Podstawowe zasady projektowania, budowy i utrzymania obiektów budowlanych.

Transkrypt

1 Podstawowe zasady projektowania, budowy i utrzymania obiektów budowlanych. 1. Pojęcia podstawowe Budownictwo to dziedzina wiedzy o zasadach projektowania, wykonywania i konserwacji budowli i instalacji budowlanych, a także inwestycyjna działalność gospodarcza polegająca na wznoszeniu obiektów budowlanych. Najogólniej budownictwo dzieli się na l ą d o w e i w o d n e. W zależności od przeznaczenia wznoszonych budowli rozróżnia się budownictwo: m i e s z k a n i o w e (budynki mieszkalne), u ż y t e c z n o ś c i p u b l i c z n e j (np. urzędy, banki, szpitale, domy towarowe, szkoły, muzea, teatry, kina, kościoły, stadiony), p r z e m y s ł o w e (np. hale, kominy, silosy, estakady, fundamenty pod maszyny), r o l n i c z e (np. budynki dla zwierząt, stodoły, magazyny pasz, silosy na kiszonki), k o m u n i k a c y j n e (np. drogi, ulice, koleje, lotniska, tunele, mosty), s a n i t a r n e (np. ujęcia wód, stacje pomp, wodociągi, kanalizacje, osadniki), e n e r g e t y c z n e (np. ciepłownie, elektrownie, linie przesyłowe energii elektrycznej) itp. Budownictwo mieszkaniowe i użyteczności publicznej nazywane jest b u d o w n i c t w e m o g ó l n y m. Inżynieria (w budownictwie) to umiejętność projektowania, wykonywania i zabezpieczania budowli nie będących budynkami. Rozróżnia się inżynierię: l ą d o w ą (budowa np. dróg, ulic, kolei, lotnisk, mostów, tuneli), w o d n ą (budowa np. jazów, zapór, kanałów, sieci nawadniających i odwadniających, regulacja rzek), m o r s k ą (budowa np. portów morskich, przystani, ochrona brzegów), s a n i t a r n ą (budowa np. sieci i urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych), w o j s k o w ą (budowa np. fortyfikacji) i in. Budowla to dzieło powstałe w wyniku działalności budowlanej, trwale połączone z gruntem. Budowlą jest np. budynek, most, estakada, tunel, zapora, jaz, grobla, zbiornik, wieża, komin przemysłowy, maszt, słup linii przesyłowej, droga, składowisko odpadów. Pod względem położenia w stosunku do powierzchni terenu budowle dzieli się na: n a d z i e m n e (np. budynek mieszkalny), n a z i e m n e (np. autostrada), p o d z i e m n e (np. tunel). Z punktu widzenia czasu użytkowania rozróżnia się budowle t r w a ł e i t y m c z a s o w e. Uwaga. W ustawie Prawo budowlane do budowli nie zalicza się budynków i obiektów małej architektury. Budynek to budowla odgradzająca za pomocą przegród budowlanych określoną przestrzeń z pomieszczeniami: na pobyt ludzi lub inwentarskimi oraz dla celów wytwarzania, przetwarzania lub przechowywania, od wpływów zewnętrznych, zwłaszcza atmosferycznych. Budowla inżynierska (konstrukcja inżynierska) to budowla nie spełniająca warunków budynku. Instalacje budowlane to instalacje stanowiące wyposażenie budowli, związane z zapewnieniem warunków przebywania i pracy ludzi lub utrzymania zwierząt inwentarskich. 1

