INFORMACJA O STANIE ŚRODOWISKA W POWIECIE KAMIENNOGÓRSKIM. Kamienna Góra, maj 2011 r.

Transkrypt

1 INFORMACJA O STANIE ŚRODOWISKA W POWIECIE KAMIENNOGÓRSKIM Kamienna Góra, maj 2011 r.

2 OCHRONA WÓD Jakość wód powierzchniowych Podstawowym dokumentem określającym zasady racjonalnej polityki wodnej oraz wynikający z niej sposób gospodarowania wodami jest Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Ramowa Dyrektywa Wodna). Ustalenia Dyrektywy zostały zaimplementowane do prawodawstwa polskiego głównie poprzez ustawę Prawo wodne (tekst jedn. z 2005 r., Dz. U. Nr 239, poz ze. zm.) oraz związane z nią akty wykonawcze. Ustawa Prawo wodne reguluje gospodarowanie wodami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a w szczególności kształtowanie i ochronę zasobów wodnych, korzystanie z wód oraz zarządzanie zasobami wodnymi. W myśl tego aktu prawnego gospodarowanie wodami w kraju, ma być prowadzone z zachowaniem zasady racjonalnego i całościowego traktowania zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, z uwzględnieniem ich ilości i jakości oraz ma uwzględniać zasadę wspólnych interesów. Ma być ono realizowane przez współpracę administracji publicznej, użytkowników wód i przedstawicieli lokalnych społeczności, tak aby uzyskać maksymalne korzyści społeczne. Zarządzanie zasobami wodnymi służy przede wszystkim zaspokajaniu potrzeb ludności, gospodarki, ochrony wód i środowiska przyrodniczego związanego z nimi. Instrumentami zarządzania zasobami wodnymi są: plany gospodarki wodnej, pozwolenia wodnoprawne, opłaty i należności w gospodarce wodnej, kataster wodny, kontrole gospodarowania wodami. Art. 155a ustawy Prawo wodne określa obowiązek badań i oceny jakości wód powierzchniowych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Zgodnie z ust. 3 tego artykułu badania jakości wód powierzchniowych w zakresie elementów fizykochemicznych, chemicznych i biologicznych należą do kompetencji wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. Państwowy Monitoring Środowiska, zgodnie z art. 25 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska, stanowi systemem pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku. Gromadzone informacje służą wspomaganiu działań na rzecz ochrony środowiska poprzez systematyczne informowanie organów administracji i społeczeństwa o: jakości elementów przyrodniczych, dotrzymywaniu standardów jakości środowiska lub innych poziomów określonych przepisami oraz obszarach występowania przekroczeń tych standardów lub innych wymagań, występujących zmianach jakości elementów przyrodniczych, przyczynach tych zmian, w tym powiązaniach przyczynowo-skutkowych występujących pomiędzy emisjami i stanem elementów przyrodniczych. Państwowy Monitoring Środowiska zapewnia dane podlegające udostępnianiu w myśl przepisów ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz ze zm.), regulujących sprawy swobodnego dostępu do informacji o środowisku. Zakres badań został opracowany na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. z 2009 r. Nr 81, poz. 685). Na tej podstawie, w ramach podsystemu 2

3 monitoringu jakości wód powierzchniowych, został opracowany w WIOŚ we Wrocławiu program monitoringu wód powierzchniowych na lata (z uwzględnieniem zadań zaplanowanych do realizacji na lata ), w ramach którego będą wykonane następujące zadania: badania i ocena stanu rzek, badania i ocena potencjału ekologicznego i stanu chemicznego zbiorników zaporowych. Program monitoringu realizowany będzie w ramach monitoringu diagnostycznego, operacyjnego oraz (tam, gdzie to konieczne) monitoringu badawczego w następujących sieciach pomiarowych: monitoringu