ZAPOMNIANE POSTACIE GMINY WĄPIELSK

Transkrypt

1 PROMYK Gazetka szkolna Szkoła Podstawowa w Wąpielsku ZAPOMNIANE POSTACIE GMINY WĄPIELSK Numer specjalny 2011/2012

2 SPIS TREŚCI» Wprowadzenie» Coroczny Apel Pamięci to już tradycja» Kim był generał Rayski i co robił w Półwiesku?» Bracia Kohn vel Cohn z Radzik brzmi tajemniczo» Łucja Kulczewska w barwach Długiego» Ignacy Przetakiewicz miłośnik okolic Wąpielska» Rozrywka 2

3 WPROWADZENIE Zapomniane postaci Warto przypominać dokonania minionych pokoleń i trzeba kultywować pamięć o dawnych ludziach, naszych poprzednikach, którzy byli tutaj przed nami. Musimy o nich pamiętać, skoro chcemy, aby w przyszłości pamiętano o nas. Jeśli zapomnimy o dokonaniach przodków, potomni równie szybko zapomną o nas. Zapomniane postaci Oni też czuli. Pracowali tak, jak my. Obserwowali otoczenie. Może nawet żyli bardziej niż nasze pokolenia, będąc nieskażeni całym bagażem współczesnej cywilizacji. Zapomniane postaci Wystarczy odrobina zapału, chwila zainteresowania przeszłością, szczypta detektywistycznej pasji, aby wydobyć na powierzchnię dokonania ludzi, którzy jeszcze nie tak dawno zachwycali świat, dawali powód do rozgłosu, dumy i chwały A potem o nich zapomniano. Aż do dziś, kiedy znów ożywają dawne obrazy, fotografie, relacje i wspomnienia. Najnowsza historia gminy Wąpielsk zna wiele zapomnianych postaci, które wywarły silne piętno w dziejach najbliższej okolicy. Czasem aż trudno zrozumieć, że są to ludzie nieznani lub mało znani szerokiemu ogółowi miejscowego społeczeństwa. Dawniej o nich pamiętano, lecz z biegiem czasu a ludzka pamięć bywa ulotna po prostu, zwyczajnie odsunięto ich w cień. Pozostały tylko mgliste wspomnienia, dlatego na nowo trzeba je ożywić. Przekonamy się, że warto. 3

4 COROCZNY APEL PAMIĘCI TO JUŻ TRADYCJA Zapomniane postaci dostarczają tylu interesujących informacji, że powstał pomysł, aby poświęcić im osobny Apel Pamięci, a więc zwarty blok mini-przedstawień, przygotowanych przez uczniów okolicznych szkół. W ten sposób przybliżamy atmosferę dawnych czasów. Niniejszy Apel jest kontynuacją poprzednich dorocznych przeglądów, poświęconych m. in. dziejom gminy Wąpielsk, przedwojennym nauczycielom i ziemianom. Cyklicznie, co roku organizowane spotkania na temat historii najbliższej okolicy i regionu stają się powoli naszą tradycją i specjalnością. Program tegorocznego przeglądu został przygotowany pod hasłem Zapomniane postaci gminy Wąpielsk. Zawiera dość rozległy zakres tematyczny. Określenie zapomniane postaci można interpretować w dowolny sposób; mogą to być: -- osoby bezpośrednio związane z miejscowością, ale ostatnio z różnych względów zapomniane, a więc mało znane -- osoby powszechnie rozpoznawalne, w skali kraju, które tymczasowo, przez krótki okres, przebywały w danej miejscowości, np. z przelotną wizytą, i w ten sposób przyczyniły się do podniesienia rangi odwiedzanych miejsc Oto tabelaryczny wykaz zapomnianych postaci, przygotowany według miejscowości naszej gminy: MIEJSCOWOŚĆ Półwiesk Mały Radziki Duże Długie/Czyżewo Wąpielsk/Radziki Duże ZAPOMNIANA POSTAĆ Generał-pilot Ludomił Rayski Bracia Kohn vel Cohn Łucja Kulczewska Ignacy Przetakiewicz Powyższa tabelka pokazuje tylko suche dane skromną zapowiedź niezwykle ciekawych wiadomości, z którymi można zapoznać się na następnych stronicach niniejszego numeru gazetki. Dzieje najbliższej okolicy i regionu będą przeplatane z historią powszechną, a jej bohaterami pozostają postaci znane z rozmaitych form działalności. Zapraszamy do lektury. 4

