RZUT RÓWNOLEGŁY UKOŚNY WIDOK Z GÓRY LUB Z DOŁU JAK KTO WOLI ;)

Transkrypt

1 RZUT RÓWNOLEGŁY UKOŚNY WIDOK Z GÓRY LUB Z DOŁU JAK KTO WOLI ;)

2 RZUT RÓWNOLEGŁY UKOŚNY AKSONOMETRIA ;)

3 Statyka (dynamika) siły, naprężenia i odkształcenia

4 Statyka (dynamika) siły, naprężenia i odkształcenia

5 dynamika odkształcenia, ścinanie, tensja, kompresja

6 BASENY TENSYJNE, EKSTENSYJNE powierzchnia listryczna, roll over (antyklina naduskokowa)

7 BASENY TENSYJNE, EKSTENSYJNE powierzchnia listryczna, roll over (antyklina naduskokowa)

8 BASENY TENSYJNE, EKSTENSYJNE Basin and Range Province

9 BASENY TENSYJNE, EKSTENSYJNE Basin and Range Province (Wernicke 1985)

10 BASENY TENSYJNE, EKSTENSYJNE Basin and Range Province (Wernicke 1985)

11 BASENY TENSYJNE, EKSTENSYJNE Basin and Range Province (Morley 2002)

12 BASENY TENSYJNE, EKSTENSYJNE basen norweski (rów Vikingów) (wg Gibbs 2002)

13 BASENY TENSYJNE, EKSTENSYJNE basen norweski (rów Vikingów) (wg Kusznir i inni, 1995)

14 BASENY TENSYJNE, EKSTENSYJNE grzbiety centralne (kordlyriery), wg Sibson 1983

15 dynamika, kinematyka ścinanie, uskoki przesuwcze

16 BASENY TRANSTENSYJNE WYKŁAD 2016

17 dynamika, kinematyka ścinanie, uskoki przesuwcze

18 dynamika, kinematyka ścinanie, uskoki przesuwcze

19 dynamika, kinematyka ścinanie, powierzchnie Riedla

20 dynamika, kinematyka ścinanie, powierzchnie Riedla

21 dynamika, kinematyka ścinanie, powierzchnie Riedla helikoida (przekrój)

22 BASENY TRANTENSYJNE WYKŁAD 2016

23 BASENY TRANTENSYJNE - modelowanie

24 BASENY TRANSTENSYJNE WYKŁAD 2016 basen relaksacyjny

25 BASENY TRANSTENSYJNE WYKŁAD 2016 ciała magmowe batolity protruzje diapiry basen relaksacyjny basen relaksacyjny osady agradacji pionowej osady haotyczne (olistostroma, molasa) osady agradacji pionowej (pelagity)

26 basen pull-apart WYKŁAD 2016

27 BASENY TRANSTENSYJNE WYKŁAD 2016 basen pull apart basen pull-apart wypełnienie przekraczające wypełnienie zgodne

28 BASENY TRANSTENSYJNE WYKŁAD 2016 basen terminalny

29 BASENY TRANSTENSYJNE WYKŁAD 2016 basen terminalny basen terminalny wypełnienie podłużne basenu wypełnienie poprzeczne basenu

30 BASENY TRANSTENSYJNE WYKŁAD 2016 basen szufladowy

31 BASENY TRANSTENSYJNE WYKŁAD 2016 basen szufladowy basen szufladowy wypełnienie podłużne basenu wypełnienie poprzeczne basenu

32 MASYW CZESKI DEM 90 M WYKŁAD 2016

33 MAPA GŁĘBOKOŚCI POWIERZCHNI MOHO NA OBSZARZE EUROPY Pierre Dèzes & Peter A. Ziegler, 2006 Kompilacja w oparciu o: Aljinovicet al. 1987; Ansorge et al. 1992; Argnani and Savelli 2001; Argnani and Torelli 2001; Arlitt et al. 1999; Blundell et al. 1992; Bois et al. 1994; Carrara 2001; Chadwick & Pharaoh, 1998; Chamot-Rooke et al. 1999; Chantraine et al. 1996; Cloetingh & Lankreijer 2001; Deichmann et al. 2000; Frasheri et al. 1996; Giese & Buness 1992; Hansen et al. 2000; Lekey 1999; Monaghan 2001; Morelli, 1998; Prodehl et al. 1995; Pfiffner et al. 1996; Rocca 2001; Rousset et al. 1993; Scarascia et al. 1994; Slejko et al. 1987; Skoko et al. 1987; Thybo et al. 1998; Torné et al. 1996; Van Wees 2000; Waldhauser 1998; Zeyen et al. 1997; Ziegler 1990

