Oznakowanie substancji i preparatów chemicznych

Transkrypt

1 dr Tomasz Gendek Oznakowanie substancji i preparatów chemicznych Przewodnik po symbolach i oznaczeniach chemikaliów Przemysł

2

3 VERLAG DASHÖFER Wydawnictwo VERLAG DASHOFER Sp. z o.o. Świat profesjonalnej wiedzy al. Krakowska 271, Warszawa tel.: , faks: , Fachowa Książka Tomasz Gendek OZNAKOWANIE SUBSTANCJI I PREPARATÓW CHEMICZNYCH Warszawa a

4 Co py ri ght 2011 ISBN: Wy daw nic two Ver lag Da sho fersp. zo.o. al. Kra kow ska 271, War sza wa tel.: , , faks: , sho fer.pl 2

5 OZNAKOWANIE SUBSTANCJI I PREPARATÓW CHEMICZNYCH Spis treści 1. Wstęp Oznakowanie substancji i mieszanin zgodnie z kryteriami klasyfikacji CLP Podstawa prawna Zakres zastosowania rozporządzenia w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych Informacje obowiązkowe na etykiecie Identyfikator produktu Piktogramy określające rodzaj zagrożenia Zasady pierwszeństwa piktogramów określających rodzaj zagrożenia Język oznakowania na etykiecie Hasła ostrzegawcze Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia Zwroty wskazujące środki ostrożności Informacje uzupełniające na etykiecie Wielkość i wygląd elementów etykiety Przykładowe oznakowanie bezpieczeństwa Oznakowanie substancji i mieszanin zgodnie z kryteriami klasyfikacji według dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE Podstawa prawna Zakres zastosowania rozporządzenia w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych Wzory znaków ostrzegawczych Informacje obowiązkowe na etykiecie Wygląd i wielkość etykiety i oznakowania Znaki ostrzegawcze i treść Inne dodatkowe informacje Przykładowe oznakowanie bezpieczeństwa Oznakowanie substancji i mieszanin przeznaczone dla osób niewidomych lub niedowidzących ostrzeżenia wyczuwalne przez dotyk Wprowadzenie Podstawa prawna Zakres zastosowania i okresy przejściowe Kryteria wyboru zgodnie z rozporządzeniem Kryteria wyboru przy klasyfikacji zgodnej z CLP Odstępstwa Wygląd oznakowania Umieszczenie i trwałość oznakowania Oznakowanie kosmetyków Wprowadzenie Podstawa prawna Zakres zastosowania Elementy oznakowania produktów kosmetycznych Odstępstwa w oznakowaniu kosmetyku Elementy graficzne Dodatkowe elementy graficzne

6 Wstęp OZNAKOWANIE SUBSTANCJI I PREPARATÓW CHEMICZNYCH 6. Oznakowanie produktów biobójczych Wprowadzenie Podstawa prawna Zakres zastosowania Elementy oznakowania produktu biobójczego Ulotka informacyjna Dodatkowe wymagania Elementy graficzne Oznakowanie wyrobów aerozolowych Wprowadzenie Podstawa prawna Zakres zastosowania Elementy oznakowania wyrobu aerozolowego Ulotka informacyjna Dodatkowe wymagania i ograniczenia Oznakowanie towarów paczkowanych Wprowadzenie 8.2. Podstawa prawna Zakres zastosowania Zasady oznakowania towarów paczkowanych Odstępstwa wyroby aerozolowe Oznakowanie detergentów Wprowadzenie Podstawa prawna Zakres zastosowania Elementy oznakowania detergentu Oznakowanie dotyczące zawartości Oznakowanie dotyczące stężeń Oznakowanie detergentów przeznaczonych do prania Elementy graficzne Oznakowanie wyrobów zawierających azbest Wprowadzenie Podstawa prawna Zakres zastosowania Oznakowanie Wyjątki Oznakowanie wyrobów zawierających lotne związki organiczne Wprowadzenie Podstawa prawna Zakres zastosowania Oznakowanie Elementy graficzne Oznakowanie środków ochrony roślin Wprowadzenie Podstawa prawna Zakres zastosowania Ulotka informacyjna Oznakowanie Odstępstwa i zakazy Oznakowanie rurociągów, pojemników i zbiorników do składowania chemikaliów Wprowadzenie Podstawa prawna

