A-1, A-2, A-8 RAPORT tom 1

Transkrypt

1 R APORT t tom 1

2 A-1, A-2, A-8 RAPORT tom 1 Warszawa

3 RAPORT ( 1 ) RAPORT tom 1 Warszawa 2012 Redaktor prof. dr hab. Sławomir Kadrow slawekkadrow@gmail.com Komitet Redakcyjny prof. dr hab. Zbigniew Bukowski prof. dr hab. Bogusław Gediga prof. dr hab. Aleksander Kośko prof. dr hab. Janusz Kruk Redakcja Narodowy Instytut Dziedzictwa ul. Szeroki Dunaj 5, Warszawa raport@nid.pl Tom recenzowali prof. dr hab. Jerzy Libera prof. dr hab. Andrzej Rozwałka Sekretarze redakcji Michał Bugaj, Zbigniew Misiuk, Jakub Wrzosek Redakcja językowa Laura Bakalarska, Tadeusz Sadowski, Michał Bugaj, Zbigniew Misiuk, Jakub Wrzosek Projekt graficzny i redakcja techniczna Piotr Berezowski Opracowanie graficzno-techniczne Indingo S.C. Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2012 Zdjęcia na okładce przód fot. I. Dolata-Daszkiewicz (Domasław, stan , gm. Kobierzyce, woj. dolnośląskie, fot. z Archiwum IAiE PAN, Wrocław) tył fot. S. Gronek (Bodzia, stan. 1, gm. Lubanie, woj. kujawsko-pomorskie, fot. z Archiwum IAiE PAN, Poznań) ISBN Druk ProPrint Nakład 500 egz. 4

4 A-1, A-2, A-8 Spis treści 8 Od redakcji 9 From the Editors A-1, A-2, A-8 Iwona Sobkowiak-Tabaka, Jacek Kabaciński 11 Ratownicze badania wykopaliskowe Zespołu Archeologicznych Badań Ratowniczych przy Ośrodku Studiów Pradziejowych i Średniowiecznych Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w latach na trasach budowy autostrad 40 Rescue excavation research conducted by the Team for Rescue Archaeological Research of the Centre for Prehistoric and Medieval Research of the Institute for Archaeology and Ethnology of the Polish Academy of Sciences (PAN) in motorway construction routes in years A-1 Błażej Muzolf, Piotr Kittel, Przemysław Muzolf 43 Sprawozdanie z prac badawczych na wielokulturowym kompleksie osadniczym w miejscowości Smólsk, stanowisko 2/10, gm. Włocławek, woj. kujawsko pomorskie 64 Report on research work in a multicultural settlement complex in Smólsk, site 2/10, Włocławek commune, kujawsko-pomorskie voivodeship Wojciech Siciński, Dominik Płaza, Piotr Papiernik 65 Sprawozdanie z badań archeologicznych w miejscowości Kruszyn, stanowisko 10, gm. Włocławek, woj. kujawsko-pomorskie, w 2008 roku 84 Report on archaeological research in Kruszyn, site 10, Włocławek commune, kujawsko-pomorskie voivodeship, carried out in 2008 Ireneusz Marchelak, Anna Nierychlewska, Iwona Nowak 85 Badania ratownicze na stanowisku 3 w Ludwinowie, gm. Włocławek, woj. kujawsko- -pomorskie, w latach Rescue research at the site 3 in Ludwinowo, Włocławek commune, kujawsko-pomorskie voivodeship, carried out in Rafał Brzejszczak, Anna Wybrzak 109 Sprawozdanie z badań ratowniczych na stanowisku 2 i 2A w Łękach Majątku, gm. Krzyżanów, woj. łódzkie, przeprowadzonych w 2008 roku 121 Report on rescue research at the site 2 and 2A in Łęki Majątek, Krzyżanów commune, łódzkie voivodeship, carried out in Raport Marcin Bohr, Teresa Dobrakowska, Mariusz Dobrakowski 123 Osada kultury łużyckiej na stanowisku Wyrazów 1, gm. Blachownia, woj. śląskie 137 The settlement of the Lusatian culture at the Wyrazów site 1, Blachownia commune, śląskie voivodeship Marcin Bohr, Teresa Dobrakowska, Mariusz Dobrakowski 139 Osady kultur łużyckiej i przeworskiej na stanowisku Ligota Woźnicka 1, gm. Woźniki, woj. śląskie 162 Settlements of the Lusatian culture and the Przeworsk culture at the Ligota Woźnicka site 1, Woźniki commune, śląskie voivodeship 5

