Edmund Lorencowicz, UP w Lublinie Michał Cupiał, UR Kraków. Lublin, 30 marca 2012 r.

Transkrypt

1 Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie Ocena racjonalności doboru i wykorzystywania maszyn i urządzeń rolniczych w gospodarstwach rolnych Lubelszczyzny w kontekście poprawy ich efektywności i konkurencyjności na rynku Edmund Lorencowicz, UP w Lublinie Michał Cupiał, UR Kraków Lublin, 30 marca 2012 r. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2 Plan prezentacji Rolnictwo Lubelszczyzny i wyposażenie techniczne Zakupy ciągników w województwie lubelskim Ocena wyposażenia gospodarstw na podstawie badań ankietowych Dotacje unijne i zakupy środków technicznych Koszty a racjonalny dobór i wykorzystanie maszyn rolniczych Wnioski 2

3 Rolnictwo na Lubelszczyźnie Według danych PSR2010: Powierzchnia użytków rolnych 1408,9 tys. ha (spadek w stosunku do 2002 r. o 10,7%). Liczba gospodarstw 190 tys.(>1 ha)/od 2002 r. ubyło 33,4 tys. średnia powierzchnia 5,54 ha użytków rolnych 54% do 5 ha a jedynie 5% ponad 20 ha (> 1 ha) Zatrudnienie w rolnictwie ogółem 304,4 tys., w tym w gospodarstwach indywidualnych 300,1 tys. 3

4 Rolnictwo na Lubelszczyźnie Liczba gospodarstw wg grup obszarowych (ponad 1 ha) ha 5-10 ha ha ha ha ha 100 ha i więcej

5 Wyposażenie techniczne gospodarstw na Lubelszczyźnie W gospodarstwach użytkowano: 174 tysiące ciągników/od 2002 r. przybyło 12,2%; 19,8 tysiąca kombajnów zbożowych/od 2002 r. przybyło 34,1%;, 6 tysięcy kombajnów buraczanych/od 2002 r. przybyło 16,2%; 9 tysięcy kombajnów ziemniaczanych/od 2002 r. spadek 7,4%; 1,1 tysiąca silosokombajnów/od 2002 r. przybyło 9,0%; 88 tysięcy opryskiwaczy sadowniczych/od 2002 r. przybyło 11,8%; w tym 9 tys. sadowniczych/od 2002 r. przybyło 32,3%; Na 100 gospodarstw przypadało 91,5 ciągnika Szacowana wartość brutto środków technicznych wynosi około 2-3 mld zł 5

6 Struktura ciągników zakupionych po 2004 r. w województwie lubelskim (PSR10) Ciągniki Ciągniki zakupione zakupione po po r. r. wg wg mocy obszaru w woj gospodarstw lubelskim do 15 kw (do do 1 ha ,4KM) ha kw (20,4-34,0 KM) 5-10 ha kw (34,0-54,4KM) ha kw (54,4-81, KM) ha kw (81,6-136,0 KM) ha ha 100 kw i więcej (136,0 KM i więcej) 100 ha i więcej Razem sztuk 6

7 Wartość rynku ciągników i maszyn w woj. lubelskim w 2010 roku Ciągniki zachodnie Ciągniki wschodnie Razem Rok produkcji Liczba ciągników Średnia cena (zł) X Wartość (tys. zł) Wartość rynku ciągników ok. 200 mln złotych rocznie. Wartość dla pozostałych maszyn rolniczych można szacować na podobnym poziomie, co łącznie daje rynek wart ok. 0,4 mld zł. 7

8 Średnia moc i wiek rejestrowanych w woj. lubelskim w 2010 r. ciągników wg powiatów Moc [kw] TOMASZOW. CHEŁMSKI M. LUBLIN Średnia moc Liniowy (Średnia moc) HRUBIESZOW. KRASNOSTAW. M. CHEŁM PARCZEWSKI ZAMOJSKI WŁODAWSKI ŚWIDNICKI BIŁGORAJSKI LUBELSKI BIALSKI M. ZAMOŚĆ ŁUKOWSKI M. BIAŁA PODL. KRAŚNICKI JANOWSKI RYCKI Średni wiek Liniowy (Średni wiek) RADZYŃSKI ŁĘCZYŃSKI LUBARTOWSKI PUŁAWSKI OPOLSKI Ogółem Wiek [lata]

9 Struktura wieku ciągników rolniczych w badanych gospodarstwach % , , ,1 21,7 24,1 28, ,2 9,3 11,1 11,1 9,6 9,6 9,6 4,3 11,5 0 do 5,0 5,01 do 10,0 10,01 do 15,0 15,01 do 20,0 ponad 20,01 Wiek ciągnika [lata] 9

