalenia w toku prac nad wdrożeniem dyrektywy sposobu uregulowania poszczególnych kwestii wynikających z tej dyrektywy, a należących do kompetencji tych organów; 5. przeprowadzenie oceny przewidywanych skutków społecznogospodarczych wdrożenia dyrektywy oraz przedstawienie wyników tej oceny w teście regulacyjnym 6. przedstawienie Kierownictwu resortu środowiska, w terminie do dnia 30 listopada 2015 r., raportu zawierającego koncepcję wdrożenia do prawa polskiego dyrektywy, istotę projektowanych rozwiązań legislacyjnych oraz wyniki oceny, o której mowa w pkt 5. Konf. SANEPID Kraków 14

15 ZESPÓŁ GRUPY ROBOCZE GRUPA I NARAŻENIE MEDYCZNE GRUPA II NARAŻENIE NA RADON W BUDYNKACH, PROMIENIOWANIE Z MATERIAŁÓW BUDOWLANYCH GRUPA III ŹRÓDŁA NIEKONTROLOWANE I SKAŻONE MATERIAŁY GRUPA IV SYTUACJE NARAŻENIA ISTNIEJĄCEGO, ZDARZENIA RADIACYJNE GRUPA V NARAŻENIE NA RADON W MIEJSCU PRACY GRUPA VI POZOSTAŁE OBOWIĄZKI W ZAKRESIE REGLAMENTACJI I KONTROLI DZIAŁALNOŚCI ZWIĄZANEJ Z NARAŻENIEM Seminarium Krzysztof IFJ PAN; Kozak ; IFJ Krzysztof PAN Kozak ZESPÓŁ GRUPY ROBOCZE GRUPA I NARAŻENIE MEDYCZNE GRUPA II NARAŻENIE NA RADON W BUDYNKACH, PROMIENIOWANIE Z MATERIAŁÓW BUDOWLANYCH GRUPA III ŹRÓDŁA NIEKONTROLOWANE I SKAŻONE MATERIAŁY GRUPA IV SYTUACJE NARAŻENIA ISTNIEJĄCEGO, ZDARZENIA RADIACYJNE GRUPA V NARAŻENIE NA RADON W MIEJSCU PRACY GRUPA VI POZOSTAŁE OBOWIĄZKI W ZAKRESIE REGLAMENTACJI I KONTROLI DZIAŁALNOŚCI ZWIĄZANEJ Z NARAŻENIEM Seminarium Krzysztof IFJ PAN; Kozak ; IFJ Krzysztof PAN Kozak Konf. SANEPID Kraków 15

16 SKŁAD GRUPY ROBOCZEJ ZAPROSZENI PRZEDSTAWICIELE 1. Ministra Infrastruktury i Rozwoju 2. Ministra Pracy i Polityki Społecznej 3. Ministra Zdrowia 4. Ministra Spraw Wewnętrznych 5. Ministra Gospodarki 6. Głównego Inspektora Sanitarnego 7. Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego 8. Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego 9. Głównego Inspektora Pracy 10. Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego ZAPROSZENI EKSPERCI dr Jadwiga Mazur (IFJ PAN) dr hab.krzysztof Kozak (IFJ PAN) HARMONOGRAM PRAC do 30 czerwca 2015 r. Sformułowanie proponowanych przepisów prawa krajowego mających na celu uregulowanie zidentyfikowanych zagadnień do 30 września 2015 r. Dokonanie oceny przewidywanych skutków społecznych regulacji i wypełnienie testu regulacyjnego 31 października 2015 r. Sporządzenie raportu zawierającego koncepcję wdrożenia, istotę projektowanych rozwiązań legislacyjnych oraz wyniki oceny przewidywanych skutków społeczno gospodarczych wdrożenia dyrektywy 2013/59/Euratom do 30 listopada 2015 r. (spotkanie końcowe ) Przedstawienie Kierownictwu resortu środowiska raportu (zakończenie prac Zespołu) Konf. SANEPID Kraków 16