5 RAPORT ( 1 ) Marcin Bohr, Teresa Dobrakowska, Mariusz Dobrakowski 163 Badania na osadzie kultury łużyckiej w Wieszowie, stanowisko 8, gm. Zbrosławice, woj. śląskie 181 Research on the settlement of the Lusatian culture in Wieszowa, site 8, Zbrosławice commune, śląskie voivodeship A-2 Lucyna Domańska, Seweryn Rzepecki, Przemysław Makarowicz, Jacek Górski, Adam Wawrusiewicz, Łukasz Solecki, Karolina Kot, Magdalena Piotrowska, Maciej Ficyk, Marcin Wąs 183 Wyniki ratowniczych badań wykopaliskowych przeprowadzonych w latach na stanowisku Polesie 1, gm. Łyszkowice, woj. łódzkie 214 Results of rescue excavation research carried out in years at the Polesie site 1, Łyszkowice commune, łódzkie voivodeship Justyn Skowron, Piotr Świątkiewicz 217 Wyniki badań wykopaliskowych wykonanych w 2008 roku w Zajrzewie, stanowisko 1, gm. Dmosin, woj. łódzkie 236 Results of excavation research carried out in 2008 in Zajrzew, site 1, Dmosin commune, łódzkie voivodeship Piotr Świątkiewicz, Paweł Zawilski 237 Wyniki badań archeologicznych przeprowadzonych w 2008 roku we Wrzeczku, stanowisko 1, gm. Łyszkowice, woj. łódzkie 253 Results of archaeological research carried out in 2008 in Wrzeczko, site 1, Łyszkowice commune, łódzkie voivodeship A-4 Monika Marciniak, Artur Stanisławski 255 Badania archeologiczne na trasie budowy autostrady A-4 na stanowisku Sadków 3, gm. Kąty Wrocławskie, woj. dolnośląskie, w latach Archaeological research on the A-4 motorway construction route at the Sadków site 3, Kąty Wrocławskie commune, dolnośląskie voivodeship, in Justyna Kolenda, Krystian Chrzan 281 Wczesnośredniowieczna osada na stanowisku 3 w Sadkowie, gm. Kąty Wrocławskie, woj. dolnośląskie. Badania na trasie budowy autostrady A-4 w latach The early medieval settlement at the site 3 in Sadków, Kąty Wrocławskie commune, dolnośląskie voivodeship. Research on the A-4 motorway construction route in Paweł Jarosz, Anita Szczepanek, Marcin Wołoszyn 303 Ratownicze badania wykopaliskowe na stanowiskach 6 i 8 w Zakrzowcu, gm. Niepołomice, woj. małopolskie, w 2007 roku 320 Rescue excavation research at sites 6 and 8 in Zakrzowiec, Niepołomice commune, małopolskie voivodeship in 2007 Przemysław Dulęba, Jerzy Okoński, Marcin M. Przybyła, Magdalena Suchorska-Rola 321 Ostatnie sezony badań na terenie kompleksu stanowisk Zagórze 2 Staniątki 26, gm. Niepołomice, woj. małopolskie 341 Last seasons of research in the territory of the complex of Zagórze 2 Staniątki 26 sites, Niepołomice commune, małopolskie voivodeship Jerzy Okoński 343 Badania na stanowisku 3 w Żyrakowie, gm. loco, pow. dębicki, woj. podkarpackie, w latach Research at the site 3 in Żyraków, loco commune, Dębica county, podkarpackie voivodeship, in 2007 and 2008 A-8 Mirosław Furmanek, Mirosław Masojć, Jerzy Piekalski 367 Wyniki badań ratowniczych prowadzonych przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego w związku z budową Autostradowej Obwodnicy Wrocławia 393 Results of rescue research conducted by the Institute of Archaeology of the University of Wrocław in connection with the construction of the Motorway Ring-Road of Wrocław 6

