ZRÓ NICOWANIE PRZESTRZENNEGO POD U YTKI ZIELONE WE WSI MARCÓWKA VARIABILITY OF SPATIAL FORMATION OF PARCELS PUT INTO GRASSLANDS IN MARCÓWKA VILLAGE

Transkrypt

1 Zró nicowanie przestrzennego ukszta towania... INFRASTRUKTURA I EKOLOGIA TERENÓW WIEJSKICH INFRASTRUCTURE AND ECOLOGY OF RURAL AREAS Nr 2/11, POLSKA AKADEMIA NAUK, Oddzia w Krakowie, s Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi Jacek Gniadek ZRÓ NICOWANIE PRZESTRZENNEGO UKSZTA TOWANIA DZIA EK PRZEZNACZONYCH POD U YTKI ZIELONE WE WSI MARCÓWKA VARIABILITY OF SPATIAL FORMATION OF PARCELS PUT INTO GRASSLANDS IN MARCÓWKA VILLAGE Streszczenie W artykule przedstawiono wyniki bada roz ogu dzia ek przeznaczonych pod u ytki zielone, wchodz cych w sk ad gospodarstw, znajduj cych si na terenie wsi Marcówka w województwie ma opolskim. Analizowana wie zajmuje obszar oko o 431 ha i charakteryzuje si du ym rozdrobnieniem gruntów. Podstawowym elementem powierzchniowym, przyj tym do bada, by y ci g e cz ci dzia ek ewidencyjnych obj te jedn form u ytkowania. Badaniami obj to wszystkie wyst puj ce w wybranej wsi dzia ki z u ytkami zielonymi wchodz ce w sk ad istniej cych gospodarstw rolnych. Do wykonania bada na tak du ej liczbie dzia ek zastosowano specjalistyczne programy komputerowe: MKTopo GUTR, Plikpol i Pole, które wykorzystuj dane z numerycznej mapy ewidencyjnej i cz ci opisowej operatu ewidencji gruntów i budynków prowadzonej w systemie cyfrowym. Zastosowana technologia pozwoli a na uzyskanie ponad cech, charakteryzuj cych ka d poddan analizie dzia k. Szczegó owymi badaniami obj tych zosta o 17 podstawowych cech roz ogu dzia ek, z których sze pierwszych okre la przestrzenne parametry dzia ki, trzy cechy dotycz szacowanych kosztów uprawowych zale nych od jej roz ogu, trzy kolejne opisuj po o enie dzia ki we wsi i w gospodarstwie, a pi ostatnich charakteryzuj gospodarstwo, do którego dana dzia ka nale y. Badanie zmienno ci ukszta towania roz ogu dzia ek z u ytkami zielonymi polega o na wykonaniu oceny ich roz ogu, poprzez porównanie poszczególnych cech roz ogu dzia ek z wielko ciami uznawanymi za poprawne. Wykonana zosta a równie analiza rozmieszczenia dzia ek we wsi, polegaj ca na badaniu ich po o enia w stosunku do siedlisk gospodarstw i centrum wsi. S owa kluczowe: roz óg gospodarstwa rolnego, struktura przestrzenna 149

2 Jacek Gniadek Summary In the paper, results of the research into the land configuration of plots earmarked for grassland are presented. The plots researched belong to farms situated in Marcówka village, in Ma opolska Province. The village studied has ca. a 431 ha area and is characterized by a high farm land fragmentation rate. A basic land element that was taken for analysis were continuous parts of cadastral plots comprised only one type of use. The research dealt with all plots with grassland in the selected village; they belonged to existing farms in this village. To analyse such a very large number of plots, three specialist computer software were applied, MKTopo GUTR, Plikpol, and Pole ; they apply data from a numeric cadastre map and from descriptive part of the digital file of lands and buildings register. Applied technology allowed