Przekształcenie spółki komandytowej w spółkę komandytowo-akcyjną

Transkrypt

1 Zeszyty Naukowe nr 690 Akademii Ekonomicznej w Krakowie 2005 Katedra Prawa Przekształcenie spółki komandytowej w spółkę komandytowo-akcyjną 1. Uwagi wstępne Definiując ogólnie pojęcie przekształcenia przedsiębiorcy można stwierdzić, że przekształcenie jest procesem, który zostaje wszczęty uchwałą o przekształceniu, a kończy się z chwilą wpisu przekształconego podmiotu do rejestru. Pojęcie przekształcenia przedsiębiorcy w doktrynie prawa handlowego stosuje się w wielu znaczeniach 2. Rozróżnia się przekształcenie w znaczeniu prawnym i w znaczeniu gospodarczym. O tym, jaki rodzaj przekształcenia występuje w danym przypadku, decyduje istnienie lub brak określonej procedury przekształcenia. W sytuacji gdy przepisy prawa określają procedurę, jest to przekształcenie w znaczeniu prawnym, a w sytuacji braku procedury przekształcenie w znaczeniu gospodarczym. Natomiast niezależnie od znaczenia przekształcenia końcowy Zob. L. Jaworski, Przekształcenia spółek kapitałowych, Prawo Spółek 1998, nr 3, s Zob. L. Jaworski, Przekształcanie spółek kapitałowych, Prawo Spółek 1997, nr 7/8, s. 19 i nast.; R. Pabis, Przekształcanie spółek handlowych w świetle nowej regulacji cz. I, Prawo Spółek 2002, nr 6, s. 2 i nast. Zgodnie z poglądem wyrażonym w literaturze (zob. R. Pabis, Przekształcanie cz. I, przyp. 2, s. 2; oraz L. Jaworski, Przekształcanie, s. 19, przyp. 2) przekształcenie w znaczeniu prawnym to taka sytuacja, w której prowadzone przez podmiot przedsiębiorstwo nie ulega zmianie ani w zakresie przedmiotu, ani sposobu prowadzenia działalności, jak również nie ulega zmianie większość osób uczestniczących w danym podmiocie, a zmianie ulega forma organizacyjna podmiotu. Natomiast przekształcenie w znaczeniu gospodarczym polega na założeniu nowego podmiotu i zbyciu na jego rzecz przedsiębiorstwa z jednoczesnym rozwiązaniem podmiotu, który to zbyte przedsiębiorstwo prowadził.

2 18 wynik zawsze jest ten sam przekształcenie prowadzi do zmiany formy prawnej prowadzenia działalności. Przyjmując, że z przekształceniem prawnym mamy do czynienia wówczas, gdy odbywa się ono według określonej procedury, można wnioskować, iż istnieje zamknięta lista możliwości dokonywania przekształcenia, to znaczy że nie jest możliwe dokonanie przekształcenia w znaczeniu prawnym, jeżeli przepisy prawa nie regulują tej kwestii. Podstawą przekształcenia spółek w prawie polskim są przepisy Kodeksu spółek handlowych 4 tytuł IV, dział III, a więc jest to przekształcenie w znaczeniu prawnym. Stąd też przekształcenie spółki w inną spółkę to sytuacja, w której dochodzi jedynie do zmiany formy ustrojowej spółki, natomiast bez zmian pozostaje przedmiot i sposób prowadzenia jej działalności, a także bez większych zmian pozostaje liczba wspólników. Przekształcenie spółki w inną spółkę następuje bez konieczności rozwiązania dotychczas funkcjonującej spółki i stworzenia w jej miejsce nowej (a tak dzieje się przy przekształceniu w znaczeniu gospodarczym), bowiem zarówno przed przekształceniem, jak i po zakończeniu tego procesu pozostaje ten sam podmiot, ale z innym ustrojem 5. Na taki skutek wskazuje art k.s.h. rozróżniając pojęcie spółki przekształcanej i spółki przekształconej, do oznaczenia tej samej spółki. Dlatego w doktrynie przyjęło się stanowisko, że przekształcenia spółek zachodzą zgodnie z zasadą kontynuacji (ciągłości, zachowania tożsamości przez podmiot), a nie sukcesji uniwersalnej (gdzie występują dwa różne podmioty) 6. Kodeks spółek handlowych wprowadził możliwość przekształcenia spółki handlowej w każdą inną spółkę handlową, a także przekształcenia spółki cywilnej w każdy rodzaj spółki handlowej 7. Jest to istotna różnica w porównaniu z obowiązującym do 31 grudnia 2000 r. Kodeksem handlowym 8, który dopuszczał przekształcenie spółek w bardzo wąskim zakresie. Zgodnie z treścią art k.s.h. spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna (spółka przekształcana) może być przekształcona w inną spółkę handlową (spółkę przekształconą). Analizując treść przepisu można stwier- 4 Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (skrót k.s.h.), Dz.U. nr 94, poz. 1037, ze zm. 5 Zob. A. Szumański, Przekształcanie spółek [w:] W. Pyzioł, A. Szumański, I. Weiss, Prawo spółek, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 1998, s. 881, i nast. 6 Zob. A. Szumański, op. cit., s. 882, przyp. 5; R. Pabis, Przekształcanie cz. I, s. 3 i nast., przyp Nie dopuszcza się możliwości przekształcenia spółek handlowych w spółkę cywilną. 8 Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 czerwca 1934 r., Kodeks handlowy, Dz.U. nr 57, poz. 502, ze zm.