10 Wyposażenie w kombajny zbożowe w badanych gospodarstwach Liczba kombajnów: - ogółem szt na 100 gosp. szt./100 gosp. 41,4 41,4 44,8 - na 100 ha UR szt./100 ha UR 2,6 2,0 2,1 Średni wiek Rok 15,0 20,1 24,0 Powierzchnia użytków rolniczych na jeden kombajn Wykorzystanie roczne w gospodarstwie ha UR/szt h/rok Wykorzystanie roczne w usługach h/rok Bardzo niskie wykorzystanie roczne! Dodatkowe wykorzystanie w usługach 10

11 Wskaźnik uzbrojenia technicznego pracy Wyszczególnienie Jednostka Rok badań Średnia wartość wskaźnika uzbrojenia technicznego 6,6 9,2 9,4 Minimum kwh/rbh 1,0 2,3 2,2 Maksimum 28,3 39,6 33,8 Wskaźnik uzbrojenia technicznego pracy wzrasta 11

12 ARiMR PROW Kwoty zrealizowanych płatności - PROW: ,9 mln zł; ,7 mln zł i ,9 mln zł [ESU] [ha] Średnia powierzchnia gospodarstw korzystających z PROW Średnia wielkość ekonomiczna gospodarstw korzystających z PROW bialski biłgorajski chełmski hrubieszowski janowski krasnostawski kraśnicki lubartowski lubelski łęczyński łukowski m. Biała Podl. m. Lublin opolski parczewski puławski radzyński rycki świdnicki tomaszowski włodawski zamojski Średnio bialski biłgorajski chełmski hrubieszowski janowski krasnostawski kraśnicki lubartowski lubelski łęczyński łukowski m. Biała Podl. m. Lublin opolski parczewski puławski radzyński rycki świdnicki tomaszowski włodawski zamojski Średnio 12

13 ARiMR - dotacje Powierzchnia UR gospodarstw a wartość inwestycji z PROW [zł] y = 2045,2x R 2 = 0, [ha UR] 13

14 Kej [zł/h] Wykorzystanie maszyn a koszty eksploatacji Kombajn zbożowy C k = 275 tys. zł próg rentowności Wr=124 h cena usługi Cu=300 zł/h Ks Kz 50 0 Wr [h/rok] 14

15 Kej [zł/h] Wykorzystanie maszyn a koszty eksploatacji 600 Ke Ke(1) Kombajn zbożowy C k = 275 tys. zł zmiana progu rentowności Wr=66 h Wr [h/rok] 15

16 Zysk/Strata [zł/rok] Minimalna powierzchnia pracy Zmiana minimalnej powierzchni przy uzyskaniu dofinansowania Fmin=174 ha przy W07=1,4 Fmin=92 ha/h Powierzchnia [ha] Powierzchnia [ha] 16

17 Współpraca rolników - zwiększa wykorzystanie maszyn i obniża koszty Pomoc sąsiedzka Wspólnoty maszynowe Spółki maszynowe Spółdzielnie użytkowników maszyn Koła maszynowe Usługi maszynowe Grupy producenckie Inne formy, np. zespoły w ramach kół maszynowych 17

18 Przykład kooperacji rolników Gospod kombajn zbożowy Bizon Gosp siewnik punkt., kombajn zbożowy Gosp kultywator, brona zębowa Gosp kombajn zboż., przyczepa 4 t Gosp wyorywacz, przyczepa 4,5 t Gosp. 41 a - kombajn zboż., przyczepa 4 t Gosp opryskiwacz Gosp. 40 a rozrzutnik 2x, przyczepa 4 i 6 ton Gosp. 36 b - ciągnik, wóz asenizacyjny, wóz konny Gospodarst wo nr 36 a Gosp brona talerzowa, przyczepa 4 t wóz asenizacyjny, ścinacz zielonek, młynek Gosp przyczepa samochodowa Gosp ciągnik Gosp ciągnik Gosp ciągnik Gosp ciągnik z prasą Gosp przyczepa 4 t Gosp. 8 - czyszczalnia Gospodarst wo nr 40 Gosp ciągnik Gosp ciągnik, prasa zbierająca Gosp ciągnik z agregatem upraw., pług Gosp. 40 a - wóz asenizacyjny 3 x Gosp. 38-przycz. samochodowa Gosp. 48 a - przyczepa samochodowa Gosp czyszczalnia Gosp ścinacz zielonek Gosp kosiarka rotacyjna Gosp ciągnik z agregatem uprawowym 18

