Dobre praktyki w ochronie gadów Część II

Transkrypt

1 Okuninka, r. Dobre praktyki w ochronie gadów Część II Janusz Holuk Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Lublinie Zdjęcia; żółwia błotnego - Janusz Holuk, węży i ich siedlisk: Katarzyna Kurek, G. Baś, S. Bury, B. Zając, S. Śnieżko, M. Guzik, R. Babiasz, A. Zięcik

2 Zagrożenia dla żółwia błotnego Do czynników antropogenicznych mających wpływ na zmniejszanie populacji tego gatunku należą m. in.: osuszanie i zagospodarowywanie terenów podmokłych, a także zalesianie tzw. nieużytków, będące przyczyną niszczenia lęgowisk.

3 Zagrożenia dla żółwia błotnego Wzrost natężenia ruchu na drogach, staje się coraz ważniejszym zagrożeniem, zwłaszcza dla małych populacji żółwia błotnego.

4 Zagrożenia -czynniki naturalne niekorzystne warunki klimatyczne, zwłaszcza chłodne i deszczowe lato drapieżniki niszczące gniazda

5 Czynna ochrona lęgów - etap wiosenny Polega na obserwacji lęgowisk, wyszukiwaniu na nich samic żółwia błotnego, obserwacji składania jaj oraz zabezpieczaniu założonych przez nie gniazd. Do zabezpieczania gniazd używana jest metalowa, ocynkowana siatka, która zakotwiczana jest w gruncie szpilami, a następnie gniazdo maskowane jest bardzo cienką warstwą igliwia, liści lub piasku

6 Czynna ochrona lęgów - etap jesienny Polega na kontroli osłon zabezpieczonych gniazd, obserwacji i zdejmowaniu osłon tuż przed wylęgiem oraz ewentualnym przenoszeniu młodych żółwi z lęgowisk do zbiorników wodnych

7 Czynna ochrona lęgów - etap jesienny

8 Przykłady dobrych praktyk w ochronie żółwia błotnego Projekt Ochrona i regeneracja siedlisk żółwia błotnego oraz innych zagrożonych gatunków w Nadleśnictwie Maskulińskie został zrealizowany w obszarze Natura 2000 Mazurska Ostoja Żółwia Baranowo PLH280055, położonym na północnych obrzeżach Puszczy Piskiej.

9 Przykłady dobrych praktyk w ochronie żółwia błotnego- Ochrona i regeneracja siedlisk Działania techniczne zostały poprzedzone wykonaniem opracowań: koncepcja przyrodniczo-techniczna odbudowy małej retencji waloryzacja przyrodnicza siedlisk wodno-błotnych waloryzację siedlisk i gatunków obejmującą żółwia, kumaka nizinnego i traszki grzebieniastej analiza glebowa lęgowisk wykorzystywanych przez żółwie

10 Przykłady dobrych praktyk w ochronie żółwia błotnego - Ochrona i regeneracja siedlisk Roboty budowlane wykonano w latach Wykonano 75 budowli hydrotechnicznych zwiększających retencję wodną tego terenu i odtwarzających biotopy żółwia błotnego, w tym: 6 stawów ziemnych, 11 grobli, 7 progów z bystrotokami, 48 progów kamiennych oraz 3 przetamowania ziemne. Wykonane piętrzenia posiadają stały próg przelewu.

11 Przykłady dobrych praktyk w ochronie żółwia błotnego- Ochrona i regeneracja siedlisk

12 Przykłady dobrych praktyk w ochronie żółwia błotnego - Ochrona i regeneracja siedlisk Stawy ziemne wykopane specjalnie dla poprawy warunków hibernacji żółwi błotnych miały następujące parametry: powierzchnie około 500 m 2 (2 obiekty), 800 m 2 (2 obiekty) oraz 1000 m 2 (1 obiekt) maksymalną głębokość: około 1m (1 obiekt), 1,5 m (1 obiekt) oraz 2 m (3 obiekty)

13 Przykłady dobrych praktyk w ochronie żółwia błotnego - Ochrona i regeneracja siedlisk W okresie realizacji projektu znane było tylko jedno miejsce, na którym żółwie składały jaja. Znajdowało się ono na gruncie prywatnym. Zaproponowano wykup tego gruntu ale właściciel się nie zgodził i zalesił działkę, przez co lęgowisko z każdym rokiem jest coraz bardziej zagrożone przez zacieniające je drzewa. W celu stworzenia lęgowiska zastępczego na gruntach Nadleśnictwa Maskulińskie usunięto drzewa i krzewy z powierzchni około 0,4 ha. Stworzono w ten sposób otwartą i dobrze nasłonecznioną powierzchnię na południowym skłonie stoku, pomiędzy bagienkiem w którym przebywają żółwie, a starym lęgowiskiem.