3 Przekształcenie spółki komandytowej w spółkę 19 dzić, że obecnie dopuszcza się każdą możliwą kombinację w zakresie przekształcania spółek, a więc może dochodzić do przekształcenia nie tylko pomiędzy spółkami tego samego rodzaju: między osobowymi lub kapitałowymi, ale możliwe jest przekształcenie spółki osobowej w spółkę kapitałową i odwrotnie. Nie oznacza to jednak, że nie ma żadnych ograniczeń w procesie przekształcania spółek. Zgodnie z art k.s.h. nie może być przekształcona spółka w likwidacji, która rozpoczęła podział majątku, ani spółka w upadłości. Z powyższego przepisu wynika, że możliwe jest przekształcenie spółki w likwidacji, o ile spółka nie rozpoczęła jeszcze podziału majątku 9. Przepisy dotyczące przekształcania spółek handlowych zawarte w Kodeksie spółek handlowych nie są łatwe w stosowaniu, gdyż najpierw należy prześledzić wymagania ogólne, aby następnie na podstawie rozwiązań szczegółowych ustalić, co z części ogólnej nie dotyczy konkretnego przekształcenia 10, bowiem zgodnie z art. 555 k.s.h. do przekształcenia spółki stosuje się odpowiednio przepisy o powstaniu spółki, jeżeli innej regulacji nie zawierają przepisy tytułu IV działu III Kodeksu spółek handlowych. Przekształcenie będące podstawą niniejszego opracowania to przekształcenie spółki komandytowej (spółki przekształcanej) w spółkę komandytowo-akcyjną (spółkę przekształconą), a więc spółki osobowej w inną spółkę osobową. Wydaje się, że takie przekształcenie może wynikać z potrzeby pozyskania nowych wspólników, a w związku z tym ich udziałów. W takiej sytuacji będzie zachodziła konieczność wytworzenia pewnego dystansu pomiędzy uprawnieniami wspólnika jako właściciela a jego bezpośrednim wpływem na zarządzenie spółką. Zwiększenie liczby wspólników osłabia więź osobową pomiędzy nimi, co powoduje, iż potrzebny staje się formalizm spółki osobowej o elementach kapitałowych. Do przekształcenia spółki komandytowej w spółkę komandytowo-akcyjną będą miały zastosowanie przepisy ogólne dotyczące przekształcania spółek handlowych (art k.s.h.) oraz przepisy dotyczące przekształcenia spółki osobowej w inną spółkę osobową (art k.s.h., choć w zakresie omawianego przekształcenia będzie to tylko art. 581 i 584 k.s.h.). 9 Jest to więc stan, kiedy wszelkie roszczenia wierzycieli zostały albo zaspokojone, albo w inny sposób zabezpieczone, a spółka nie przystąpiła jeszcze do podziału majątku pomiędzy wspólników. 10 Dlatego też wydaje się, że byłoby łatwiej, gdyby każde przekształcenie zostało uregulowane osobno, a część ogólna ograniczona tylko do przepisów, które wprost mogłyby być stosowane przy każdym typie przekształcenia, nawet jeżeli wiązałoby się to z koniecznością powtórzenia treści przepisów. Por. T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz, Łączenie, podział i przekształcenia spółek, Przegląd Prawa Handlowego 2001, nr 11, s. 24.

4 20 2. Procedura przekształcenia 2.1. Uwagi ogólne Przekształcenie spółki nie jest czynnością jednorazową, lecz procesem rozciągniętym w czasie, składającym się z następujących po sobie (określonych procedurą) czynności. Zgodnie z art. 556 k.s.h. do przekształcenia spółki wymaga się: 1) sporządzenia planu przekształcenia spółki wraz z załącznikami oraz opinią biegłego rewidenta, 2) powzięcia uchwały o przekształceniu spółki, 3) powołania członków organów spółki przekształconej albo określenia wspólników prowadzących sprawy tej spółki i reprezentujących ją 11, 4) zawarcia umowy albo podpisania statutu spółki przekształconej 12, 5) dokonania w rejestrze wpisu spółki przekształconej i wykreślenia spółki przekształcanej. Z powyższego przepisu wynika, że w procesie przekształcania spółek handlowych można wyróżnić trzy fazy: fazę czynności przygotowawczych (fazę menedżerską), fazę właścicielską i fazę rejestracji (fazę autoryzacji przez państwo) Faza czynności przygotowawczych Plan przekształcenia. W przepisach Kodeksu spółek handlowych nie są uregulowane wszystkie czynności, jakie podejmuje się w celu zrealizowania przekształcenia. Kodeks nie reguluje kwestii, kto może inicjować proces przekształcenia. W wypadku spółki komandytowej to wspólnicy mogą być zainteresowani przekształceniem i podjąć na zebraniu wspólników uchwałę o przygotowaniu przekształcenia. Podstawowym elementem tej fazy omawianego przekształcenia jest sporządzenie planu przekształcenia przez komplementariuszy, gdyż generalnie tylko oni prowadzą sprawy spółki komandytowej. Zasadą jest, że komandytariusz nie ma prawa ani obowiązku prowadzenia spraw spółki i nie można nałożyć na niego takiego obowiązku wbrew jego woli. Jeżeli jednak komandytariusz zostanie uprawniony do prowadzenia spraw, to wydaje się, że art. 582 k.s.h. 14 powinien 11 W wypadku przekształcenia spółki komandytowej w spółkę komandytowo-akcyjną chodzi o ustalenie, którzy wspólnicy będą komplementariuszami, a którzy akcjonariuszami. 12 W zakresie omawianego przekształcenia chodzi o podpisanie statutu. 13 Zob. A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych objaśnienia, Zakamycze, Kraków 2002, s ; A. Szumański, op. cit., s. 891, przyp. 5; A. Witosz, Przekształcenia spółek w Kodeksie spółek handlowych, Bydgoszcz Katowice 2001, s. 24 i nast. 14 Art. 582 k.s.h.: w przypadku przekształcenia spółki jawnej albo spółki partnerskiej, w której wszyscy wspólnicy prowadzili sprawy spółki, nie stosuje się przepisów art k.s.h. Nie