17 HARMONOGRAM PRAC cd. styczeń 2016 styczeń 2016 luty 2016 luty 2016 marzec 2016 kwiecień 2016 maj 2016 czerwiec 2016 wrzesień 2016 grudzień 2016 styczeń 2017 luty 2017 od marca 2017 Prace nad tekstem projektu i uzasadnieniem (w tym OSR) Opracowanie tabeli zgodności i odwróconej tabeli zgodności Zakończenie prac wewnętrznych nad projektem ustawy i przekazanie projektu do uzgodnień wewnątrzresortowych Przekazanie projektu do uzgodnień społecznych Przekazanie projektu do uzgodnień międzyresortowych Przyjęcie projektu przez Komitet do Spraw Europejskich Przyjęcie projektu przez Stały Komitet rady Ministrów Przyjęcie projektu przez Radę Ministrów Opiniowanie projektu ustawy przez Komisję Europejską na podstawie art. 33 Traktatu Euratom Uchwalenie ustawy przez Sejm RP Prace senackie nad ww. ustawą Podpisanie ustawy przez Prezydenta RP Prace nad projektami rozporządzeń wykonawczych HARMONOGRAM PRAC od 26 listopada 2015 do 5 lutego 2018 to 803 dni lub inaczej 114 tygodni + 5 dni... lub ok. 26 miesięcy 553 dni roboczych(4 424 godzin) 115 sobót niedziel + 20 świąt wolnych od pracy Konf. SANEPID Kraków 17

18 PRACE GRUPY II i V PO 7 SPOTKANIACH i KONSULTACJACH RADONOWYCH GRUP ROBOCZYCH EFEKT PRAC KOMISJI - GRUPA II i V Projekt ustawy Prawo atomowe (część dot. radonu) wdrożenie Dyrektywy 2013/59/EURATOM SPOTKANIE KOŃCOWE; Prezes PAA; Warszawa Konf. SANEPID Kraków 18

19 Projekt ustawy Prawo atomowe (część dot. radonu) wdrożenie Dyrektywy 2013/59/2013 POZIOM ODNIESIENIA poziom referencyjny reference level oznacza w sytuacji narażenia wyjątkowego lub w sytuacji narażenia istniejącego poziom dawki skutecznej lub dawki równoważnej lub stężenia promieniotwórczego, powyżej którego za niewłaściwe uznaje się pozwolenie na występowanie narażenia w wyniku tejże sytuacji narażenia, nawet jeżeli nie jest to granica, której nie można przekroczyć Konf. SANEPID Kraków 19

20 POZIOM ODNIESIENIA RADONU poziom referencyjny poziom odniesienia < 300 Bq/m 3 dla średniego rocznego stężenia promieniotwórczości radonu w powietrzu OBLIGATORYJNOŚĆ POMIARÓW? MESZKANIA brak możliwości wprowadzenia obowiązku pomiarów MIEJSCA PRACY jest możliwość wprowadzenia obowiązku pomiarów (pracodawca) Konf. SANEPID Kraków 20

21 Projekt ustawy Prawo atomowe (część dot. radonu) wdrożenie Dyrektywy 2013/59/2013 Projekt ustawy Prawo atomowe (część dot. radonu) wdrożenie Dyrektywy 2013/59/2013 Konf. SANEPID Kraków 21

22 Projekt ustawy Prawo atomowe (część dot. radonu) wdrożenie Dyrektywy 2013/59/2013 Projekt ustawy Prawo atomowe (część dot. radonu) wdrożenie Dyrektywy 2013/59/2013 Konf. SANEPID Kraków 22