19 Przykład kooperacji rolników (2) Gosp kopaczka do ziemniaków Gosp betoniarka Gosp ciągnik z ładowaczem czołowym, kopaczka do ziemniaków Gosp.8 - urządzenie do wybierania pestek z dyń Gosp. 5 - ciągnik z ładowaczem czołowym Gospod siewnik do warzyw Gosp czyszczalnia Gospodarst wo nr 36a przyczepka do przewozu zwierząt, wóz konny, wialnia Gosp ciągnik z ładowaczem, pielnik Gosp ciągnik z ładowaczem, wał Campbella, brona 2 x, rozsiewacz naw., rozrzutnik, siewnik zboż., opryskiwacz, kosiarka listwowa, przetrząsaczo-zgrab., prasa zbierająca, kopaczka do ziemn., przyczepka do przew. zwierząt 2 x, wóz aseniz. 2 x, wóz konny, młynek, spawarka Gosp sieczkarnia polowa Gosp ciągnik z 2 przyczepami objętościowymi Gosp ciągnik z przyczepą objętościową Gospodarst wo nr 40 Gosp. 40 a - przyczepa 4 t, spawarka 2 x Gosp pług, przyczepa 4 t, przyczepa samochodowa, przycz. do przew. zwierząt Gosp kombajn zbożowy Gosp samochód ciężarowy Gosp suszarnia 19

20 Konieczność współpracy praktyki i nauki internet portale internetowe fora dyskusyjne poczta pokazy Rolnicy współpraca informacja programy komputerowe aplikacje internetowe metody interaktywne komunikatory panele Uczelnie Firmy sympozja kontakt telefoniczny kontakt osobisty szkolenia P L A T F O R M A K O M U N I K A C Y J N A 20

21 Wnioski i rekomendacje 1. W analizowanych latach nastąpiło powiększanie powierzchni gospodarstw i zmniejszanie ich liczby. Jednak zmiany powierzchni i wielkości ekonomicznej badanej populacji gospodarstw wskazują na zjawisko rozwarstwienia (dyspersji) polegające na tym, że zanikają gospodarstwa średnie natomiast zwiększa się w całej populacji udział dwóch grup gospodarstw: mniejszych i większych. Wyodrębnić można w związku z tym: - gospodarstwa socjalne, zapewniające minimalny poziom dochodów i wspomagające utrzymanie rolnika i jego rodziny w warunkach dużego bezrobocia, stosunkowo rzadko zwiększające powierzchnię i wielkość produkcji, - gospodarstw pomocnicze, zapewniające dodatkowy dochód dla właściciela posiadającego podstawowe dochody poza rolnictwem, - gospodarstwa produkcyjne, zapewniające podstawowe, relatywnie wysokie dochody z pracy w gospodarstwie, stanowiące główne źródło utrzymania rodziny, potencjalnie rozwojowe. Każda z tych grup gospodarstw potrzebuje innego sposobu modernizacji technicznej. 21

22 Wnioski i rekomendacje 2. Następuje wymiana sprzętu technicznego na nowy, bardziej nowoczesny, co jest w dużej mierze spowodowane możliwością dofinansowania zakupów. Z jednej strony jest to pozytywne, gdyż powoduje unowocześnienie parku maszynowego oraz zmianę technologii produkcji na bardziej nowoczesne. Z drugiej jednak strony inwestycje są w wielu przypadkach nieprzemyślane, realizowane w sposób nieracjonalny oraz powodujący przeinwestowanie gospodarstw. 3. Zwiększa się średnia moc ciągników, kupowane są także nowe, większe maszyny. Jest to zjawisko korzystne, związane z lepszymi technologiami produkcji roślinnej. Powoduje to jednak przy małych powierzchniach gospodarstw niskie wykorzystanie maszyn i ciągników, a w konsekwencji wysokie koszty pracy maszyn. 22

23 Wnioski i rekomendacje 4. Racjonalne inwestowanie w maszyny rolnicze wymaga zapewnienia kupowanym maszynom i odpowiedniej powierzchni na której będą pracowały. Pojedyncze gospodarstwa, mające niewielką powierzchnię użytków rolnych nie są w stanie tego zapewnić. Rozwiązaniem może być zwiększanie wykorzystania maszyn własnych, korzystanie z usług lub innych form mechanizacji. Konieczny jest rozwój tych form. Niezbędne są więc w związku z tym działania doradcze i wdrożeniowe. 5. W wielu przypadkach powodem zakupu nowoczesnego sprzętu nie są obiektywne kalkulacje a możliwość skorzystania z preferencyjnych form zakupu. Znaczna część decyzji o modernizacji gospodarstwa dokonywana jest w sposób intuicyjny, przypadkowy, nie poparty odpowiednimi obliczeniami a w konsekwencji nieracjonalny. Aby dostarczyć rolnikowi odpowiedniej informacji celowe wydaje się stworzenie nowoczesnej platformy komunikacyjnej, z wykorzystaniem technologii internetowych, która umożliwi mu podjęcie właściwych decyzji. W budowie takiego systemu komunikacji powinny wziąć udział uczelnie rolnicze, producenci maszyn rolniczych i firmy związane z rolnictwem, instytucje samorządowe, doradcy oraz sami rolnicy. Wymienione podmioty (jak wynika z deklaracji oraz dyskusji panelowej) są gotowe do podjęcia takiej współpracy. 23