5 Przekształcenie spółki komandytowej w spółkę 21 objąć także spółkę komandytową 15. Plan przekształcenia pod rygorem nieważności powinien mieć formę pisemną 16 (art k.s.h.) i zgodnie z treścią art składać się co najmniej z dwóch elementów: 1) ustalenia wartości bilansowej majątku spółki przekształcanej na określony dzień (dzień bilansowy dla sprawozdania finansowego służącego za podstawę ustalenia wartości) w miesiącu poprzedzającym przedłożenie wspólnikom planu przekształcenia ustalenie wysokości aktywów netto; 2) określenia wartości udziałów (w spółce komandytowej) ustalenie wartości bilansowej udziałów, co następuje na podstawie osobnego sprawozdania finansowego, które ma być sporządzone w trybie przepisanym dla sporządzania rocznych sprawozdań finansowych (art pkt 4 k.s.h. oraz art. 5 ust. 2 uor 17 ). Sprawozdanie powinno zostać sporządzone na wybrany przez komplementariuszy dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym nastąpi okazanie planu przekształcenia wspólnikom. Tak krótki odstęp czasu (jeden miesiąc) pomiędzy dniem bilansowym a dniem odbycia zgromadzenia wspólników ma gwarantować aktualną bilansową wartość udziałów. Ustalając wartość bilansową udziałów nie można się oprzeć na sprawozdaniu za poprzedni rok obrotowy, chyba że bilans roczny został sporządzony niedawno, tj. w okresie pomiędzy dniem bilansowym a dniem zgromadzenia 18. Sprawozdanie finansowe sporządzone zgodnie z art pkt 4 k.s.h. nie jest sprawozdaniem, które ma być sporządzone na dzień poprzedzający zmianę typu spółki. Komplementariusze powinni dokonać zamknięcia bilansowego na dzień bilansowy przekształcenia i sporządzić oddzielne sprawozdanie finansowe celem ustalenia wartości bilansowej udziałów oraz aktywów netto przed dniem podjęcia uchwały (art. 12 ust. 2 pkt 7 w zw. z art. 3 ust. 1 pkt 10 uor w zw. z art. 558 k.s.h.), a ponadto na dzień poprzedzający wpis przekształcenia do rejestru komplementariusze dokonają następnego zamknięcia ksiąg rachunkowych i sporządzą kolejne sprawozdanie finansowe (art. 12 ust. 2 pkt 3 uor). Sprawozdanie finansowe sporządzone zgodnie z art pkt 4 k.s.h. służy wyłącznie określeniu wartości udziałów oraz aktywów netto spółki i nie podlega dotyczy to obowiązku przygotowania dokumentów wymienionych w art pkt 1 i 2 k.s.h. 15 Por. A. Kidyba, op. cit., przyp. 13, s Choć wydaje się, że jeżeli wszyscy wspólnicy prowadzą sprawy spółki komandytowej, to planu przekształcenia nie trzeba sporządzać, ale należy przygotować projekt uchwały i statutu spółki komandytowo-akcyjnej. 17 Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (skrót uor), Dz.U. nr 121, poz. 591, ze zm. 18 Niezależnie od postanowień Kodeksu spółek handlowych, ustawa o rachunkowości wymaga sporządzenia osobnego sprawozdania finansowego na dzień poprzedzający wpis przekształcenia do rejestru (art. 12 ust. 2 uor).

6 22 zwykłemu zatwierdzeniu, gdyż to zostaje ono zweryfikowane w procesie przekształcenia spółki (w sytuacji gdy zebranie wspólników uchwali przekształcenie, zaaprobuje ono tym samym to sprawozdanie). Załączniki do planu przekształcenia. Na podstawie art k.s.h. do planu przekształcenia spółki komandytowej w spółkę komandytowo-akcyjną należy obligatoryjnie dołączyć: 1) projekt uchwały w sprawie przekształcenia spółki komandytowej, 2) projekt umowy albo statutu spółki komandytowo-akcyjnej, 3) wycenę składników majątku (aktywów i pasywów) spółki komandytowej, 4) sprawozdanie finansowe sporządzone dla celów przekształcenia na dzień, o którym mowa w art pkt 1 k.s.h., przy zastosowaniu takich samych metod i w takim samym składzie, jak ostatnie roczne sprawozdanie finansowe 19. Projekt uchwały o przekształceniu spółki komandytowej powinien w zakresie wymogów minimalnych odpowiadać art. 563 k.s.h., który określa wymogi minimalne dla uchwały o przekształceniu. Uwzględniając ten przepis projekt uchwały o przekształceniu spółki komandytowej w komandytowo-akcyjną powinien zawierać co najmniej: 1) typ spółki, a więc oznaczenie, że nastąpi przekształcenie w spółkę komandytowo-akcyjną, 2) wartość nominalną udziałów, 3) wysokość kwoty przeznaczonej na wypłaty dla wspólników, którzy nie wyrazili chęci uczestnictwa w spółce komandytowo-akcyjnej, przy czym kwota ta nie może przekraczać 10% wartości bilansowej majątku spółki, 4) zakres praw przyznanych osobiście wspólnikom uczestniczącym w spółce komandytowo-akcyjnej, jeżeli przyznanie takich praw jest przewidziane, 5) nazwiska i imiona komplementariuszy, czyli osób, które mają prawo reprezentować i prowadzić sprawy spółki w spółce komandytowo-akcyjnej, 6) zgodę na brzmienie statutu spółki komandytowo-akcyjnej. Projekt uchwały o przekształceniu spółki komandytowej w komandytowo- -akcyjną nie musi być tożsamy z ostatecznym brzmieniem uchwały, która zostanie poddana pod głosowanie na zebraniu wspólników. Projekt statutu spółki komandytowo-akcyjnej musi być sporządzony na podstawie art. 130 k.s.h., który określa elementy podstawowe dla statutu tej spółki, czyli: 1) firmę i siedzibę spółki, 2) przedmiot działalności spółki, 3) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony, 19 Zob. uwagi na temat tego sprawozdania zamieszczone powyżej.

