SCENA POLSKA ENRON LUCY PREBBLE TĚŠÍNSKÉ DIVADLO ČESKÁ SCÉNA SCENA POLSKA SCENA BAJKA CZESKI CIESZYN

Transkrypt

1 SCENA POLSKA TĚŠÍNSKÉ DIVADLO CZESKI CIESZYN ČESKÁ SCÉNA SCENA POLSKA SCENA BAJKA LUCY PREBBLE ENRON

2 lucy prebble enron dyrektor teatru cieszyńskiego karol suszka zastępca dyrektora d.s. ekonomicznych iris heclová kierownik artystyczny sceny polskiej bogdan kokotek kierownik literacki sceny polskiej joanna wania przekład klaudyna rozhin reżyseria, scenografia rafał matusz muzyka tomasz gadzina multimedia zachariasz jędrzejczyk choreografia joanna litwin-widera asystent reżysera ryszard pochroń spektakl zrealizowano przy wsparciu finansowym ministerstwa kultury rc oraz miasta czeski cieszyn 63. sezon sceny polskiej td polska prapremiera 29 marca 2014 r. ENRON was first performed by Headlong Theatre on 11 th July at the Minerva Theatre, Chichester and the production subsequently opened at Royal Court Theatre Downstairs on 22 nd September obsada: ken lay założyciel i prezes enronu mariusz osmelak jeffrey skilling dyrektor generalny enronu janusz kaczmarski claudia roe kochanka i konkurentka jeffa skillinga, postać fikcyjna joanna litwin-widera andrew fastow główny księgowy, potem dyrektor finansowy enronu dariusz waraksa dziennikarki lidia chrzanówna, małgorzata pikus prawnik ryszard malinowski konferansjer grzegorz widera maklerzy, doradcy joanna gruszka, anna paprzyca, barbara szotek-stonawski, piotr rodak, ryszard pochroń raptory iwona bajger, anna kaczmarska, ivana kolondrová dziewczynka oliwia tomica inspicjent anna kaczmarska sufler iwona bajger

3 rafał matusz Reżyser, dramaturg, marketing manager. Urodzony we Wrocławiu w Student Krystiana Lupy i Jerzego Jarockiego. Absolwent Wydziału Reżyserii Dramatu PWST Kraków. Asystent Jerzego Jarockiego Pułapka T. Różewicza i Platonow Michaiła Czechowa, obie realizacje w Teatrze Polskim we Wrocławiu. Asystent Mikołaja Grabowskiego przy realizacjach teatru telewizji w Krakowie. Absolwent podyplomowych studiów w zakresie zarządzania kulturą Szkoła Główna Handlowa (SGH) w Warszawie. Prezez zarządu Stowarzyszenia Inicjatyw Społeczno- Kulturalnych Europeum. Przygotował kilkadziesiąt spektakli w wielu teatrach w Polsce (m.in. w Olsztynie, Kaliszu, Tarnowie, Gorzowie Wlkp., Kielcach, Koszalinie), napisał 4 sztuki teatralne. lucy prebble Brytyjska dramatopisarka (ur. 1981), jest autorką trzech sztuk Liquid (Płyn, 2002) poświęcony rywalizacji młodych pracowników marzących o karierze w korporacji, The Sugar Syndrome (Cukrzany syndrom, 2003) opowiadający o związku pedofila i siedemnastoletniej dziewczyny oraz Enron. Zrealizowała również dla telewizji scenariusz będący adaptacją anonimowego bloga internetowego zatytułowany Secret Diary of a Call Girl (Sekretny dziennik dziewczyny na telefon). Jej sztuka Enron otrzymała nagrodę Theatrical Management Association (TMA) dla najlepszej nowej sztuki i trzy nominacje do Evening Standard Awards (w tym za najlepszą nową sztukę). Lucy Prebble jest laureatką George Devine Award i Critics Circle Award. Światowa prapemiera Enronu miała miejsce 22 lipca 2009 podczas Festiwalu Teatralnego w Chichester, premiera londyńska odbyła się 22 września 2009 w Royal Court Theatre. enron corporation Dawne amerykańskie przedsiębiorstwo energetyczne z siedzibą w Houston w Teksasie. Pod koniec 2001 roku przedsiębiorstwo ogłosiło bankructwo, po skandalu związanym z fałszowaniem dokumentacji finansowej firmy. Przed ogłoszeniem bankructwa Enron zatrudniał około pracowników i był jednym z czołowych światowych przedsiębiorstw branży energetycznej. Po doniesieniach dotyczących oszustw finansowych, Enron stanął na progu bankructwa. Wartość jego akcji spadła w krótkim czasie z około $90, do zaledwie kilku centów. W procesie sądowym oskarżono zarząd przedsiębiorstwa, jak i członków rady dyrektorów, o oszustwa finansowe i współdziałanie przestępcze. Słowo Enron stało się synonimem bankructwa i finansowego przekrętu. Spektakularny upadek giganta branży energetycznej był nie tylko końcem firmy, lecz również zupełnie zmienił oblicze gospodarki amerykańskiej a przez to również światowej.