diagnostycznego (MD), monitoringu operacyjnego w operacyjnych punktach pomiarowo-kontrolnych (MO), monitoringu operacyjnego wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych w operacyjnych punktach pomiarowo-kontrolnych (MORO), monitoringu operacyjnego wód umożliwiającego ocenę zagrożenia wód eutrofizacją ze źródeł komunalnych w operacyjnych punktach pomiarowo-kontrolnych (MOEU), monitoringu operacyjnego wód śródlądowych będących środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych w celowych punktach pomiarowo-kontrolnych (MORY), monitoringu operacyjnego wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia w celowych punktach pomiarowo-kontrolnych (MOPI), monitoringu operacyjnego w celowych punktach pomiarowo-kontrolnych na potrzeby inne niż wskazane powyżej, w tym w związku z zobowiązaniami wynikającymi z umów międzynarodowych (MOIN), monitoringu badawczego (MB). Stosunkowo rozległa sieć hydrograficzna powiatu kamiennogórskiego od lat stanowiła magnes przyciągający ludność do osiedlania się wzdłuż cieków. Pozostałością po odległych czasach kolonizacji tych ziem są długie wsie łańcuchowe oraz znaczne ośrodki przemysłowe położone nad ciekami. Lokalizacja taka niesie z sobą wiele problemów. Część z nich, związanych jest z ochroną przeciwpowodziową i została unaoczniona przez powódź z lipca 1997 roku. Innym problemem jest poprawa i utrzymywanie odpowiedniej jakości tych wód. Na terenie powiatu kamiennogórskiego zlokalizowane są 4 punkty pomiarowokontrolne rzek: 1. rzeka Bóbr wodowskaz Kamienna Góra, km 248,00 - monitoring operacyjny, 2. rzeka Bóbr powyżej ujęcia w Dębrzniku, km 245,30 monitoring operacyjny wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, 3. potok Zadrna ujście do Bobru, km 0,50 monitoring operacyjny, elementy biologiczne, 4. potok Lesk ujście do Bobru (m. Sędzisław), km 0,10 monitoring operacyjny wód śródlądowych będących środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych, elementy biologiczne. 3

4 Ocena jakości wód powierzchniowych na terenie powiatu kamiennogórskiego w 2010 roku przedstawiała się następująco: L.p. Nazwa jcw Nazwa punktu pomiarowokontrolnego Naturalne lub silnie zmienione jcw Klasyfikacja elementów biologicznych Klasyfikacja elementów fizykochemicznych Klasyfikacja stanu/potencjału ekologicznego Klasyfikacja stanu chemicznego Klasyfikacja ogółem 1. Bóbr od Wodowskaz zbiornika Bukówka do Kamienna Góra Zadanej 2. Bóbr od Powyżej Zadanej do ujęcia w zbiornika Wojanowie Plchowice 3. Zadrna Zadrna ujście do Bobru HMWB silnie zmienione lub sztuczne części wód; NAT- naturalne jcw; jcw jednolite części wód HMWB III II Umiarkowany - Poniżej dobrego NAT - II - Dobry - HMWB III Poniżej dobrego Umiarkowany - Poniżej dobrego Z przedstawionych powyżej wyników monitoringu wód powierzchniowych na terenie powiatu wynika, że dominującym stanem wód zarówno w grupie elementów biologicznych jak i fizykochemicznych jest stan umiarkowany. Najgorsze warunki ze względu na słaby stan parametrów biologicznych występuje między innymi na potoku Lesk. Potencjał ekologiczny naszych rzek został również określony jako umiarkowany. W 2010 r. prowadzony był monitoring jakości wód powierzchniowych zasilających ujęcia wodociągowe w celu określenia ich przydatności do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia. W celu oceny jakości ujmowanej wody badana była rzeka Bóbr powyżej ujęcia Dębrznik, w km 245,3, zaopatrujące w wodę do picia mieszkańców aglomeracji Wałbrzyskiej, Boguszowa-Gorc i Marciszowa. Biorąc pod uwagę badane parametry fizykochemiczne wszystkie mieściły się w granicach kategorii A1 i A2, co było stanem lepszym