5 Jeszcze większe wrażenia przeżyli na pewno ci, którzy jako publiczność byli naocznymi świadkami tegorocznego Apelu Pamięci, oglądając całość na żywo. Poszczególne przedstawienia, scenki rodzajowe, popis najmłodszych aktorów, uczniów reprezentujących nasze szkoły wszystko to pozwoliło pogłębić wiedzę historyczną i, co najważniejsze, sprawić, że zapomniane postaci przestały już stanowić dla nas jakąkolwiek zagadkę. 5

6 KIM BYŁ GENARAŁ RAYSKI I CO ROBIŁ W PÓŁWIESKU?» Generał-pilot Ludomił Rayski ( ) to lotnik z zamiłowania i z zawodu. Dał się poznać jako prawdziwy as przestworzy, mistrz pilotażu i wirtuoz podniebnych wojaży.» W okresie międzywojennym, w latach 30. XX w., pełnił bardzo ważną funkcję w armii. Był Naczelnym Dowódcą Polskiego Lotnictwa Wojskowego. Generał Ludomił Rayski w swoim stalowym mundurze lotnika prezentował się prawdziwie imponująco» W 1935 r. generał Rayski przebywał tymczasowo w Półwiesku Małym, na zaproszenie senatora Jana Rudowskiego, właściciela miejscowego folwarku, pilota-amatora. Obydwu panów łączyła wspólna pasja miłość do lotnictwa.» Pobyt generała Rayskiego w Półwiesku wzbudził dużą sensację oraz przyczynił się do podniesienia rangi naszej miejscowości.» Pan generał lubił rozmawiać ze zwykłymi ludźmi. Podczas jego wizyty w Półwiesku pewna miejscowa kobieta, gospodyni domowa, uzyskała możliwość spotkania ze sławnym gościem. Podczas rozmowy wręczyła generałowi drewniany model małego samolotu oraz wyrecytowała prosty, wzruszający wierszyk o lotnictwie. Generał był wyraźnie wzruszony 6

7 BRACIA KOHN VEL COHN BRZMI TAJEMNICZO» Kohn vel Cohn (czyt. kon). Ich nazwisko brzmiało właśnie tak Kohn lub Cohn. Używali obydwu wersji nazwiska O kim mowa? O czterech braciach!» Panowie Kohn (pozostańmy przy jednej wersji nazwiska) to czterej bracia Jakub, Moszek, Izydor i Maurycy, którzy w okresie międzywojennym byli wspólnymi właścicielami folwarku Radziki Duże.» Z pochodzenia byli Żydami, ale to właśnie Polskę uważali za swoją ojczyznę. II Rzeczpospolita była w dużym stopniu krajem wielonarodowym, gdzie około 30% mieszkańców stanowiły tzw. mniejszości narodowe. Wśród nich wyróżniali się Żydzi, którzy nie mieli wówczas własnego państwa, lecz zamieszkiwali w różnych krajach świata i Europy, w tym w Polsce. tzw. Gwiazda Dawida, narodowy symbol żydowski» Bracia Kohn zasłynęli jako dobrzy gospodarze i szanowani obywatele Radzik. Pozostawili po sobie pozytywne wspomnienia wśród okolicznej ludności. Mieli świetne kontakty z Polakami. Problemy zaczęły dopiero na początku II wojny światowej, we wrześniu 1939 r., kiedy do Radzik wkroczyli Niemcy. Wówczas hitlerowcy zainteresowali się żydowskim pochodzeniem czworga braci.» Podczas wojny hitlerowcy uruchomili straszliwy proces znany jako holocaust. Będąc zaślepieni nienawiścią, chcieli zniszczyć wszystkich Żydów. Umieszczali ich w gettach, czyli zamkniętych dzielnicach miast, lub w obozach śmierci. Podobny los dotknął braci Kohn. Niemcy zamordowali ich lub przyczynili się do ich śmierci. Jakub i Maurycy zostali zamęczeni w rypińskim Domu Kaźni jesienią 1939 r. Natomiast Izydor i Moszek trafili do getta w Płońsku. Wkrótce zmarli tam na tyfus, groźną chorobę zakaźną.» Pamiętajmy o braciach Kohn, którzy oddali życie z powodu swego pochodzenia. Nikt nie powinien być prześladowany ze względu na pochodzenie, narodowość, rasę, przekonania czy religię!!! 7