34 GŁĘBOKOŚĆ POWIERZCHNI MOHO NA OBSZARZE MASYWU CZESKIEGO

35 masyw czeski: ~ Ma WYKŁAD 2016

36 masyw czeski: Ma WYKŁAD 2016

37 baseny sudeckie B arran dien bas en czes ki SUDETY WSCHODNIE masyw czeski: Ma

38 intruzje magmowe różnego wieku base n turyng ijski B LO K G ÓR K R US ZC OW Y CH BLOK MOLDANUBSKI Ba rra ndien BLOK MOLDANUBSKI baseny basen czeski BLOK MOLDANUBSKI sudeckie BLOK PRZEDSUDECKI SUDETY WSCHODNIE basen morawsko - śląski

39 MASYW CZESKI, TENDENCJE STRUKTURALNE POWIERZCHNI DEM (MODEL CYFROWY POWIERZCHNI HIPSOMETRYCZNEJ)

40 MASYW CZESKI, TENDENCJE STRUKTURALNE POWIERZCHNI HIPSOMETRYCZNEJ - SFEROIDALNE ZAKRZYWIENIE POWIERZCHNI Delta ~3 km DH ~1 km

41 MASYW CZESKI, TENDENCJE STRUKTURALNE POWIERZCHNI HIPSOMETRYCZNEJ POZIOME PROFILE HIPSOMETRYCZNE Góry Kruszcowe basen czeski Barrandien Góry Żelazne Morawa Góry Żelazne Sudety basen czeski

42 MASYW CZESKI, TENDENCJE STRUKTURALNE POWIERZCHNI DEM (POWIERZCHNIA TRENDU 8-GO RZĘDU)

43 MASYW CZESKI, TENSYJNA TENDENCJA EWOLUCJI STRUKTURALNEJ LITOSFERA DO GŁĘBOKOŚCI 36 KM Góry Kruszcowe basen czeski Barrandien Góry Żelazne Morawa Góry Żelazne Sudety basen czeski

44 PROSTE ROZCIĄGANIE PŁYTY (TENSJA) WTÓRNA EKSTENSJA SYMETRYCZNE CIENIENIE ROZCIĄGANEJ PŁYTY, POWIERZCHNIA NEUTRALNA POZIOMA, DYLATACJA PŁYTY

45 ROZCIĄGANIE W PODŁOŻU PŁYTY (TENSJA) WTÓRNA EKSTENSJA, NIESYMETRYCZNE CIENIENIE ROZCIĄGANEJ PŁYTY, WYPUKŁA KU GÓRZE POWIERZCHNIA NEUTRALNA UGIĘCIE I DYLATACJA PŁYTY

46 MASYW CZESKI, TENSYJNA TENDENCJA EWOLUCJI STRUKTURALNEJ, ROZCIĄGANIE W PODŁOŻU PŁYTY LITOSFERYCZNEJ proste rozciąganie płyty syw czeski, tensyjna tendencja ewolucji strukturalnej, litosfera do głębokości 36 km ciąganie płyty litosferycznej w podłożu rozciąganie płyty w podłożu