to obtain more than features characterizing each analyzed plot. Seventeen basic features land configuration of a plots were accurately studied. The first six features determine spatial parameters of plot, the next three features refer to estimate costs of cultivating a given plot depending on the land configuration plots, the subsequent three features depict the location of a plot in the village and in the farm, and the last five ones characterize the farm to which a plot belongs. The research into the land configuration changeability of plots with grassland consisted in evaluating the plain of plots by comparing individual features land configuration of plots with the values assumed to be correct or optimal. Furthermore, the layout of plots in the village was also analyzed, i.e. their location was assessed in relation to farm sites and to the village centre. Key words: land configuration farm, land spatial structure WPROWADZENIE Niekorzystnie ukszta towane i nadmiernie rozdrobnione dzia ki Polski po udniowej, sprawiaj, e ich rolnicze wykorzystanie nie jest tak efektywne, jak w przypadku dzia ek o poprawnym ukszta towaniu i optymalnej powierzchni. Zastosowanie prac urz dzeniowo rolnych, których jednym z g ównych celów jest korygowanie wadliwych uk adów gruntowych, mo e w znacz cy sposób przyczyni si do stworzenia nowych, lepszych rozwi za rolniczego wykorzystania gruntów. Pami ta nale y o mo liwo ci korzystania z dost pnych, sprawdzonych rozwi za i do wiadcze, które zosta y wypracowane i wdro one. Dzia ania zmierzaj ce do poprawy wadliwych uk adów gruntowych s w Polsce zwykle poprzedzane ocen istniej cego stanu, która polega na analizie podstawowych parametrów przestrzennych dzia ek oraz kosztów uprawowych zale nych od ich roz ogu. Tradycyjne metody obejmuj ce od 5 do % wszystkich badanych dzia ek nie pozwalaj na uzyskanie pe nej informacji na temat badanego obszaru. Celowym jest wi c stosowanie nowych zautomatyzowanych rozwi za obejmuj cych wszystkie dzia ki ewidencyjne na badanym terenie. 1

3 CEL ZAKRES I METODA BADA Zró nicowanie przestrzennego ukszta towania... Artyku jest kontynuacj bada obejmuj cych ocen przestrzennego ukszta towania dzia ek wchodz cych w sk ad gospodarstw rolnych we wsi Marcówka po o onej w gminie Zembrzyce w województwie ma opolskim. G ównym celem artyku u jest przedstawienie zró nicowania podstawowych parametrów przestrzennych, charakteryzuj cych roz óg dzia ek przeznaczonych pod u ytki zielone w badanej wsi. Wykonanymi badaniami obj to wszystkie dzia ki (ci g e cz ci dzia ek ewidencyjnych obj te jedn form u ytkowania 238 dzia ek) wchodz ce w sk ad istniej cych gospodarstw rolnych. W celu pozyskania, przetworzenia oraz obliczenia niezb dnych wielko ci podstawowych parametrów przestrzennych roz ogu dzia ek oraz okre lenia kosztów uprawowych zale nych od ich roz ogów, wykorzystano programy: MKTopoGUTR PlikPol oraz program Pole. Uzyskane za pomoc wymienionych programów informacje, zawarte zosta y w jednej macierzy wynikowej [Gniadek i in. 1]. Dla potrzeb prowadzonych bada wykorzystano 17 podstawowych cech, dla których wykonano szczegó owe badania z wykorzystaniem metod statystycznych. CHARAKTERYSTYKA