EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA POLSKIEGO

Transkrypt

1 Miejsce na naklejkę z kodem (Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy) KOD ZDAJĄCEGO EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA POLSKIEGO UWAGA! dotyczy tylko maturzystów, którzy zdecydują się na egzamin na poziomie rozszerzonym. Namawiamy do tego wszystkich zainteresowanych humanistycznymi studiami wyższymi. (dla poziomu rozszerzonego) Czas pracy 130 minut ARKUSZ II MAJ ROK 2005 Instrukcja dla zdającego 1. Proszę sprawdzić, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 5 stron. Ewentualny brak należy zgłosić przewodniczącemu zespołu nadzorującego egzamin. 2. Arkusz zawiera dwa tematy. Do opracowania trzeba wybrać jeden z nich i podkreślić. 3. Pracę proszę napisać czytelnie. 4. Proszę pisać tylko w kolorze niebieskim lub czarnym; nie pisać ołówkiem. 5. Nie wolno używać korektora. 6. Błędne zapisy trzeba wyraźnie przekreślić. 7. Wszelkie notatki należy sporządzać tylko w brudnopisie, który nie będzie oceniany. 8. Podczas egzaminu można korzystać ze słownika poprawnej polszczyzny i słownika ortograficznego. 9. Do ostatniej kartki arkusza dołączona jest karta odpowiedzi, którą wypełnia egzaminator. Życzymy powodzenia! WZÓR Za opracowanie tematu można otrzymać 40 punktów (Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy) Opracowanie i komentarz: Agnieszka Fedorowicz Katarzyna Porembska PESEL ZDAJĄCEGO Copyright by AGA-PRESS sp.j.

2 2 Egzamin maturalny z języka polskiego Temat 1: Różne sposoby pisania o getcie. Porównaj sposób ukształtowania narracji w załączonych fragmentach Medalionów Zofii Nałkowskiej i Zdążyć przed Panem Bogiem Hanny Krall. Zofia Nałkowska, Medaliony Szpalerem umarłych nadciąga w tę stronę kobieta pielęgnująca kwiaty na grobach. Ma w rękach emblematy swej godności: miotłę i polewaczkę. Polewaczkę ustawia na płaskim kamieniu przy studni żelaznej i pompuje do niej wodę. ( ) Mieszkania mamy wszyscy zaraz koło muru, to u nas wszystko słychać, co się u tamtych dzieje. Już teraz każdy wie, co to jest. Do ludzi strzelają po ulicach. Palą ich w mieszkaniach. Po nocach krzyki takie i płacz. Nikt nie może ani spać, ani jeść, nikt nie może wytrzymać. Czy to jest przyjemnie tego słuchać? Rozejrzała się, jakby mogły ją słyszeć groby pustego cmentarza. To także przecież ludzie, więc ich człowiek żałuje wyjaśniła. Ale oni nas nienawidzą; gorzej niż Niemców. Zdawała się urażona mymi słowami naiwnej perswazji. Jak to, kto mówił? Nikt nie potrzebował mówić. Sama wiem. I każdy pani powie to samo, kto ich zna. Że niechby tylko Niemcy wojnę przegrały, to Żydzi wezmą i nas wszystkich wymordują Pani nie wierzy? Nawet same Niemcy, to mówią... I radio też mówiło... Wiedziała lepiej, do czegoś jej była potrzebna ta wiara. ( ) Trzęsącymi rękami zaczęła wycierać sobie twarz z łatwych łez. Najgorsze jest to, że dla nich nie ma żadnego ratunku mówiła cicho, jakby wciąż bojąc się, że kto usłyszy. Tych, którzy się bronią, oni zabijają na miejscu. A tych, co się nie bronią, wywożą samochodami tak samo na śmierć. Więc co oni mają robić? Podpalają ich w domach i nie dają im wyjść. To matki zawijają dzieci w co tam mają miękkiego, żeby ich mniej bolało, i wyrzucają z okna na bruk! A później wyskakują same... Niektóre skaczą z najmniejszym dzieckiem na rękach ( ) Znowu zapłakała i drżącymi rękoma wycierała twarz. I nawet jak tego nie widać, to my słyszymy. To słychać tak, jakby coś miękkiego klapnęło. Plask, plask... Wciąż tak wyskakują, wolą wyskoczyć; niż się za życia spalić w ogniu... ( ) Nasłuchiwała. W miękkim nawoływaniu się ptaków cmentarnych rozeznawała dalekie głosy ciał upadających na kamienie. Dźwignęła polewaczkę i odeszła z nią w stronę żółtych i granatowych bratków na grobach. Niebem nadpływał nowy samolot od strony lotniska i wielkim zakolem zdążał ponad mury getta. Rzeczywistość jest do zniesienia, gdyż jest niecała wiadoma. Dociera do nas w ułamkach zdarzeń, w strzępach relacji. Wiemy o spokojnych pochodach ludzi idących bez sprzeciwu na śmierć. O skokach w płomienie, o skokach w przepaść. Ale jesteśmy po tej stronie muru. Kobieta cmentarna widziała to samo i słyszała. I dla niej jednak rzecz tak przeplotła się z komentarzem, że zatraciła swą rzeczywistość. 12