niż w roku W rzece stwierdzono jednak, podobnie jak w ubiegłym roku, nie odpowiadający normom stan sanitarny wód, o czym zdecydowała liczba bakterii grupy coli, w tym również typu kałowego. (A1- woda wymagająca prostego uzdatniania fizycznego, A2 woda wymagająca typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego). Analiza wyników badań z 2009 roku w zakresie oceny przydatności wód przeznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych, w punkcie pomiarowym potok Lesk- ujście do Bobru (Sędzisław), wykazała ich nieprzydatność do bytowania ryb łososiowatych ( łososiowate oznacza wody, które stanowią lub mogą stanowić środowisko życia populacji ryb należących do rodzaju Salmo spp., rodziny Coregonus lub gatunku lipień). Analiza wyników badań w 2010 r. wykazała, że w żadnym z badanych punktów pomiarowo kontrolnych (ppk) na terenie Dolnego Śląska wody nie spełniają wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach naturalnych. Parametrami, które zdecydowały o takiej ocenie były przede wszystkim podwyższone stężenia azotynów, BZT5, azotu amonowego oraz fosforu ogólnego. 4

5 Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych Głównymi przyczynami zanieczyszczenia wód powierzchniowych są: ścieki bytowe zawierające związki organiczne i biogenne wprowadzane do cieków bez oczyszczenia, zanieczyszczenia związane z produkcją rolną, zanieczyszczenia spływające ciekami powierzchniowymi z obszarów położonych na terenie Republiki Czeskiej, odcieki z nielegalnych składowisk odpadów, spływy obszarowe, zanieczyszczenia liniowe. Podstawowym obciążeniem zlewni Bobru są niekontrolowane zrzuty nieoczyszczonych ścieków bytowych z obszarów wiejskich, praktycznie pozbawionych kanalizacji, leżących w górnym biegu rzeki oraz ścieki szeroko rozumianego pochodzenia rolniczego. Ścieki bytowe wnoszą zanieczyszczenia organiczne i powodują skażenia bakteriologiczne. Do wód powierzchniowych odprowadzane są też zanieczyszczenia ze źródeł obszarowych i liniowych, choć w bardzo niewielkim stopniu. Źródła zanieczyszczeń obszarowych to głównie tereny zurbanizowane (w tym przemysłowe), obszary rolne i leśne oraz zanieczyszczenia przedostające się do wód powierzchniowych z wodami gruntowymi. Zanieczyszczenia liniowe to głównie zanieczyszczenia komunikacyjne (drogowe i kolejowe). Powyższe źródła powodują zwiększenie stężeń związków biogennych (głównie azotanów), zanieczyszczeń podobnych do komunalnych oraz mogą zawierać węglowodory aromatyczne, związane z zanieczyszczeniami emitowanymi przez samochody. Najpoważniejsze zagrożenia stanowią ogniska punktowe i małopowierzchniowe. Ich źródłem są m.in.: nielegalne składowiska odpadów, zakłady przemysłowe, oczyszczalnie ścieków, magazyny i stacje paliw oraz miejsca zrzutu ścieków komunalnych i przemysłowych. Skażenia powodowane przez punktowe i małopowierzchniowe ogniska zanieczyszczeń są różne w zależności od źródła ich pochodzenia. W odciekach wód ze składowisk odpadów komunalnych występują związki azotu i fosforu, kwasy organiczne oraz podwyższone stężenia chloru, wapnia, magnezu, sodu, potasu, metali ciężkich i siarczanów. Ponadto w składzie gazowym tych wód notuje się obecność dwutlenku węgla, metanu i siarkowodoru. Podobnie, jak w przypadku odpadów i odcieków ze składowisk komunalnych, podwyższoną zawartość związków azotowych, chlorków, wodorowęglanów oraz sodu i potasu powodują nieszczelne szamba i doły kloaczne na terenach nieskanalizowanych. Na obszarze powiatu nie występują poważniejsze liniowe ogniska zanieczyszczeń. Spośród nich znaczny udział w degradacji jakości wód mogą mieć szlaki transportowe z nasilonym ruchem pojazdów. W