Nafta-Gaz, listopad 2008, s Nafta-Gaz, listopad 2008, s Nafta-Gaz, listopad 2008, s

Transkrypt

1 Nafta-Gaz, listopad 2008, s Andrzej Froński, Katarzyna Steczko: Instytut Nafty i Gazu, Kraków Aktualne uwarunkowania strategii rozwoju gazownictwa w Polsce Niniejszy referat jest głosem w dyskusji nad kształtem polskiej polityki energetycznej, zabranym w chwili, gdy wyznaczane są cele i priorytety tej polityki do roku Na tle celów polityki energetycznej Wspólnoty Europejskiej, bilansu nośników energii, prognozowanego zapotrzebowania na energię i możliwych sposobów zaspokojenia go, scharakteryzowano obecną sytuację w polskim gazownictwie oraz sformułowano tezy dotyczące potrzeb i możliwości jego rozwoju, podkreślając znaczenie gazu jako nośnika czystej energii realnego do wykorzystania na dużą skalę w okresie najbliższych dwudziestu lat. Present conditions of strategy for Polish gas industry development The paper is presented as a voice risen in discussion on the Polish energy policy at the time when its revision up to the year 2030 is under preparation. Against the background of European Union energy policy, energy carriers mix and possibilities to satisfy future energy needs the condition of Polish natural gas industry was characterized, the thesis on its wants and development were worded and the role of natural gas as a clean energy source suitable for use in the nearest twenty years was underlined. Nafta-Gaz, listopad 2008, s Maciej Kozłowski, Krzysztof Wolański, Tomasz Solarski, Katarzyna Jakubowska: Zielonogórski Zakład Górnictwa Nafty i Gazu, Zielona Góra Jadwiga Zalewska: Instytut Nafty i Gazu, Kraków Prędkość propagacji fal podłużnych do poprzecznych (Vp/Vs) w zależności od współczynnika nasycenia dla skał węglanowych z rejonu Krobielewka Głównym celem pracy było systemowe zbadanie prędkości propagacji fal podłużnych Vp i poprzecznych Vs w zależności od zmiennego nasycenia przestrzeni porowej skał węglanowych na podstawie badań laboratoryjnych, wykorzystanie tych danych w kompleksowej interpretacji profilowań geofizyki wiertniczej oraz wyznaczenie współczynników niezbędnych do rozwiązania równania Gassmanna i weryfikacja tego równania. Podjęto także próbę odpowiedzi na pytanie czy możliwe jest uzyskanie wiarygodnych wyników metody AVO w utworach węglanowych. Velocity propagation of compression and shear waves ratio (Vp/Vs) versus saturation coefficient of carbonate rocks from Krobielewko region The main aim of the work was to test compression and shear waves propagation velocities relation to variable saturation of carbonate rock pore space on the grounds of laboratory tests, utilization of these data in complex interpretation of geophysics well logging, and determination of coefficients necessary for Gassmann equation solving, as well as verification of the equation. An attempt to give answer to question whether reliable results of AVO method in carbonate formations are possible to obtain has also been undertaken. Nafta-Gaz, listopad 2008, s Jadwiga Zalewska, Jolanta Klaja, Irena Gąsior, Dariusz Cebulski: Instytut Nafty i Gazu, Kraków Laboratoryjne badania parametrów geofizycznych skał zbiornikowych rejonu Dzikowa i Nowosielca W artykule zaprezentowano wyniki badań laboratoryjnych właściwości skał zbiornikowych reprezentujących cienkowarstwowe utwory mioceńskie, pochodzące z dwóch rejonów poszukiwawczych przedgórza Karpat: Dzikowa i Nowosielca. Równocześnie podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, czy na podstawie danych NMR można oceniać właściwości kolektorskie skał i czy dane te odzwierciedlają rzeczywiste właściwości skał? Laboratory testing of reservoir rocks geophysics parameters from Dzikow and Nowosielec region The paper presents results of laboratory tests of reservoir rocks properties, representing thin-layer Miocene formations, originating from two prospecting regions on Carpathian Foremountain: Dzikow and Nowosielec. Simultaneously attempted to answer questions whether collector properties of rocks can be assessed based on NMR data, and whether the data reflects actual properties of rocks.