14 Przykłady dobrych praktyk w ochronie żółwia błotnego- Ochrona i regeneracja siedlisk Realizacja tego projektu bardzo istotnie poprawiła warunki dla funkcjonowania populacji żółwia błotnego poprzez stworzenie aż 64 małych ekosystemów wodnobłotnych, stanowiących siedliska dla tego gatunku. Poprawiła się znacznie retencja wodna na tym obszarze, a wybudowane urządzenia hydrotechniczne pozytywnie kształtują stosunki wodne na powierzchni ponad 60 ha

15 Przykłady dobrych praktyk w ochronie żółwia błotnego Projekt Czynna ochrona żółwia błotnego w chełmskich parkach krajobrazowych realizowany jest na Polesiu, we wschodniej Polsce na obszarach objętych różnymi formami ochrony przyrody, m. in. w rezerwatach przyrody (Żółwiowe Błota, Torfowisko Sobowice), parki krajobrazowe: Sobiborski i Chełmski oraz obszary chronionego krajobrazu: Poleski, Chełmski i Pawłowski. Większość z nich znajduje się również w granicach specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000: Lasy Sobiborskie PLH , Dobromyśl PLH , Pawłów PLH , Torfowisko Sobowice PLH Znaczna część tego obszaru znajduje się także w granicach transgranicznego, trójpaństwowego rezerwatu biosfery Polesie Zachodnie.

16 Przykłady dobrych praktyk w ochronie żółwia błotnego - ochrona żółwia błotnego na Polesiu Projekt na obecnym etapie realizowany jest przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Lublinie jako część większego projektu pt. Ochrona siedlisk przyrodniczych i gatunków na obszarach sieci Natura 2000 w województwie lubelskim POIS /09 w współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko

17 Poprawa warunków siedliskowych przed i po remoncie grobli w rezerwacie przyrody Żółwiowe Błota

18 Czynna ochrona lęgowisk lęgowisko przed i po wykonanych zabiegach w ostoi Dobromyśl

19 Czynna ochrona lęgów zabezpieczanie gniazd siatkami

20 Każdego roku zabezpieczanych siatkami jest od 170 do 200 gniazd żółwia błotnego

21 Redukcja nadmiernej liczebności drapieżników na lęgowiskach Duże straty w lęgach powodowane przez drapieżniki, głównie przez lisy, sięgające nawet 100 % wszystkich gniazd na niektórych lęgowiskach stanowią zagrożenia dla populacji żółwia błotnego na tych obszarach.

22 Oznakowanie tablicami informacyjnymi 4 najważniejszych lęgowisk

23 Rozpoznanie tras migracji żółwi przy pomocy telemetrii

24 Rozpoznanie tras migracji żółwi przy pomocy telemetrii Badania telemetryczne mają na celu rozpoznanie środowisk użytkowanych przez żółwie, określenie areałów życiowych, szlaków i miejsc migracji oraz miejsc zimowania. Celem głównym badań jest skuteczniejsza ochrona gatunku poprzez rozpoznanie zagrożeń. W latach założono 30 nadajników telemetrycznych.

25 Edukacja i popularyzacja działań Liczne publikacje wydane w trakcie realizacji projektu mają za zadanie popularyzację problematyki ochrony tego zagrożonego gatunku oraz potrzeby jego ochrony. W kilkunastu miejscowościach położonych w pobliżu miejsc występowania żółwi przeprowadzono prelekcje popularyzujące ochronę tych zwierząt.

26 Wąż Eskulapa zagrożenia Opracowano na podstawie materiałów udostępnionych przez Katarzynę Kurek klimat naturalni wrogowie (drapieżniki) choroby, pasożyty skrajnie niska liczebność izolacja fragmentacja siedlisk zanik siedlisk brak miejsc rozrodu

27 Czynniki ograniczające dyspersję i liczebność węża Eskulapa: niedostatek miejsc nasłonecznionych, wykorzystywanych przez węże do migracji, wygrzewania się i polowania, izolacja poszczególnych stanowisk utrudniająca wężom kolonizację nowych stanowisk i migrację pomiędzy już istniejącymi, zwiększające się natężenie ruchu samochodowego skutkuje zwiększoną śmiertelnością zwierząt na drogach zwiększone ryzyko bezmyślnego zabijania przez ludzi i padania ofiarą zwierząt domowych (skutki obecności węży w pobliżu osad ludzkich) brak dogodnych miejsc do składania jaj (składowiska trocin w pobliżu tartaków - przykład z rejonu wsi Zatwarnica w Bieszczadach) nielegalne wyłapywanie do prywatnych hodowli

