RAPORT O PRZEDSIĘBIORCZOŚCI GMIN:

Transkrypt

1 Projekt finansowany ze środków Unii Europejskiej Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej Sekcja Orientacji w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich, , Działanie 2.7. Pilotażowy Program LEADER + Gabriela Effenberg RAPORT O PRZEDSIĘBIORCZOŚCI GMIN: Elbląg, Gronowo Elbląskie, Markusy, Rychliki w powiecie elbląskim; Małdyty, Miłomłyn w powiecie ostródzkim; Iława, Kisielice, Susz, Zalewo w powiecie iławskim objętych projektem Związku Gmin Kanału Ostródzko Elbląskiego i Pojezierza Iławskiego w Ostródzie pn. Łączy nas Kanał Elbląski partnerstwo sposobem aktywizowania mieszkańców Ostróda, 8-9 grudnia 2005 roku. Debata strategiczna w ramach projektu Związku Gmin Kanału Ostródzko Elbląskiego i Pojezierza Iławskiego w Ostródzie pn. Łączy nas Kanał Elbląski partnerstwo sposobem aktywizowania mieszkańców. Nadzór prowadzi Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa w Warszawie oraz Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Warszawie 1

2 Raport o przedsiębiorczości: Gabriela Effenberg 1. Przedsiębiorczość na obszarze gmin objętych projektem Łączy nas Kanał Elbląski partnerstwo sposobem aktywizowania mieszkańców Przedsiębiorczość na obszarach wiejskich ma szczególne znaczenie dla rozwoju regionalnego całego województwa warmińsko-mazurskiego, jak i gmin objętych projektem. Jest szansą na zatrudnienie i rozwój cywilizacyjny. Poprawa warunków życia i pracy mieszkańców może odbywać się między innymi poprzez: - rozwój infrastruktury ekonomicznej i społecznej, stanowiącej podstawowy warunek aktywizacji obszaru, - promowanie i wspieranie podejmowania działalności gospodarczej, w tym przedsiębiorczości indywidualnej, - uruchamianie doradztwa w zakresie podejmowania pozarolniczej działalności gospodarczej, - tworzenie nowych miejsc pracy. Sprzyjającymi warunkami rozwoju gospodarczego mogą być: - wolny dostęp do rynku i konkurencja, - dominacja sektora prywatnego, - niskie koszty pracy, - otwartość na świat zewnętrzny, - prorozwojowy, elastyczny rynek pracy, - usprawnianie dostępu do środków inwestycyjnych i możliwości pozyskiwania kapitału, - stabilność polityczna i makroekonomiczna. Silna lokalna przedsiębiorczość przynosi lokalnej społeczności szereg korzyści takich jak: - poprawa jakości życia między innymi poprzez uzyskanie wyższych dochodów, - wzrost liczby przedsiębiorstw wykorzystujących z reguły lokalne uwarunkowania, - pozyskiwanie nowych miejsc pracy, - integrowanie się lokalnego biznesu, - zmniejszanie odpływu lokalnej siły roboczej, 2

3 - stworzenie nowej oferty handlowej dla lokalnej społeczności. Obszar projektu obejmuje gminy słabo zaludnione, słabo uprzemysłowione i słabo zurbanizowane. Powyższe przedstawia na podstawie danych za 2003 r. Tabela Nr 1: Poziom zaludnienia, urbanizacji i ilości podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowanych w rejestrze Regon za 2003 r. w ujęciu poszczególnymi gminami. Tabela Nr 1 Wyszczególnienie Liczba mieszkańców ogółem Liczba mieszkańców zamieszkują cych obszary wiejskie % udział osób zamieszkuj ących obszary wiejskie Liczba mieszkań ców na 1 km 2 Liczba podmiotów gospodarki narodowej zarejestrow anych w rejestrze Regon Liczba podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowanych w rejestrze Regon na ludności gm.elbląg ,0 33, ,2 gm. Gronowo ,0 54, ,2 Elbląskie gm. Markusy ,0 37, ,5 gm. Rychliki ,0 31, ,7 gm. Iława ,0 27, ,2 mig. Kisielice ,3 36, ,8 mig. Susz ,3 49, ,0 mig. Zalewo ,0 27, ,2 gm. Małdyty ,0 33, ,9 mig. Miłomłyn ,6 31, ,3 Łącznie 10 gmin ,1 34, ,2 Woj. Warmińsko ,9 59, ,3 Mazurskie Kraj ,4 122, ,8 Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Warszawie Bank Danych Regionalnych Urząd Statystyczny w Olsztynie. Roczniki statystyczne województwa warmińsko-mazurskiego Obliczenia własne. Z zestawienia wynika, że w 2003 r. obszary wiejskie gmin objętych projektem zamieszkiwało 82,1% mieszkańców, gdy dla porównania wskaźnik ten dla województwa wyniósł 39,9%, a dla kraju 38,4%. Liczba osób na 1 km 2 wyniosła ten dla województwa wyniósł 59,0, a dla kraju 122,1. 34,7, gdy wskaźnik Liczba podmiotów gospodarki 3

4 narodowej na 1000 ludności kształtowała się na poziomie 52,2, gdy dla województwa warmińsko-mazurskiego wskaźnik ten wyniósł 77,3, a dla kraju 93,8. Najwyższy wskaźnik w ilości podmiotów gospodarki narodowej na ludności (najbliższy wskaźnika dla województwa warmińsko-mazurskiego) osiągnęła gmina Elbląg 72,2, dalej gmina Gronowo Elbląskie 62,2, następnie miasto i gmina Miłomłyn 56,3. Najniższe wskaźniki w ilości podmiotów gospodarki na ludności osiągnęły: gmina Markusy 36,5 i gmina Rychliki 38,7. Na uwagę zasługuje fakt, że żadna z 10 analizowanych gmin nie osiągnęła wskaźnika krajowego, a także wskaźnika wojewódzkiego. Mimo, że wskaźniki z zakresu przedsiębiorczości dla gmin objętych projektem nie są zadawalające, obserwuje się w części gmin wzrost zainteresowania podejmowaniem pracy na własny rachunek i związanego z tym ryzyka w zakresie zakładania, prowadzenia i zarządzania własnym przedsiębiorstwem. Zjawisko to świadczy o zwiększającym się zakresie zachowań przedsiębiorczych wśród określonych grup społecznych, dążących do samodzielnego kształtowania dróg własnego rozwoju osobowego i zawodowego. Powyższe przedstawia Tabela Nr 2 i Tabela Nr 3. Liczba podmiotów gospodarczych sektora prywatnego zarejestrowanych w systemie Regon za okres według gmin Tabela Nr 2 Wyszczególnien ie gm. Elbląg gm. Gronowo Elbląskie gm. Markusy gm. Rychliki gm. Iława mig. Kisielice mig. Susz mig. Zalewo gm. Małdyty mig. Miłomłyn Łącznie 10 gmin Woj.Warmińsk o- Mazurskie Kraj Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Warszawie Bank Danych Regionalnych Obliczenia własne. 4

