ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 449 ACTA BIOLOGICA NR

Transkrypt

1 ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 449 ACTA BIOLOGICA NR DARIUSZ JANICKI ANDRZEJ ZAWAL PIOTR DĄBKOWSKI WOJCIECH ZYSKA WYSTĘPOWANIE ARGIOPE BRUENNICHI SCOPOLI, 1772 (ARANEI) NA POMORZU ZACHODNIM Occurrence Argiope bruennichi Scopoli, 1772 (Aranei) on Western Pomerania Słowa kluczowe: pająki, tygrzyk paskowany, Aranei, ochrona zwierząt, bezkręgowce Key words: spiders, wasp spider, Aranei, animals protection, invertebrates 1. Wstęp W ostatnich dekadach obserwuje się niekorzystny wpływ presji ludzkiej na środowisko przyrodnicze. Powoduje ona pogorszenie parametrów środowis-ka, a w ślad za tym nasila się proces zmniejszania się zasięgów czy wręcz zaniku zwierząt, w tym bezkręgowców. Z drugiej strony przekształcanie środowiska zwiększa możliwości migracyjne bezkręgowców, które zajmują wolne nisze ekologiczne. Pająk tygrzyk paskowany (Argiope bruennichi Scop.), notowany na ziemiach polskich od 1874 roku, stale powiększa obszar swojego występowania. Na terenie dawnego województwa szczecińskiego do końca ubiegłego wieku stwierdzono go w dwóch miejscach: w rezerwacie Bielinek na obszarze Cedyń-

2 116 Dariusz Janicki, Andrzej Zawal, Piotr Dąbkowski, Wojciech Zyska skiego Parku Krajobrazowego (Hesse 1939) oraz na wyspie Wolin (Urbański 1948; Rafalski 1953; Dziabaszewski 1965). Prowadzone badania wykazały nowe miejsca jego występowania. Celem pracy jest prezentacja nowych stanowisk tygrzyka na obszarze byłego województwa szczecińskiego. 2. Metodyka badań W niniejszej pracy przedstawiono nowe stanowiska tygrzyka, stwierdzone przez autorów w czasie prac terenowych nad innymi grupami bezkręgowców, a także na podstawie informacji od osób postronnych. Większość danych pochodzi z lat Każdorazowo notowano liczbę sieci, płeć i dokładne umiejscowienie geograficzne. Stwierdzone stanowiska zostały przypisane do kwadratów w międzynarodowym systemie UTM. Wyniki przedstawiono graficznie na rysunku Wyniki badań W trakcie prac terenowych wykazano 27 nowych stanowisk tygrzyka paskowanego. 1. Teren Szczecina, na obszarze lasu komunalnego przy jeziorze Głębokie. Stanowisko znajduje się na grobli przy stawie Ustronie. Znaleziono 3 samice w lipcu Teren podmokły, pokryty wysoką roślinnością. UTM VV Teren Szczecina, na obszarze użytku ekologicznego Stawek na Gumieńcach. Znaleziono 3 samice na sieciach w sierpniu Teren silnie podmokły, częściowo zalany przez strumień Bukowa. Pokryty trzciną. UTM VV Teren Szczecina, przy ul. Struga i Iwaszkiewicza. Tygrzyka znaleziono po obu stronach ul. Struga. Obszar porośnięty roślinnością ruderalną, częściowo przekształcony przez człowieka. Dane z lata Stanowisko archiwalne, ponieważ wybudowano tu hipermarket Real (stanowisko uległo zniszczeniu). UTM VV71.