6 A-1, A-2, A-8 Leszek Żygadło 395 Nowa Wieś Wrocławska 13 badania osady z młodszego okresu przedrzymskiego na obwodnicy Wrocławia 409 Nowa Wieś Wrocławska 13 research on a settlement from the late pre-roman period on the ring-road of Wrocław Bogusław Gediga 411 Ratownicze badania wykopaliskowe na stanowiskach 10, 11, 12 w Domasławiu, gm. Kobierzyce na Dolnym Śląsku, w latach Rescue excavation research at sites 10, 11 and 12 in Domasław, Kobierzyce commune, dolnośląskie voivodeship, in years Marta Mozgała, Tomasz Murzyński 421 Osadnictwo neolityczne na stanowiskach Domasław 10, 11, 12, gm. Kobierzyce 428 Neolithic settlement at sites 10, 11 and 12 in Domasław, Kobierzyce commune Aneta Buchner 429 Kompleks osadowy ludności kultury unietyckiej z wczesnej epoki brązu na stanowisku Domasław 10, 11, 12, gm. Kobierzyce 443 The settlement complex of the population of the Únětice culture from the Early Bronze Age at the Domasław site 10, 11, 12, Kobierzyce commune Marek Anioła, Krzysztof Nowaczyk, Lubomiła Nowaczyk, Agnieszka Zarzycka 445 Cmentarzysko ludności kultury łużyckiej z epoki brązu na stanowiskach Chrzanów 4 oraz Domasław 10-12, gm. Kobierzyce, woj. dolnośląskie 460 A graveyard of the population of the Lusatian culture dating back to the Bronze Age at the Chrzanów site 4 and the Domasław site 10-12, Kobierzyce commune, dolnośląskie voivodeship Anna Józefowska, Dagmara Łaciak 463 Cmentarzysko ludności kultury łużyckiej z wczesnej epoki żelaza na stanowisku Domasław 10-12, gm. Kobierzyce 482 The graveyard of the population of the Lusatian culture from the Early Iron Age at the Domasław site 10-12, Kobierzyce commune Leszek Żygadło, Lidia Kamyszek, Monika Marciniak, Grzegorz Suchan 483 Osadnictwo kultury lateńskiej i kultury przeworskiej na stanowisku w Domasławiu, gm. Kobierzyce, woj. dolnośląskie 507 Settlements of the La Tène culture and the Przeworsk culture at the site in Domasław, Kobierzyce commune, dolnośląskie voivodeship S-7 Małgorzata Byrska-Fudali, Marcin M. Przybyła 509 Badania ratownicze na stanowisku 2 w Modlniczce, gm. Wielka Wieś 550 Rescue research at site 2 in Modlniczka, Wielka Wieś commune Paweł Jarosz, Ewa Włodarczak, Piotr Włodarczak 555 Ratownicze badania autostradowe w dolinie Wisły Kraków-Bieżanów, stanowisko Motorway-related archaeological rescue works in the Vistula Valley Kraków-Bieżanów, site 33 DK-19 Sylwester Czopek, Dariusz Niemasik, Wojciech Pasterkiewicz 577 Wstępne wyniki badań wykopaliskowych przeprowadzonych na stanowisku 117 w Rzeszowie zlokalizowanym na obwodnicy miasta 593 Preliminary results of excavation research carried out at the site 117 in Rzeszów located on the city ring-road 595 Pamięci Jerzego Okońskiego ( ) 596 In memory of Jerzy Okoński ( ) 7