5 Dynamika liczby podmiotów prywatnych zarejestrowanych w systemie Regon według gmin w 2004 r. w porównaniu do 1997 r. i 2000 r. Tabela Nr 3 Wyszczególnienie = =100 gm. Elbląg 95,3 91,9 gm. Gronowo 108,1 82,7 Elbląskie gm.markusy 101,6 96,3 gm. Rychliki 123,8 87,2 gm. Iława 134,6 101,3 mig Kisielice 131,9 91,7 mig Susz 119,5 106,3 mig Zalewo 145,9 115,4 gm. Małdyty 133,5 119,7 mig. Miłomłyn 126,3 104,9 Łącznie 10 gmin 120,8 100,0 Woj. Warmińsko- 125,8 104,9 Mazurskie Kraj 135,5 111,5 Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Warszawie Bank Danych Regionalnych Obliczenia własne. Z analizy powyższych zestawień wynika, że ogólna liczba podmiotów prywatnych we wszystkich gminach ogółem w 2004 r. była o 557 jednostek tj. 20,8% wyższa od stanu z 1997 r., ale nie uległa żadnym zmianom ilościowym w porównaniu do liczby zarejestrowanych podmiotów w 2000 r. W kraju liczba podmiotów gospodarczych sektora prywatnego za 2004 r. w porównaniu do 1997 r. wzrosła o 35,5%, a w województwie warmińsko-mazurskim o 25,8%. Natomiast w porównaniu 2004 r. do 2000 r. liczba zarejestrowanych podmiotów prywatnych w kraju wzrosła o 11,5%, a w województwie warmińsko-mazurskim o 4,9 %. Uzyskany wskaźnik przyrostu liczby firm prywatnych ogółem dla wszystkich gmin objętych projektem jest poniżej średniej krajowej i poniżej średniej wojewódzkiej i jest potwierdzeniem stosunkowo niskiej aktywności gospodarczej mieszkańców objętych analizą gmin. 5

6 Najwięcej podmiotów za analizowane lata przybyło w mieście i gminie Zalewo (wzrost o 45,9%), gminie Iława (wzrost o 34,6%), gminie Małdyty ( wzrost o 33,5%), mieście i gminie Kisielice (wzrost o 31,9%). Jedynie w gminie Elbląg stan podmiotów sektora prywatnego w 2004 r., tak w porównaniu do 1997 r., jak i do 2000 r. uległ zmniejszeniu. Zmniejszeniu uległ także stan liczy prywatnych podmiotów gospodarczych w 2004 r. w porównaniu do 2000 r. w takich gminach jak: Gronowo Elbląskie, Markusy, Rychliki oraz mieście i gminie Kisielice. Uwzględniając wskaźniki ilości podmiotów prywatnych na ludności za 2004 r. gminy objęte projektem można podzielić na trzy grupy tj.: 1) gminy dość aktywne gospodarczo gmina Elbląg, gmina Gronowo Elbląskie i miasto i gmina Miłomłyn (wskaźnik między 72-52), 2) gminy średnio aktywne gospodarczo miasto i gmina Susz, miasto i gmina Kisielice, miasto i Gmina Iława, gmina Małdyty (wskaźnik między 51 43), 3) gminy słabo aktywne gospodarczo miasto i gmina Zalewo, gmina Rychliki i gmina Markusy (wskaźnik między 38 32). Wskaźnik aktywności gospodarczej dla gminy Rychliki i gminy Markusy jest blisko 3 krotnie niższy od średniej krajowej. Zmiany w stanie osób fizycznych w analizowanych gminach ogółem za lata przedstawia poniższy wykres. Przedsiębiorcy - osoby fizyczne zarejestrowane w systemie Regon w latach

7 W 2004 r. liczba zarejestrowanych przedsiębiorców osób fizycznych wynosiła i w stosunku do 1995 r. wzrosła o 882, ale w stosunku do 2000 r. zmalała o 107. Wykres wskazuje na utrzymywanie się braku większych zmian w ilości podmiotów gospodarczych na tym obszarze od 1999 r. Liczba zarejestrowanych przedsiębiorców - osób fizycznych w poszczególnych gminach za 2004 r. Przedsiębiorcy - osoby fizyczne ogółem wg gmin z systemu Regon za 2004 r Gmina Elbląg Gmina Gronowo Elblaskie Gmina Markusy Gmina Rychliki Gmina Iława Miasto i Gmina Kisielice Miasto i Gmina Susz Miasto i Gmina Zalewo Gmina Małdyty Miasto i Gmina Miłomłyn W przeliczeniu na osób za 2004 r. największa ilość zarejestrowanych przedsiębiorców - osób fizycznych w systemie Regon występowała w gminie Elbląg - 46,3, dalej mieście i gminie Miłomłyn - 43,6, następnie Gronowo Elbląskie - 42,7 i mieście i gminie Kisielice - 40,8 oraz mieście i gminie Susz 40,1. Najmniejsza ilość zarejestrowanych przedsiębiorców osób fizycznych na 1000 osób występowała w gminie Rychliki - 23,9 i Markusy - 25,0. W mieście i gminie Iława w 2004 r. w przeliczeniu na 1000 osób zarejestrowanych było 38,9 podmiotów osób fizycznych, w gminie Małdyty 36,6, a w mieście i gminie Zalewo 31,8 podmiotów na osób. Liczbę zarejestrowanych podmiotów gospodarczych stan w dniu 31.XII. w ujęciu gminami wg sekcji za 1998 i 2004 r. przedstawia Tabela Nr 4. 7

8 Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w ujęciu gminami w/ g sekcji w 1998 r. i 2004 r. Wyszczególnienie Sektor ogółem publiczny prywatny w tym osoby fizyczne 1998 r. rolnictwo przetwórstwo budownictwo handel prywatny w tym: Tabela Nr 4 zdrowie i hotele i restauracje transport nieruchomości edukacja opieka społ. gm. Elbląg gm.gronowo Elbląskie gm. Markusy gm. Rychliki gm. Iława mig. Kisielice mig. Susz mig. Zalewo gm.małdyty mig. Miłomłyn Ogółem 10 gmin łącznie podmiotów 100 4,1 95,9 86,2 13, ,7 3,8 7,5 5,5 0,3 1,8 woj. warmińskomzurskie podmiotów 100 4,4 95,6 83,5 5, ,6 37,3 3,2 8,5 12,5 2,1 5 kraj podmiotów 100 2,5 97,5 82 2,6 12, ,2 3 8,4 12,2 1,8 4 Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Warszawie - Bank Dany Regionalnych Urząd Statystyczny Województwa Warmińsko-Mazurskiego. Olsztyn 2003 i Obliczenia własne. 8

9 Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w ujęciu gminami wg sekcji w 1998 r i 2004 r. cd. Sektor ogółem publiczny prywatny w tym osoby fizyczne 2004 r. rolnictwo przetwórstwo budownictwo handel prywatny w tym: Tabela Nr 4 cd. zdrowie hotele i restauracje transport nieruchomości edukacja i opieka społ ,8 95,2 80,5 9,7 14,5 9,1 31,6 3 7,1 10,6 0,6 3, ,2 93,8 80,1 4,6 9,4 9,4 32,2 3,3 7,4 17,8 3,1 6, ,8 96,2 80,3 2, ,3 34,5 3,3 7,6 16,4 2,6 4,4 Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Warszawie - Bank Dany Regionalnych Urząd Statystyczny Województwa Warmińsko-Mazurskiego. Olsztyn 2003 i Obliczenia własne. 9