sąsiedztwie tego rodzaju dróg w wodach można stwierdzić podwyższone zawartości chlorków, sodu, wapnia, krzemianów, fosforanów oraz metali ciężkich. Działalność rolnicza prowadzona na obszarach wiejskich powiatu ma istotny wpływ na jakość wody w rzece Bóbr i jej dopływach. Do najistotniejszych problemów środowiskowych związanych z intensywną produkcją rolną zaliczana jest ochrona wód. Jakość wód podziemnych Zanieczyszczenia wód podziemnych następują pod wpływem oddziaływania szeregu czynników: emisji zanieczyszczeń najczęściej pochodzenia antropogenicznego o charakterze rozprzestrzeniania: powierzchniowym, liniowym i punktowym, warunków litologicznych i 5

6 tektonicznych oraz zachodzących kontaktów hydrodynamicznych wód podziemnych i powierzchniowych. Od połowy lat 90-tych obserwuje się korzystne zmiany zachodzące w podejściu do gospodarowania środowiskiem przyrodniczym, co z jednej strony wynika z przeobrażeń sfery przemysłowej wywołanych recesją gospodarczą, a z drugiej wzrostem ekologicznej świadomości tych, którzy ze środowiska naturalnego korzystają. Znajduje to swoje odbicie w rozbudowie sieci kanalizacyjnych i budowie nowych oczyszczalni ścieków, zmian profilu produkcji na mniej uciążliwe, rekultywacji składowisk odpadów. Istotnym działaniem w ochronie wód jest prowadzenie monitoringu jakości wód podziemnych. Sieć monitoringu wód podziemnych województwa dolnośląskiego obejmuje punkty pomiarowe, monitorujące wszystkie główne zbiorniki wód podziemnych (GZWP), użytkowe poziomy wodonośne, obszary zwiększonego drenażu i obszary szczególnie zagrożone przez przemysł. Na terenie powiatu kamiennogórskiego znajdują się cztery stanowiska badawcze objęte siecią krajowego monitoringu zwykłych wód podziemnych Państwowego Instytutu Geologicznego oraz 4 stanowisk badawczych regionalnej sieci monitoringu wód podziemnych województwa dolnośląskiego. Na terenie powiatu kamiennogórskiego znajdują się dwa główne zbiorniki wód podziemnych GZWP: - Niecka wewnątrzsudecka Krzeszów (nr 342) zbiornik kredowy o powierzchni 55 km 2 i średniej głębokości 180 m, zasoby m 3 /dobę; - Dolina Bobru Marciszów (nr 343) zbiornik czwartorzędowy o powierzchni 60 km 2 i średniej głębokości 30 m, zasoby m 3 /dobę. Zbiorniki te objęte są szczególną ochroną. Zgodnie z programem Państwowego Monitoringu Środowiska w latach WIOŚ we Wrocławiu realizuje program regionalny, uwzględniający wymagania Ramowej Dyrektywy Wodnej i dyrektyw użytkowych. Szczegółowe regulacje odnośnie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych zawarte zostały w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 roku (Dz.U ). Rozporządzenie określa kryteria i sposób oceny stanu wód podziemnych, w tym m.in. klasyfikację elementów fizykochemicznych i ilościowych stanu wód podziemnych, sposób interpretacji wyników badań elementów, sposób prezentacji stanu wód podziemnych. Stanowiska badawcze PIG na terenie powiatu kamiennogórskiego z klasyfikacją jakości zwykłych wód podziemnych w 2010r. Numer Miejscowość Stratygrafia Klasa otworu Marciszów Dolny czwartorzęd II 319 Dobromyśl kreda górna III 1141 Kamienna Góra czwartorzęd II 1165 Marciszów czwartorzęd II Stanowiska badawcze WIOŚ na terenie powiatu kamiennogórskiego z klasyfikacją jakości zwykłych wód podziemnych w 2010r. Numer Miejscowość Stratygrafia Klasa otworu Gorzeszów kreda górna II 54 Janiszów czwartorzęd I 6