WIELKO CI I KSZTA TU DZIA EK PRZEZNACZONYCH POD U YTKI ZIELONE Przeci tna wielko badanych dzia ek przeznaczonych pod u ytki zielone we wsi Marcówka wynosi 9 arów (tab. 1). Zgodnie z Harasimowiczem [2] przyjmuje si, e dzia ki o powierzchniach przekraczaj cych arów i d ugo ciach wi kszych od do m mog by efektywnie zagospodarowane przy pomocy konnej si y poci gowej. Obszar badanych dzia ek zmienia si w granicach od 2 do 79 arów (tab. 1). Rozk ad liczebno ci dzia ek, zale nie od ich powierzchni w przedzia ach klasowych o szeroko ci,1 ha przedstawiono na rycinie 1. Rozk ad ten posiada wyra nie zaznaczon asymetri prawostronn. Wspó czynnik sko no ci obliczony dla powierzchni dzia ek ornych wynosi 3,36 i jest jednym z najwi kszych spo ród wszystkich wspó czynników sko no ci, okre lonych dla rozpatrywanych cech badanych dzia ek. Najwi cej dzia ek ornych ma powierzchni w przedzia ach: do arów (oko o 74%) oraz od do arów (16% badanych dzia ek). Zagospodarowanie tak ma ych dzia ek jest utrudnione nawet przy u yciu konnej si y poci gowej i wymaga du ych nak adów pracy. Dotyczy to zw aszcza dzia ek mniejszych od arów, które stanowi wi kszo badanej populacji. Dzia ki te charakteryzuj si redni d ugo ci w granicach 23 m i rednimi kosztami uprawowymi wynosz cymi oko o 22 jedn.zbo./1ha. Niewiele, bo oko o % dzia ek mie ci si w przedziale powierzchni uznawanym za odpowiedni dla uprawy konnej. Na badanym terenie nie wyst puj dzia ki wi ksze od 1 ha, które mog yby by w a ciwie zagospodarowane przy pomocy ci gników. 151

4 Jacek Gniadek 152 Tabela 1. Podstawowe statystyki opisowe rozpatrywanych cech roz ogu dzia ek z u ytkami zielonymi i gospodarstw we wsi Marcówka Table 1. Basic descriptive statistics of the features of land configuration with grassland and farms in Marcówka Nazwa zmiennej rednia Mediana Minimum Maksimum Rodzaj statystyki Obszar dzia ki [ha],9,7,2,79,77,9,1 3,36 17,65 D ugo dzia ki [hm],31,27,6 1,2,96,15,1 1,12 2,16 Szeroko dzia ki,31,24,4 1,61 1,57,23,1 2,38 7,33 [hm] Obwód dzia ki [hm] 1,69 1,38, 8,13 7,53 1,9,7 2,78,54 liczba wierzcho ków,63 9, 3, 44, 41, 6,57,43 2,32 6,59 Wyd u enie dzia ki 1,52 1,15,6 15,25 15,19 1,71,11 5,18 34,64 Koszty roz ogu bez dojazdu do dzia ki [jedn. zbo /ha] Koszty roz ogu z dojazdem do dzia ki (drogi wadliwe) [jedn. zbo /ha] Koszty roz ogu z dojazdem do dzia ki (drogi dobre) [jedn. zbo /ha] Odleg o najbli szego naro a dzia ki od siedliska [hm] Odleg o dzia ki od siedliska [hm] Odleg o dzia ki od centrum wsi [hm] Ilo dzia ek w gospodarstwie Ilo dzia ek z gruntami ornymi Powierzchnia gospodarstwa [ha] Powierzchnia u ytków rolnych [ha] Odleg o siedliska gospodarstwa od centrum wsi [hm] ród o: Badania w asne. Rozst p 13,76 12,24 3,71 55,21 51, 7,,47 2,2 6,43 15,45 14,3 4,34 56,89 52,55 7,12,46 1,98 6,47 14,44 12,78 3,97 55,88 51,92 7,11,46 2,6 6,68 1,95 1,4,4 16, 15,96 2,39,15 2,11 6,1 2,25 1,32,26 16,33 16,7 2,39,15 2,13 6,9 6,47 6,59,46 12, 11,84 2,98,19 -,5-1,1 24,14 22, 2, 61, 59, 13,,87,82,23 5,21 5, 1, 16, 15, 3,6, 1,58 3,65 3,56 3,31,12 7,31 7,19 1,79,12,35 -,74 2,33 2,15,6 5,11 5,5 1,25,8,45 -,58 6,16 5,97,35 12,62 12,27 3,6,,2 -,96 Odch.Std. B d Std. Sko no Kurtoza