10 Zebrane informacje w prezentowanej tabeli wskazują, że liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych sektora prywatnego w 2004 r. w porównaniu do 1998 r. gmin objętych projektem wzrosła o 358 w tym osób fizycznych zaledwie o 125 osób tj. o 5,0%, gdy w województwie warmińsko-mazurskim o 11,8% i kraju o 21,5%. Z wieloletniej analizy (lata ) liczby nowotworzonych jednostek należących do osób fizycznych na terenie analizowanych gmin wynika, że liczba podmiotów osób fizycznych wykazywała tendencję wzrostową od 1995 r. do 2000 r., by następnie w 2001 r. zmaleć o 5,9% i dalej systematycznie wzrastać do 2003 r. Rok 2003 r. wykazał najwyższą ilość zarejestrowanych podmiotów osób fizycznych w analizowanych gminach ogółem (2.807 podmiotów). W 2004 r. zaobserwowano kolejny sygnał odwrócenia tego trendu, gdyż zarejestrowano o 203 podmioty mniej tj. o 7,8 % niż w 2003 r. Powyższe świadczy o występującej płynności podmiotów - likwidacja działalności, zawieszanie działalności, brak działalności. Biorąc pod uwagę strukturę zbiorowości nowo tworzonych jednostek należy stwierdzić, że są to w przeważającym procencie podmioty należące do sektora prywatnego r. 95,9% zarejestrowanych podmiotów to podmioty sektora prywatnego w tym osób fizycznych 86,2% i 2004 r. 95,2% podmiotów sektora prywatnego w tym osób fizycznych 80,5%. Z punktu widzenia prowadzonej działalności gospodarczej przez podmioty prywatne, zaobserwowano spadek liczby podmiotów z sekcji rolnictwo, przetwórstwo przemysłowe i sekcji hotele i restauracje. Natomiast występuje mimo pewnych wahań i zahamowań wzrost liczby podmiotów prywatnych sekcji budownictwo, handel, transport, obsługa nieruchomości i firm, edukacja oraz sekcji zdrowie i opieka społeczna. Największa dynamika wzrostu w 2004 r. w stosunku do 1998 r. wystąpiła w sekcji obsługa nieruchomości i firm wzrost o 116,4%, usługi edukacyjne wzrost o 150%, zdrowie i opieka społeczna wzrost o 103,9%, budownictwo wzrost o 13,5% i transport wzrost o 6%. Zaobserwowane zjawiska zmian w liczbie podmiotów w 1998 r. w porównaniu do 2004 r. na terenie analizowanych gmin, różnią się od trendów w liczbie podmiotów prywatnych w województwie warmińsko-mazurskim i kraju, co przedstawia Tabela Nr 5. 10

11 Tabela Nr 5 Wyszczególnienie Sekcja A rolnictwo 10 gmin objętych projektem Województwo Warmińsko- Mazurskie Kraj Sekcja - D przetwórstwo przemysłowe Sekcja F budownictwo Sekcja G handel Sekcja H - hotele i restauracje Sekcja I transport Sekcja - K nieruchomości i obsługa firm Sekcja M edukacja Sekcja N - zdrowie i opieka społeczna Na poziomie kraju za 2004 r. w porównaniu do 1998 r. we wszystkich sekcjach podmiotów prywatnych zaobserwowano trend wzrostowy. Na poziomie województwa warmińsko-mazurskiego trend wzrostowy zaobserwowano także we wszystkich sekcjach z wyjątkiem tylko sekcji przetwórstwo przemysłowe, gdzie zaobserwowano stabilizację ilości podmiotów gospodarczych. Natomiast w analizowanych gminach, aż w trzech sekcjach zaobserwowano trend malejący tj. sekcji rolnictwo, sekcji przetwórstwo przemysłowe i sekcji hotele i restauracje. Jest to tym bardziej niepokojące, że analizowany obszar, jest obszarem typowo rolniczym, gdzie istnieją wyjątkowo sprzyjające warunki do rozwoju produkcji rolnej i przetwórstwa rolno-spożywczego, przetwórstwa drewna oraz rozwoju usług turystycznych. Z analizy struktury podmiotów gospodarczych sektora prywatnego poszczególnych gmin za 2004 r. wynika, że największa liczba firm z sekcji rolnictwo występuje na terenie gminy Iława 84, co stanowi 26,8% ogólnego stanu firm z obszaru objętego projektem, z sekcji przetwórstwo przemysłowe na terenie gminy Elbląg 94, co stanowi 20,0% ogólnego stanu wszystkich firm i miasta i gminy Susz 92 tj. 19,7% firm zarejestrowanych na obszarze objętym projektem, z sekcji budownictwo na terenie miasta i gminy Susz 67 podmiotów tj. 22,7% ogólnej ich ilości i gminy Iława 61, co stanowi 20,7% ogólnego stanu wszystkich 11

12 firm tej sekcji, z sekcji handel na terenie miasta i gminy Susz 231 tj. 22,6% ogólnego stanu i gminy Iława -159 tj. 15,5% ogólnej ilości i gminy Elbląg 126 tj. 12,3% ogólnego stanu z obszaru objętego projektem. Z sekcji hotele i restauracje najwięcej firm prywatnych zarejestrowano na terenie gminy Iława 17 tj. 17,9% ogólnego stanu, gminy Elbląg 15 tj. 15,5% ogólnej ilości i miasta i gminy Miłomłyn 14 tj. 14,4% ogólnego stanu z obszaru objętego projektem. W sekcji transport najwięcej firm zarejestrowano na terenie miasta i gminy Susz 51 tj. 22,2,% oraz gminy Iława 39 tj. 17,0% ogólnego stanu firm. W sekcji nieruchomości i obsługa firm najwięcej zarejestrowano firm na terenie miasta i gminy Susz 82, co stanowi 24,0% ogólnego ich stanu i gminy Elbląg 47 tj. 13,7%. Najwięcej podmiotów prywatnych z sekcji edukacja zarejestrowano na terenie gminy Elbląg oraz miasta i gminy Susz po 5 firm, co stanowi łącznie 40,0% ogólnego ich stanu. W sekcji zdrowie i opieka społeczna najwięcej firm zarejestrowano na terenie miasta i gminy Susz 21 tj. 20,2% i miasta i gminy Kisielice 15 tj. 14,3% ogólnego ich stanu. Analiza udziału poszczególnych sekcji w sektorze prywatnym za 2004 r. wskazuje, że dominującą sekcją w 10 analizowanych gminach była sekcja handel (31,6%). Udział tej sekcji w strukturze sektora prywatnego nie odbiegał od poziomu w województwie warmińskomazurskim i kraju. Kolejną dominującą sekcją w strukturze podmiotów prywatnych, była sekcja przetwórstwo przemysłowe (14,5 %). Udział tego sektora był o 5,1 pkt % wyższy od średniej dla województwa i o 3,5 pkt % od średniego udziału tego sektora na poziomie krajowym. Następną sekcją z największym em w ogólnej ilości podmiotów gospodarczych na obszarze gmin objętych projektem była sekcja związana z obsługą nieruchomości i usługami związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej (10,6%). Mimo to udział tego sektora był o 7,2 pkt % niższy od wskaźnika dla województwa i o 5,8 pkt % niższy od wskaźnika dla kraju. Kolejną dominującą sekcją na terenie gmin objętych projektem była sekcja rolnictwo (9,7%). Udział tej sekcji był dwukrotnie wyższy od średniej wojewódzkiej (4,6%) i czterokrotnie wyższy od średniej krajowej (2,4%). Generalnie obszar ten wyróżnia od kraju i średnich wskaźników dla województwa warmińsko-mazurskiego większy w strukturze podmiotów gospodarczych z sekcji 12