23 Projekt ustawy Prawo atomowe (część dot. radonu) wdrożenie Dyrektywy 2013/59/2013 Krajowy Plan Działania w zakresie radonu Zebranie dostępnych danych archiwalnych wyniki pomiarów stężenia radonu w domach; identyfikacja regionów bez wyników pomiarów Utworzenie zespołu ekspertów z różnych dziedzin, koordynacja działań Czynniki geogeniczne wytypowanie na podstawie map geologicznych terenów o możliwym zwiększonym zagrożeniu radonowym (Ra-226, uskoki tektoniczne) Czynniki antropogeniczne -określenie typowych rodzajów budynków, gęstości zaludnienia, rodzajów budynków (mieszkalne, publiczne) struktura wiekowa, stosowane techniki budowlane, styl życia Reprezentatywność badań ustalenie próbkowania: np. 0,5% mieszkań w miastach powyżej 100 tys.mieszkańców opracowanie statystycznych metod analizy wyników, ustalenie metod obliczania stężenia średniorocznego na podstawie pomiarów krótkoterminowych (wykorzystanie sezonowych współczynników korekcyjnych) Aspekty socjologiczne -akcja informacyjna (mieszkańcy, władze lokalne, biura projektowe i budowlane), metody obniżania stężeń radonu w budynkach, techniki zabezpieczeń radonowych Zapewnienie jakości pomiarów (QA ) - metody pomiarów, kalibracja mierników, pomiary interkalibracyjne, ustalenie procedur pomiarowych Konf. SANEPID Kraków 23

24 ODPOWIEDNIE NARZĘDZIA wdrożenie finansowanie traktatów inwestycji i konwencji międzynarodowych krajowy system prawny i finansowanie programu zespoły ekspertów koordynacja działań zebranie dostępnych danych archiwalnych czynniki geogeniczne i antropogeniczne zapewnienie jakości pomiarów (QA ) reprezentatywność badań aspekty socjologiczne kompetentne laboratoria pomiarowe społeczne programy edukacyjne KONIECZNE DZIAŁANIA... stworzenie i przetestowanie procedur pomiarowych PRACE LEGISLACYJNE Ministerstwo Środowiska, Państwowa Agencja Atomistyki pomiary porównawcze akcja edukacyjna i szkolenia WSPARCIE FINANSOWE PRZEGLĄD DANYCH ARCHIWALNYCH NOWE PROJEKTOWANIE architekci, firmy budowlane deweloperzy Konf. SANEPID Kraków 24

25 PROPOZYCJE IFJ PAN w art. 74 ust. 2 zidentyfikowanie budynków mieszkalnych, w których stężenie radonu (jako średnia roczna) przekracza poziom referencyjny zebranie i opracowanie danych archiwalnych opracowanie koncepcji wykonania pomiarów przesiewowych (?) wykonanie pomiarów przesiewowych (?) wyznaczenia gęstości próbkowania wyznaczenie terenów o możliwości występowania wyższych stężeń 222 Rn akcja informacyjna na terenie gmin, miast dystrybucja detektorów (poczta, gminy, władze lokalne) wybór metody pomiarowej (detektory śladowe SSNTD) opracowanie koncepcji interpretacji wyników PROPOZYCJE IFJ PAN art. 103 ust. 2 zapewnienie odpowiednich środków zapobiegających przenikaniu radonu ze środowiska do nowych budynków akcja informacyjna na terenie gmin, miast szkolenia dla architektów, firm budowlanych i deweloperów wprowadzenie zaleceń wykonania na terenach przeznaczonych pod zabudowę ekspertyz radonowych (Radon Index) zalecenia dla biur projektowych i wykonawców na temat konieczności stosowania odpowiednich technik budowlanych zapobiegających wnikaniu 222 Rn do nowego budynku badanie folii anty-radonowych dostępnych na polskim rynku (certyfikaty) Konf. SANEPID Kraków 25

26 PROCEDURY POMIAROWE PROTOKOŁY POMIARÓW STĘŻEŃ RADONU: W BUDYNKACH MIEJSCACH PRACY kompetencje laboratoriów metody akredytowane ISO International Standard ISO ISO RADON TERENY BUDOWLANE 222 Rn? Konf. SANEPID Kraków 26