5 Zró nicowanie przestrzennego ukszta towania... Histogram (MarcDDskrpom_zred7 18v*238c) Obszar = 238*.1*gamma(x/.9; 1.83)/.9 D ugo dzia ki [m].. Koszty uprawowe. zale ne od roz ogu. [jedn. zbo./ha] % % D ugo dzia ek Koszty uprawowe zale ne od roz ogu 6% 2% % % % % % Powierzchnia dzia ek [ha] Rysunek 1. Rozk ad liczebno ci dzia ek z u ytkami zielonymi zale nie od ich powierzchni Figure 1. The layout of a number of plots with grassland according to their areas 9 8 Histogram (MarcDDskrpom_zred7 18v*238c) D ugo = 238*.1*gamma(x/.661; 4.629)/ % Szeroko dzia ki [m]. 1 Koszty uprawowe. zale ne od roz ogu. [jedn. zbo./ha]. 23% 18% 15% Szeroko dzia ek 4% Koszty uprawowe zale ne od roz ogu 3% 3% 1% % % % % D ugo ci dzia ek [hm] Rysunek 2. Rozk ad liczebno ci dzia ek z u ytkami zielonymi zale nie od ich d ugo ci Figure 2. The layout of a number of plots with grassland according to their length 153

6 Jacek Gniadek Przeci tna d ugo dzia ki z u ytkiem zielonym wynosi 31 m i jest ponad dwukrotnie mniejsza od uznawanej za poprawn dla uprawy zaprz giem konnym, stosowanym powszechnie w przesz o ci. Przyjmuje si, e dzia ki zagospodarowywane z u yciem konnej si y poci gowej powinny by d u sze od m, wi ksze od arów i szersze od m [Harasimowicz 2]. Rozk ad liczebno ci dzia ek zale nie od ich d ugo ci, w porównaniu z rozk adem ich powierzchni, jest zdecydowanie mniej asymetryczny i odznacza si mniejsz koncentracj wokó redniej (rys. 2). Wspó czynnik sko no ci rozk adu d ugo ci dzia ek wynosi 1,12, a kurtoza 2,16. D ugo badanych dzia ek zmienia si w szerokich granicach od 6 m do ponad 2 m (tab.), jednak prawie wszystkie dzia ki (99%) nie posiadaj d ugo ci wi kszej ni m (rys. 2), co sprawia, e koszty uprawy tych dzia ek, nawet przy wykorzystaniu konnej si y poci gowej, s wysokie. Jedynie 1% dzia ek z u ytkami zielonymi we wsi Marcówka posiada d ugo ci dostosowane do wymaga konnej si y poci gowej, czyli przekraczaj ce m. natomiast brak jest dzia ek o d ugo ciach dostosowanych do uprawy mechanicznej. Szeroko ci rozpatrywanych dzia ek we wsi Marcówka s stosunkowo du e i wynosz rednio 31 m (tab.). Dzia ki o takiej szeroko ci s uwa ane za poprawne nawet dla ci gnikowej ich uprawy. Mo na przyj, e poprawna szeroko dzia ki w przypadku uprawy konnej wynosi ponad - m, a dla uprawy ci gnikowej do m. Rozk ad liczebno ci szeroko ci dzia ek wykazuje wyra n asymetri prawostronn (sko no 2,38) oraz znaczn koncentracj wokó redniej (kurtoza 7,33). Oko o 38% badanych dzia ek ma szeroko ci mniejsze od m, czyli niekorzystne nawet dla uprawy konnej (rys. 3). Najwi cej, bo a 42% znajduje si w przedziale od do m. Ma ym szeroko ciom tych dzia ek towarzysz niewielkie ich obszary nie przekraczaj ce kilku arów, nieznacznie wi ksze d ugo ci oraz wysokie koszty uprawowe zale ne od roz ogu wynosz ce od 15 do 23 jedn. zbo./ha. Dzia ki w przedzia ach poprawnej szeroko ci od do m stanowi 18% badanej populacji, jednak zbyt ma e powierzchnie, jak i d ugo ci, s powodem wysokich kosztów uprawowych zale nych od roz ogu dzia ek. Wyd u enie dzia ek z u ytkami zielonymi we wsi Marcówka jest niewielkie. Przeci tne wyd u enie tych dzia ek wynosi 1:1,5 i jest zdecydowanie zbyt ma e dla wyst puj cych na tym