13 rolnictwo i przetwórstwo przemysłowe, mimo, że w porównaniu do danych z 1998 r. zaobserwowano znaczący % spadek udziału tych firm w ogólnej strukturze podmiotów gospodarczych. Udział % firm z sekcji handel, hotele i restauracje oraz transport jest zbieżny z poziomem wojewódzkim i krajowym. Natomiast na analizowanym obszarze jest % mniej firm świadczących usługi z zakresu obsługa nieruchomości, usługi edukacyjne oraz zdrowie i opieka społeczna. Generalnie na utrzymanie się podmiotów na rynku największy wpływ mają: 1) początkowa wielkość podmiotu łatwiej jest walczyć z konkurencją podmiotom większym i osobom prawnym, 2) rodzaj podejmowanej działalności: przedsiębiorstwa przetwórcze, których utworzenie wymaga większych nakładów i lepszego przygotowania zawodowego (najczęściej posiadają opracowany biznes plan, projekt inwestycyjny, uruchomiony kredyt bankowy) mają większe szanse na rozwój i przetrwanie aniżeli jednostki małe np.: z sekcji handel oraz hotele i restauracje, 3) możliwość inwestowania zaraz po podjęciu działalności gospodarczej, 4) przygotowanie zawodowe do prowadzenia działalności gospodarczej i wykształcenie przedsiębiorców im wyższe tym większe szanse na walkę z konkurencją i możliwość utrzymania się na rynku. Wzmocnienie lokalnej gospodarki i aktywizacja gospodarcza gmin objętych projektem ma duże szanse dla rozwoju całej społeczności lokalnej. Przy niskim zaludnieniu obszaru, słabym uprzemysłowieniu i urbanizacji, jednie małe przedsiębiorstwa dają możliwość zatrudnienia i rozwoju cywilizacyjnego. Czynniki promujące lokalną przedsiębiorczość powinny wynikać z przyjętych celów strategicznych rozwoju gmin. Poza ogólnymi warunkami gospodarczymi, ekonomicznymi, prawnymi i politycznymi na poziom rozwoju wpływają także uwarunkowania lokalne takie jak: położenie gmin, stan infrastruktury, sytuacja społeczno-zawodowa, poziom bezrobocia, zasoby kapitałowe gmin, jak i jej mieszkańców. 13

14 Małe przedsiębiorstwa przyczyniają się do rozwoju całej gospodarki, a co za tym idzie również gospodarki na szczeblu regionalnym i lokalnym. Właściciele małych firm mają większą zdolność do wprowadzania innowacyjności, a także szybkiego reagowania i dostosowywania się do zmian ekonomicznych i rynkowych mimo, że działają w bardziej trudnych warunkach niż w mieście. Jednym z istotnych elementów warunkujących funkcjonowanie i rozwój drobnej przedsiębiorczości gospodarczej na terenach wiejskich jest ich położenie przestrzenne, szczególnie w obszarach turystycznych. Wszystkie 10 gmin objętych projektem ten warunek spełnia. Rozwijanie przedsiębiorczości na tym obszarze mogłoby w znacznym stopniu wpłynąć na ograniczenie problemów społeczno- ekonomicznych w tym bezrobocia. Bezrobocie na obszarze objętym projektem Wszystkie gminy objęte projektem należą do gmin zagrożonych bezrobociem strukturalnym. Stany bezrobocia za 2004 r. i 2003 r. w ujęciu gminami z uwzględnieniem ilości mężczyzn i kobiet przedstawia Tabela Nr 6. Z analizy danych wynika, że w 2004 r. w stosunku do 2003 r. spadła na analizowanym obszarze liczba osób bezrobotnych o 637 osoby tj. o 6,4%, co należy uznać za zjawisko bardzo pozytywne, świadczące o aktywizacji gospodarczej regionu. Spadek odnotowano we wszystkich gminach z wyjątkiem gminy Markusy, gdzie nastąpił wzrost liczby bezrobotnych o 3 osoby. Ogólna dynamika spadku liczby bezrobotnych na analizowanym obszarze wyniosła 93,6%, w tym mężczyzn 91,4% i kobiet 95,5%. Natomiast na poziomie województwa warmińsko-mazurskiego dynamika spadku wyniosła 95,3%, w tym mężczyzn 94,3% i kobiet 96,1%, a na poziomie kraju, w analizowanym okresie, dynamika spadku bezrobotnych wyniosła 94,5%, w tym mężczyzn 92,8% i kobiet 96,0%. Największą dynamikę spadku bezrobotnych ogółem w 2004 r. do 2003 r. odnotowano na terenie gminy Małdyty (87,7%), miasta i gminie Kisielice (89,3%) i gminie Iława (89,5%). 14

15 Stany bezrobocia za 2004 r. i 2003 r. w ujęciu gminami z uwzględnieniem ilości mężczyzn i kobiet przedstawia Wyszczególnienie Ogółem mężczyźni 2004 r r. Dynamika bezrobotnych 2004/2003 kobiety kobiet w ogółem bezrobotnych kobiety kobiet w ogółem bezrobotnych Ogółem Ogółem mężczyźni mężczyźni kobiety Tabela Nr 6. Różnica bezrobotnych gm. Elbląg , ,2 94,5 92,9 96,0-46 gm. Gronowo , ,5 93,4 94,4 92,4-44 Elbląskie gm. Markusy , ,0 100,6 92,8 107,2 + 3 gm. Rychliki , ,4 96,6 94,5 98,5-26 gm. Iłwa , ,0 89,5 85,0 93,2-126 mig. Kisielice , ,6 89,3 90,4 88,4-98 mig. Susz , ,4 94,9 93,2 96,3-111 mig. Zalewo , ,8 95,8 93,6 97,7-46 gm. Małdyty , ,9 87,7 82,4 92,8-121 mig. Miłomłyn , ,9 97,2 98,1 96,5-22 Ogółem , ,5 93,6 91,4 95,5-637 Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Warszawie Bank Danych Regionalnych Obliczenia własne. 15