7 Wstęp OZNAKOWANIE SUBSTANCJI I PREPARATÓW CHEMICZNYCH Zakres zastosowania Wygląd oznakowania Oznakowanie produktów chemicznych w transporcie Wprowadzenie Podstawa prawna Zakres zastosowania Elementy oznakowania sztuk przesyłki Elementy graficzne oznakowania ADR klasy zagrożenia Przepisy szczególne dotyczące oznakowania Odstępstwa w oznakowaniu Inne oznakowania...68 Załącznik 1. Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia...69 Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia dla zagrożeń fizycznych...69 Zwroty wskazujące na rodzaj zagrożenia dla zdrowia...69 Zwroty wskazujące na rodzaj zagrożenia dla środowiska...71 Załącznik 2. Zwroty wskazujące środki ostrożności...72 Zwroty wskazujące środki ostrożności ogólne...72 Zwroty wskazujące środki ostrożności zapobieganie...72 Zwroty wskazujące środki ostrożności reagowanie...73 Zwroty wskazujące środki ostrożności przechowywanie...75 Zwroty wskazujące środki ostrożności usuwanie...76 Załącznik 3. Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia (zwroty R)...77 Załącznik 4. Zwroty określające warunki bezpiecznego stosowania (zwroty S)...82 Dodatkowe zwroty określające warunki bezpiecznego stosowania środków ochrony roślin...83 Załącznik 5A. Informacje uzupełniające o zagrożeniach...85 Właściwości fizyczne...85 Wpływ na zdrowie...85 Szczególne zasady dotyczące uzupełniających elementów etykiety dla niektórych mieszanin...85 Mieszaniny nieprzeznaczone dla ogółu społeczeństwa...86 Załącznik 5B. Szczególny sposób oznakowania niektórych preparatów chemicznych...87 Preparaty dostępne dla konsumentów...87 Preparaty przeznaczone do stosowania w postaci rozpylonej...87 Preparaty zawierające substancje z przypisanym zwrotem R Preparaty zawierające substancje z przypisanym zwrotem R Preparaty zawierające ołów...87 Preparaty zawierające związki cyjanoakrylowe...88 Preparaty zawierające składniki epoksydowe o średniej masie cząsteczkowej Ł Preparaty zawierające aktywny chlor dostępne dla konsumentów...88 Preparaty zawierające kadm (stopy) i przeznaczone do użycia przy lutowaniu lub spawaniu...88 Preparaty niezaklasyfikowane jako uczulające, zawierające przynajmniej jedną substancję uczulającą...89 Ciekłe preparaty zawierające chlorowcowe pochodne węglowodorów...89 Preparaty zawierające substancje z przypisanym zwrotem R Cementy i preparaty zawierające cement...89 Preparaty niezaklasyfikowane jako niebezpieczne i które nie są przeznaczone dla konsumentów...90 Załącznik 6. Substancje pochodzące z kompozycji zapachowych mogące wywołać alergie...91 Załącznik 7. Kody form użytkowych środka ochrony roślin

8 Wstęp OZNAKOWANIE SUBSTANCJI I PREPARATÓW CHEMICZNYCH 1. Wstęp Oznakowanie substancji i mieszanin, ogólnie rzecz ujmując: wszelkiego rodzaju pro duk tów che micz nych, to ob szer ne i wie lo wąt ko we za gad nie nie. Nie wąt pli wie ró żno rod ność pro duk tów che micz nych i ich wła sno ści ma zwią zek z ró żno rod - no ścią prze pi sów za rów no pra wa unij ne go, jak i pol skie go. Trzeba ta kże pa mię - tać, że ozna ko wu jąc pro dukt che micz ny, cho cia żby po przez przy go to wa nie je go ety kie ty, na le ży do brać nie tyl ko ozna ko wa nie (np. pik to gra my), ale również do - brać wła ści we zwro ty i opi sy cha rak te ry zu ją ce wła sno ści bądź za gro że nia stwa - rza ne przez da ny pro dukt, zgod nie z wy tycz ny mi za war ty mi w od po wied nich prze pi sach. Dlatego też niniejszy poradnik ma na celu przedstawienie nie tylko najważniejszych oznakowań (piktogramów, znaków lub symboli graficznych), jakie powinny znaleźć się na etykiecie produktu chemicznego, ale także wskazanie najważniejszych zwrotów, opisów oraz innych wymogów, m.in. ograniczeń, zakazów i możliwych wyłączen w oznakowaniu lub opisach produktów chemicznych, które powinny być zamieszczone na opakowaniach produktów chemicznych. Obecnie w UE obowiązują jednocześnie dwa różne systemy oznakowania niebezpiecznych substancji i mieszanin chemicznych oparte na różnych przepisach. Wraz z wejściem w życie rozporządzenia CLP (rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady 1272/2008/WE z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniające i uchylające dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1907/2006) ustanowiono nowy system oznakowywania niebezpiecznych substancji i mieszanin chemicznych (patrz rozdz. 2), który stopniowo zastąpi dotychczas obowiązujące zasady klasyfikacji i oznakowania oparte na wymaganiach dyrektywy UE nr 67/548 zwanej potocznie dyrektywą substancjową oraz dyrektywie 1999/45 zwanej potocznie dyrektywą preparatową (patrz rozdział 2). Okre sy przej ścio we Aby zmiany zasad klasyfikacji i oznakowania opakowań produktów chemicznych mogły odbywać się płynnie i nie pociągały za sobą zbyt dużych kosztów dla przedsiębiorstw, zastosowano wiele okresów przejściowych. Umownie, na potrzeby niniejszego poradnika, przyjęto nazywać zasady oznakowania i klasyfikacji produktów chemicznych, sporządzone zgodnie z wytycznymi rozporządzenia CLP, jako nowe, a wcześniej obowiązujące wg dyrektywy substancjowej i dyrektywy preparatowej, jako stare. Jeśli przed 1 grudnia 2010 roku dana substancja była już obecna w obrocie (była sprzedawana), to oznakowanie opakowań tej substancji sporządzone zgodnie ze starymi zasa dami nadal obowiązuje, ale tylko w odniesieniu do tych opakowań. Każda następna partia takiej substancji wprowadzana do obrotu musi być sklasyfikowana i oznakowana według nowych zasad (zgodnie z rozporządzeniem CLP). Należy jednak pamiętać, że substancje wprowadzone do obrotu przed 1 grudnia 2010 r. i oznakowane według starych zasad mogą pozostawać w obrocie tyl- 6