3 Występowanie Argiope bruennichi Scopoli Rys. 1. Stare i nowe stanowiska tygrzyka paskowanego Fig. 1. Old and new station wesp spider

4 118 Dariusz Janicki, Andrzej Zawal, Piotr Dąbkowski, Wojciech Zyska 4. Teren Szczecina, przy ul. Szosa Stargardzka, na wysokości ul. Karola Balińskiego. Stanowisko położone przy lesie, porośnięte roślinnością trawiastą, obserwacje z lata Stwierdzono co najmniej 20 osobników na poboczu drogi. UTM VV Teren gminy Pyrzyce, 1 km na pn. od wsi Lipki. Stanowisko na suchym wzniesieniu od strony południowej. Znaleziono 1 okaz samicy na sieci w sierpniu Teren porośnięty niską roślinnością kserotermiczną. Dzikie wyrobisko piasku. UTM VU Teren gminy Pyrzyce, przy drodze bocznej do wsi Lipki na trasie Szczecin Żabów. Stanowisko porośnięte trawami, między polami uprawnymi. Znaleziono 54 osobniki, głównie samice, wzdłuż polnej drogi w lipcu UTM VU Teren Parku Krajobrazowego Dolina Dolnej Odry. Stanowisko pokryte roślinnością trawiastą, na grobli przy moście łączącym Odrę Zachodnią i kanał Mała Regalica. Tygrzyk występował po obu stronach grobli. Znaleziono 274 osobniki po stronie południowej i 36 po stronie północno- -zachodniej. W odległości ok. 50 m w kierunku Gryfina na grobli znaleziono następne 12 osobników i dalej, po ok. 100 m, 1 osobnika. Wszystkie stanowiska zaobserwowano w końcu lipca UTM VU Teren Parku Krajobrazowego Dolina Dolnej Odry. Stanowisko na wspomnianej wyżej grobli na wysokości niemieckiego miasta Gartz, przy Starej pompie. Znaleziono 63 osobniki po południowej stronie grobli i 23 osobniki po stronie północnej. Obserwacje z końca lipca Teren porośnięty trawami na skraju zadrzewień. UTM VU Teren Parku Krajobrazowego Dolina Dolnej Odry. Stanowisko wzdłuż drogi na grobli, między drzewami. Tygrzyki znajdowano na odcinku długości ok. 100 m (11 osobników). Dane z końca lipca UTM VU Teren gminy Pyrzyce, glinianki przy wysypisku śmieci, 1 km za Żabowem na trasie do Pyrzyc. Stanowisko pokryte trawami przy polnej drodze i wzdłuż strumienia. Znaleziono 60 osobników w końcu sierpnia UTM VU Teren gminy Banie. Stanowisko przy brzegu jeziora Dłużyna, niedaleko miasta Banie. Dane z UTM VU Teren gminy Suchań, 1 km na południe od miasta Suchań. Nieznana liczba osobników. Dane z UTM WV20.

5 Występowanie Argiope bruennichi Scopoli Teren gminy Nowe Warpno. Łąki przy wsi Myślibórz Mały. Kilkaset osobników, dane z UTM VV Teren rezerwatu Świdwie, gmina Police. Stwierdzono dwa odrębne stanowiska, dane z UTM VV Teren gminy Police. Stanowisko we wsi Węgornik. Znaleziono kilka osobników. UTM VV Teren gminy Kamień Pomorski. Stanowisko przy wsi Chomino, ok. 12 km od Kamienia Pomorskiego. Dane z UTM VV Teren gminy Pyrzyce, wzgórze na obszarze rezerwatu Brodogóry I. Stanowisko u podnóża wzniesienia, od strony południowej pokryte roślinnością trawiastą. Znaleziono 15 osobników w sierpniu UTM VU Teren gminy Golczewo. Stanowisko nieopodal wsi Niemicy, około 6 km od Golczewa. Dane z UTM VV Teren gminy Nowogard. Łąka koło rzeki Wołczenicy, poniżej Grabina. Stanowisko porośnięte wysokimi trawami i roślinami zielnymi. Dane z lata UTM WV Teren gminy Nowogard. Turzycowisko koło rzeki Trzechelska Struga, powyżej Trzechla. Tygrzyk występuje na obrzeżach turzycowiska. Dane z lata UTM VV Teren gminy Nowogard. Torfowisko wysokie koło Ogorzeli. Położone na terenie lasu, otoczone olchą i wierzbą. Na samym torfowisku usychające brzozy. Kępowo występuje Sphagnum sp. Miejscami rośnie trzcina i turzyce. Tygrzyki występowały na turzycach. Dane z lata UTM WV Teren gminy Nowogard. Łąka koło rzeki Wołczenicy, poniżej Błotna. Stanowisko pokryte wysokimi trawami i roślinami zielnymi. Dane z lata UTM WV Teren gminy Nowogard. Niewielka łąka koszona wokół zbiornika wodnego, zarośniętego pałką szerokolistną. Stanowisko koło Sąpolnicy. Duża populacja Argiope (kilka osobników na m 2 ), występująca na wysokim pasie turzyc okalających zbiornik wodny. Pojedyncze osobniki wnikają na łąkę. Dane z lata UTM WV Teren gminy Nowogard. Stanowisko pokryte pasem traw, turzyc i wysokich roślin. Wokół zbiornika śródpolnego koło Żabowa. Dane z lata UTM WV Teren gminy Stargard Szczeciński. Pastwisko przylegające do podmokłego olesu koło wsi Małkocin. Dane z UTM WV01.