16 W grupie mężczyzn najwyższą dynamikę spadku bezrobotnych odnotowano także w gminie Małdyty (82,4%) i gminie Iława (85,0%). W grupie kobiet najwyższy spadek bezrobotnych kobiet odnotowano w gminie Kisielice (88,4%), gminie Gronowo Elbląskie (92,4%) i gminie Małdyty (92,8%). Generalnie wśród bezrobotnych udział kobiet w 2004 r. był o 4,5 pkt % wyższy niż mężczyzn i w stosunku do 2003 r. wzrósł o 1 pkt %. Największy udział bezrobotnych kobiet w 2004 r. odnotowano w gminie Markusy (57,5%) oraz gminie Iława (57,3%). Analiza wskazuje, że dynamika spadku osób bezrobotnych w 2004 r. w stosunku do 2003 r. dla gmin objętych projektem była wyższa w stosunku do średniej krajowej, w tym także w grupie mężczyzn i kobiet, co jest szczególnie pozytywne dla tego wiejskiego obszaru. Jednak mimo zaobserwowanego wyższego spadku bezrobotnych od średniej krajowej i wojewódzkiej, sytuacja na obszarze 10 gmin objętych projektem jest bardzo trudna. Potwierdzeniem jest analiza ilości bezrobotnych na mieszkańców oraz na mieszkańców w wieku produkcyjnym za 2004 i 2003 r. w porównaniu do średniej krajowej i wojewódzkiej Wyszczególnienie Liczba bezrobotnych na mieszkańców Liczba bezrobotnych na mieszkańców w wieku produkcyjnym 2004 r r r r. Kraj 78,6 83,2 123,7 132,1 Województwo Warmińsko - Mazurskie 10 gmin łącznie w tym: 113,6 119,3 179,1 190,1 133,2 144,8 221,7 239,7 Gmina Elbląg 117,8 129,4 194,6 207,7 Gmina Gronowo Elbląskie 125,3 135,3 197,2 216,1 Gmina Markusy 126,0 126,1 213,3 213,7 Gmina Rychliki 179,1 187,5 305,6 318,0 Gmina Iława 91,4 103,1 153,2 177,0 16

17 Miasto i Gmina Kisielice 128,7 147,1 212,7 241,4 Miasto i Gmina Susz 156,7 167,6 257,1 273,7 Miasto i Gmina Zalewo 146,3 157,8 248,9 262,4 Gmina Małdyty 134,1 155,4 224,9 257,0 Miasto i Gmina Miłomłyn 152,3 158,4 250,3 260,8 Generalnie, ograniczanie bezrobocia na obszarach wiejskich w tym gmin objętych projektem jest zdecydowanie bardziej utrudnione, niż na obszarach dużych miast, co m.in. wynika z niewielkiego nasycenia tych obszarów firmami oferującymi nowe miejsca pracy oraz rozproszonej sieci osadniczej powodującej wysokie koszty infrastruktury. Rynek pracy Analizę pracujących wg sektorów w ujęciu poszczególnymi sektorami i gminami w latach 2000 i 2003 przedstawia Tabela Nr7. Z zestawienia wynika, że w 10 analizowanych gminach ogółem zmalała liczba pracujących w 2003 r. w stosunku do 2000 r. o 206 osób, ale już znacząco wzrosła w stosunku do 2003 r. (wzrost o 804 osoby). Zmieniła się także struktura pracujących w poszczególnych sektorach. Z porównania lat 2003 do 2000 r. spadła ilość pracujących w sektorze rolniczym o 275 osób (spadek pracujących w strukturze pracujących z 11,2% do 7,9%). Wzrosła natomiast ilość pracujących w sektorze przemysłowym o 428 osób (wzrost w strukturze pracujących z 40,3% w 2000 r. do 47,2% w 2003 r. Spadła liczba pracujących w sektorze usług o 359 osób (spadek w strukturze pracujących z 48,5% do 44,9%), w tym w sektorze usług rynkowych o 369 osób (spadek w strukturze pracujących z 22,2% do 17,9%). Wzrost natomiast wystąpił w ilości pracujących w sferze usług nierynkowych o 10 osób tj. o 0,1% w ogólnej liczbie pracujących. Najwyższy wzrost liczby pracujących w sektorze przemysłowym w 2003 r. w stosunku do 2000 r. wystąpił w mieście i gminie Zalewo (wzrost o 268 osób) i gminie Elbląg (wzrost o 214 osób). Znaczący spadek liczby pracujących w sektorze przemysłowym miał miejsce w mieście i gminie Miłomłyn (spadek o 143 osoby) i gminie Rychliki (spadek o 63 osoby). W żadnej z analizowanych gmin nie nastąpił wzrost liczby pracujących w sektorze rolnictwo. 17

18 W sektorze usług wzrost liczby pracujących w 2003 r. w stosunku do 2000 r. odnotowano w gminie Elbląg (wzrost o 33 osoby, w tym w usługach rynkowych o 31 osób), gminie Gronowo Elbląskie (wzrost o 30 osób, w tym w usługach nierynkowych o 34 osoby), gminie Markusy (wzrost o 14 osób, w tym w usługach nierynkowych wzrost o 16 osób). Pracujący 1 wg sektorów ekonomicznych według gmin w latach 2000 i Jednostka gm. Elbląg gm. Gronowo Elbląskie gm. Markusy Lata 2000 r r. Dynamik a 2003/200 0 sektora w 2003 r r r. Dynamik a 2003/200 0 sektora w 2003 r r r. Dynamik a 2003/200 0 sektora w 2003 r. Pracując y ogółem sektor rolnicz y ,1 100, ,6 100, ,2 100,0 18, ,4 3, ,0 6, ,0 sektor przemysłow y ,5 63, ,2 34, ,3 43,8 w tym sektor usługow y razem ,1 32, ,4 58, ,5 54,2 sektor rynkow y ,6 19,3 Tabela Nr ,0 6, ,2 16,8 tym sektor nierynkow y ,1 13, ,1 52, ,8 37,4 18

19 gm. Rychliki gm. Iława mig. Kisielice mig. Susz mig. Zalewo 2000 r r. Dynamik a 2003/200 0 sektora w 2003 r r r. Dynamik a 2003/200 0 sektora w 2003 r r r. Dynamik a 2003/200 0 sektora w 2003 r r r. Dynamik a 2003/200 0 sektora w 2003 r r r. Dynamik a 2003/200 0 sektora w 2003 r ,9 100, ,7 100, ,0 100, ,9 100, ,8 100, ,6 4, ,0 21, ,9 1, ,6 3, ,8 2, ,0 28, ,2 43, ,7 15, ,9 55, ,9 63, ,7 67, ,0 35, ,1 83, ,9 40, ,8 33, ,4 12, ,9 12, ,7 34, ,3 15, ,9 16, ,9 55, ,2 22, ,2 48, ,2 25, ,7 17,4 19