3 Egzamin maturalny z języka polskiego Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem Tu stałem. Dokładnie tu; tylko brama była wtedy drewniana. Słupek betonowy był ten sam, barak, i chyba nawet te topole. Czekaj, dlaczego właściwie stałem zawsze z tej strony? Aha, bo z tamtej szedł tłum. Bałem się pewnie, żeby mnie nie zgarnęli. Byłem wtedy gońcem w szpitalu i to była moja praca: stać przy bramie na Umschlagplatzu i wyprowadzać chorych. Nasi ludzie wyławiali tych, których należało uratować, a ja ich, jako chorych, wyprowadzałem. ( ) Kiedyś pędzili koło mnie ludzi, którzy nie mieli numerków życia. Niemcy rozdali te numerki i tym, którzy je otrzymali, obiecano przetrwanie. Całe getto miało wtedy jeden jedyny cel: zdobyć numerek. Ale później przyszli i po tych z numerkami. ( ) Wreszcie ogłosili, że dają chleb. Wszystkim, którzy się zgłoszą na roboty, po trzy kilo chleba i marmoladę. Słuchaj, moje dziecko. Czy ty wiesz, czym był wtedy chleb w getcie? Bo jak nie wiesz, to nigdy nie zrozumiesz, dlaczego tysiące ludzi mogło dobrowolnie przyjść i z chlebem jechać do Treblinki. Nikt przecież tego dotychczas nie zrozumiał. ( ) Musiałem wejść głębiej ( ), ale z tyłu, za plecami Ukraińców, nie należało przechodzić, tam, gdzie stał tłum, też nie, bo mogliby mnie zgarnąć. Więc poszedłem między Ukraińcami i tłumem, tak że wszyscy mnie widzieli. Szedłem szybkim, energicznym krokiem, jakbym miał prawo tak iść. I wiesz? Nikt mnie nawet nie zaczepił. Odnoszę wrażenie, że ty sam bardzo lubisz takie historie o szybkim, energicznym kroku i o strzelaniu w reflektor. Że wolisz je od opowiadania o piwnicach. Nie. Myślę, że wolisz. ( ) Straciliśmy wątek przy reflektorze. Choć, prawdę mówiąc, nie jestem pewna, czy w ogóle istnieje tu jakiś wątek. To niedobrze? Dlaczego? Dobrze. Przecież nie piszemy historii. Piszemy o pamiętaniu. Ale niech będzie ten reflektor; Zygmunt go zgasił szybko przebiegliście... ( ) W nocy przybiega chłopiec z krzykiem, że się pali. Wybucha panika... Przepraszam. Przybiega chłopiec z krzykiem... to nie jest poważna historyczna relacja. Podobnie jak fakt, że w piwnicy po okrzyku chłopca kilka tysięcy ludzi zrywa się w panice, wzbija się piach, świece od tego gasną i chłopca trzeba szybko przywołać do porządku. To zanadto szczegółowe, jak na historię... Po chwili ludzie uspokajają się: widzą, że ktoś rządzi. ( Ludzie zawsze powinni myśleć, że ktoś tutaj rządzi. ) A więc Niemcy zaczynają podpalać getto. Rejon fabryki szczotek stoi już w płomieniach, trzeba się przedrzeć przez te płomienie do getta centralnego. Kiedy pali się dom, to najpierw wypalają się podłogi, a potem spadają z góry płonące belki, ale między jedną belką a drugą mija kilka minut i wtedy właśnie należy przebiec. Jest potwornie gorąco, aż topi się rozsypane szkło i asfalt pod nogami. Biegną między tymi spadającymi belkami przez płomienie. Mur. Wyłom w murze, przy nim reflektor. My nie pójdziemy, To zostańcie... strzał w reflektor, biegną. Podwórko, sześciu chłopców, strzały, biegną. Pięciu chłopców, grób, Stasiek, Adam, Międzynarodówka... 13