4 dariusz waraksa 8 piotr rodak / anna paprzyca janusz kaczmarski

5 joanna litwin-widera mariusz osmelak joanna litwin-widera ryszard malinowski / małgorzata pikus / barbara szotek-stonawski / ryszard pochroń / anna paprzyca / joanna gruszka / lidia chrzanówna

6 O mechanizmach, które dotyczą naszych portfeli rozmowa z reżyserem Rafałem Matuszem janusz kaczmarski Tekst sztuki Enron Lucy Prebble został wydrukowany w Dialogu w 2010 roku. Jak myślisz, dlaczego żaden teatr w Polsce nie zdecydował się na realizację tego tytułu? Też chciałbym wiedzieć. Może dlatego, że tekst zawiera dużo sformułowań ekonomicznych, jest pełen informacji o zmianach struktur świata korporacyjnego, o tym jak funkcjonuje globalny rynek, o tym co się nazywa makroekonomią. A sądzę, że ktoś, kto zajmuje się tak zwaną sztuką, kiedy usłyszy, że ma zająć się tekstem o makroekonomii, to od razu potrzeba zrobienia takiego spektaklu odchodzi w niepamięć. Jeśli ktoś ma mówić o makroekonomii w teatrze, to woli nie mówić w ogóle. Ja się tego nie boję, bo od kilku lat współpracuję także jako marketingowiec z różnymi firmami, więc obroty, rynek itp. też są mi bliskie. To taki drugi świat, którym ja się zajmuję. Kiedy przeczytałem ten tekst, zobaczyłem, że można w bardzo ciekawy sposób opowiedzieć o globalnym kryzysie i jego genezie. Enron mówi o sprawach, które pozornie nie dotyczą przeciętnego człowieka operacje finansowe, giełda, korporacje. Warto je poznać? Tak, oczywiście. Nie byłoby sensu robić spektaklu ekonomicznego dla ekonomistów, czy spektaklu lekarskiego dla lekarzy. Trzeba robić spektakle dotyczące różnych tematów, ale w taki sposób, żeby były one interesujące. Praktycznie dla wszystkich, nie tylko dla tych, którzy znają się na rzeczy. Tym bardziej, że przyjęliśmy formę taneczno-śpiewaną, taki rodzaj wodewilu. Pokazujemy wszystko w formie szerokiej inscenizacyjnie i to może spowodować, że ludzie z zainteresowaniem obejrzą ten spektakl. Czy poznanie struktur i mechanizmów rządzących światem wielkich pieniędzy pomoże nam lepiej i sensowniej pokierować naszymi pieniędzmi? Enron opowiada o czymś, co naprawdę się wydarzyło. To historia bankructwa wielkiego koncernu energetycznego w USA ludzi straciło w nim pracę, okazało się, że to była jedna wielka bańka mydlana. Mieliśmy też taką bańkę mydlaną w postaci Amber Gold. Mnóstwo ludzi zaufało komuś, powierzyło swoje oszczędności, po czym okazało się, że to było oszustwo. Jeżeli przypomnimy sobie, jak upadały wielkie instytucje finansowe w Nowym Jorku, jak jeden z prezesów takiej spółki dostał wielokrotne dożywocie za malwersacje finansowe, to nagle zastanawiamy się, co tak naprawdę dzieje się z naszymi pieniędzmi. I to dotyczy każdego z nas. Nie chodzi tylko o świat wielkiej korporacji, a raczej o mechanizmy, które dotyczą portfeli każdego z nas. O czym jest spektakl o człowieku czy o pieniądzach? Napisano w jednej z angielskich recenzji, że Enron to taki korporacyjny Makbet, bo mechanizmy, które rządzą Makbetem, są bardzo podobne do tych, które rządzą głównym bohaterem Enronu Jeffem Skillingiem. Jeden z bohatetów sztuki mówi, że każde pieniądze to dług. Jeff Skillig uwierzył, że jest w stanie zmienić świat, że cały świat rozwija się za pomocą jednego magicznego słowa innowacja. Wpadł w pułapkę własnej pomysłowości i nie mógł się potem z tego wycofać. To spektakl o upadku człowieka, który się pomylił. Rozmawiała Joanna Wania