20 gm. Małdyty 2000 r r. Dynamik a 2003/200 0 sektora w 2003 r ,2 100, ,9 12, ,8 28, ,5 58, ,0 27, ,9 31,8 mig.miłomły n Ogółem 10 gmin 2000 r r. Dynamik a 2003/200 0 sektora w 2003 r r r. Dynamik a 2003/200 0 sektora w 2003 r ,2 100, ,3 100, ,2 19, ,8 7, ,7 20, ,0 47, ,8 60, ,2 44, ,0 23, ,1 17, ,4 36, ,5 27,0 Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Warszawie Bank Danych Regionalnych Obliczenia własne. 1 Bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób i bez pracujących w rolnictwie indywidualnym, według faktycznego miejsca pracy. Usługi rynkowe rozumie się sekcje: handel i napraw, hotele i restauracje, transport, gospodarkę magazynową i łączność, pośrednictwo finansowe, obsługę nieruchomości i firm, naukę, pozostałą działalność usługową komunalną, społeczna i indywidualną. Usługi nierynkowe rozumie się sekcje: administracje publiczną i obronę narodową, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, edukację oraz ochronę zdrowia i opiekę społeczną. Tabela Nr 8 wskazuje, że w 2004 r. w stosunku do liczby pracujących w 2003 r. nastąpił znaczący wzrost liczby pracujących na terenie gmin objętych projektem (bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób i bez pracujących w rolnictwie indywidualnym, według faktycznego miejsca pracy). Dynamika wzrostu wyniosła 110,9% tj. z osób w 2003 r. do osób w 2004 r. Najwyższa dynamika wzrostu liczby pracujących w 2004 r. w stosunku do 2003 r. wystąpiła w gminie Elbląg (138,2%), gminie Gronowo Elbląskie (133,7%), gminie Rychliki (128,6%), mieście i gminie Iława (113,6%) i gminie Małdyty (107,8%). 20

21 Jedynie w takich gminach jak Kisielice, Markusy oraz w mieście i gminie Miłomłyn wystąpił spadek liczby pracujących tak w porównaniu do 2000 r., jak i 2003 r. 21

22 Pracujący 1 w poszczególnych gminach w 2004 r. w porównaniu do 2000 r. Tabela Nr 8. Wyszczególnienie 2004 r r. Dynamika pracujący 2004/2000 Ludność ogółem mężczy- kobiety źni Pracujący ogółem mężczyźni kobiety Ludność ogółem mężczyźni kobiety Pracujący ogółem mężczyźni kobiety Ogółem mężczy kobiety źni gm.elbląg ,3 163,9 162,2 gm.gronowo ,2 198,5 112,4 Elbląskie gm.markusy ,7 100,0 101,5 gm.rychliki ,6 102,6 92,4 gm.iława ,7 117,0 116,1 mig.kisielice ,7 54,2 35,6 mig.susz ,5 93,3 100,6 mig.zalewo ,8 149,1 114,9 gm.małdyty ,4 98,9 100,0 mig.miłomłyn ,5 55,2 82,2 Ogółem ,9 114,3 99,8 Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Warszawie Bank Danych Regionalnych Obliczenia własne. 1 Bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób i bez pracujących w rolnictwie indywidualnym, według faktycznego miejsca pracy. 22

23 Porównanie liczby pracujących 1 w 2003 r. i 2004 r. oraz liczby bezrobotnych w 2003 r. i 2004 r. przedstawia Tabela Nr 9. Tabela Nr 9. Wyszczególnienie 2003 r r. Dynamika pracujący bezrobotni pracujący bezrobotni pracujący Osoby 2004/2003 bezrobotne 2004/2003 gm. Elbląg ,2 94,5 gm. Gronowo ,7 93,4 Elbląskie gm. Markusy ,2 100,6 gm. Rychliki ,6 96,6 gm. Iława ,0 87,6 mig. Kisielice ,7 89,3 mig. Susz ,2 94,9 mig. Zalewo ,1 95,8 gm. Małdyty ,8 87,7 mig. Miłomłyn ,0 97,2 Ogółem 10 gmin ,9 93,6 1 Bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób i bez pracujących w rolnictwie indywidualnym, według faktycznego miejsca pracy. Zestawienie potwierdza znaczący spadek ogółu bezrobotnych oraz wzrost liczby pracujących na terenie gmin objętych projektem. Infrastruktura techniczna Sieć wodociągowa rozdzielcza w 2004 r. wynosiła na terenie analizowanych gmin 1.138,5 km i zwiększyła się w stosunku do 2000 roku o 128,3 km tj. o 12,7%. Powyższe dane przedstawia Tabela Nr

24 Ludność korzystająca z sieci wodociągowej w 2002 i 2004 r., długość sieci i ilość dostarczanej wody gospodarstwom domowym w 2000 i 2004 r. gminami Wyszczególnienie 2000 r r. Długość czynnej sieci rozdzelczej w km długość na 100 km 2 Dynamika 2004/2000 Woda dostarczana gosp. domowym w dam 2000 r r. Dynamika 2004/2000 Ludność ogółem 2002 r. % Ludność korzystają ca z wodociągu 2002 r. Ludność korzystająca z sieci wodociągowej ludności korzystają cej z wodociąg u w 2002 r. Ludność ogółem 2004 r. Ludność korzystaj ąca z wodociąg u 2004 r. % ludności korzystające j z wodociągu w 2004 r. Tabela Nr 10. Dynamika ludności korzystającej z wodociągu 2004/2002 gm. Elbląg 118,7 126, , ,6 36,3 668, ,1 97,6 gm. Gronowo Elbląskie 72, ,1 153,2 135,4 88, , ,2 100,7 gm. Markusy 128,2 118,9 109,1 92,7 95, , , ,7 100,3 gm. Rychliki 40,6 28,7 21,7 70,7 51,4 79,6 154, , ,7 99,1 gm. Iława 259, ,5 102,2 388,4 355,3 91, ,5 102,7 mig. Kisielice 116,7 152,2 88,5 130,4 125,3 164,5 131, , ,2 99,6 mig Susz 159,7 144,3 55,7 90,4 289,7 360,8 124, , ,5 100,8 mig. Zalewo 85,2 99, ,3 124,4 129,3 103, ,2 100,2 gm. Małdyty 5,1 86,6 45,8 17x 59,2 182,8 308, , ,7 98,5 mig. Miłomłyn 24,4 43,9 27,3 179,9 83, , , ,5 104,7 Ogółem 1.010, ,5 57,2 112, , ,3 107, , ,3 100,6 Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Warszawie-Bank Danych Regionalnych Urząd Statystyczny w Olsztynie. Roczni Statystyczny Województwa Warmińsko- Mazurskiego. Olsztyn 2001 r. Obliczenia własne. 24

25 W układzie przestrzennym największe zagęszczenie sieci w km na 100 km 2 ma gmina Markusy - 109,1 km, dalej miasto i gmina Kisielice - 88,5 km i następnie gmina Gronowo Elbląskie - 82,0 km na 100 km 2. Na uwagę zasługuje fakt wysokiego zagęszczenia sieci wodociągowej gmin żuławskich. Najmniejsze zagęszczenie sieci wodociągowej występuje na terenie gminy Rychliki - 21,7 km na 100 km 2 oraz miasta i gminy Miłomłyn - 27,3 km na 100 km 2 i miasta i gminy Zalewo 39 km na 100 km 2. Średnio na analizowanym obszarze ilość km sieci wodociągowej na 100 km 2 wynosiła - 57,5 km i zwiększyła się do 2000 r. o 6,5 km na 100 km 2. Sieć wodociągowa ogółem była o około 20 km na 100 km 2 niższa od średniej krajowej i o około 13 km na 100 km 2 wyższa od średniej wojewódzkiej. Z sieci wodociągowej na analizowanym obszarze 10 gmin korzystało w 2004 r. - 83,3% ludności, gdy dla porównania średnio w kraju 85,4% w tym wieś 71,3% oraz województwo warmińsko-mazurskie ogółem 87,0% w tym wieś 72,3%. Z powyższego wynika, że udział ludności korzystającej z sieci wodociągowej analizowanych gmin nie odbiegał znacząco od średniej wojewódzkiej i średniej krajowej. Wzrost ilości wody dostarczanej gospodarstwom domowym w 2004 r. w stosunku do 2000 r. wyniósł 7,2%. Długość sieci kanalizacyjnej w 2004 r. wyniosła na obszarze objętym projektem 140,3 km i zwiększyła się w stosunku do 2000 r. o 61,2 km tj. o 77,4%, co przedstawia Tabela Nr