4 4 Temat 2: Egzamin maturalny z języka polskiego W jaki sposób w literaturze ukazywane jest pokolenie apokalipsy spełnionej? Analiza i interpretacja porównawcza Pokolenia Krzysztofa Kamila Baczyńskiego oraz Ocalonego Tadeusza Różewicza. Krzysztof Kamil Baczyński, Pokolenie Wiatr drzewa spienia. Ziemia dojrzała. Kłosy brzuch ciężki w górę unoszą i tylko chmury palcom czy włosom podobne suną drapieżnie w mrok. Ziemia owoców pełna po brzegi kipi sytością jak wielka misa. Tylko ze świerków na polu zwisa głowa obcięta strasząc jak krzyk. Kwiaty to krople miodu tryskają ściśnięte ziemią, co tak nabrzmiała, pod tym jak korzeń skręcone ciała, żywcem wtłoczone pod ciemny strop. Ogromne nieba suną z warkotem. Ludzie w snach ciężkich jak w klatkach krzyczą. Usta ściśnięte mamy, twarz wilczą, czuwając w dzień, słuchając w noc. Pod ziemią drążą strumyki słychać krew tak nabiera w żyłach milczenia, ciągną korzenie krew, z liści pada rosa czerwona. I przestrzeń wzdycha. Nas nauczono. Nie ma litości. Po nocach śni się brat, który zginął, któremu oczy żywcem wykłuto, któremu kości kijem złamano; i drąży ciężko bolesne dłuto, nadyma oczy jak bąble krew. Nas nauczono. Nie ma sumienia. W jamach żyjemy strachem zaryci, w grozie drążymy mroczne miłości, własne posągi źli troglodyci. Nas nauczono. Nie ma miłości. Jakże nam jeszcze uciekać w mrok przed żaglem nozdrzy węszących nas, przed siecią wzdętą kijów i rąk, kiedy nie wrócą matki ni dzieci w pustego serca rozpruty strąk. Nas nauczono. Trzeba zapomnieć, żeby nie umrzeć rojąc to wszystko. Wstajemy nocą. Ciemno jest, ślisko. Szukamy serca bierzemy w rękę, 14

5 Egzamin maturalny z języka polskiego nasłuchujemy: wygaśnie męka, ale zostanie kamień tak głaz. I tak staniemy na wozach, czołgach, na samolotach, na rumowisku, gdzie po nas wąż się ciszy przeczołga, gdzie zimny potop omyje nas, nie wiedząc: stoi czy płynie czas. Jak obce miasta z głębin kopane, popielejące ludzkie podkłady na wznak leżące, stojące wzwyż, nie wiedząc, czy my karty iliady rzeźbione ogniem w błyszczącym złocie, czy nam postawią, z litości chociaż, nad grobem krzyż. 22. VII. 43 r. Tadeusz Różewicz, Ocalony Mam dwadzieścia cztery lata ocalałem prowadzony na rzeź. To są nazwy puste i jednoznaczne: człowiek i zwierzę miłość i nienawiść wróg i przyjaciel ciemność i światło. Człowieka tak się zabija jak zwierzę widziałem: furgony porąbanych ludzi którzy nie zostaną zbawieni. Pojęcia są tylko wyrazami: cnota i występek prawda i kłamstwo piękno i brzydota męstwo i tchórzostwo. Jednako waży cnota i występek widziałem: człowieka który był jeden występny i cnotliwy. Szukam nauczyciela i mistrza niech przywróci mi wzrok słuch i mowę niech jeszcze raz nazwie rzeczy i pojęcia niech oddzieli światło od ciemności. Mam dwadzieścia cztery lata ocalałem prowadzony na rzeź. (Niepokój, 1947) 15

6 Egzamin maturalny z języka polskiego WYPRACOWANIE Uwaga! Na maturze otrzymasz więcej stron na wypracowanie. 16