28 Działania na rzecz ochrony węża Eskulapa poprzedzające projekty zaliczone do dobrych praktyk: utworzenie w 1991 r. rezerwatu Krywe chroniącego stanowiska tego gatunku program czynnej ochrony siedlisk węża Eskulapa poprzez poprawę warunków rozrodczych tego gatunku i zachowanie stanu siedlisk (m.in. utworzenie 8 kopców rozrodczych ze stertami kamieni i koszenie na terenie rezerwatu Krywe ) zrealizowany przez Nadleśnictwo Lutowiska w latach realizacja 2 projektów edukacyjnych: pierwszy, Program edukacyjny ochrona krajowych gatunków węży na terenie województwa podkarpackiego, oraz drugi, Ochrona węży w Polsce pakiet edukacyjny przeznaczony dla nauczycieli na różnych poziomach nauczania. W efekcie opracowano i rozesłano około 3800 pakietów edukacyjnych dla nauczycieli szkół podstawowych, gimnazjów i ponadgimnazjalnych do około 2700 szkół w województwach: podkarpackim, małopolskim, śląskim, lubelskim i świętokrzyskim.

29 Czynną ochronę i rozpoznanie stanu populacji prowadzono w ramach 2 projektów: W roku 2009 Czynna ochrona i rozpoznanie stanu populacji węża Eskulapa Zamenis longissimus w Bieszczadach Zachodnich EkoFundusz i WFOŚ igw w Rzeszowie W latach Czynna ochrona węża Eskulapa w Bieszczadach Zachodnich CKPŚ i NFOŚ

30 Najlepsze praktyki dotyczące ochrony węża Eskulapa Tworzenie miejsc rozrodu - kopce trocinowe umożliwiają pełny rozwój zarodków, są jednocześnie miejscem schronienia Przykładem najlepszych praktyk dotyczących ochrony węża Eskulapa jest projekt Czynna ochrona siedlisk oraz rozpoznanie stanu populacji węża Eskulapa Zamenis longissimus w Bieszczadach Zachodnich. Przedsięwzięcie to bazowało na doświadczeniach Nadleśnictwa Lutowiska z 1999 r. związanych z budową miejsc rozrodu, odsłanianiem murków, wykaszaniem polan i usuwaniem skutków naturalnej sukcesji leśnej. Projekt trwał rok i realizowany był przez Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie przy ścisłej współpracy i rzeczowym wkładzie własnym Nadleśnictwa Lutowiska.

31 Najlepsze praktyki dotyczące ochrony węża Eskulapa Czynna ochrona węża Eskulapa w Bieszczadach Zachodnich Tworzenie miejsc rozrodu - kopce trocinowe

32 Czynna ochrona węża Eskulapa w Bieszczadach Zachodnich Na terenie Nadleśnictwa Lutowiska odtworzono kilka polan z pniakowiskami pomiędzy stanowiskami, których lokalizacje uznano za ważne dla przełamywania izolacji pomiędzy stanowiskami występowania węża Eskulapa. Usuwanie skutków sukcesji tworzenie polan i doświetlanie stanowisk Materiał z usuwania drzew i krzewów wykorzystywany jest do tworzenia dodatkowych kryjówek i doświetlanie stanowisk

33 Czynna ochrona węża Eskulapa Usuwanie skutków sukcesji tworzenie polan i doświetlanie stanowisk Odtworzenie polany na pierwszym planie kopiec w trakcie budowy

34 Czynna ochrona węża Eskulapa - platformy na siano Na terenie Nadleśnictwa Lutowiska w pobliżu wykoszonych łąk zbudowano 3 duże konstrukcje z pni i gałęzi

35 Ochrona czynna węża Eskulapa - podsumowanie NADLEŚNICTWO LUTOWISKA w latach : 23 kopce rozrodcze (6 grodzonych) 29 gałęziowisk 20 pniakowisk 3 konstrukcje z gałęzi 3 ha odkrzaczonych 1 ha polan NADLEŚNICTWA: STUPOSIANY, BALIGRÓD, CISNA, USTRZYKI DOLNE, KOMAŃCZA, LESKO w latach kopców (10 grodzonych) 20 gałęziowisk 15 pniakowisk 10 ha odkrzaczonych powierzchni

36 Dziękuję za uwagę