7 Przekształcenie spółki komandytowej w spółkę 23 4) oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego komplementariusza oraz ich wartość, 5) wysokość kapitału zakładowego, sposób jego zebrania, wartość nominalną akcji i ich liczbę ze wskazaniem, czy akcje są imienne, czy na okaziciela, 6) liczbę akcji poszczególnych rodzajów i związane z nimi uprawnienia, jeżeli mają być wprowadzone akcje różnych rodzajów, 7) nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) komplementariuszy oraz ich siedziby, adresy albo adresy do doręczeń, 8) organizację walnego zgromadzenia, a także rady nadzorczej, jeżeli ustawa 20 lub statut przewiduje ustanowienie rady nadzorczej. Badanie planu przekształcenia. Zgodnie z art k.s.h. plan przekształcenia należy poddać badaniu biegłego rewidenta 21 w zakresie rzetelności 22 i poprawności 23. Wyznaczenie biegłego rewidenta 24 do zbadania wyceny aktywów i pasywów spółki komandytowej powinno nastąpić w sposób wynikający z dalszych paragrafów art. 559 k.s.h. Z Kodeksu spółek handlowych (art ) wynika, że biegłego rewidenta do zbadania planu przekształcenia wyznacza sąd rejestrowy, gdy spółka komandytowa (przekształcana) złoży w tej kwestii stosowny wniosek. Analiza treści art k.s.h. pozwala stwierdzić, że wydaje się możliwe, aby spółka komandytowa składając wniosek do sądu rejestrowego 25 o wyznaczenie biegłego rewidenta wskazała jednocześnie osobę rewidenta. W przypadkach, które sąd rejestrowy uzna za uzasadnione, może wyznaczyć dwóch albo większą liczbę biegłych Zgodnie z art k.s.h. w spółce komandytowo-akcyjnej, której liczba akcjonariuszy przekracza dwadzieścia pięć osób, ustanowienie rady nadzorczej jest obowiązkowe. 21 Biegły rewident to podmiot, o którym mowa w przepisach Ustawy z dnia 13 października 1994 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie, Dz.U. nr 121, poz. 592, ze zm. Katalog podmiotów, które mogą zostać biegłymi rewidentami, określa art. 10 tej ustawy. 22 Zgodnie z art. 24 ust. 2 uor, księgi rachunkowe uznaje się za rzetelne, jeżeli dokonane w nich zapisy odzwierciedlają stan rzeczywisty. 23 Z kolei poprawny jest plan przekształcenia, w którym wycena majątku spółki została dokonana zgodnie z art. 28 i nast. uor. 24 Inaczej jest w sytuacji łączenia i podziału spółek, bowiem w tych wypadkach właściwe przepisy art k.s.h. (w zakresie połączenia) i art k.s.h. (w zakresie podziału) nakazują poddanie planu weryfikacji przez biegłego, ale nie nakazują, że ma to być biegły rewident. 25 Ma to być sąd rejestrowy właściwy ze względu na siedzibę spółki komandytowej art zd. 1 k.s.h. 26 Na temat wyznaczenia biegłego rewidenta w procesie przekształcenia spółek zob. L. Miroszewski, Wyznaczenie biegłego rewidenta w procesie przekształcenia spółki, Przegląd Prawa Handlowego 2002, nr 8, s. 31; A. Witosz, op. cit., s. 33 i 34, przyp. 13.

8 24 Biegły (ewentualnie biegli, jeżeli zostali powołani dodatkowo) dokonuje badania planu przekształcenia opierając się na kryteriach rzetelności i prawidłowości. Opinia biegłego powinna być szczegółowa, sporządzona na piśmie i w terminie (nie dłuższym niż dwa miesiące) wyznaczonym przez sąd rejestrowy (art k.s.h.). Biegły dokonuje badania planu przekształcenia, czyli zgodnie z treścią art k.s.h. bada dwa sprawozdania: sprawozdanie finansowe służące za podstawę ustalenia wysokości aktywów netto oraz sprawozdanie ustalające wartość bilansową udziałów. Plan przekształcenia zgodnie z art k.s.h. posiada jeszcze załączniki, jednak nie stanowią one jego integralnej części, chociaż niektóre z nich mają bezpośredni związek ze sprawozdaniami składającymi się na bilans przekształcenia, jak choćby te wymienione w art pkt 3 k.s.h. (wycena składników majątku spółki komandytowej, tj. spółki przekształcanej) i art pkt 4 k.s.h. (sprawozdanie finansowe dla celów przekształcenia). Wydaje się więc, że również te załączniki powinny podlegać badaniu przez biegłego rewidenta 27. Biegły za sporządzenie opinii otrzymuje wynagrodzenie określone przez sąd rejestrowy (art k.s.h.). Zgodnie z art k.s.h. opinia sporządzona przez biegłego rewidenta wraz z planem przekształcenia przekazywana jest sądowi rejestrowemu oraz spółce komandytowej, czyli spółce przekształcanej Faza właścicielska Zawiadomienie o zamiarze przekształcenia. Pierwszą czynnością fazy właścicielskiej jest zawiadomienie wspólników spółki komandytowej o zamiarze przekształcenia tej spółki w spółkę komandytowo-akcyjną. Spółka komandytowa (spółka przekształcana) zawiadamia wspólników o zamiarze powzięcia uchwały o przekształceniu w spółkę komandytowo-akcyjną dwukrotnie, w odstępie nie krótszym niż dwa tygodnie i nie później niż na miesiąc przed planowanym dniem powzięcia tej uchwały, czyniąc to w sposób przewidziany dla zawiadamiania wspólników (por. art k.s.h.), a więc zgodnie z zasadami przyjętymi w umowie spółki komandytowej albo zgodnie z panującymi w niej zwyczajami. Oprócz zamiaru powzięcia proponowanej uchwały, w zawiadomieniu zgodnie z art k.s.h. należy: podać istotne elementy planu przekształcenia oraz opinii biegłego rewidenta, 27 Por. A. Kidyba, op. cit., s. 893, przyp. 13; A. Witosz, op. cit., s. 34, przyp. 13.