7 Z recenzji Nowa sztuka Lucy Enron jest fenomenalna. Historia sukcesu teksańskiej korporacji i jej upadku w 2001 w aurze światowego skandalu opowiedziane są w sposób porywający, szokujący i poruszający zarazem. The Telegraph Błyskotliwy, zabawny, pomysłowy, przejrzysty, porywający i otrzeźwiający, nieoczekiwanie poruszający. ENRON trzeba obejrzeć. Polityczny teatr XXI wieku przybył w wielkim stylu. The Times Sztuka triumfuje ukazując wzlot i upadek Enronu, używając zabiegów teatralnych, dzięki którym nawet najbardziej skomplikowane mechanizmy operacji finansowych stają się przystępne, zrozumiałe i fascynujące. The Guardian Młoda dramatopisarka Lucy Prebble rozpoczęła pracę nad tą sztuką na długo przed ostatnim załamaniem finansowym i następującym po nim kryzysie gospodarczym, który wszystkich nas dotknął. Aby opowiedzieć historię spektakularnego upadku gigantycznej amerykańskiej korporacji energetycznej z 2001 roku, autorka stworzyła model i dramatyczną metaforę wystarczająco obszerne, by znaleźć w nich miejsce dla wszystkich naszych nieszczęść. Bez wątpienia do sukcesu sztuki szczęśliwie przyczyniły się zbiegające się w czasie z premierą realne wydarzenia sztukę grano przy pełnej widowni. Gdy jednak oglądam sztukę po raz drugi, dochodzę do przekonania, w którym nie ma najmniejszej wątpliwości: to przykład wspaniałej dramatopisarskiej inteligencji. Jest coś z klasycznej greckiej tragedii w sztuce pokazującej, jak wykresy wzrostu posuwają się niezmiennie w górę, nawet gdy kolejne długi ukrywane są w księgach kolejnych fikcyjnych spółek, niesłusznie klasyfikowane jako aktywa. To historia o hybris, jej rozpoznaniu i rozpaczy, które nie mogą już pomóc, ale to także historia, która pozwala nam dostrzec istotne różnice między wydarzeniami dramatycznymi a naszą obecną sytuacją. Winny malwersacji w Enronie został jeszcze skazany na więzienie. Nasi bankierzy mogą ponownie bezkarnie cieszyć się czerpaniem korzyści i zachowywać swoje uposażenie. Oczywiście nikt tu nie oskarża naszych bankierów o malwersacje finansowe, choć miło byłoby dostrzec u nich choć drobne oznaki skruchy. Daily Telegraph Jak mówi sama Lucy Prebble, kilka rzeczy sprawiło, że postanowiła zbliżyć się w swojej sztuce do faktycznych wydarzeń. Pierwsza kwestia to wrażenie, że cała podstawa finansowa, dzięki której Enron rozwija się i upada, jest zbiorem teatralnych chwytów, grą, iluzją, systemem wierzeń. Drugi powód miał bardziej autobiograficzny charakter: pracowała, mając przed oczyma pewne osobiste doświadczenia z dzieciństwa. To poziom prawa autorskie do sztuki enron reprezentuje agencja elżbieta manthey těšínské divadlo český těšín, příspěvková organizace, zřizovatel moravskoslezský kraj, ostrawska czeski cieszyn tel.: fax: info@tdivadlo.cz kierownik działu organizacji widowni dagmar pavlíková kierownicy pracowni: elektryczno-akustycznej vladimír rybář ślusarsko-modelarskiej kristina libosková krawieckiej helena prokopová perukarskiej jarmila držíková rekwizytorskiej józef kurek kierownik techniczny roman sekula brygadier sceny marian mandrysz światło, wideoprojekcja martin kozok, martin walenta dźwięk roman majchrzyk, michal maliniak fryzjerka kamila kumpanová garderobiana ivana kolondrová rekwizyty silvie urbaniecová montażyści dekoracji jozef břinek, lumír slíva, david cienciala redakcja joanna wania zdjęcia karin dziadková opracowanie graficzne i skład marian siedlaczek druk proprint, s.r.o. český těšín w programie skorzystano z materiałów agencji adit oraz fragmentów tekstów zamieszczonych w dialogu nr 5/2010 firmie emocjonalny mówi. Cała moja rodzina związana jest ze światem biznesu. Brat i siostra pracują w dużej firmie konsultingowej. Ojciec, przed przejściem na emeryturę, był prezesem międzynarodowej firmy produkującej oprogramowanie komputerowe. Byłam najmłodszym dzieckiem, więc jak mi się wydaje moim przeznaczeniem było zajęcie się czymś bardziej artystycznym. Jedynie czytałem tę sztukę, ale dialogi Prebble zdały mi się żywe i ostre. Jeff Skilling, zhańbiony założyciel i prezes Enronu, grający w ryzykowne gry dostawami energii, który zaraził księgowych marzeniem o przyszłym wzroście i który w dekadę przekonał Wall Street, że jest największym bystrzakiem, przedstawiony jest jako postać w pełni tragiczna. To taki współczesny Makbet. Skilling na początku napawa się beztroskim przekonaniem, że musi na nowo wymyślić świat; tym razem rządzony stworzonymi przez niego regułami. U swojego kresu Skilling jest już prześladowany przez własne demony i słyszy, jak jego świat rozpada się w posadach. Prebble nie próbowała napisać historii naszych czasów, a jednak dotknęła cennej struny. To niesamowite mówi że wszyscy zobaczyliśmy, co stało się z Enronem prawie dekadę temu, a wciąż chcemy wierzyć w iluzję finansowych cudów. W tej wierze jest coś kryminalnego i jak mi się zdaje wszyscy byliśmy w tym w jakiś sposób umoczeni. Aby zrozumieć Skillinga, Prebble przez dłuższy czas zgłębiała detale prawne skandalu, który ujawnił się w wielu postępowaniach sądowych w końcu musisz usiąść i zacząć pisać, inaczej ogarnie cię niemoc. The Observer dziękujemy za okulary do spektaklu enron