7 A-8 raport (1). Warszawa 2012, isbn Marta Mozgała*, Tomasz Murzyński** Osadnictwo neolityczne na stanowiskach Domasław 10, 11, 12, gm. Kobierzyce Abstract Mozgała M., Murzyński T Neolithic settlement at sites 10, 11 and 12 in Domasław, Kobierzyce commune. Raport (1). Warszawa, Research carried out at multicultural sites 10, 11 and 12 in Domasław (AZP 82-28/89, 90, 91), Kobierzyce commune, dolnośląskie voivodeship, led to the discovery of many remains of Neolithic settlement. Traces of activity of Neolithic societies were concentrated mainly in the northeastern and eastern part of the examined area. Among them it is particularly worth mentioning a unique graveyard of the Jordanów culture consisting of 25 grave objects and remains of the settlement of the Globular Amphora culture. The numerous monuments that were discovered in these complexes provide much valuable information on the functioning of societies of the Late Stone Age. Keywords: Neolithic period, Jordanów culture, graveyard, Globular Amphora culture, settlement Ratownicze badania archeologiczne na wielokulturowych stanowiskach Domasław 10, 11, 12 (AZP 82-28/89, 90, 91), gm. Kobierzyce, woj. dolnośląskie, zostały przeprowadzone przez Zespół Badań Ratowniczych Instytutu Archeologii i Etnologii PAN Oddział we Wrocławiu pod merytoryczną opieką prof. dra hab. Bogusława Gedigi na zlecenie Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad. Zainicjowane zostały w 2006 roku i kontynuowane w kolejnych sezonach badawczych w 2007 i 2008 roku. Dostarczyły one licznych znalezisk związanych z młodszą epoką kamienia. Relikty osadnictwa neolitycznego stanowią obiekty osadowe oraz sepulkralne z bogatym inwentarzem zabytków ruchomych w postaci całych naczyń oraz ich fragmentów, a także przedmiotów wykonanych z innych surowców. Ponadto spora część materiału ceramicznego znajdowała się na złożu wtórnym w wypełniskach późniejszych obiektów, a także w warstwie kulturowej. Większość neolitycznych obiektów nieruchomych koncentrowała się w północno-wschodniej i wschodniej części stanowiska, tuż przy granicy przebadanego obszaru. Rozpościerały się one na stoku niewielkiego wyniesienia otoczonego od strony północno-wschodniej i południowej dolinami bezimiennych cieków wodnych (por. B. Gediga w tym tomie). Na podstawie materiałów zabytkowych można stwierdzić, że w okresie młodszej epoki kamienia teren ten zasiedlony był sześciokrotnie. Najstarsze ślady pobytu społeczności neolitycznych należy łączyć z kulturą ceramiki wstęgowej rytej. Z warstwy kulturowej oraz zasypisk młodszych jam pochodzą pojedyncze ułamki ceramiki tej kultury. Brak cech diagnostycznych uniemożliwia rekonstrukcję form naczyń oraz określenie jej dokładnej fazy rozwojowej. Drugi etap zasiedlenia stanowiska w okresie neolitu stanowi cmentarzysko kultury jordanowskiej. Rozpoznano 25 grobów z których 24 tworzy wyraźnie wydzielające się skupisko na przestrzeni około 8 arów w północno-wschodniej części przebadanego obszaru (Ryc. 1). Jamy grobowe charakteryzowały się w rzucie poziomym kształtem owalnym, trapezowatym lub prostokątnym z zaokrąglonymi narożnikami. Zorientowane * mozgalita@o2.pl ** szymonkow@poczta.onet.pl 421

8 RAPORT ( 1 ) Ryc. 1. Domasław, stan , gm. Kobierzyce, woj. dolnośląskie. Plan rozmieszczenia obiektów grobowych kultury jordanowskiej (rys. D. Bobak) Fig. 1. Domasław, sites 10-12, Kobierzyce commune, dolnośląskie voivodeship. The layout plan of grave objects of the Jordanów culture (drawing by D. Bobak) zostały wzdłuż osi północ-południe z niewielkimi od niej odchyleniami. Ich wymiary wahały się w granicach 1,0-2,5 m. Rozmieszczenie grobów oraz ich orientacja wykazują dużą regularność. Układają się one w rzędy, a odległości między nimi są do siebie zbliżone i wynoszą od 0,7 do 3,0 m. Jedynym wyjątkiem jest pojedynczy pochówek (grób 7142) zlokalizowany na arach 16B/17B. Położony jest on w odległości 84 m na południe od pozostałych obiektów grobowych. Ze względu na duży dystans od nekropolii należy traktować go jako pochówek odosobniony. Na obrzeżach części przydennych większości grobów zaobserwowano mocno czytelne ciemne smugi o zarysie prostokątnym, otaczające szkielet zmarłego. Miąższość zachowanych śladów wynosi około 25 cm. Można przypuszczać, iż są to pozostałości po dodatkowych konstrukcjach drewnianych znajdujących się wewnątrz grobów wzmacnianych czasami kamieniami. Dodatkowo w 5 obiektach zaobserwowano fragmenty obstawy kamiennej otaczającej szkielet, którą tworzyły otoczaki o wymiarach od 5 do 20 cm. W przypadku 15 grobów udało się zarejestrować układ zmarłych. Były to pochówki z prawie kompletnymi szkieletami (8 obiektów), ułożonymi w sposób anatomiczny, lub ich pozostałościami o czytelnym układzie. Ciała ułożone zostały w przybliżeniu wzdłuż osi północ-południe, głową skierowane na południe, a twarzą na wschód lub zachód. Zmarli leżeli w pozycji skurczonej na boku prawym lub lewym, z rękami zgiętymi w łokciach oraz nogami zgiętymi w kolanach. Zbiór zabytków ruchomych pochodzących z grobów jest bardzo bogaty i urozmaicony. Obejmuje ceramikę, wyroby kościane, miedziane, kamienne, krze- Ryc. 2. Domasław, stan , gm. Kobierzyce, woj. dolnośląskie. Wybór ceramiki kultury jordanowskiej (fot. I. Dolata- Daszkiewicz) Fig. 2. Domasław, sites 10-12, Kobierzyce commune, dolnośląskie voivodeship. A selection of ceramic ware of the Jordanów culture (photo by I. Dolata-Daszkiewicz) 422