9 Przekształcenie spółki komandytowej w spółkę 25 określić miejsce 28 i termin (nie krótszy niż dwa tygodnie przed planowanym dniem powzięcia uchwały o przekształceniu), w którym wspólnicy spółki komandytowej mogą się zapoznać z pełną treścią planu i załączników, a także z opinią biegłego rewidenta, o ile zawiadomienie nie jest ogłaszane, należy dołączyć projekt umowy lub statutu przekształconej spółki komandytowo-akcyjnej. Kodeks spółek handlowych nie nakazuje ogłaszać planu przekształcenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym 29. Przeglądanie dokumentów przekształceniowych. Wspólnicy spółki komandytowej mają prawo przeglądać w lokalu spółki plan przekształcenia wraz z załącznikami oraz opinię biegłego rewidenta, jak również żądać wydania im bezpłatnie odpisów tych dokumentów (art k.s.h.) 30. Takie prawo mają jedynie osoby będące aktualnie wspólnikami spółki komandytowej. Fakt bycia wspólnikiem można łatwo stwierdzić, gdyż wspólnik jest zawsze imiennie wymieniony w umowie spółki komandytowej. Uchwała o przekształceniu. Zasady podejmowania uchwały o przekształceniu spółki zostały zawarte w art. 562 k.s.h. 31 Przekształcenie spółki komandytowej w komandytowo-akcyjną wymaga jednomyślności wszystkich wspólników, a więc komplementariuszy i komandytariuszy, gdyż przekształcenie spółki jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu. Istnieje jednak możliwość wyłączenia komandytariusza z procesu wyrażania zgody na przekształcenie. Zgodnie z art k.s.h 32 umowa spółki może pozbawić komandytariusza prawa do wyrażania zgody na dokonanie czynności przekraczających zakres zwykłych czynności spółki. Uchwała o przekształceniu spółki komandytowej w komandytowo-akcyjną powinna w zakresie wymogów minimalnych odpowiadać art. 563 k.s.h., który określa ogólne wymogi dla uchwały o przekształceniu. Stosując odpowiednio 28 Zwykle będzie to miejsce siedziby spółki, bowiem w tym względzie należy odwołać się do art k.s.h., który mówi, że: wspólnicy mają prawo przeglądać w lokalu spółki dokumenty, o których mowa w art. 558 i art ( ). 29 Inaczej jest w przypadku planu połączenia (art k.s.h.) i planu podziału (art k.s.h.), które winny być ogłoszone. 30 Wydaje się, że wymogowi bezpłatności uczyni zadość wydanie kserokopii tych dokumentów. 31 Przepis ten dotyczy każdej uchwały o przekształceniu spółki i zgodnie z jego treścią stosuje się go do każdego przekształcenia, ale w sposób określony przez wymienione przepisy. W wypadku przekształcenia spółki komandytowej w komandytowo-akcyjną należy stosować art. 581 k.s.h. 32 Art k.s.h.: w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki wymagana jest zgoda komandytariusza, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

10 26 do omawianego przekształcenia art. 563 k.s.h., uchwała o przekształceniu spółki komandytowej w komandytowo-akcyjną powinna zawierać co najmniej: 1) fakt, że spółka została przekształcona w spółkę komandytowo-akcyjną, 2) wartość nominalną akcji, 3) wysokość kwoty przeznaczonej na wypłaty dla wspólników spółki komandytowej, którzy nie zdecydowali się na uczestnictwo w spółce komandytowo- -akcyjnej, przy czym kwota ta nie może przekraczać 10% wartości bilansowej majątku spółki, 4) zakres praw przyznanych osobiście wspólnikom uczestniczącym w spółce komandytowo-akcyjnej, jeżeli przyznanie takich praw jest przewidziane, 5) nazwiska i imiona lub firmę (nazwa) komplementariuszy, czyli podmiotów, które mają prawo reprezentować i prowadzić sprawy w spółce komandytowo- -akcyjnej, 6) zgodę na brzmienie statutu spółki komandytowo-akcyjnej. Uchwała o przekształceniu spółki komandytowej w komandytowo-akcyjną powinna być umieszczona w protokole sporządzonym przez notariusza (art k.s.h.). Prawo wyjścia ze spółki. Zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych powzięcie uchwały o przekształceniu spółki nie jest tożsame ze złożeniem oświadczenia o uczestnictwie w spółce przekształconej 33. Stąd wspólnik, który na zebraniu wspólników spółki komandytowej głosował za jej przekształceniem w spółkę komandytowo-akcyjną, wcale nie musi stać się wspólnikiem przekształconej spółki. Dlatego w myśl art k.s.h. wspólnik spółki komandytowej, który chce zostać akcjonariuszem 34 spółki komandytowo-akcyjnej, powinien złożyć oświadczenie o uczestnictwie w tej spółce. Zgodnie z treścią powyższego przepisu spółka komandytowa wzywa 35 wspólników, w sposób określony w umowie lub zwyczajowo przyjęty, do złożenia, w terminie miesiąca od dnia powzięcia uchwały o przekształceniu spółki, oświadczeń o uczestnictwie w spółce komandytowo-akcyjnej. Osobnych oświadczeń nie muszą składać wspólnicy, którzy złożyli oświadczenia o przystąpieniu do przekształcanej spółki w dniu powzięcia uchwały (art zd. 2 k.s.h.). Oświadczenie o uczestnictwie w spółce przekształconej wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności (art k.s.h.). 33 Nie istnieje automatyzm przystąpienia do spółki. 34 Co do zostania komplementariuszem w spółce komandytowo-akcyjnej, stosowne oświadczenia musi już zawierać uchwała o przekształceniu, stąd osoby będące komplementariuszami składają oświadczenia o przystąpieniu wcześniej niż wspólnicy, którzy będą akcjonariuszami. 35 W wezwaniu, obok danych dotyczących miejsca i terminu składania oświadczeń, należy poinformować wspólnika, że ma on wyraźnie oświadczyć, czy chce uczestniczyć w spółce komandytowo-akcyjnej ze wszystkimi skutkami, jakie wiążą się z przekształceniem tej spółki w spółkę komandytowo-akcyjną.