27 RADON TERENY BUDOWLANE Rn 20 m Rn uskok glina jeśli istnieje wybór między dwoma podobnymi działkami budowlanymi NALEŻY wybrać działkę z niskim indeksem ryzyka radonowego! MAPY RADONOWE WYRZUCONE PIENIĄDZE! RADON = PROBLEM LOKALNY! BUDYNKI ISTNIEJĄCE vs. PROJEKTOWANE informacja!!! określenie skali zagrożenia (pomiary, mapy geologiczne? ) metody obniżania stężeń Rn informacja!!! informacja dla biur projektowych informacja dla firm budowlanych materiały budowlane + folie a-rn kultura wykonania prac pomiary w nowym budynku metody obniżania stężeń Rn Konf. SANEPID Kraków 27

28 MĄDRA EDUKACJA! programy dla dzieci, młodzieży i dla nauczycieli! programy dla władz lokalnych, samorządów programy dla architektów i firm budowlanych kontakt z mediami (prasa, internet, radio, TV) Projekt ustawy Prawo atomowe (część dot. radonu) wdrożenie Dyrektywy 2013/59/2013 Konf. SANEPID Kraków 28

29 INDEKS RYZYKA RADONOWEGO stężenie radonu w powietrzu gruntowym (C Rn-S ) przepuszczalność gleby (k) POTENCJAŁ RADONOWY TERENU RP (Radon Potencial) RP = f (C Rn-S, k) INDEKS RYZYKA RADONOWEGO RI (Radon Index) STĘŻENIE RADONU W POWIETRZU GRUNTOWYM C Rn-S [kbq/m 3 ] Konf. SANEPID Kraków 29

30 PRZEPUSZCZALNOŚĆ GRUNTU Krzysztof Seminarium Kozak IFJ -PAN; Seminarium ; IFJ Krzysztof PAN, Kozak Viscosity is computed using Sutherland's formula (Crane, 1988): µ = µ o *(a/b)*(t/to) 3/2 a = 0.555T o + C a= 410,8589 b = 0.555T + C C = 120 T o ( o R) = 524,07 m0 = 0,01827 where µ = viscosity in centipoise at input temperature T µ o = reference viscosity in centipoise at reference temperature T o T = input temperature in degrees Rankine T o = reference temperature in degrees Rankine C = Sutherland's constant INDEKS RYZYKA RADONOWEGO POTENCJAŁ RADONOWY TERENU RP (Radon Potential of abuilding site) RP = (C Rn-S 1 ) / ( - log k 10) C Rn-S stężenie radonu w glebie [kbq/m 3 ]; k przepuszczalność [m 2 ] INDEKS RYZYKA RADONOWEGO RI (Radon Index) poziom ryzyka od radonu (niski, średni, wysoki) RP < 10 RI niski 10 RP < 35 RI Ł średni RP 35 RI wysoki [wg. The NewMethod for Assessning the Radon Risk of Building Sites, M.Neznal i in., Czech Geological Survey Special Papers, 16, 2004]. Konf. SANEPID Kraków 30

31 INDEKS RYZYKA RADONOWEGO RI RI Ł RI niska 14 NISKI INDEKS RYZYKA RADONOWEGO TERENU RP<10 PRZEPUSZCZALNOŚĆ RI ŚREDNI INDEKS RYZYKA RADONOWEGO TERENU 10<RP<35 2 WYSOKI INDEKS RYZYKA RADONOWEGO TERENU RP>35 RI Ł 11 wysoka RI STĘŻENIE RADONU Rn-222 (kbq.m -3 ) POMIAR STĘŻENIA RADONU W BUDYNKACH DETEKTOR: komora dyfuzyjna + folia CR-39 (SSNTD) Np Nt C = t *k Krzysztof Seminarium Kozak IFJ -PAN; Seminarium ; IFJ Krzysztof PAN, Kozak Konf. SANEPID Kraków 31

32 SEZONOWE WSPÓŁCZYNNIKI KOREKCYJNE WYNIKI POMIARÓW STĘŻEŃ 222 Rn (1-, 3-miesięczne) DAWKA ROCZNA Krzysztof Seminarium Kozak IFJ -PAN; Seminarium ; IFJ Krzysztof PAN, Kozak SEZONOWE WSPÓŁCZYNNIKI KOREKCYJNE WYNIKI POMIARÓW STĘŻEŃ 222 Rn (1-, 3-miesięczne) SEZONOWE WSPÓŁCZYNNIKI KOREKCYJNE DAWKA ROCZNA Konf. SANEPID Kraków 32