47 MASYW CZESKI, POWIERZCHNIA HIPSOMETRYCZNA DEM

48 MASYW CZESKI, POWIERZCHNIA TRENDU 8-GO RZĘDU

49 MASYW CZESKI, POWIERZCHNIA TRENDU 8-GO RZĘDU

50 SUDETY, POWIERZCHNIA TRENDU 8-GO RZĘDU

51 SUDETY, POWIERZCHNIA TRENDU 8-GO RZĘDU, ŚRÓDSUDECKA STREFA ŚCINANIA (ISZ)

52 SUDETY, POWIERZCHNIA TRENDU 8-GO RZĘDU, ŚRÓDSUDECKA STREFA ŚCINANIA (ISZ)

53 SUDETY, POWIERZCHNIA RÓŻNICOWA 8-GO RZĘDU, ŚRÓDSUDECKA STREFA ŚCINANIA (ISZ)

54 BASENY SUDECKIE A ŚRÓDSUDECKA STREFA ŚCINANIA (ISZ)

55 BASENY SUDECKIE A ŚRÓDSUDECKA STREFA ŚCINANIA (ISZ)

56 MASYWY GRANITOIDOWE A ŚRÓDSUDECKA STREFA ŚCINANIA (ISZ)

57 MASYWY GRANITOIDOWE A ŚRÓDSUDECKA STREFA ŚCINANIA (ISZ)

58 WSPÓŁCZESNA GEODYNAMIKA SUDETÓW A ŚRÓDSUDECKA STREFA ŚCINANIA (ISZ)

59 WSPÓŁCZESNA GEODYNAMIKA SUDETÓW A ŚRÓDSUDECKA STREFA ŚCINANIA (ISZ)

60 WSPÓŁCZESNA GEODYNAMIKA SUDETÓW A ŚRÓDSUDECKA STREFA ŚCINANIA (ISZ) STREFA USKOKÓW CZERWONEJ WODY

61 WSPÓŁCZESNA GEODYNAMIKA SUDETÓW A ŚRÓDSUDECKA STREFA ŚCINANIA (ISZ)

62 INWERSJA BASENOWA: ZNACZENIE POJĘCIA PRZYKŁADY Z BASENÓW SUDECKICH - historia - pojęcia podstawowe - wybrane przykłady z Sudetów

63 INWERSJA BASENOWA: ZNACZENIE POJĘCIA PRZYKŁADY Z BASENÓW SUDECKICH Pojęcie inwersji w geologii ma długą historię. Początki pojęcia sięgają dziedzin geologii, które dysponują suwerenną metodyką badawczą, czyli stratygrafii, geomorfologii oraz sedymentologii, i odnoszą się do dokumentowanych zjawisk inwersji stratygraficznej oraz inwersji facjalnej. Te ostatnie w dużej mierze wypełniają pierwotny sens i znaczenie inwersji basenowej.

64 1859 pierwsza pisemna wzmianka o inwersji James Hall ( ) Najbardziej wypiętrzone partie ziemskiej skorupy, czyli góry, wyrastają poprzez gigantyczną inwersję reliefu z najbardziej obniżonych regionów, z których biorą swój początek The most elevated parts of the earth s crust the mountains had risen by a giganitic inversion of relief from the more depressed regions where they had originated ) (za Aubuoin, 1965)

65 HISTORIA POJĘCIA INWERSJA WYKŁAD generalne prawa rozmieszczenia lądów i ich rzeźby James Dwight Dana ( ) kontrakcyjna hipoteza orogenu Pomimo użycia w tych pracach słowa inwersja, konsekwentnie przypisywano mu sens geomorfologiczny Suess Eduard ( )

66 HISTORIA POJĘCIA INWERSJA WYKŁAD 2016 Model orogenu przedstawiony przez Kobera (1921, Fig. 30)

67 HISTORIA POJĘCIA INWERSJA WYKŁAD kontrakcyjny model rozwoju basenu 1929 pierwowzór inwersji basenowej Hans Stille Franz Kossmat Hans Stille ( )

68 HISTORIA POJĘCIA INWERSJA WYKŁAD 2016 Masyw Brabancki (Wyspy Brytyjskie) (Ardeny) (Harz) (Vogtland) (Masyw czeski) PRAEUROPA fałdowanie kaledońskie PALEOEUROPA PRAEUROPA old red basen Old północny Red basen centralny dewon WARYSCYDY PRAEUROPA PALEOEUROPA old red fałdowanie sudeckie PRAEUROPA PALEOEUROPA old red zapalisko subw aryscyjskie WARYSCYDY westfal PALEOEUROPA łańcuch subw aryscyjski WARYSCYDY PRAEUROPA old red fałdowanie asturyjskie Schemat rozwoju strefy subwaryscyjskiej (pierwowzór inwersji basenowych) (Stille 1929)