2 Sieć to zespół urządzeń i elementów (przewodów) służących do: przesyłania i rozprowadzania określonych czynników z miejsc wytwarzania do miejsc poboru (sieć elektroenergetyczna, ciepłownicza, wodociągowa, gazowa) lub zbierania i odprowadzania (spławiania) ścieków i wód opadowych do odbiorników (sieć kanalizacyjna). Obiekt budowlany to budowla wraz z urządzeniami technicznymi i instalacjami związanymi z tą budowlą. 2. Podstawowe zasady projektowania budowli W trakcie procesu projektowania budowli należy określić: rozwiązanie funkcjonalne (np. podział domu na część dzienną i nocną), rozwiązanie materiałowo-konstrukcyjne. Wybierając rozwiązanie materiałowo-konstrukcyjne należy zapewnić: 1. bezpieczeństwo konstrukcji, 2. bezpieczeństwo pożarowe, 3. bezpieczeństwo użytkowania, 4. odpowiednie warunki higieniczne, zdrowotne oraz ochrony środowiska, 5. ochronę przed hałasem i drganiami, 6. oszczędność energii i odpowiednią izolacyjność cieplną przegród budowlanych. Są to tzw. wymagania podstawowe Bezpieczeństwo konstrukcji zapewniają m.in.: prawidłowy model obliczeniowy konstrukcji (zadanie mechaniki technicznej), odpowiednie współczynniki bezpieczeństwa (najczęściej rozdzielone zwiększające obciążenia i zmniejszające wytrzymałość materiału konstrukcyjnego), właściwie przyjęte obciążenia w obliczeniach konstrukcji, odpowiednia trwałość konstrukcji (zabezpieczenie przed korozją, wodą). Na spełnienie pozostałych wymagań podstawowych mają przede wszystkim wpływ zastosowane materiały budowlane i sposób ich wbudowania. Na wybór materiałów budowlanych wpływają głównie następujące czynniki: potrzeba uzyskania projektowanej formy architektonicznej, zapewnienie wytrzymałości, sztywności, stateczności i szczelności projektowanych elementów i ustrojów budowlanych, zapewnienie trwałości (zabezpieczenie przed korozją, ogniem, wodą), zapewnienie swobody kształtowania elementów i ustrojów konstrukcyjnych, zapewnienie warunków zdrowotnych (np. eliminowanie materiałów zawierających kazeinę, wykazujących podwyższoną promieniotwórczość, zawierających włókna rakotwórcze), 2

3 uzyskanie wymaganej ochrony cieplnej oraz przed hałasem i drganiami, ekonomia rozwiązań, inne (np. dostępność materiałów). 3. Przepisy prawne 3.1. Ustawy Działalność obejmującą sprawy projektowania, budowy, utrzymania i rozbiórki obiektów budowlanych normuje ustawa Prawo budowlane. Zgodnie z art. 5 tej ustawy: 1. Obiekt budowlany wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy, biorąc pod uwagę przewidywany okres użytkowania, projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniając: 1) spełnienie w y m a g a ń p o d s t a w o w y c h dotyczących: a) bezpieczeństwa konstrukcji, b) bezpieczeństwa pożarowego, c) bezpieczeństwa użytkowania, d) odpowiednich warunków higienicznych i zdrowotnych oraz ochrony środowiska, e) ochrony przed hałasem i drganiami, f) oszczędności energii i odpowiedniej izolacyjności cieplnej przegród, 2) warunki użytkowe zgodne z przeznaczeniem obiektu, w szczególności w zakresie: a) zaopatrzenia w wodę i energię elektryczną oraz, odpowiednio do potrzeb, w energię cieplną i paliwa, przy założeniu efektywnego wykorzystania tych czynników, b) usuwania ścieków, wody opadowej i odpadów, 3) możliwość utrzymania właściwego stanu technicznego, 4) niezbędne warunki do korzystania z obiektów użyteczności publicznej i mieszkaniowego budownictwa wielorodzinnego przez osoby niepełnosprawne, w szczególności poruszające się na wózkach inwalidzkich, 5) warunki bezpieczeństwa i higieny pracy, 6) ochronę ludności, zgodnie z wymaganiami obrony cywilnej, 7) ochronę obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz obiektów objętych ochroną konserwatorską, 8) odpowiednie usytuowanie na działce budowlanej, 9) poszanowanie, występujących w obszarze obiektu, uzasadnionych interesów osób trzecich, w tym zapewnienie dostępu do drogi publicznej, 10) warunki bezpieczeństwa i ochrony zdrowia osób przebywających na terenie budowy. 2. Obiekt budowlany należy użytkować w sposób zgodny z jego przeznaczeniem i wymaganiami ochrony środowiska oraz utrzymywać w należytym stanie technicznym i estetycznym, nie dopuszczając do nadmiernego pogorszenia jego 3