33 SEZONOWE WSPÓŁCZYNNIKI KOREKCYJNE A umiarkowanie ciepły, suchy; B - ciepły, umiarkowanie ciepły, suchy, C ciepły, wilgotny; D -ciepły, wilgotny (Sudety, radon prone area ) Współczynniki korekcyjne Region A: 28 (bs), 4 (no-bs), 32 Region B: 14 (bs), 9 (no-bs), 23 Region C: 36 (bs), 18 (no-bs), 54 Region D: 15 (bs), 8 (no-bs), 23 GM k 1m = i GM Y mi k 3mi k + k 1mi 1mi+ 1 1mi+ 2 = 3 + k Krzysztof Seminarium Kozak IFJ -PAN; Seminarium ; IFJ Krzysztof PAN, Kozak SEZONOWE WSPÓŁCZYNNIKI KOREKCYJNE 2 DROGI OBLICZEŃ K.Kozak, et al., Correction factorsfor determination of annual average radon concentration in dwellings of Poland resulting from seasonal variability of indoorradon, Applied Radiation and Isotopes, 69 (2011) Krzysztof Seminarium Kozak IFJ -PAN; Seminarium ; IFJ Krzysztof PAN, Kozak Konf. SANEPID Kraków 33

34 SEZONOWE WSPÓŁCZYNNIKI KOREKCYJNE 2 DROGI OBLICZEŃ budynki nie podpiwniczone rejon: Sudety region (D) Quarterly indoor Rn (measured) (UNSCEAR) Quarterly effective doses S of quarterly doses ANNUAL EFFECTIVE DOSE Quarterly indoor Rn (measured) seasonal correction factor k 3m Annual mean Rn (calculated) (UNSCEAR) ANNUAL EFFECTIVE DOSE Ca Rn = k 3m C 3mRn Krzysztof Seminarium Kozak IFJ -PAN; Seminarium ; IFJ Krzysztof PAN, Kozak Konf. SANEPID Kraków 34

35 PROPONOWANE REJONY BADAŃ RADONOWYCH (aglomeracja krakowska) Raport dla Urzędu Miasta Krakowa IJF PAN, Kraków 2012 dzielnica II Grzegórzki - wschodnia część dzielnicy dzielnica III Prądnik Czerwony dzielnica IV Prądnik Biały dzielnica VI Bronowice dzielnica VII Zwierzyniec WolaJustowska, pd. stoki wzg. Sowiniec dzielnica VIIIDębniki pn-wsch. część dzielnicy oraz okolice Tyńca dzielnica XI Podgórze Duchackie; dzielnica XIII Podgórze okolice Krzemionki dzielnica XIV Czyżyny część północno-zachodnia dzielnicy dzielnica XVMistrzejowice PODSUMOWANIE Propozycja zmian przepisów w Prawie Atomowy jest gotowa IFJ PAN brał aktywny udział w tworzeniu tych przepisów Propozycje IFJ PAN zostały uwzględnione w proponowanych przepisach Istnieje koncepcja i główne założenia opracowania Krajowego Planu Działania w zakresie radonu w Polsce LER IFJ PAN posiada akredytowane (PCA 877) metody pomiarów radonu we wszystkich komponentach środowiska i opracowane metodyki pomiarowe gotowe do wprowadzenia Krajowego Planu Działania w zakresie radonu Konf. SANEPID Kraków 35

36 Krajowy Planu Działania w zakresie radonu w Polsce (Radon Action Plan) w świetle nowej Dyrektywy Rady Unii Europejskiej (2013/59/EURATOM) Seminarium Interdyscyplinarnego Centrum Nauk Fizycznych, Chemicznych i Medycznych Seminarium IFJ PAN; Krzysztof.Kozak@ifj.edu.pl Konf. SANEPID Kraków 36