69 HISTORIA POJĘCIA INWERSJA WYKŁAD model orogenu waryscyjskiego Franz Kossmat ( ) Kossmat, F., Gliederung des varistischen Gebirgsbaues. Abhandlungen des Sächsischen Geologischen Landesamtes, Bd. 1, Kossmat, F., Paläogeographie und Tektonik. Berlin: Borntraeger

70 HISTORIA POJĘCIA INWERSJA Schemat orogenu waryscyjskiego (wg. Kossmat 1927) WYKŁAD 2016 Franz Kossmat ( )

71 HISTORIA POJĘCIA INWERSJA Schemat orogenu waryscyjskiego (Kossmat 1927) WYKŁAD 2016 Franz Kossmat ( )

72 HISTORIA POJĘCIA INWERSJA Schemat orogenu waryscyjskiego (Kossmat 1927) WYKŁAD 2016 Franz Kossmat ( )

73 HISTORIA POJĘCIA INWERSJA Schemat orogenu waryscyjskiego (Kossmat 1927) WYKŁAD 2016 Franz Kossmat ( )

74 ETAP EKSTENSJI ETAP KONTRAKCJI INWERSJA HISTORIA POJĘCIA INWERSJA WYKŁAD 2016 Schemat przestrzennoewolucyjny znany pod nazwą cyklu Wilsona J. Tuzo Wilson (1965)

75 DEFINICJA STRUKTURALNA POJĘCIA INWERSJA EKSTENSJA KONTRAKCJA

76 DEFINICJA STRUKTURALNA POJĘCIA INWERSJA inwersja ujemna inwersja dodatnia

77 DEFINICJA STRUKTURALNA POJĘCIA INWERSJA WSPÓŁCZYNNIK INWERSJI Williams, G. D., Powell, C. M. & Cooper, M. A., Geometry and kinematics of inversion tectonics. In: Cooper, M. A. & Williams G. D. [eds.] - Inversion Tectonics. Geological Society Special Publication, London: Geological Society, 44, 3 15

78 EKSTENSYJNY MODEL INWERSJI BASENOWEJ Daniel Peter McKenzie model basenu ekstensyjnego McKenzie, D.P., Some remarks on the development of sedimentary basins. Earth Planet. Sci. Lett., 40,

79 EKSTENSYJNY MODEL INWERSJI BASENOWEJ pierwotne zastosowanie sformułowania inwersja w odniesieniu do basenu ekstensyjnego: wypiętrzenie centralnej części basenu i erozja model basenu ekstensyjnego Coward, M.P., Heterogenous stretching, simle shear and basin development. Earth planet. Sci. Letters, 80,

80 EKSTENSYJNY MODEL INWERSJI BASENOWEJ Pierwsze zastosowanie sformułowania inwersja w kontekście ekstensyjnej ewolucji basenu polskiego Pierwszy model inwersji ekstensyjnej basenu polskiego Mazur, S., Scheck-Wenderoth, M. & Krzywiec, P., Different modes of the Late Cretaceous Early Tertiary inversion in the North German and Polish basins. International Journal of Earth Sciences (Geologische Rundschau), 94,

81 SEDYMENTOLOGICZNE WSKAŹNIKI INWERSJI STRATYGRAFICZNEJ WYKŁAD 2016 wskaźniki góra-dół way-up Wojewoda, J., Wyznaczanie stropu i spągu w skałach osadowych. Instrukcje i metody badań geologicznych: "Badania elementów tektoniki na potrzeby kartografii wiertniczej i powierzchniowej", zeszyt 51:

82 INWERSJA BASENOWA - WSKAŹNIKI FACJALNE

83 INWERSJA BASENOWA - PRZYCZYNY TEKTONICZNE

84 INWERSJA BASENOWA - PRZYCZYNY NIETEKTONICZNE

85 ZAKRES SEMANTYCZNY POJĘCIA INWERSJI BASENOWEJ Proces polegający na wypiętrzeniu obszaru wcześniej obniżonego. Taki proces (ang. transformation of an area of subsidence to one of uplift) jest przyjmowany przez wielu badaczy, jako główne kryterium inwersji basenowej (np. Schlischie, 2003). Często też proces taki jest określany jako inwersja dodatnia (ang. positive inversion). Proces polegający na zamianie względnego rozmieszczenia obszarów, na których występują osady lub skały osadowe o znacznej miąższości. Taki proces może nastąpić w dwóch sytuacjach. Jeżeli dotyczy osadów w trakcie sedymentacji (wypełniania basenu), to polega na przemieszczaniu się (migracji) obszarów o najwyższym tempie akomodacji lub na redepozycji osadów w obrębie basenu. Jeżeli dotyczy osadów zdeponowanych lub skał osadowych, wtedy może polegać na erozji wewnątrzbasenowej lub może być spowodowane transportem tektonicznym (odkształceniem). Proces polegający na zamianie (odwróceniu) następstwa stratygraficznego osadów (skał osadowych). Taki proces może nastąpić w następstwie redepozycji osadów, głównie masowej i w obrębie basenu lub wskutek tektonicznej przebudowy architektury basenowej.

86 INWERSJE W BASENACH SUDECKICH

87 INWERSJE W BASENACH SUDECKICH 20 st. inwersja (od) wiek zwietrzelin pliocen (5,3) st. (5-7) 100 st. (21) eocen-miocen (40-5,3) cenoman (96) 106 st. (110) jura-kreda dolna ( ) 120 st. (163) artinskian (272) Aramowicz, A., et al., 2006 Martinek, K., et al., 2002 westfal D (313) westfal B-C (

88 INWERSJE W BASENACH SUDECKICH

89 INWERSJE W BASENACH SUDECKICH

90 INWERSJE W BASENACH SUDECKICH - WSKAŹNIKI Mastalerz, K., Wojewoda, J., Sedymentacja przykrawędziowa w aktywnej strefie przesuwczej na przykładzie sudeckiego uskoku brzeżnego. (Posiedzenie Naukowe Wrocławskiego Oddz. PTG) Wojewoda, J., Mastalerz, K., Stożek aluwialny pra-kaczawy - przykład sedymentacji w czynnej strefie przesuwczej,plio-plejstocen (?): fakty, hipotezy i próba weryfikacji - dyskusja. (Posiedzenia Naukowe Wrocławskiego Oddz. PTG) Wojewoda, J., Sedymentologia utworów plio-plejstocenu na obszarze środkowego Przedgórza Sudeckiego. (Posiedzenie Naukowe Instytutu Geologii UAM, Posiedzenie Naukowe Instytutu Geologii Uniwersytetu Warszawskiego) Krzyszkowski, D., Wojewoda, J., Zmiany systemu hydrograficznego na przełomie pliocenu i plejstocenu. (Posiedzenie Naukowe Wrocławskiego Oddz. PTG) Wojewoda, J., Przejawy wczesnej diagenezy w osadach plio-plejstocenu na obszarze Przedgórza Sudeckiego. (Sympozjum DIAGENEZA 95 w Poznaniu) Migoń, P., Wojewoda, J., Ewolucja rzeźby w młodszym trzeciorzędzie i starszym plejstocenie na obszarze środkowego bloku przedsudeckiego. (LXVI Zjazd PTG we Wrocławiu)

91 INWERSJE W BASENACH SUDECKICH - WSKAŹNIKI Wojewoda, J., Rotnicka, J., Skolasińska, K., Redepozycja zwietrzeliny na przełomie trzeciorzędu i czwartorzędu na obszarze bloku przedsudeckiego (Posiedzenie Naukowe Poznańskiego Oddz. PTG, Posiedzenie Naukowe Wrocławskiego Oddz. PTG) Wojewoda, J., Seria poznańska: fakty i mity. (Pos. Naukowe IG UAM) Wojewoda, J., Seria poznańska: modela stratygraficzne i facjalne. (Pos. Naukowe P.I.G., Oddz. Wrocł.) Wojewoda, J., Rotnicka, J., Rekonstrukcje kenozoicznych sieci rzecznych Dolnego Śląska (V Krajowe Spotkanie Sedymentologów: Analiza Basenów Sedymentacyjnych a nowoczesna sedymentologia, Warszawa czerwca 1996) Wojewoda, J., Burliga, S., Wiek i struktura południowego obrzeżenia obszaru Gór Stołowych. (Sympozjum nt. Środowisko Przyrodnicze Parku Narodowego Gór Stołowych ) Wojewoda, J., Cykle denudacyjno-depozycyjne w Sudetach (Posiedzenie Naukowe Wrocławskiego Oddz. PTG, ).