26 Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej w 2002 i 2004 r., oraz sieć kanalizacyjna i ilość odprowadzanych ścieków w 2000 i 2004 r. w ujęciu gminami Tabela Nr 11 Wyszczególnienie Długość czynnej sieci kanalizacyjnej 2000 r r dynamika 2004/2000 Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej w 2002 r. Ludność ogółem Ludność korzystają ca z sieci ludności korzystającej z sieci do ogółu ludności Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej w 2004 r. Ludność ogółem Ludność korzystając a z sieci ludności korzystającej z sieci do ogółu ludności Dynamika ludności korzystającej z sieci 2004/2002 Scieki odprowadzane 2000 r r. dynamika dam 3 dam /2000 gm. Elbląg 3,8 5,2 136, , ,5 97,3 40,8 24,5 60 gm. Gronowo Elbląskie , ,1 102,3 36 gm. Markusy 0 2, , ,9 104,5 4 gm. Rychliki 0,2 1, ,8 0, x gm. Iława 14,6 38,7 265, , ,8 106,9 39,7 67,9 171 mig. Kisielice 9,2 9, , ,5 99,4 74, mig. Susz 26,4 28,6 108, ,8 99,2 271, ,9 mig. Zalewo , ,9 97,9 92,9 135,3 145,6 gm. Małdyty 2,7 11, , ,4 111, ,5 250 mig. Miłomłyn 8,2 26, , ,9 117,7 70,4 5,4 78,7 ogółem 79,1 140,3 177, ,3 102,5 619,9 732,6 118,8 Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Warszawie - Bank Danych Regionalnych Urząd Statystyczny w Olsztynie. Rocznik Statystyczny Województwa Warmińsko- Mazurskiego - Osztyn 2001 r. i 2003 r. Obliczenia własne 26

27 W układzie przestrzennym największe zagęszczenie sieci w km na 100 km 2 wystąpiło na terenie miasta i gminy Miłomłyn 16,7 km, dalej miasta i gminy Susz 11,0 km na 100 km 2, miasta i gminy Iława - 9,1 km oraz gminy Małdyty - 6,2 km na 100 km 2. Najmniejsze zagęszczenie sieci kanalizacyjnej miała gmina Rychliki - 1,1 km 100 km 2, gmina Gronowo Elbląskie - 2,2 km na 100 km 2 oraz gmina Markusy 2,3 km na 100 km 2. Gmina Rychliki miała jednocześnie najniższe z analizowanych gmin zagęszczenie sieci wodociągowej i sieci kanalizacyjnej na 100 km 2. Średnio na analizowanym obszarze ilość km sieci kanalizacyjnej na 100 km 2 wynosiła w 2004 r. - 7,1 km i wzrosła w stosunku do 2000 r. o 3,1 km na 100 km 2. Sieć kanalizacyjna była ponad 3 krotnie niższa od średniej krajowej i prawie 2,5 - krotnie niższa od średniej wojewódzkiej. Z sieci kanalizacyjnej na analizowanym obszarze korzystało 24,3% ludności, gdy średnio wskaźnik ten dla kraju wynosił ogółem 58,3% w tym dla wsi 17,3% i dla województwa warmińsko-mazurskiego ogółem 63,7% w tym dla wsi 21,5%. Biorąc pod uwagę, że analizowany obszar obejmuje w większości obszary wiejskie, ostatecznie uzyskany wskaźnik ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej na obszarze analizowanych gmin nie odbiega, aż tak bardzo znacząco od średniej krajowej i wojewódzkiej dla obszarów wiejskich. Na terenie analizowanych gmin w 2004 r. działało 11 biologicznych oczyszczalni ścieków, z tego 1 na terenie miasta i gminy Zalewo z podwyższonym usuwaniem biogenów. Gminy Małdyty i gmina Iława nie mają oczyszczali ścieków. Na trenie gminy Elbląg funkcjonują 4 oczyszczalnie ścieków. N a11 działających oczyszczalni ścieków 4 powstały w latach 2003 i Ogółem oczyszczalnie w 2004 r. obsługiwały osób tj. 23,3% ogólnej ilości osób zamieszkałych na obszarze zamieszkałych gmin. Jedynie na terenie gminy Małdyty żaden z mieszkańców nie był obsługiwany przez oczyszczalnię ścieków. Najwięcej mieszkańców było obsługiwanych przez oczyszczalnie ścieków na terenie miasta i gminy Susz - 50,5%, dalej miasta i gminy Miłomłyn - 40,0% oraz miasta i gminy Kisielice - 34,9%. Na terenie miasta i gminy Zalewo oraz gminy Elbląg około 29% mieszkańców było obsługiwanych przez oczyszczalnie ścieków. 27

28 Na uwagę zasługuje także fakt wzrostu ilości odprowadzanych ścieków. W 2004 r. na terenie gmin objętych projektem odprowadzono o 18,8% ścieków więcej niż w 2000 r., co m.in. wiąże się ze wzrostem stopnia skanalizowania całego obszaru. Sieć gazowa Sieć gazowa na analizowanym obszarze wynosiła w 2004 r. zaledwie 78,9 km i była zlokalizowana tylko w 4 gminach tj. mieście i gminie Susz 26,2 km, mieście i gminie Iława 25,3 km, gminie Elbląg 15,2 km oraz gminie Gronowo Elbląskie 12,2 km. Liczba gospodarstw domowych korzystających z gazu wyniosła szt. Drogi publiczne gminne Na ternie analizowanych gmin ilość dróg gminnych o nawierzchni gruntowej w 2004 r. wyn iosła 944,1 km, a o nawierzchni twardej 272,1 km. W przeliczeniu na 100 km 2, na obszarze objętym projektem, ilość km dróg gminnych o nawierzchni twardej wyniosła średnio 13,7 km, gdy dla porównania wskaźnik ten dla województwa warmińskomazurskiego wyniósł 7,8 km, a dla kraju 28,2 km. Najwięcej dróg gminnych o nawierzchni twardej na 100 km 2 miała gmina Gronowo Elbląskie 57,7 km, dalej gmina Elbląg i gmina Iława po około 22 km na 100 km 2.W mieście i gminie Miłomłyn, mieście i gminie Kisielice oraz gminie Małdyty ilość km dróg gminnych o nawierzchni twardej wynosiła od 12,km do 10,6 km na 100 km 2. Najmniej dróg gminnych o nawierzchni twardej miała miasto i gmina Zalewo 1,4 km na 100 km 2. Dochody i wydatki budżetów gmin Dochody i wydatki budżetów jednostek samorządu terytorialnego objętych projektem za lata 2002 i 2003 z uwzględnieniem dochodów i wydatków w tym wydatków inwestycyjnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca przedstawia Tabela Nr