9 Wstęp OZNAKOWANIE SUBSTANCJI I PREPARATÓW CHEMICZNYCH ko do 30 listopada 2012 roku. Po tej dacie należy je albo z rynku wycofać, albo zmienić ich oznakowanie na nowe. Na to miast ka żda sub stan cja wpro wa dza na po raz pierw szy do ob ro tu po 1 XII 2010 r. musi być oznakowywana wyłącznie zgodnie z nowymi zasadami. Mieszaniny mogą być oznakowane obecnie zgodnie ze starymi albo nowymi (wg oznakowania CLP patrz rozdz. 2) zasadami. Ta dwojaka możliwość oznakowania obowiązuje dla mieszanin do 1 czerwca 2015 roku. Dopiero po tej dacie analogicznie jak dla substancji każda nowo wprowadzana mieszanina lub partia mieszaniny będącej już w obrocie będzie musiała być oznakowana zgodnie z nowymi zasadami (CLP). Analogicznie też obowiązuje okres przejściowy dla mieszanin będących w obrocie przed dniem 1. VI r. i oznakowanych według starych zasad ; mieszaniny takie mogą pozostawać na rynku ze starym oznakowaniem do 1 czerwca 2017 r. Jak łatwo zauważyć, dopiero po 1 VI 2017 r. na rynku UE będą obecne substancje i mieszaniny oznakowany wyłącznie wg zasad CLP. W kontekście zmian, jakie wprowadziło rozporządzenie CLP, krótkiego wyjaśnienia wymaga stosowana podwójna nomenklatura w odniesieniu do nazwy preparat lub mieszanina. No men kla tu ra Po wejściu w życie rozporządzenia CLP (1272/2008/WE) słowo preparat zostało zastąpione słowem mieszanina : Termin «mieszanina» zdefiniowany w niniejszym rozporządzeniu powinien mieć takie samo znaczenie jak termin «preparat» stosowany uprzednio w prawodawstwie wspólnotowym 1272/2008/WE, pkt 14. Konsekwentnie także ustawa z dnia 25 lutego 2011 roku o substancjach chemicznych i ich mie sza ni nach (Dz.U. Nr 63, poz. 322 z 2011 r.) sto su je już no wą no - menklaturę, natomiast jednak do dnia dzisiejszego ( r.) rozporządzenie o ozna ko wa niu (Dz.U. Nr 53, poz. 439 z 2009 r.) nie zo sta ło w tym za kre sie zmienione. Stąd nadal występują różnice terminologiczne pomiędzy obowiązującą ustawą a obowiązującym, choć nieznowelizowanym, rozporządzeniem. Merytorycznie zmiana terminologii nie wprowadza żadnych istotnych zmian, niemniej należy pamiętać o tych różnicach. W niniejszym rozdziale stosowany będzie termin mieszanina, chyba że cytowane będą fragmenty przepisów zawierających jeszcze starą nomenklaturę. 7