7 56 Krzeszówek kreda II 58 Marciszów czwartorzęd II Na podstawie badań przeprowadzonych w 2010 roku można stwierdzić, że jakość wód podziemnych poziomów użytkowych na terenie powiatu jest dobra (II i III klasa), a nawet bardzo dobra (I klasa). Wymagają jedynie prostego uzdatniania. Źródła skażenia wód podziemnych i ich stan aktualny Głównym zagrożeniem dla jakości wód podziemnych na terenie powiatu są ogniska punktowe, a więc miasta Lubawka i Kamienna Góra, zakłady przemysłowe, składowiska odpadów, hałdy poeksploatacyjne, jak również zanieczyszczenia obszarowe związane z odprowadzeniem nieoczyszczonych ścieków oraz rolnictwo, które może potencjalnie powodować degradację wód podziemnych pod względem jakościowym i zubożenie pod względem ilościowym. W przypadku powiatu kamiennogórskiego nie stwierdzono pogarszania się jakości wód podziemnych, ( a nawet poprawę Janiszów), wynikającej z szeroko rozumianej działalności człowieka. Należy tutaj nadmienić, że wiele składników, które powodują pogarszanie jakości wód podziemnych, ma charakter naturalny. Jednakże wpływają na zaliczanie tych wód do niższych klas. Dotyczy to przede wszystkim zawartości żelaza, manganu, ph czy ogólnej mineralizacji. Budowa geologiczna utworów jest sprzyjająca, tzn. utrudnia w znacznym stopniu migracje zanieczyszczeń z powierzchni do warstw wodonośnych. Najpłytszy czwartorzędowy poziom wodonośny może być skażony zwłaszcza w rejonach zurbanizowanych. W rejonie Niecki Krzeszowskiej uwidaczniają się bezpośrednie związki wód powierzchniowych i podziemnych w obszarze dużego ujęcia wód podziemnych Gorzeszów znaczna część wód powierzchniowych rzek i potoków infiltruje do wód podziemnych. Podobne zjawiska występują w rejonie ujęć Janiszów i Marciszów. Gospodarka wodno ściekowa Zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w zakresie zaopatrzenia w wodę oraz usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, zgodnie z ustawą z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. z 2001r., Dz. U. Nr 142, poz ze zm.), należy do zadań własnych gminy. Natomiast w gestii powiatu zgodnie z ustawą z dnia 5 czerwca 1998r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. Nr 91, poz. 578 ze zm.), leżą zadania z zakresu gospodarki wodnej, ochrony środowiska i przyrody. Według danych GUS na koniec 2009 roku 87,1 % mieszkańców powiatu korzystało z sieci wodociągowej, a 59,6 % z sieci kanalizacyjnej. Dla porównania w województwie dolnośląskim na koniec 2009 roku 91,4 % ludności korzystało z sieci wodociągowej, zaś 67,8 % z sieci kanalizacyjnej. Z komunalnych oczyszczalni ścieków w 2009 r. korzystało na terenie naszego powiatu 72,12 % ogólnej liczby ludności, a średnia dla województwa dolnośląskiego w tym samym okresie wynosiła 75,85 %. Porównanie zaopatrzenia w urządzenia gospodarki wodno-ściekowej w latach 1999 i 2009 na terenie powiatu kamiennogórskiego przedstawia poniższa tabela. 7

8 Województwo Dolnośląskie Km liczba liczba Urządzenia gospodarki wodno-ściekowej powiatu w latach 1999 i 2009.[źródło: GUS] Długość sieci Komunalne oczyszczalnie ścieków Wyszczególnienie rok wodociągowej rozdzielczej kanalizacyjnej biologiczna w tym z podwyższonym usuwaniem biogenów przepustowość /w m 3 /d/ przepustowość /w m 3 /d/ ,1 4604, ,8 7918, Powiat Kamiennogórski Miasto Kamienna Góra Gmina Kamienna Góra ,6 151, ,8 165, ,3 84, ,3 84, ,5 21, ,5 25, Gmina Lubawka ,7 44, ,4 50, Gmina Marciszów , ,7 5, Podane w tabeli wartości odnoszą się do długości sieci czynnej bez przyłączy prowadzących do budynków i innych obiektów, a w przypadku sieci kanalizacyjnej do sumarycznej długości sieci ogólnospławnej i na ścieki gospodarcze. Zaopatrzenie w wodę 1.1 Sieć wodociągowa Stan zwodociągowania powiatu kamiennogórskiego należy uznać za zadowalający. Ujęcia wody i wodociągi posiadają wszystkie gminy. v Zaopatrzenie w wodę miasta Kamienna Góra Miasto Kamienna Góra zapewnia dostawę wody