9 A-8 Ryc. 3. Domasław, stan , gm. Kobierzyce, woj. dolnośląskie. Grób (fot. A. Woźniak) Fig. 3. Domasław, sites 10-12, Kobierzyce commune, dolnośląskie voivodeship. The grave (photo by A. Woźniak) mienne oraz wyroby z muszli. Ceramika grobowa pod względem technologicznym i stylistycznym stanowi prawie jednolity zespół. Jej najbliższe analogie znane są wśród materiałów z innych dolnośląskich stanowisk kultury jordanowskiej (Seger 1906; Noworyta 1986). Dominują cienkościenne dzbany dwuuche oraz pucharki na pustej nóżce (Ryc. 2). Na uwagę zasługuje jednak fakt, że w inwentarzu grobowym znalazły się również formy naczyń dotychczas nie znane ze stanowisk tej kultury. W grobach stwierdzono np. obecność małych amforek, które swym kształtem zbliżone są do naczyń kultury Bodrogkeresztur, czyli tzw. mleczników (Bognár-Kutzián 1963). Nietypowa jest również forma naczynia z grobu 12894, która posiada płaskie dno i lekko rozchylające się do 2/3 wysokości ścianki z zachylonym do wewnątrz wylewem zaopatrzonym w cztery wyciągnięte ku górze guzki (Ryc. 2). Obok ceramiki do znaczących elementów wyposażenia grobowego należy różnorodna biżuteria. Na jordanowskim cmentarzysku w Domasławiu odnotowano bardzo bogaty zbiór ozdób miedzianych. Reprezentowany jest on przez bransolety wykonane z miedzianej taśmy lub drutu, rurkowate i spiralne paciorki, zawieszki binoklowate, pierścionki oraz naszyjniki złożone z kilku miedzianych prostokątnych zawieszek ze zwiniętym końcem. Te ostatnie tworzą największą dotychczas znaną kolekcję kolii w Europie Środkowej. W grobie (Ryc. 3), który zawierał szkielet zmarłego ułożony na lewym boku, znaleziono pas biodrowy wykonany z drobnych paciorków z muszli, analogiczny do znalezionego na Kujawach w Kruszy Zamkowej stanowisko 3, grób 392 (Bednarczyk et al. 1980). Przed twarzą znajdował się dzban dwuuchy oraz okazały puchar na pustej nóżce, we wnętrzu którego leżały szczątki kostne zwierzęcia. Dodatkowo przy głowie ułożono szydło kościane. Inne warte uwagi przedmioty zdeponowane w grobie to dwie miedziane zawieszki binoklowate stanowiące najprawdopodobniej ozdobę głowy oraz naszyjnik wykonany z miedzianych blach (Ryc. 4). W kilku obiektach grobowych odnotowano również bardzo bogaty zbiór zabytków krzemiennych. Inwentarz form składał się m.in. z licznych półtylczaków, rylców, drapaczy, mikrolitów (trapezy) oraz wiórów. Ich koncentracje wystąpiły w różnych partiach jam grobowych. Lokalizacja oraz obecne na nich mikroślady pozwalają stwierdzić rodzaj wykonywanych nimi czynności (Kufel 2011). Na wyposażenie grobów jordanowskich składały się również topory T-kształtne wykonane z poroża, szydła kościane oraz narzędzia kamienne (siekierka, toporki, motyki) i narzędzia miedziane (dłuto, siekierki). Kolejne ślady osadnictwa neolitycznego są bardzo nikłe. Wiążą się z obecnością ludności kultury pucharów lejkowatych i reprezentowane są przez 423