6 120 Dariusz Janicki, Andrzej Zawal, Piotr Dąbkowski, Wojciech Zyska 26. Teren gminy Stargard Szczeciński. Łąka pomiędzy dystroficznym zbiornikiem a laskiem brzozowym, na północ od Stargardu Szczecińskiego. Stanowisko porośnięte stosunkowo niskimi trawami. Duża populacja tygrzyka (kilka osobników na m 2 ). Dane z UTM WV Teren gminy Bielice. Łąki koszone i pastwiska koło rzeki Krzekna poniżej Babinka. Dane z UTM VU Dyskusja Działalność człowieka często wpływa niekorzystnie na środowisko. Od lat obserwuje się przekształcanie środowiska przyrodniczego i ubożenie zasobów przyrodniczych. Antropopresja ma jednak nieliczne przejawy korzystnego oddziaływania na przyrodę. Zmiany w krajobrazie, strukturze określonych powierzchni sprzyjają lepszemu rozwojowi gatunków, które mają zdolności szybkiego przystosowania. Dzięki przekształceniom środowiska naturalnego eurybiotyczne gatunki zyskują dodatkową niszę ekologiczną i możliwość kolonizacji nowych obszarów. Taką zależność sugerują Urbański (1948) i Rafalski (1953). Wspomniani autorzy uważają, że rozprzestrzenianie się tygrzyka jest związane z dolinami dużych rzek nizinnych oraz zwiększeniem terenów ruderalnych. Wydaje się, że odkrycie tak dużej ilości nowych stanowisk jest wynikiem rozprzestrzeniania się tego gatunku na nowe tereny. Można sądzić, że dalsze badania pozwolą na lokalizację następnych stanowisk tygrzyka na większym obszarze Pomorza Zachodniego. BIBLIOGRAFIA Dziabaszewski A,. 1965: Pająki wyspy Wolin ze szczególnym uwzględnieniem Wolińskiego Parku Narodowego. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Poznańskiego. Biologia, XXXI, 2. Hesse E., 1939: Die Arachnoidenfauna des Naturschutzgebietes Bellinchen (Oder). 2. Beitrag, Märkische Tierwelt, 4.

7 Występowanie Argiope bruennichi Scopoli Michoński G., 2001: Tygrzyk paskowany Argiope bruennichi (Scopolo, 1772) w Ińskim Parku Krajobrazowym (Pomorze Zachodnie). Przegląd Przyrodniczy XII, 1 2: Rafalski J., 1953: Fauna pajęczaków Parku Narodowego na wyspie Wolin w świetle dotychczasowych badań. Ochrona Przyrody. R. 21. Urbański J., 1948: Argyope bruennichi (Scopoli) 1772 na wyspie Wolin oraz rozmieszczenie tego gatunku na ziemiach polskich (Arachn., Aran., Argyopidae). Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, 1: OCCURRENCE ARGIOPE BRUENNICHI SCOPOLI, 1772 (ARANEI) ON WESTERN POMERANIA Summary In the process of doing a fields, to pay attention to occurrence the protected species,,wasp spider. Until now it was known in the literature 3 research station from a prewar period (Urbański 1948) and 8 research station from a nowadays in the area Iński Landscape Park (Michoński 2001). The authors discovered 27 new research station in the former area szczecin province. Translated by Dariusz Janicki