8 Miesięcznik Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego w RC Miesięcznik Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego w RC Kościół w Sałajce 16 Ręka mumii w Cieszynie 24 Uroczystości w Stonawie 32 cena 30 Kč cena 30 Kč Miesięcznik Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego w RC Miesięcznik Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego w RC cena 30 Kč Władysław Kristen 10 Gorole na szlaku 12 Żydzi w Jabłonkowie 16 cena 30 Kč Do każdej polskiej rodziny. informacje, publicystyka, ogłoszenia, sport tel sekretariat@glosludu.cz Miesięcznik Polaków w Republice Czeskiej 65 lat Propozycja logo PZKO 3 Sylwetka J. Wierzgonia 36 Dawna Bystrzyca 32 KLUB POLSKIEJ PRASY I KSIĄŻKI KSIĘGARNIA Danuta Wirth ul. Czapka 7 ~ Czeski Cieszyn Godziny otwarcia: Po-Pt w soboty księgarnia nieczynna tel.: ksiegarnia@polonica.cz HALINA MLYNKOVA PO DRUGIEJ STRONIE LUSTRA Statut PZKO 10 Z historii Partyki 16 Adam Wawrosz 38 TADEUSZ FILIPCZYK 65 lat DYREKTOR Z PASJĄ Sponsorem kwiatów jest Kwiaciarnia Leknín Markéta Rosenbergrová HALINA PASEKOVÁ PODBIJA SERCA WIDOWNI INFORMACJE Z ŻYCIA POLAKÓW W CZECHACH ROZMOWY, REPORTAŻE, WYDARZENIA, RELACJE Z IMPREZ, RECENZJE, OPINIE Wydawca: Polski Związek Kulturalno-Oświatowy w RC dariusz waraksa / janusz kaczmarski

9