2 Nafta-Gaz, listopad 2008, s Antoni Frodyma, Edward Artur Godzik: Instytut Nafty i Gazu, Kraków Metodyka reaktywnej perforacji w oparciu o wkładki kumulacyjne wielowarstwowe W artykule przedstawiono czynniki oddziaływania perforacji kumulacyjnej na złoże oraz ich uwarunkowania, zestawione z problemami stawianymi przez uszkodzenie strefy przyotworowej złoża i metodami ich przezwyciężania. Jako jedną z metod proponuje się zastosowanie perforacji reaktywnej z warstwowymi wkładkami kumulacyjnymi. Przedstawiono technologię produkcji, wyniki badań pierwszych egzemplarzy oraz założenia metodyczne prowadzenia perforacji reaktywnej z ładunkami o wkładkach warstwowych. Methodics of reactive perforation based on multilayer shaped charge liners The study presents factors of cumulative perforation influence on reservoir, as well as conditions of such influences in correlation with problems posed by near wellbore zone damage and methods of overcoming them. Utilisation of reactive perforation employing multilayer shaped charge liners is proposed as one of such methods. The study presents technology of manufacturing such liners, testing results of prototype production items, as well as methodology assumptions for carrying out reactive perforating jobs with shaped charges equipped with multilayer liners. Nafta-Gaz, listopad 2008, s Dariusz Bęben, Andrzej Janocha: Instytut Nafty i Gazu, Oddział Krosno Środki chemiczne zapobiegające wydzielaniu się soli w odwiertach ropnych i gazowych Zjawisko krystalizacji soli występuje podczas wydobycia płynów złożowych i zaburza prawidłową eksploatację złoża. Głównym powodem wytrącania się soli w złożu i w rurkach wydobywczych jest zaburzenie równowagi PVT skutkujące nasyceniem się wód złożowych. Zastosowanie pewnych środków chemicznych częściowo eliminuje to niekorzystne zjawisko. Testing of chemical agents protecting salts depositions in oil and gas wells Salt cristalization during production of hydrocarbons disturb production process. Main reason of salt depositions in reservoir and tubing string is caused by PVT equilibrium upset and reservoir water saturation. Using some chemical agents can partially protect salt deposition phenomena. Nafta-Gaz, listopad 2008, s Piotr Łętkowski: Instytut Nafty i Gazu, Oddział Krosno Koncepcja i założenia systemu gromadzenia i przetwarzania danych złożowych dla potrzeb górnictwa naftowego W artykule została przedstawiona koncepcja oraz założenia architektoniczne i funkcjonalne informatycznego systemu gromadzenia, zarządzania i przetwarzania danych złożowych. Potrzeba istnienia takiego systemu wynika z ilości i złożoności danych gromadzonych przez operatora w trakcie eksploatacji złóż węglowodorów. Artykuł zawiera propozycję podstawowej struktury logicznej danych, opartej na czterech obiektach funkcjonalnych (kopalnia, złoże, horyzont, odwiert) oraz definicję relacji pomiędzy tymi obiektami. Szczegółowo określone zostały wymagania bezpieczeństwa oraz wymagania architektoniczno-użytkowe jakie powinien spełniać projektowany system informatyczny. W wyniku przeprowadzonej analizy zaproponowano ogólną architekturę klient-serwer z centralną bazą danych z wykorzystaniem łączy publicznych. Prezentowany model architektury składa się z trzech warstw: warstwy klienta, warstwy serwera aplikacyjnego oraz warstwy serwera bazodanowego. Aplikację klienta stanowi przeglądarka internetowa, za pomocą której użytkownik, po autoryzacji, uzyskuje dostęp do danych przechowywanych na serwerze bazodanowym. Serwer aplikacyjny pełni rolę pośrednika w wymianie informacji pomiędzy aplikacją użytkownika a serwerem bazodanowym. Proponowane rozwiązanie systemu gromadzenia i przetwarzania danych złożowych zapewnia szybki dostęp do danych, kontrolę ich integralności i spójności oraz dużą funkcjonalność aplikacji użytkownika.