pitnej dla 100% swoich mieszkańców. Na system dystrybucji wody w mieście składa się 57,3 km przewodów magistralnych i rozdzielczych oraz 7 km przyłączy domowych. Niewątpliwą zaletą jest pierścieniowy układ magistral wodociągowych, który zapewnia niezawodność dostawy wody do większości odbiorców. Stan techniczny niektórych odcinków sieci jest niesatysfakcjonujący i wymaga sukcesywnej wymiany, zwłaszcza w odniesieniu do przyłączy domowych wykonanych z rur ołowianych, których wiek przekracza 50 lat. Dostawcą wody jest Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Kamiennej Górze. Miasto zaopatrywane jest w wodę pitną głównie z ujęcia wody podziemnej w Janiszowie, którego wydajność wynosi m 3 /d. Charakteryzowane ujęcie założone jest w czwartorzędowym piętrze wodonośnym i składa się z siedmiu studni wierconych, z tym że obecnie eksploatowane są cztery z nich. W sytuacjach zwiększonego zapotrzebowania 8

9 kamiennogórskie MPWiK zakupuje wodę z ujęcia Betlejem zlokalizowanego w Krzeszowie. v Zaopatrzenie w wodę na terenie Gminy Kamienna Góra Z sieci wodociągowej korzysta blisko 95 % mieszkańców Gminy Wiejskiej Kamienna Góra. 19 na 21 wsi jest zwodociągowanych, w tym 17 w całości. Sieci wodociągowej nie posiada Czarnów i Nowa Białka. Łączna długość tejże sieci na terenie Gminy Kamienna Góra wynosi obecnie 136,2 km. Gmina Kamienna Góra korzysta z 2 ujęć wody powierzchniowej: Leszczyniec i Rędziny oraz 7 ujęć wody podziemnej: Krzeszów Betlejem, Krzeszówek, Leszczyniec, Rędziny, Raszów, Przedwojów oraz Ogorzelec. W celu zaopatrzenia mieszkańców niektórych miejscowości ( Janiszów, Dębrznik, część Ptaszkowa) Gmina Kamienna Góra zakupuje wodę od innych jednostek. Na terenie gminy funkcjonują dwie stacje uzdatniania wody: w Rędzinach i w Leszczyńcu. System wodociągowy na charakteryzowanym obszarze ma układ otwarty. Szeregowa współpraca przewodów dostarczających wodę z miejsca produkcji do odbiorców jest przyczyną problemów z dostawą, występujących w przypadku awarii na sieci. v Zaopatrzenie w wodę na terenie Gminy Lubawka Na terenie gminy Lubawka zwodociągowanych jest 8 miejscowości: Lubawka, Chełmsko Śląskie, Błażejów, Paprotki, Błażkowa, Bukówka, Stara Białka oraz w niewielkim stopniu Miszkowice. Woda pobierana jest z pięciu ujęć wody: Lubawka ujęcie głębinowe, Lubawka-Podlesie - ujęcie głębinowe, Błażejów ujęcie drenażowe, Paprotki ujęcie drenażowe i Miszkowice - ujęcie brzegowe na potoku Złotna.. Łączna długość sieci wodociągowej na terenie gminy Lubawka wynosi 79,3 km. Wg stanu na 31 grudnia 2009 r. - 81% mieszkańców korzysta z sieci wodociągowej. Na terenie miasta Lubawka 98,8 % jego mieszkańców, a na obszarach wiejskich 59,1 % ludności. Liczba mieszkańców gminy Lubawka korzystających z sieci wodociągowej nie zmieniła się istotnie od 2006 roku. Na terenie Gminy Lubawka zupełnie lub częściowo niezwodociągowane są takie miejscowości jak: Paczyń, Szczepanów, Jarkowice, Okrzeszyn i Uniemyśl. Gmina jest we trakcie budowy systemu wodociągowego dla miejscowości Opawa i Niedamirów. v Zaopatrzenie w wodę na terenie Gminy Marciszów Na terenie gminy Marciszów głównym dostawcą wody jest Wałbrzyskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Wałbrzychu, eksploatujące ujęcia wód podziemnych poziomu czwartorzędowego Marciszów Górny i Marciszów Dolny oraz ujęcie wody powierzchniowej na rzece Bóbr w miejscowości Dębrznik. Niepełną sieć wodociągową posiadają: Marciszów, Sędzisław, Ciechanowice, Nagórnik i Wieściszowice. Pozostałe miejscowości gminy nie są zwodociągowane. Łączna długość sieci wodociągowej na terenie Gminy Marciszów wynosi 40,7 km. Z sieci wodociągowej korzysta wg danych z GUS ok. 65,6 % ogółu mieszkańców gminy. Gminy powiatu kamiennogórskiego korzystają głównie z ujęć wód podziemnych. 9