10 RAPORT ( 1 ) Ryc. 4. Domasław, stan , gm. Kobierzyce, woj. dolnośląskie. Wyposażenie grobu (rys. N. Lenkow) Fig. 4. Domasław, sites 10-12, Kobierzyce commune, dolnośląskie voivodeship. Burial assemblage from the grave (drawing by N. Lenkow) materiał zabytkowy w postaci kilkunastu fragmentów ceramiki. Pochodzą one z obiektów łączonych z kulturą amfor kulistych oraz jam związanych z młodszym osadnictwem. Zasiedlanie tych samych miejsc przez społeczności obu kultur neolitycznych znane jest z licznych stanowisk dolnośląskich (por. Nowaczyk 2006, Kulczycka-Leciejewiczowa, Noworyta 2009). Ten niewielki zbiór ceramiki naczyniowej jest mocno rozdrobniony i mało charakterystyczny. Wszystkie fragmenty wykonane zostały z gliny z domieszką piasku oraz tłuczki ceramicznej. Ze względu na ich wielkość nie można jednoznacznie określić form naczyń ani dokładnej chronologii. Kolejną uchwytną w materiale zabytkowym fazę zasiedlenia stanowiska można przypisać osadnictwu kultury amfor kulistych (dalej: KAK). Koncentruje się ono przede wszystkim we wschodniej jego części. Z pobytem 424

11 A-8 tej ludności wiązać można około 70 obiektów nieruchomych. Niektóre z nich tworzyły wyraźnie wydzielające się skupiska stanowiace najprawdopodobniej pozostałości odrębnych gospodarstw. W skład takiego zespołu wchodziły większe jamy (5763, 7136, 7200, 9045) będące śladami trwałej zabudowy mieszkalnej (Ryc. 5:1) oraz obiekty o charakterze gospodarczym i piwnicznym. Funkcję magazynową pełniła np. jama 5378 o okrągłym zarysie i doniczkowatym przekroju (Ryc. 5:2) oraz obiekt 9066, który został wyróżniony w krańcu południowo-zachodnim jamy W wypełnisku tego ostatniego wystąpiły dwa zniszczone naczynia, służące najprawdopodobniej do przechowywania żywności (Ryc. 6:4, 5). Podobnie prezentują się inne pozostałości Ryc. 5. Domasław, stan , gm. Kobierzyce, woj. dolnośląskie: (1) obiekt 7136; (2) obiekt 5378; (3) obiekt 1578; (4) obiekt 8479 (rys. T. Murzyński) Fig. 5. Domasław, sites 10-12, Kobierzyce commune, dolnośląskie voivodeship: (1) object 7186; (2) object 5378; (3) object 1578; (4) object 8479 (drawing by T. Murzyński) zabudowy mieszkalnej znane z terenu Dolnego Śląska np. obiekt 11 z Chociwela (Cholewa 1998, 149) i obiekt 1 z Wierzchowic (Cholewa 1997, 137). Inwentarz ceramiczny pozyskany w trakcie eksploracji jest mocno rozdrobniony. Jego fragmentaryczny charakter tylko w kilku przypadkach umożliwia zrekonstruowanie form. W zbiorze dominują naczynia wykonane z gliny schudzonej dużą i średnią ilością grubego i średniego tłucznia mineralnego. W przypadku naczynia z obiektu 9035 widoczne są ślady naprawy (Ryc. 6:1). 425

12 RAPORT ( 1 ) Ryc. 6. Domasław, stan , gm. Kobierzyce, woj. dolnośląskie. Wybór ceramiki naczyniowej kultury amfor kulistych: (1-3) obiekt 9035; (4-5) obiekt 9066; (6) obiekt 5378; (7-9) obiekt 7200 (rys. N. Lenkow) Fig. 6. Domasław, sites 10-12, Kobierzyce commune, dolnośląskie voivodeship. A choice of ceramic vessels of the Globular Amphora culture: (1-3) object 9035; (4-5) object 9066; (6) object 5378; (7-9) object 7200 (drawing by N. Lenkow) 426