3 The concept of the computer system for storing, controlling and processing of reservoir data for oil and gas industry This paper presents the concept as well as structural and functional requirements of computer system for storing, controlling and processing of reservoir data. Structural model of the presented system consists of three elements: client s application, application server and database server, while the logical structure of the system is base on three functional objects (well, resource, geological layer, mine) with relations between them precisely defined. The security and usable requirements has been also defined and discussed. The presented solution of the problem of storing, controlling and processing of reservoir data ensures speed access to the data, data integrity and satisfactory functionality of user s application. Nafta-Gaz, listopad 2008, s Grażyna Sikora: Instytut Nafty i Gazu, Kraków Badania laboratoryjne zależności pomiędzy prędkością propagacji fali podłużnej Vp i poprzecznej Vs, a typem litologicznym, porowatością i stopniem nasycenia próbek skalnych Zbadano prędkości propagacji fal podłużnych Vp i poprzecznych Vs w zależności od typu litologicznego, porowatości i stopnia nasycenia przestrzeni porowej skał oraz porównano otrzymane wyniki z danymi literaturowymi. Uzyskane dane umożliwiły omówienie związków korelacyjnych pomiędzy prędkością propagacji fal ultradźwiękowych, a właściwościami zbiornikowymi skał. Przedstawione przykłady, charakteryzujące skały o różnej porowatości i zróżnicowanej litologii, dotyczą piaskowców mioceńskich Przedgórza Karpat, piaskowców czerwonego spągowca z rejonu Wału Wolsztyńskiego oraz skał węglanowych Niecki Poznańskiej. Laboratory measurements dependence compressional (Vp) and shear (Vs) wave velocities versus lithology, porosity and rock water saturation Compressional (Vp) and shear (Vs) wave velocities were measured according to lithology, porosity and pore space saturation and results were compared with primary data. Receiving data provided to discussed correlation between ultrasonic wave velocities and reservoir properties of rocks. Presented examples which characterizing rocks with differential porosity and lithology go for Miocene sandstones of Carpathian Foreland, rotliegend sandstones of Wolsztyn High and carbonate rocks from Poznań region. Nafta-Gaz, listopad 2008, s Tadeusz Dziedzic: Instytut Nafty i Gazu, Kraków Warunki bezpiecznego użytkowania gazowych dwufunkcyjnych kotłów centralnego ogrzewania w Polsce. Część druga W drugiej części artykułu przedstawiono na wstępie charakterystykę techniczną typowego kotła gazowego dwufunkcyjnego z otwartą komorą spalania jaki aktualnie jest najczęściej użytkowany w Polsce. Omówione zostały aktualnie obowiązujące przepisy dotyczące wymagań i badań zabezpieczeń na zanik ciągu kominowego jakie są wykonywane przed dopuszczeniem urządzeń do eksploatacji w Polsce. Przedstawiono wyniki badań działania zabezpieczeń na zanik ciągu kominowego jakie zostały wykonane w laboratorium INiG. W podsumowaniu przedstawiono wytyczne mające na celu zmniejszenie ilości wypadków zatruć tlenkiem węgla przy współudziale gazowych, dwufunkcyjnych kotłów centralnego ogrzewania. Instructions for safe use of dual function central heating gas boilers in Poland. Part two The second part of the article begins with technical specification of a typical dual-function gas boiler with an open combustion chamber, which is currently the most popular in Poland. Currently binding regulations have been mentioned concerning the requirements and tests for security of continuous chimney flow before the appliances are approved for use in Poland. The results of tests performed at the INiG laboratory have been shown inspecting secure continuous chimney flow. The summary presents some guidelines aiming at reducing the number of carbon oxide poisoning accidents while using the dual-function central heating gas boilers.

4 Nafta-Gaz, listopad 2008, s Stanisław Oleksiak, Zbigniew Stępień: Instytut Nafty i Gazu, Kraków Ocena właściwości przeciwzużyciowych olejów hydraulicznych w testach stanowiskowych W artykule omówiono istotny parametr jakościowy olejów hydraulicznych, jakim jest ochrona przed mechanicznym zużyciem podstawowych elementów systemu hydraulicznego, tj. pomp i silników. Przeanalizowano procedury testów stosowanych do oceny właściwości przeciwzużyciowych olejów hydraulicznych, prowadzonych z wykorzystaniem aparatu czterokulowego, maszyny FZG i stanowiska badawczego z pompą Vickersa. Odniesiono się także do zmian procedur badawczych, wprowadzonych w ciągu ostatnich kilku lat w Europie i USA. Evaluation of anti-wear properties of hydraulic oils in stand tests The paper describes one from most important performance parameters of hydraulic oils protection against mechanical wear of hydraulic system parts, ie. pumps and engines. It analyses test procedures applied to evaluation of anti-wear properties of hydraulic oils by using 