11 Przekształcenie spółki komandytowej w spółkę 27 Niedotrzymanie obowiązku wezwania stanowi naruszenie przepisów o przekształceniu i uprawnia sąd rejestrowy do odmowy rejestracji przekształcenia, gdyż dokonanie rejestracji uniemożliwiłoby wspólnikowi spółki komandytowej złożenie powyższego oświadczenia. Roszczenia wspólnika wychodzącego ze spółki. Wspólnikowi spółki komandytowej, który nie złożył oświadczenia o uczestnictwie w spółce komandytowo- -akcyjnej, przysługuje roszczenie o wypłatę kwoty odpowiadającej wartości jego udziałów w spółce ustalonej na podstawie sprawozdania finansowego sporządzonego dla celów przekształcenia. Roszczenie to przedawnia się po upływie dwóch lat, licząc od dnia przekształcenia (art k.s.h.). W sytuacji gdy wspólnik, który nie przystępuje do spółki komandytowo- -akcyjnej, ma zastrzeżenia do rzetelności wyceny udziałów przyjętej w planie przekształcenia, może zgłosić najpóźniej w dniu powzięcia uchwały żądanie ponownej wyceny wartości bilansowej jego udziałów (art k.s.h.). Jeżeli spółka komandytowa nie uwzględni tego żądania w terminie dwóch miesięcy od jego wniesienia, wówczas wspólnik ma prawo wnieść powództwo do sądu rejestrowego o ustalenie wartości jego udziałów (art k.s.h.). To rozwiązanie jest krytykowane 36. Ustawodawca określił również terminy, w jakich należy wypłacić kwoty należne wspólnikom występującym ze spółki. Termin sześciu miesięcy jest liczony albo od dnia przekształcenia, albo od dnia zgłoszenia roszczenia, jeżeli zostało ono zgłoszone po dniu przekształcenia (art k.s.h.). Uchylenie albo stwierdzenie nieważności uchwały o przekształceniu. Do fazy właścicielskiej zalicza się także przepisy art k.s.h. regulujące prawo do wystąpienia z powództwem albo o uchylenie, albo stwierdzenie nieważności uchwały o przekształceniu, gdy jest ona sprzeczna z ustawą. Przesłanki wystąpienia z powyższymi powództwami regulują art k.s.h. Są to przepisy regulujące zaskarżanie uchwał walnego zgromadzenia spółki akcyjnej, dlatego do omawianego przekształcenia spółki komandytowej w spółkę komandytowo- -akcyjną będą miały zastosowanie z modyfikacjami. Powództwo wnosi się przeciwko spółce, która w dniu wytoczenia powództwa jest wpisana do rejestru Prawo do żądania ponownej wyceny przysługuje wspólnikowi odmawiającemu uczestnictwa w spółce przekształconej, a żądanie powinno być zgłoszone najpóźniej w dniu powzięcia uchwały o przekształceniu, podczas gdy dopiero po powzięciu uchwały w sprawie przekształcenia spółka wzywa wspólników do złożenia oświadczeń o uczestnictwie w spółce przekształconej i wówczas wspólnik może odmówić uczestnictwa zob. R. Pabis, Przekształcanie spółek handlowych w świetle nowej regulacji cz. II, Prawo Spółek 2002, nr 7/8, s Powództwo wnosi się w terminie miesiąca od dnia otrzymania wiadomości o uchwale, nie później jednak niż w terminie trzech miesięcy od dnia powzięcia uchwały. Stąd może to być

12 28 Jeżeli uchwała o przekształceniu jest sprzeczna z ustawą, to jest ona nieważna z mocy prawa i sąd powinien stwierdzić jej nieważność. Art k.s.h. wprowadza szczególne terminy do wystąpienia z powództwem o uchylenie lub stwierdzenie nieważności uchwały o przekształceniu i uchyla w tym zakresie terminy ustalone przez przepisy art. 424 k.s.h. oraz art i 3 k.s.h. Zgodnie z art k.s.h., powództwo o uchylenie uchwały albo stwierdzenie jej nieważności należy wnieść w terminie miesiąca od dnia otrzymania wiadomości o uchwale, nie później jednak niż w terminie trzech miesięcy od dnia jej powzięcia. Zaskarżenie uchwały o przekształceniu nie wstrzymuje postępowania rejestrowego. Jednakże sąd rejestrowy może zawiesić postępowanie rejestrowe po przeprowadzeniu rozprawy (art k.s.h.). Statut spółki przekształconej. Zgodnie z art. 556 pkt 4 k.s.h. przesłanką dokonania przekształcenia spółki komandytowej w komandytowo-akcyjną jest podpisanie statutu spółki komandytowo-akcyjnej. Taki statut należy podpisać przed dniem przekształcenia, a ściślej przed złożeniem wniosku o wpis przekształcenia do rejestru 38. W sytuacji gdy spółką przekształconą jest spółką komandytowoakcyjna, jej statut zgodnie z art. 130 k.s.h. powinien zawierać: 1) firmę i siedzibę spółki, 2) przedmiot działalności spółki, 3) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony, 4) oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego komplementariusza oraz ich wartość, 5) wysokość kapitału zakładowego, sposób jego zebrania, wartość nominalną akcji i ich liczbę ze wskazaniem, czy akcje są imienne, czy na okaziciela, 6) liczbę akcji poszczególnych rodzajów i związane z nimi uprawnienia, jeżeli mają być wprowadzone akcje różnych rodzajów, 7) nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) komplementariuszy oraz ich siedziby, adresy albo adresy do doręczeń, 8) organizację walnego zgromadzenia i rady nadzorczej, jeżeli ustawa lub statut przewiduje ustanowienie rady nadzorczej. jeszcze spółka przekształcana (spółka komandytowa) albo już przekształcona spółka (komandytowo-akcyjna). 38 Ze względu na taki sposób sformułowania art. 556 pkt 4 k.s.h. pojawiły się postulaty jego zmiany z tego względu, iż może on skutecznie hamować lub udaremnić proces przekształcenia, w sytuacji gdy wspólnicy będą zwlekać z podpisaniem statutu zob. R. Pabis, Przekształcanie cz. II, s. 58 i 59, przyp. 29.