13 A-8 Ryc. 7. Domasław, stan , gm. Kobierzyce, woj. dolnośląskie. Naczynia z obiektów 1578 i 8479 (rys. N. Lenkow) Fig. 7. Domasław, sites 10-12, Kobierzyce commune, dolnośląskie voivodeship. Vessels from objects 1578 and 8479 (drawing by N. Lenkow) W asortymencie form wyróżnić można naczynia amforowate, wazy, naczynia garnkowate. Ornamentowane są one szrafurowanymi wiszącymi trójkątami wykonanymi odciskami sznura oraz pionowymi rombami wypełnionymi kratką. Ozdobny charakter mają również elementy plastyczne w postaci szczypanych guzków, często umieszczanych u nasady szyjki i górnej partii brzuśca, a także rzędy dołków odciśniętych stemplem lub zwielokrotnione rzędy nakłuć (Ryc. 6:4, 5, 7-9). Występują również okazy niezdobione. Bogata ornamentyka oraz formy pozwalają łączyć zespół z Domasławia z młodszą fazą KAK (Wojciechowski 1970, 83). Na stanowiskach Domasław 10, 11, 12 zidentyfikowano także relikty osadnictwa ludności kultury ceramiki sznurowej (dalej: KCSZ). Ze śladami jej aktywności wiąże się kilka ułamków naczyń zlokalizowanych w wypełniskach jam łączonych z młodszymi etapami użytkowania stanowiska oraz obiekt 1578 (Ryc. 5:3), zarejestrowany na arze 35V/36V, z którego pochodzi pucharek doniczkowaty z wychylonym, zgrubiałym brzegiem. Zdobiony jest on odciskami sznura w układzie poziomym i krokwiowym (Ryc. 7:1). Tego typu naczynia występują powszechnie w inwentarzach KCSZ i stanowią bardzo częsty element wyposażenia grobowego. Puchary doniczkowate znane są z niemal całego obszaru występowania tej kultury i łączone są z jej schyłkową fazą rozwojową (Machnik 1979, 404). Ostatni, bardzo słabo wydzielający się etap zasiedlenia na stanowiskach Domasław 10, 11, 12, wyznacza osadnictwo kultury pucharów dzwonowatych. Z pobytem tych pastersko-hodowlanych społeczności należy łączyć obiekt 8479 zlokalizowany na arze 41I (Ryc. 5:4). W jamie o zarysie zbliżonym do okręgu z trapezowatym przekrojem poprzecznym i pofałdowanym dnie o niewielkich rozmiarach (0,76 m 0,24 m) znajdował się nieduży uchaty kubek (Ryc. 7:2). Naczynie wykonane zostało z gliny z dużą ilością domieszki drobnoziarnistego piasku. Nawiązuje ono ściśle do form znanych z terenu Dolnego Śląska i reprezentuje typ 1 wyróżniony przez Wojciechowskiego (1972, 47). Przeprowadzone badania ratownicze na stanowiskach 10, 11, 12 w Domasławiu przyniosły odkrycie licznych pozostałości osadnictwa związanego ze społecznościami neolitycznymi od czasów pierwszych rolników aż po mobilne pasterskie społeczności kultury ceramiki sznurowej oraz kultury pucharów dzwonowatych. Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje unikatowe na skalę europejską cmentarzysko kultury jordanowskiej. Odkryte na nim bogate i różnorodne wyposażenie grobowe stanowi podstawę do dalszych badań oraz przyczynek do dyskusji nad jej złożoną problematyką. Wyjątkowy charakter mają również ślady osadnictwa kultury amfor kulistych. Dotychczas z obszaru Dolnego Śląska znanych jest niewiele stanowisk tej społeczności, na których odkryto pozostałości trwałej zabudowy mieszkalnej (Kulczycka-Leciejewiczowa 1993, 140). Relikty te mają istotne znaczenie w badaniach nad budownictwem oraz wewnętrzna organizacja osiedli tej ludności. 427