4-ball apparatus, FZG machine and stand with Vickers pump. Recent changes of test methods used in Europe and USA were discussed. Nafta-Gaz, listopad 2008, s Jan Lubowicz, Martynika Pałuchowska: Instytut Nafty i Gazu, Kraków Współczesna jakość paliw silnikowych W artykule porównano limity emisji dla nowych samochodów osobowych i dostawczych według norm Euro IV, Euro V i propozycji Euro VI. W ciągu kilkunastu lat w sposób bardzo drastyczny obniżono emisję cząstek stałych, węglowodorów i tlenków azotu z pojazdów z silnikami o zapłonie samoczynnym oraz dokonano poważnych ograniczeń emisji tlenku węgla i węglowodorów z pojazdów z silnikami o zapłonie iskrowym. Norma Euro V i propozycja Euro VI wprowadza dalsze ograniczenia emisji cząstek stałych, tlenków azotu i węglowodorów z pojazdów samochodowych. Istotnym składnikiem emisji silnikowej jest również ditlenek węgla. 16 lutego 2005 r. wszedł w życie tzw. Protokół z Kioto, zobowiązujący państwa-sygnatariusze do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Głównym składnikiem gazów cieplarnianych jest ditlenek węgla (CO 2 ), którego większość pochodzi ze spalanych paliw. Programy badawcze Auto/Oil, prowadzone w Europie i w USA, wskazały nie tylko to, które z parametrów jakościowych paliw mają największy wpływ na wielkość emisji, lecz także potwierdziły, że paliwo odpowiedzialne jest jedynie w 10% za ilość emitowanych substancji szkodliwych, a w 50-60% emisja uzależniona jest od rozwiązań konstrukcyjnych silnika. W wyniku programów badawczych Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej opublikowały Dyrektywę 98/70/EC, określającą poziom niektórych parametrów benzyn i olejów napędowych dla roku 2000 i 2005, które mają kluczowe znaczenie dla obniżenia emisji toksycznych substancji spalin. W roku 2003 wprowadzono poprawkę 2003/17/EC do Dyrektywy paliwowej 98/70/EC, która wprowadziła niewielkie uzupełnienie do wymagań dla paliw roku 2005 i określiła wymagania dla paliw roku Dotyczą one jedynie zawartości siarki. Pomimo jednoznacznych stwierdzeń, że przy obecnych i przyszłych rozwiązaniach konstrukcyjnych udział paliwa w całkowitej emisji z pojazdów silnikowych jest niewielki, nadal trwają dyskusje nad przyszłością paliw silnikowych otrzymywanych z ropy naftowej. Według Światowej Karty Paliw, opracowanej wspólnie przez organizacje zrzeszające konstruktorów silników z USA, Europy i Japonii, wymagania stawiane benzynom i olejom napędowym najwyższej kategorii znacznie przewyższają ograniczenia wprowadzone w Dyrektywach Europejskich. Należy się spodziewać, że coraz większe znaczenie na rynku paliwowym zaczną odgrywać biopaliwa II generacji, otrzymywane w procesach NExBTL i BTL, biopaliwa etanolowe (E85 i E95), paliwa syntetyczne uzyskiwane z procesów GTL i CTL oraz paliwa gazowe (LNG i CBG). Today s motor fuels quality The paper covers a comparison of emission limits for new passenger cars, light commercial vehicles and heavy duty engines (diesel truck and bus engines) defined in Euro IV, Euro V, and proposed Euro VI standards. Within more than ten years, there was a severe reduction in particulate matter and nitrogen oxides emissions from diesel vehicles and serious limitations on carbon oxide and hydrocarbons emissions from gasoline vehicles. The Euro V standard and proposed Euro VI standard introduces further limitations of PM, NOx, HC, and CO emissions from automotive vehicles. The essential component of automobile exhaust is also carbon dioxide, which is a main constituent of greenhouse gases. The research programmes Auto/Oil conducted in Europe and USA, apart from showing fuel quality parameters primarily responsible for emission, proved that fuel is responsible for the amount of

5 pollutants only in 10%, 50-60% of emission being dependent on engine construction. The European Parliament and the Council, on the basis of the research programmes, issued the Directive 98/70/E, specifying quality parameters of gasoline and diesel fuels, effective in 2000 and 2005, which have crucial importance for reduction of pollutants in exhaust emission. In 2003, the next Directive 2003/17/EC was introduced, which amended slightly the fuel requirements for 2005 and set the requirements for They limit the level of sulphur in fuels. In spite of explicit statements that at the current and future engine design, the participation of fuel in the total emission from automotive vehicles is small, the future of motor fuels obtained from crude oil is still discussed. The Worldwide Fuel Charter, developed jointly by automobile and engine designers and manufacturers from USA, Europe, and Japan set requirements on the highest category gasoline and diesel fuels considerably stringent than limits introduced in the European Directives. It is to be expected that II generation biofuels from NExBTL and BTL processes, ethanol biofuels (E85 and E95), synthetic fuels from GTL and CTL processes and gas fuels (LNG and CBG) will play more and more important role on fuels market.