4 właściwości użytkowych i sprawności technicznej, w szczególności w zakresie związanym z wymaganiami, o których mowa w ust.1 pkt 1-7. Art. 10 ustawy Prawo budowlane mówi: wyroby wytworzone w celu zastosowania w obiekcie budowlanym w sposób trwały, o właściwościach użytkowych, umożliwiających prawidłowo zaprojektowanym i wykonanym obiektom budowlanym spełnienie w y m a g a ń p o d s t a w o w y c h, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, można stosować przy wykonywaniu robót budowlanych wyłącznie, jeżeli wyroby te zostały wprowadzone do obrotu zgodnie z przepisami odrębnymi. Do przepisów określających zasady wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych należy ustawa o wyrobach budowlanych. Zgodnie z art. 5 ust. 1, wyrób budowlany nadaje się do stosowania przy wykonywaniu robót budowlanych, jeżeli jest: 1) oznakowany CE, co oznacza, że dokonano oceny jego zgodności z normą zharmonizowaną 1 albo europejską aprobatą techniczną bądź krajową specyfikacją techniczną państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, uznaną przez Komisję Europejską za zgodną z wymaganiami podstawowymi, albo Wzór oznaczenia CE 2) umieszczony w określonym przez Komisję Europejską wykazie wyrobów mających niewielkie znaczenie dla zdrowia i bezpieczeństwa, dla których producent wydał deklaracje zgodności z uznanymi regułami sztuki budowlanej, albo 3) oznakowany znakiem budowlanym. Wzór znaku budowlanego 1 Normy europejskie opracowywane w celu wdrożenia dyrektyw tzw. nowego podejścia nazywane są normami zharmonizowanymi z daną dyrektywą. 4

5 Dopuszczone do jednostkowego stosowania w obiekcie budowlanym są wyroby wykonane według indywidualnej dokumentacji technicznej sporządzonej przez projektanta obiektu lub z nim uzgodnionej, dla których producent wydał oświadczenie, że zapewniono zgodność wyrobu z tą dokumentacją oraz z przepisami Rozporządzenia Do grupy przepisów techniczno-budowlanych, o których mówi ustawa Prawo budowlane, należy rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Rozporządzenie to ustala warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i związane z nim urządzenia, ich usytuowanie na działce budowlanej oraz zagospodarowanie działek przeznaczonych pod zabudowę. Przepisy rozporządzenia stosuje się przy projektowaniu i budowie, w tym także odbudowie, rozbudowie, nadbudowie, przebudowie oraz przy zmianie sposobu użytkowania budynków oraz budowli nadziemnych i podziemnych spełniających funkcje użytkowe budynków, a także do związanych z nimi urządzeń budowlanych. Podobny zakres i formę, do przyjętych w powyższym rozporządzeniu, mają przepisy techniczno-budowlane stosowane w innych krajach. Przepisy te dla obiektów budowlanych nie są jednak przedmiotem ujednolicenia w ramach Unii Europejskiej. Różnice między przepisami techniczno-budowlanymi obowiązującymi w poszczególnych państwach członkowskich Unii ocenione zostały jako nie stwarzające istotnego zagrożenia dla integracji, a w szczególności dla swobody przepływu wyrobów budowlanych między państwami członkowskimi. Przyjęto jednak określoną zasadę umożliwiającą wprowadzanie wyrobów na wspólny unijny rynek, niezależnie od różnic w przepisach technicznobudowlanych. Zakłada ona, że jakość wyrobów wprowadzanych na ten rynek powinna być taka, aby dobrze zaprojektowany i wykonany z nich budynek spełniał w y m a g a n i a p o d s t a w o w e, które zostały określone w dyrektywie 89/106/EEC Unii Europejskiej, poświęconej zbliżeniu przepisów krajowych dotyczących wyrobów budowlanych. Wymagania te zostały wprowadzone do ustawy Prawo budowlane [1]. 4. Polskie Normy Norma jest dokumentem ustalającym zasady i wytyczne odnoszące się do różnych rodzajów działalności, a także charakterystyki i wymagania stawiane różnym wyrobom. Zgodnie z ustawą o normalizacji, stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne. Jednak Polskie Normy są ściśle powiązane z przepisami technicznobudowlanymi, o których mówi ustawa Prawo budowlane. Normy uzupełniają przepisy, jednocześnie odciążając je od konieczności określania wielu szczegółowych wymagań technicznych. Formalne powiązanie przepisów z Polskimi Normami wyraża się przez odniesienia do nich, zamieszczone w tekstach obowiązujących aktów prawnych, przede wszystkim rozporządzeń wykonawczych do ustaw. W ten sposób ustalenia zawarte w przywoływanej 5