terenie dzia ek o niewielkiej powierzchni. Powszechnie uznaje si e poprawne wyd u enie dzia ek o obszarze arów powinno wynosi 1:7 a nawet 1:. Z rozk adu liczebno ci dzia ek zale nie od ich wyd u enia wynika, e cechuje go wyra na sko no prawostronna (wsp. sko no ci 5,18). Wyd u enie badanych dzia ek zmienia si od mniejszego od 1:1 do 1:16. Wi kszo dzia ek (81% ogólnej liczby) ma wyd u enie mniejsze od 1:2 (rys. 4). Dzia ki w tym przedziale charakteryzuj si redni powierzchni kilku arów, redni d ugo ci w granicach 25 m. i rednimi kosztami uprawowymi czterokrotnie przewy szaj cymi dopuszczalny poziom. Oko o 16% dzia ek w badanej wsi ma wyd u enie od 1:2 do 1:4, a zaledwie kilka procent dzia ek ma wyd u enie wi ksze od 1:4 czyli takie, jakie mo na uzna za zbli one do poprawnego. 154

7 Zró nicowanie przestrzennego ukszta towania... 1 Histogram (MarcDDskrpom_zred7 18v*238c) Szeroko = 238*.2*gamma(x/.1191; 2.35)/.1191 D ugo dzia ki [m]. 1 Koszty uprawowe. zale ne od roz ogu. [jedn. zbo./ha]. Powierzchnia dzia ki [ha] % 42% 1. 8 % Koszty uprawowe zale ne od roz ogu D ugo dzia ek Powierzchnia dzia ek 6% 1.. 2% 1% 1% % % Szeroko ci dzia ek [hm] Rysunek 3. Rozk ad liczebno ci dzia ek z u ytkami zielonymi zale nie od ich szeroko ci Figure 3. The layout of a number of plots with grassland according to their width % Histogram (MarcDDskrpom_zred7 18v*238c) Wyd = 238*2*gamma(x/.93; )/.93 D ugo dzia ki [m]. 1 Koszty uprawowe. zale ne od roz ogu. [jedn. zbo./ha]. Powierzchnia dzia ki [ha] Koszty uprawowe zale ne od roz ogu D ugo dzia ek 16% Powierzchnia dzia ek 1% % % % % 1% % Wyd u enie dzia ek Rysunek 4. Rozk ad liczebno ci dzia ek z u ytkami zielonymi zale nie od ich wyd u enia Figure 4. The layout of a number of plots with grassland according to their extension 155

8 Jacek Gniadek % Histogram (MarcDDskrpom_zred7 18v*238c) OdlSiedl = 238*2*gamma(x/1.846; 1.29)/1.846 D ugo dzia ki [m]. Koszty uprawowe. zale ne od roz ogu. [jedn. zbo./ha]. 1 Powierzchnia dzia ki [ha] % Koszty uprawowe zale ne od roz ogu D ugo dzia ek % 4% Powierzchnia dzia ek 3% % % % % Odleg o dzia ek od siedlisk [hm] Rysunek 5. Rozk ad liczebno ci dzia ek z u ytkami zielonymi zale nie od ich odleg o ci od siedlisk Figure 5. The layout of a number of plots with grassland according to their distances from habitats % Histogram (MarcDDskrpom_zred7 18v*238c) KRTzred2 = 238*5*gamma(x/2.7138; )/ D ugo dzia ki [m]. 1 Odleg o dzia ki od siedliska [hm] 3.5 Powierzchnia dzia ki [ha] 2. 28% % Odleg o dzia ek od siedliska % Powierzchnia dzia ek % D ugo dzia ek 1% % 1% 1% % % % % Koszty uprawowe zale ne od roz ogu dzia ki [jedn. zbo./ha] Rysunek 6. Rozk ad liczebno ci dzia ek z u ytkami zielonymi zale nie od ponoszonych kosztów uprawowych powi zanych z ich roz ogami (kosztów roz ogu) Figure 6. The layout of a number of plots cultived as grassland according to their cultivation costs dependent on land configuration plots (the costs of land configuration plots) 156