14 RAPORT ( 1 ) Bibliografia Bednarczyk J., Czerniak L., Kośko A Z badań nad zespołem osadniczym ludności z kręgu kultury ceramiki wstęgowej w Kruszy Zamkowej, stan. 3, woj. Bydgoszcz. Sprawozdania Archeologiczne 32, Bognár-Kutzián I The Copper Age cemetery of Tiszapolgár-Basatanya. (= Archaeologia Hungarica 42). Budapest. Cholewa P Badania osady kultury amfor kulistych w Wierzchowicach, stan. 9, woj. Legnickie w 1996 roku. Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 39, Cholewa P Osady neolityczne na stanowisku nr 1 w Chociwelu, gm. Strzelin. Studia Archeologiczne 30, Kufel B Analiza mikroskopowa wyrobów krzemiennych z grobów kultury jordanowskiej odkrytych na stanowisku 10/11/12 w Domasławiu, pow. wrocławski (maszynopis w archiwum IAE PAN we Wrocławiu). Wrocław. Kulczycka-Leciejewiczowa A Osadnictwo neolityczne w Polsce południowo-zachodniej. Wrocław. Kulczycka-Leciejewiczowa A., Noworyta E Osadnictwo neolityczne w Polwicy i Skrzypniku, powiat Oława. W: B. Gediga (red.), Badania na autostradzie A4, cz. 6 (= Archeologiczne Zeszyty Autostradowe Instytutu Archeologii i Etnologii PAN, 8). Wrocław. Machnik J Plemiona kultury pucharów dzwonowatych. W: W. Hensel, T. Wiślański (red.), Prahistoria ziem polskich 2. Neolit. Wrocław, Nowaczyk K Sprawozdanie z badań wykopaliskowych przeprowadzonych na stanowisku Nowa Wieś Wrocławska 4, gm. Kąty Wrocławskie, woj. dolnośląskie w latach W: Z. Bukowski, M. Gierlach (red.), Raport Wstępne wyniki konserwatorskich badań archeologicznych w strefie budowy autostrady w Polsce za lata (= Zeszyty Ośrodka Ochrony Dziedzictwa Archeologicznego (d. Zeszyty ORBA). Seria B: Materiały Archeologiczne). Warszawa, Noworyta E Osada grupy jordanowskiej z Tyńca Małego, gm. Kobierzyce. Silesia Antiqua 28, Seger H Die Steinzeit in Schlesien. Archiv für Anthropologie N.F. 5, Wojciechowski W Zagadnienie chronologii relatywnej kultur młodszej epoki kamienia na Dolnym Śląsku na tle Środkowoeuropejskiej systematyki neolitu. Studia Archeologiczne 3. Wrocław. Summary Marta Mozgała, Tomasz Murzyński Neolithic settlement at sites 10, 11 and 12 in Domasław, Kobierzyce commune Excavation research carried out at multicultural sites 10, 11 and 12 in Domasław (AZP 82-28/89, 90, 91), Kobierzyce commune, dolnośląskie voivodeship, provided new sources of information about societies of the Neolithic period. The surviving relics of settlement are represented by numerous settlement objects and sepulchral objects, which are concentrated in the north-eastern and eastern part of the site. Few fragments of ceramic ware were also registered within the range of the cultural layer and in fills of individual objects connected with the later settlement. The discovered remains made it possible to distinguish six phases of settlement of the site from the period of first farmers to mobile shepherds societies of the Corded Ware culture and the Bell Beaker culture. Among all surviving relics, graves of the Jordanów culture are unique objects. They form a small graveyard occupying the area of approx. 8 ares. Grave pits, mainly with a rectangular outline, were oriented along the North-South axis with slight deviations from it. The deceased were buried in a contracted position on their right or left side, with their head turned south and their face turned east or west. In the light of research conducted so far, the discovered graveyard turns out to be one of the most important complexes in Silesia. In comparison with other sites of this society, it is distinguished by the rich furnishing of the grave, particularly with regard to copper products. It provided a wealth of significant information relating to the material culture. Other unique objects are remains of settlement of the Globular Amphora culture, which include a few dozen objects with various functions. Among them there are pits that can be interpreted as dwellings with a surrounding resource base. Numerous fragments of ceramic ware, whose ornamentation suggests a relationship between the Domasław complex and the late phase of the Globular Amphora culture, were discovered in these complexes. 428