8 ŁUCJA KULCZEWSKA W BARWACH DŁUGIEGO» Łucja Kulczewska była nauczycielką i kierownikiem Publicznej Szkoły Powszechnej w Czyżewie. Tę ważną funkcję pełniła przez osiem lat od 1931 do 1939 r., kiedy wybuchła II wojna światowa.» Wprawdzie Czyżewo to zupełnie inna miejscowość niż Długie. Jednak obydwie wioski sąsiadują ze sobą, a ponieważ dzisiaj nie ma już szkoły w Czyżewie, to Szkoła Podstawowa w Długiem jest w praktyce spadkobiercą tradycji tamtej, byłej placówki szkolnej. Niestety, nie dysponujemy autentyczną fotografią Łucji Kulczewskiej. Być może nasza bohaterka przypominała widoczny obok rysunek anonimowej kobiety?» Wiemy, że Łucja Kulczewska zasłynęła jako wspaniały nauczyciel. Lubiła dzieci. Uwielbiała z nimi pracować. Kochała swoją pracę. Sprawdziła się w swoim zawodzie. Zawsze traktowała zawód nauczycielski jak prawdziwe powołanie. Jej życie przebiegało pomyślnie, bez większych zakłóceń niczym w bajce. Aż tu nagle przyszło niebezpieczeństwo wybuchła wojna» Bohaterka naszej opowieści została zatrzymana przez hitlerowskich zbrodniarzy. Niemcy aresztowali Łucję Kulczewską tylko z tego powodu, że była polską nauczycielką. Początkowo więzili ją w rypińskim Domu Kaźni. Następnie zamordowali. Te tragiczne wydarzenia miały miejsce jesienią 1939 r.» Łucja Kulczewska, podobnie jak bracia Kohn, zginęła na początku wojny z rąk hitlerowskich oprawców. Ona również nie powinna była odejść tak szybko. Gdyby przeżyła wojnę, na pewno uczyłaby i wychowywała kolejne roczniki dzieci. 8

9 IGNACY PRZETAKIEWICZ MIŁOŚNIK OKOLIC WĄPIELSKA» Ignacy Przetakiewicz zasłynął jako miłośnik okolic Wąpielska. Najbardziej związany był z Radzikami. Przez cały okres międzywojenny, od 1918 do 1939 r., pełnił funkcję kierownika Publicznej Szkoły Powszechnej w Radzikach Dużych.» Prowadził szeroką działalność publiczną na terenie gminy Wąpielsk. Dbał o miejscowe szkolnictwo, rozwój rolnictwa, straż pożarną i pamiątki historyczne. Prawdziwy patriota. Przykładny mąż i ojciec. Ignacy Przetakiewicz. Mieszkał w Radzikach, ale zasłynął jako miłośnik całej gminy Wąpielsk, działając dla jej dobra.» Latem 1939 r. Ignacy Przetakiewicz wyprowadził się z Radzik. Najprawdopodobniej osiadł w Skępem. Nie udało się ustalić jego dalszych losów. Dlatego jest to postać nieco zagadkowa Trzeba podkreślić, że rok 1939 to data pamiętna moment wybuchu II wojny światowej. Czy nasz bohater przeżył wojenną zawieruchę?» Ignacy Przetakiewicz na zawsze pozostanie jedną z ważniejszych postaci gminy Wąpielsk w okresie międzywojennym. Na trwałe zapisał się w najnowszych dziejach naszej okolicy. Wiele mu zawdzięczamy. 9

10 ROZRYWKA 1. Podane skojarzenia połącz w logiczną całość: Długie/Czyżewo bracia Kohn vel Cohn Półwiesk Mały Ignacy Przetakiewicz Radziki Duże; szkoła Łucja Kulczewska Radziki Duże; folwark generał Rayski 2. Odgadnij zapomniane postaci, zasłużone dla dziejów naszej okolicy: Było ich czterech. Z pochodzenia Żydzi. Dobrzy gospodarze i szanowani obywatele. Padli ofiarą hitlerowców podczas II wojny światowej... Generał. Miłośnik lotnictwa i samolotów. Przyjaciel senatora Rudowskiego. Nauczycielka. Mieszkała w Czyżewie, ale była związana też z Długiem... Kierownik szkoły w Radzikach. Od 1939 r. jego dalsze losy są nieznane. 3. Otocz pętlą ulubiony środek lokomocji generała Rayskiego: rower» pociąg» żaglówka» motocykl» kareta» samochód» samolot» powóz» okręt» autobus» bicykl» tramwaj» łódka 10