6 w rozporządzeniu Polskiej Normie stają się jego integralną częścią, a tym samym obowiązującym przepisem normatywnym, choć bezpośrednio w nim nie występują [1]. Powołanie na normę w dokumencie normatywnym może być datowane lub niedatowane. Datowane powołanie się na normę w dokumencie normatywnym (tj. przepisie, normie, kodeksie postępowania, specyfikacji technicznej) oznacza powołanie się na normę w taki sposób, że jest ona identyfikowana jej numerem referencyjnym, obejmującym wskazanie roku lub daty publikacji. W świetle tego powołania późniejsza nowelizacja normy powołanej oraz zmiany do tej normy nie mają zastosowania. Powołanie datowane stosuje się w szczególności w przypadku potrzeby odniesienia się do określonego rozdziału tablicy lub rysunku, zawartych w konkretnej publikacji normy. Niedatowane powołanie się na normę w dokumencie normatywnym oznacza powołanie się na normy w taki sposób, że jest ona identyfikowana jej numerem, bez wskazania roku lub daty publikacji. W przypadku takiego powołania się na normę ma zastosowanie ostatnie wydanie (łącznie ze zmianami) powołanej normy [2]. Wg stanowiska Polskiego Komitetu Normalizacyjnego, stosowanie starych, wycofanych norm jest możliwe, ale ten fakt powinien być uzgodniony między współpracującymi stronami (np. dostawca - odbiorca). "W normalizacji, u której podstaw leży dobrowolne stosowanie normy, faktu dezaktualizacji normy nie należy wiązać z prawnym zakazem stosowania normy wycofanej. [...] Zbiór norm wycofanych nie jest bowiem zbiorem norm, których stosowanie jest zakazane [...]. Normy wycofane tym różnią się od norm aktualnych, że prezentują mniej nowoczesne rozwiązania z punktu widzenia postępu naukowo-technicznego - jednak rozwiązania te nie są błędne" [3]. Polskie Normy ustalają nie tylko zasady i wytyczne odnoszące się do różnych rodzajów działalności, ale także charakterystyki i wymagania stawiane różnym wyrobom. Promowaniu wyrobów o jakości wyznaczonej poziomem wymagań Polskich Norm, służy system stosowania znaku zgodności z Polską Normą. Znakiem tym oznacza się wyrób spełniający wszystkie wymagania Polskiej Normy lub więcej niż jednej Polskiej Normy. Jeśli Polska Norma przewiduje podział na klasy i gatunki, znakiem zgodności oznacza się wyrób wytworzony w najwyższej klasie i gatunku. Spełnienie wymagań Polskiej Normy jest potwierdzane certyfikatem zgodności. Wydanie certyfikatu upoważnia do oznaczenia wyrobu znakiem zgodności z Polską Normą. Wzór znaku zgodności z Polską Normą 6

7 [1] Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. S. Zieleniewski, Wstęp. COBO-PROFIL. [2] Polski Komitet Normalizacyjny. Najczęściej zadawane pytania. [3] Polski Komitet Normalizacyjny. Najczęściej zadawane pytania; za U. Teper, Normalizacja 6/2001, Warszawa. 7