9 Zró nicowanie przestrzennego ukszta towania... CHARAKTERYSTYKA PO O ENIA DZIA EK PRZEZNACZONYCH POD U YTKI ZIELONE W GOSPODARSTWIE I NA TERENIE WSI Charakterystyk po o enia dzia ek przeznaczonych pod u ytki zielone w gospodarstwie wykonano w oparciu o odleg o najbli szego naro a dzia ki od siedliska i przeci tn odleg o dzia ki od siedliska. Do okre lenia po o enia dzia ki na terenie wsi wykorzystano odleg o centrum wsi do najbli szego naro a dzia ki. Przeci tna odleg o siedliska od najbli szego naro a dzia ki wynosi 195 m i jest o m mniejsza od przeci tnej odleg o ci dzia ki od siedliska (tab.). Przedstawiony na rycinie 5 rozk ad liczebno ci odleg o ci dzia ek od siedlisk dowodzi, e 63% dzia ek z u ytkami zielonymi jest zlokalizowana w odleg o- ciach do m. Drugi pod wzgl dem wielko ci przedzia stanowi dzia ki, które zlokalizowane s wzgl dem siedlisk w odleg o ci od do m. Obydwa te przedzia y charakteryzuj si niskim poziomem rednich wielko ci powierzchni i d ugo ci dzia ek, które kolejno wynosz arów i 26 m, oraz wysokim poziomem redniej wielko ci kosztów uprawowych kilkakrotnie przewy szaj cym dopuszczaln wielko, wynosz c ponad 16 jedn.zbo./1ha. W kolejnym przedziale wielko ci (od do m.) znajduje si % badanych dzia ek z u ytkami zielonymi, dla których obserwowany jest niewielki spadek redniej wielko ci d ugo ci oraz prawie dwukrotny wzrost poziomu przeci tnych kosztów uprawowych. Pomimo poprawnych odleg o ci wspomnianych dzia ek w przedziale do m, poziom kosztów uprawowych zale nych od roz ogu jest wysoki. Jest to spowodowane w g ównej mierze ma ymi obszarami badanych dzia ek oraz niepoprawnym ich ukszta towaniem, g ównie d ugo ci uprawow. Pozosta e dzia ki w przedzia ach powy ej m stanowi jedynie 8% ca ej populacji. rednie wielko ci tych dzia ek niewiele odbiegaj od przeci tnych wielko ci charakteryzuj cych dzia ki zlokalizowane w odleg o ci do m od ich siedlisk. W oparciu o redni odleg o siedlisk od centrum wsi, która wynosi 616 m i redni odleg o dzia ek od siedlisk wynosz c 225 m, mo na stwierdzi, e wie charakteryzuje si rozproszon zabudow. Bliska lokalizacja dzia ek przynale nych do poszczególnych gospodarstw daje podstawy do wnioskowania, e ewentualne zmiany istniej cego uk adu gruntowego mog przyczyni si do stworzenia korzystniejszego ukszta towania dzia ek, lecz je li chodzi o ich lokalizacj wzgl dem siedlisk przebudowa nie wp ynie na redukcj odleg o ci wzgl dem o rodków gospodarowania. 157

10 Jacek Gniadek CHARAKTERYSTYKA KOSZTÓW UPRAWOWYCH ZALE NYCH OD ROZ OGU DZIA KI Wi kszo dzia ek z u ytkami zielonymi we wsi Marcówka ma roz ogi niekorzystnie ukszta towane. Koszty uprawowe oszacowane zosta y dla wszystkich badanych dzia ek ornych przy za o eniu pe nej mechanizacji uprawy ci gnikami redniej mocy oraz plonowaniem zbó na poziomie 5 t/ha [Harasimowicz i Kubowicz 1994]. Wielko ci tych kosztów dla dzia ek dostatecznie du ych i poprawnie ukszta towanych nie powinny przekracza 2 4 jedn. zbo./ha. Poziom przeci tnych kosztów roz ogu dla badanych dzia ek we wsi Marcówka wynosi 14,4 jedn. zbo./ha i zmienia si w bardzo szerokich granicach od oko o 4 do blisko 56 jedn. zbo./ha (tab.). Rozk ad liczebno ci dzia ek, zale nie od ponoszonych kosztów roz ogu, przedstawiony na rycinie 6, charakteryzuje si asymetri prawostronn (sko no 2,6) oraz znaczn koncentracj wokó redniej (kurtoza 6,68). W badanej wsi jedynie 1% dzia ek najlepiej ukszta