13 Przekształcenie spółki komandytowej w spółkę 29 Statut spółki komandytowo-akcyjnej powinni podpisać co najmniej wszyscy komplementariusze (art. 129 zd. 2 k.s.h.). Statut powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego (art. 131 k.s.h.) Faza rejestracji Zgłoszenie do rejestru. Spółka zgłasza przekształcenie do rejestru. Zgodnie z art. 569 k.s.h. wniosek o wpis przekształcenia do rejestru wnoszą wszyscy komplementariusze mający prawo reprezentacji spółki komandytowo-akcyjnej. Natomiast nie muszą składać wniosku akcjonariusze tej spółki. Treść takiego wniosku należy ustalić na podstawie art. 133 k.s.h. 39 i art. 320 k.s.h. 40 w zw. z art pkt 2 k.s.h. 41 oraz na podstawie art. 133 k.s.h. w zw. z art pkt 1 k.s.h. 42 Wniosek o wpis spółki komandytowo-akcyjnej powinien zostać złożony do sądu rejestrowego nie później niż w terminie 7 dni od dnia powzięcia uchwały o przekształceniu (art. 22 uokrs) 43. Sąd rejestrowy z urzędu dokonuje badania wniosku w zakresie określonym przez art. 23 uokrs 44. Dzień przekształcenia. Dniem przekształcenia jest dzień, w którym spółka przekształcona wpisana została do rejestru, a spółka przekształcana została z rejestru 39 Art. 133 k.s.h. określa elementy, jakie winno zawierać zgłoszenie spółki komandytowo- -akcyjnej do sądu rejestrowego. 40 Art. 320 k.s.h. określa, jakie załączniki należy dołączyć do zgłoszenia spółki. Przepis ten znajduje się wśród przepisów dotyczących spółki komandytowej, dlatego do spółki komandytowo- -akcyjnej będzie stosowany odpowiednio. 41 Art pkt 2 k.s.h. określa, w jakim zakresie do spółki komandytowo-akcyjnej należy stosować przepisy dotyczące spółki komandytowej (stosuje się przepisy dotyczące kapitału zakładowego, wkładów akcjonariuszy, udziałów, rady nadzorczej i walnego zgromadzenia w takim zakresie, w jakim te sprawy nie są uregulowane w przepisach o spółce komandytowo-akcyjnej). 42 Art pkt 2 określa, w jakim zakresie do spółki komandytowo-akcyjnej należy stosować przepisy dotyczące spółki komandytowej (stosuje się przepisy w zakresie stosunku prawnego komplementariuszy zarówno pomiędzy sobą, wobec wszystkich akcjonariuszy, jak i wobec osób trzecich, a także do wkładów tychże wspólników do spółki, z wyłączeniem wkładów na kapitał zakładowy, w sytuacji gdy sprawy te nie zostały uregulowane w przepisach o spółce komandytowo-akcyjnej). 43 Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (uokrs), tekst jednolity Dz.U. 2001, nr 17, poz. 209, ze zm. 44 W myśl art. 23 ust. 1 uokrs sąd rejestrowy bada, czy dołączone do wniosku dokumenty są zgodne pod względem formy i treści z przepisami prawa; ust. 2 uokrs: sąd rejestrowy bada, czy dane wskazane we wniosku o wpis do KRS w zakresie określonym w art. 35 uokrs są prawdziwe. W pozostałym zakresie sąd rejestrowy bada, czy zgłoszone dane są zgodne z rzeczywistym stanem, jeżeli ma w tym względzie uzasadnione wątpliwości.

14 30 wykreślona. Wpisując do rejestru spółkę komandytowo-akcyjną (prze-kształconą) sąd jednocześnie wykreśla spółkę komandytową (przekształcaną), art. 552 k.s.h. W przypadku przekształcenia spółki, w dziale I Krajowego Rejestru Sądowego należy zamieścić wzmiankę o sposobie powstania spółki oraz oznaczenie poprzednich numerów rejestrowych (art. 38 pkt 1 lit. f uokrs). Ogłoszenie przekształcenia. Wpis przekształcenia spółki do rejestru powinien być ogłoszony. Zgodnie z art. 5 3 zd. 1 k.s.h. wymagane przez prawo ogłoszenia pochodzące od spółki są publikowane w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, który jest obowiązkowym organem promulgacyjnym. Ustawodawca dopuszcza także, aby statut spółki komandytowo-akcyjnej regulował obowiązek ogłoszenia w inny sposób (art. 5 3 zd. 2 k.s.h). Ogłoszenie o przekształceniu spółki komandytowej w komandytowo-akcyjną zgodnie z art. 570 k.s.h. dokonywane jest na wniosek komplementariuszy podmiotów uprawnionych do reprezentowania spółki komandytowo-akcyjnej. Art. 570 k.s.h. nie ustala terminu, w którym należy złożyć wniosek o ogłoszenie przekształcenia. W tym zakresie należy stosować art. 19 ust. 2 uokrs, który wymaga, aby łącznie z wnioskiem o wpis do rejestru przedstawić dowód opłaty za zamieszczenie ogłoszenia o przekształceniu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym 45, a więc łącznie z wnioskiem o wpis przekształcenia do rejestru należy złożyć wniosek ogłoszenia o przekształceniu. 3. Skutki przekształcenia Wskutek przekształcenia zachodzi zmiana struktury przy zachowaniu ciągłości podmiotu (zasada kontynuacji) bez większych konsekwencji dla osób trzecich. Spółce komandytowo-akcyjnej (przekształconej) przysługują wszystkie prawa i obowiązki spółki komandytowej (przekształcanej) art k.s.h. W zakresie wnoszenia wkładu na akcje w spółce komandytowo-akcyjnej stosuje się odpowiednio art. 329 k.s.h., regulujący wniesienie wkładu na akcje w spółce akcyjnej oraz art. 330 k.s.h. Spółka komandytowo-akcyjna (przekształcona) pozostaje podmiotem w szczególności zezwoleń, koncesji oraz ulg, które zostały przyznane spółce komandytowej przed jej przekształceniem, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji albo ulgi stanowi inaczej (art k.s.h.). 500 zł. 45 Wpis do rejestru kosztuje 1000 zł, a ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym

15 Przekształcenie spółki komandytowej w spółkę 31 Wspólnicy spółki komandytowej (przekształcanej) uczestniczący w przekształceniu 46 stają się z dniem przekształcenia wspólnikami spółki komandytowo-akcyjnej (przekształconej) (por. art k.s.h.). Ponadto dla zachowania zewnętrznych przejawów ciągłości spółki przekształconej w przypadku, gdy następuje zmiana brzmienia firmy, która nie polega tylko na zmianie dodatkowego oznaczenia 47 wskazującego na charakter spółki, spółka przekształcona ma obowiązek podawania w nawiasie dawnej firmy obok nowej firmy z dodaniem wyrazu dawniej, przez okres co najmniej roku od dnia przekształcenia (art. 554 k.s.h.). Natomiast zasadniczym skutkiem przekształcenia jest powstanie roszczenia byłych wspólników spółki komandytowej, którzy nie przystąpili do spółki komandytowo-akcyjnej o wypłatę kwoty odpowiadającej wartości ich udziałów w spółce komandytowej zgodnie ze sprawozdaniem finansowym sporządzonym dla celów przekształcenia (art. 565 k.s.h.) 48. W przypadku przekształcenia spółki komandytowej w spółkę komandytowo- -akcyjną zmienia się zakres odpowiedzialności wspólników. W spółce komandytowej za zobowiązania spółki odpowiadają wspólnicy, przy czym odpowiedzialność komplementariuszy jest nieograniczona 49 (odpowiadają za zobowiązania całym majątkiem osobistym), podczas gdy komandytariusze odpowiadają za zobowiązania spółki w sposób ograniczony. W określeniu granic tej odpowiedzialności znaczenie mają dwie kategorie pojęciowe: suma komandytowa i wartość wkładu, wniesionego do majątku spółki. Suma komandytowa to kwota pieniężna, która wyznacza górną granicę osobistej odpowiedzialności majątkowej komandytariusza wobec osób trzecich za zobowiązania spółki; kwota ta jest ustalana w umowie spółki. Z kolei wkład wniesiony wskazuje granicę, do której wierzyciele nie mogą żądać zaspokojenia swych roszczeń z majątku osobistego komandytariusza, gdyż muszą to uczynić z majątku spółki. Natomiast w spółce komandytowo-akcyjnej odpowiedzialność rozkłada się inaczej. Za zobowiązania odpowiada spółka komandytowo-akcyjna solidarnie z komplementariuszami 50, choć ich odpowie- 46 Są to wspólnicy, którzy zgodnie z art. 564 k.s.h. złożyli stosowne oświadczenia o uczestnictwie w spółce przekształconej. 47 W wypadku przekształcenia spółki komandytowej w komandytowo-akcyjną nazwa firmy może pozostać bez zmian, ale zmianie ulegnie oznaczenie wskazujące na charakter spółki zamiast sp.k. pojawi się S.K.A.. 48 Bliżej na ten temat pkt 2.3. niniejszego opracowania: Roszczenia wspólnika wychodzącego ze spółki. 49 Ta odpowiedzialność nie ulega zmianie, jeżeli wspólnik będący komplementariuszem w spółce komandytowej pozostanie nim w spółce komandytowo-akcyjnej. 50 Komplementariusz odpowiada za zobowiązania spółki komandytowo-akcyjnej całym swoim majątkiem osobistym, a więc w sposób nieograniczony, ale subsydiarnie.

16 32 dzialność jest subsydiarna. To oznacza, że wierzyciel może prowadzić egzekucję z majątku osobistego komplementariusza tylko wtedy, gdy egzekucja z majątku 51 spółki będzie bezskuteczna. Natomiast akcjonariusze w spółce komandytowo- -akcyjnej nie ponoszą wobec osób trzecich odpowiedzialności za zobowiązania tej spółki (art. 135 k.s.h.). Z kolei zarówno w spółce komandytowej (art. 117 k.s.h.), jak i w spółce komandytowo-akcyjnej (art k.s.h. w zw. z art k.s.h.) sprawy spółki prowadzą i reprezentują spółkę komplementariusze. 4. Wnioski Wprowadzenie spółki komandytowo-akcyjnej do polskiego prawa nie tylko wyczerpuje postulat dostosowania prawa do standardów europejskich, ale również poszerza katalog spółek handlowych o ważną formę organizacyjno-prawną. Spółka komandytowo-akcyjna stwarza prywatnym przedsiębiorcom możliwość pozyskiwania kapitału, ale eliminuje zagrożenie w postaci utraty przedsiębiorstwa, które bardzo często towarzyszy procesowi dokapitalizowania (np. takie zagrożenie jest realne przy dokapitalizowaniu w spółce akcyjnej). Przyjęcie organizacyjnej formy spółki komandytowo-akcyjnej umożliwia pozyskanie kapitału od wielu inwestorów, ale eliminuje ryzyko wrogiego przejęcia wskutek nabycia kontrolnego pakietu akcji, gdyż spółką komandytowo-akcyjną zarządzają komplementariusze (wspólnicy ponoszący osobistą odpowiedzialność), a nie akcjonariusze. Polska spółka komandytowo-akcyjna zalicza się do tzw. ułomnych osób prawnych, którym przepisy Kodeksu spółek handlowych nadają pewne atrybutu osobowości prawnej. Na podstawie art. 8 k.s.h. spółka komandytowo-akcyjna może we własnym zakresie nabywać wszelkie prawa i zaciągać zobowiązania, nie wyłączając prawa własności nieruchomości. Posiada również czynną i bierną zdolność sądową, a więc może pozywać i być pozywaną. Spółka komandytowo-akcyjna jest atrakcyjną formą prowadzenia działalności gospodarczej, stąd inne spółki prawa handlowego mogą być zainteresowanie przekształceniem w spółkę komandytowo-akcyjną. Zgodnie z założeniami polskiego ustawodawcy spółka komandytowo-akcyjna jest ofertą dla przedsiębiorstw rodzinnych chcących zachować kontrolę nad spółką. Z taką formą prowadzenia działalności gospodarczej kojarzą się znane firmy, jak np. Michelin czy Henkel. 51 Zgodnie z art k.s.h. kapitał zakładowy spółki komandytowo-akcyjnej powinien wynosić co najmniej zł.

17 Przekształcenie spółki komandytowej w spółkę 33 Transformation of a Limited Partnership into a Limited Joint-Stock Partnership In this publication, the author presents the process of transforming a limited partnership into a limited joint-stock partnership. The transformation process has three phases: the preparatory activities phase (inter alia, preparing the transformation plan), the ownership phase (passing a resolution on transformation) and the registration phase (submission of the transformation to the register). Given the continuity principle, the change in the organisational form of conducting activities ensues without major consequences for third parties, and the limited joint-stock partnership is an attractive form for conducting business activities. Thus, other Commercial Code companies may be interested in transformation into a limited joint- -stock partnership.