29 Dochody i wydatki budżetów jednostek samorządu tertorialnego w/g rodzajów w tys. zł Wyszczególnienie gm. Elbląg Lata 2002 i 2003 Dochody ogółem dochody własne w tym dotacje celowe z budżetu państwa Wydatki ogółem wydatki bieżące w tym wydatki majątkow e dochody i wydatki na 1 mieszkańca dochody w zł wydatki w zł w tym inwestycy jne w zł , , , , ,9 548, , , , , , , ,7 386, , ,1 58,1 Tabela Nr 12 średni poziom wydatków inwestycyjnych na 1 mieszkańca za 2002 i 2003 r. 70 gm. Gronowo Elbląskie gm. Markusy gm. Rychliki gm.iława mig Kisielice mig Susz mig Zalewo gm. Małdyty mig Miłomłyn powiaty i miasta na prawach powiatu , ,8 943, , , , ,3 11, , ,9 902, , ,0 25, , ,8 5, , , , , ,6 526, , ,0 129, , ,3 730, , , , , ,1 383, , , , , ,4 576, , ,6 138, , , , , ,4 605, , ,7 145, , , , , , , , ,1 226, , , , , , , , ,4 174, , , , , , , , , , , , , , , , ,6 381, , , , , , , , ,8 239, , , , , , , , ,8 133, , , , , , , , ,2 146, , , , , , , , , , , , , , , , ,9 646, , , , , , , , ,8 220, , , , , ,6 967, , ,1 193, , ,3 860, , ,0 443, , , , , , , , ,5 913, , , , , , , , , ,8 8,2 256,1 142,2 200,6 289,7 186,6 150,9 433,5 141,5 102,2 Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Warszawie - Bank Dany Regionalnych Urząd Statystyczny Województwa Warmińsko-Mazurskiego. Olsztyn 2003 i Obliczenia własne. 29

30 Z zestawienia wynika, że w analizowanych dwu latach najwyższe dochody na 1 mieszkańca uzyskała gmina Małdyty średnia za 2 lata zł, dalej gmina Elbląg 1.615,8 zł i miasto i gmina Kisielice 1.521,1 zł, gmina Zalewo 1.497,9 zł. Natomiast najwyższe wydatki na 1 mieszkańca osiągnęła także gmina Małdyty, które wyniosły 1.820,3 zł w tym wydatki inwestycyjne 433,5 zł, dalej miasto i gmina Kisielice ,9 w tym wydatki inwestycyjne 289,7 zł oraz gmina Markusy 1.547,1 zł w tym wydatki inwestycyjne 256,1 zł. Różnice w poziomie wydatków inwestycyjnych na 1 mieszkańca w ujęciu gminami przedstawia poniższy wykres Średni poziom wydatków inwestycyjnych gmin na 1 mieszkańca za 2002 i 2003 r. 8,2 256,1 gm. Markusy 142,2 gm. Rychliki 200,6 289,7 mig Kisielice 186,6 mig Susz 150,9 mig Zalewo 433,5 141,5 102,2 powiaty i miasta na prawach pow Najniższy poziom wydatków inwestycyjnych w dwu analizowanych latach, bo wynoszący zaledwie 8,2 zł na 1 mieszkańca osiągnęła gmina Gronowo Elbląskie i gmina Elbląg - 70,0 zł. Średni wskaźnik wydatków inwestycyjnych na 1 mieszkańca za 2002 i 2003 r. dla analizowanych gmin wyniósł - 188,0 zł i był o 85,8 zł wyższy od średnich wydatków budżetu powiatów i miast na prawach powiatu województwa warmińsko-mazurskiego (102,2 zł). Ponoszone wydatki inwestycyjne w większości przypadków kierowane były na inwestycje oświatowe (budowa i rozbudowa placówek oświatowych, budowa sal gimnastycznych, rozbudowa boisk sportowych), inwestycje w infrastrukturę komunalną w tym wodociągi i kanalizację oraz inwestycje i modernizację dróg, w tym dróg gminnych. 30

31 Nakłady na infrastrukturę mają szczególne znaczenie dla aktywizacji gospodarczej, gdyż wyrażają się między innymi oddziaływaniem na takie procesy jak: - postęp cywilizacyjny środowisk wiejskich, - stabilizację zaludnienia wsi i sieci osadniczej, - wzrost efektywności gospodarowania, w tym poprawę jakości produkcji rolniczej, - wzrost przedsiębiorczości, - stan środowiska naturalnego, - racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych środowiska. Ograniczony rozwój lub nieprawidłowości w rozwoju infrastruktury mogą prowadzić do sytuacji, w której staje się ona bardziej barierą niż stymulatorem procesów rozwoju społeczno-gospodarczego. Turystyka Analizowany obszar ma szczególne predyspozycje przyrodnicze i kulturowe do rozwoju działalności gospodarczej szczególnie w zakresie rozwoju usług związanych z obsługą ruchu turystycznego. Tabela Nr 13 prezentuje obiekty zbiorowego zakwaterowania za 2002 i 2003 r. na obszarze gmin objętych projektem. Tabela Nr 13. Korzystający z noclegów Udzielone noclegi Stopień wykorzy Wyszczególnienie Lata Obiekty Miejsca stania Ogółem w tym Ogółem w tym noclegowe miejsc turyści turystom noclego zagraniczn zagrani wych % i cznym ,5 gm. Elbląg gm. Gronowo Elbląskie gm. Markusy ,5 gm. Rychliki

32 ,4 gm. Iława mig. Kisielice mig. Susz ,9 mig. Zalewo gm. Małdyty ,1 mig. Miłomłyn Ogółem gmin Woj ,5 Warmińsko- Mazurskie ,8 Źródło: Urząd Statystyczny w Olsztynie. Roczniki statystyczne województwa warmińsko-mazurskiego 2003 i 2004 r. Obliczenia własne. Z analizy prezentowanych danych wynika, że w 2003 r. w stosunku do 2002 r. na terenie gmin objętych projektem spadła liczba turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania z 22 do 17. Powyższe szczególnie dotyczy gminy Iława, gdzie liczba obiektów uległa zmniejszeniu z 11 do 7. Do obiektów turystycznych zbiorowego zakwaterowania zalicza się: hotele, motele, pensjonaty, domy wycieczkowe, schroniska (łącznie z młodzieżowymi i szkolnymi), ośrodki wczasowe. Gminy takie jak Gronowo Elbląskie, Markusy, Małdyty oraz miasto i gmina Kisielice oraz Susz nie wykazują, posiadania na swoim terenie takich obiektów. Na 10 gmin objętych projektem zaledwie 5 wskazuje posiadanie obiektów turystycznych zbiorowego zakwaterowania. Na 899 miejsc noclegowych wg danych z 2003 r., aż 674 tj. 75,0% znajdowało się na terenie miasta i gminy Iława i miasta i gminy Miłomłyn. W 2003 r. udzielono ogółem o 4,7% 32