towanych charakteryzuje si kosztami roz ogu nie przekraczaj cymi 5 jedn. zbo./ha. Dla oko o 28% dzia ek ponoszone koszty uprawowe wynosz od 5 do jedn. zbo./ha. Ta grupa dzia ek charakteryzuje si spadkiem rednich warto ci powierzchni oraz d ugo ci (16 arów i 46 m). Wi kszo dzia ek z u ytkami zielonymi w badanej wsi (oko o 71%) posiada koszty uprawowe zawieraj ce si w granicach od do, a nieliczne nawet do 45 jedn. zbo./ha, czyli wielokrotnie przewy szaj ce ich optymalny poziom, zmniejszaj c tym samym op acalno uprawy tych dzia ek. 158 WNIOSKI Na podstawie charakterystyki przestrzennego ukszta towania dzia ek przeznaczonych pod u ytki zielone we wsi Marcówka mo na stwierdzi, e wi kszo podstawowych parametrów przestrzennych, charakteryzuj cych analizowane dzia ki, jest niew a ciwa i znacznie odbiega od powszechnie uznawanych za poprawne. Niekorzystnie ukszta towane roz ogi tych dzia ek s przyczyn ponoszenia wysokich kosztów uprawowych. Dla 99% dzia ek wielko ci uzyskiwanych kosztów uprawowych zale nych od roz ogu zawieraj si w przedziale od 5 do a czasami nawet do 45 jedn. zbo./ ha. Zaledwie 1% dzia ek posiada koszty poni ej 5 jedn. zbo./ ha, czyli takie jakie s uzyskiwane na dzia kach o optymalnej powierzchni i poprawnym ukszta towaniu. Za poprawny nale y uzna parametr szeroko ci dzia ek. Wi kszo szeroko ci badanych dzia ek odpowiada szeroko ciom, które umo liwiaj stosowanie mechanicznej uprawy. Pozytywnie nale y oceni równie rozmieszczenie gruntów wzgl dem siedlisk. Okre lone odleg o ci pomi dzy dzia k a siedliskiem dla 63% wszystkich dzia ek z u ytkami zielonymi mieszcz si w przedziale do m, a 29% posiada odleg o ci od do m.

11 Zró nicowanie przestrzennego ukszta towania... Przeprowadzone badania przestrzennego ukszta towania dzia ek z u ytkami zielonymi potwierdzaj, tak jak w przypadku bada dzia ek ornych, potrzeb zmian, obejmuj cych korekt wielko ci i kszta tu istniej cych dzia ek w celu stworzenia korzystniejszych warunków rolniczego zagospodarowania gruntów, co wp ynie z pewno ci na zwi kszenie efektywno prowadzonej produkcji rolnej. BIBLIOGRAFIA Gniadek J., Harasimowicz S., Janus J. 1. Automatyzacja analizy roz ogu dzia ek z wykorzystaniem programu komputerowego. Materia y Mi dzynarodowej Konferencji Rural management and cadastre Politechnika Warszawska, Warszawa, s Harasimowicz S Roz óg pola a efektywno przebiegajacych na nim procesów produkcyjnych w terenach górskich o znacznym rozdrobnieniu gruntów. Zesz. Nauk. AR w Krakowie, ser. Geodezja, 7, s Harasimowicz S., Kubowicz H Ocena ukszta towania roz ogów gospodarstw we wsi i mo liwo ci ich poprawy. Zesz. Nauk. AR w Krakowie, ser. Geodezja, 14, s Harasimowicz S. 2. Ocena i organizacja terytorium gospodarstwa rolnego, Akademia Rolnicza, Kraków. Hopfer A Wycena nieruchomo ci. ART. w Olsztynie. Pruszczyk W., urawski Z Metodyka okre lania spodziewanego wzrostu wydajno ci pracy w wykonywaniu prac polowych do oceny potrzeb i efektów scale gruntów. Zesz. Nauk. AR w Krakowie, ser. Sesja Naukowa, 31, s Jacek Gniadek rmgniade@cyf-kr.edu.pl Katedra Geodezji Rolnej, Katastru i Fotogrametrii Uniwersytet Rolniczy w Krakowie ul. Balicka 253A Recenzent : Prof. dr hab. Ryszard Hycner