10 2. Gospodarka ściekowa 2.1. Sieć kanalizacyjna Stopień skanalizowania powiatu kamiennogórskiego należy uznać za niezadowalający. Łączna długość sieci kanalizacyjnej (rozdzielczej) na terenie powiatu w 2008 roku według danych GUS wynosiła 165,9 km. Stan skanalizowania miast powiatu jest satysfakcjonujący. I tak miasto Kamienna Góra jest skanalizowane w 94,6 %. W podobnym stopniu skanalizowana jest miasto Lubawka. Znacznie gorzej jest z wyposażeniem w sieć kanalizacyjną terenów wiejskich powiatu. Wiejska część gminy Lubawka skanalizowana jest zaledwie w 36 %, zaś gmina Kamienna Góra w około 30 %. W gminie Marciszów trudno mówić o kanalizacji, gdyż ścieki odprowadzane i oczyszczane w oczyszczalni są jedynie z terenu Sędzisławia. Wg danych GUS na rok 2009 średni procent mieszkańców powiatu kamiennogórskiego korzystających z sieci kanalizacyjnej wynosi 59,6 %.Wartość ta jest znacznie niższa dla terenów wiejskich, w przypadku których jedynie 33,1 % ich mieszkańców korzysta z kanalizacji. Tak niski stopień skanalizowania terenów wiejskich może budzić zaniepokojenie, gdyż powstające na tych obszarach ścieki bytowe w stanie nieczyszczonym niewątpliwie trafiają do rzek przepływających przez powiat kamiennogórski, negatywnie oddziaływując na stan czystości ich wód. Dowodem tego jest zła jakość wód rzeki Bóbr i jej dopływów pod względem zanieczyszczenia bakteriami coli typu kałowego (na poziomie IV-V klasy czystości). v Miasto Kamienna Góra według danych uzyskanych od MPWiK Sp. z o.o w Kamiennej Górze, na dzień 31 grudnia 2009 roku 94,6 % mieszkańców miasta korzystało z sieci kanalizacji sanitarnej. Ścieki komunalne odprowadzane są przy pomocy sieci kolektorów o łącznej długości 84,8 km do miejskiej oczyszczalni ścieków. Kamienna Góra posiada niejednolity system kanalizacyjny, którym odprowadzane są zarówno ścieki sanitarne jak i wody opadowe. Wiele ulic na terenie miasta posiada po dwa ciągi kanalizacji lub kanalizację rozdzielczą podłączoną do kanału ogólnospławnego. W starej części miasta natomiast funkcjonuje kanalizacja ogólnospławna. Istniejący system kanalizacji ogólnospławnej oraz deszczowej posiada duże przekroje i spadki oraz znaczną przepustowość, co pozwala na niewielkie wypełnienie kanałów. Konfiguracja terenu w granicach miasta pozwala na grawitacyjne doprowadzanie ścieków do oczyszczalni. Jedynie lokalnie ich przepływ wspierają 3 przepompownie. Na terenie miasta konieczne jest dalsze porządkowanie gospodarki ściekowej m.in. poprzez wykonanie rozdziału kanalizacji ogólnospławnej z odprowadzaniem ścieków sanitarnych do istniejącej oczyszczalni oraz odprowadzaniem wód opadowych do cieków powierzchniowych. Wykonanie wspomnianego rozdziału kanalizacji jest zalecane z uwagi na fakt, że w obecnej sytuacji doprowadzanie do oczyszczalni wód opadowych w okresach intensywnych opadów i roztopów prowadzi do przeciążenia hydraulicznego jej urządzeń. Zaleca się także wypracowanie racjonalnego sposobu gospodarowania osadami ściekowymi powstającymi w kamiennogórskiej oczyszczalni. v Na terenie gminy Kamienna Góra jedynie 6 spośród 21 wsi posiada kanalizację. Tylko 2 wsie skanalizowane są w całości ( Krzeszów, Przedwojów).Częściowo skanalizowane są: Czadrów, Ogorzelec, Ptaszków i Pisarzowice. Na terenie gminy funkcjonuje 5 oczyszczalni ścieków. Ścieki powstające na terenie Ptaszkowa natomiast trafiają do miejskiej oczyszczalni ścieków w Kamiennej Górze. 10

11 W miejscowościach Jawiszów, Olszyny i Ogorzelec funkcjonują przydomowe oczyszczalnie ścieków obsługujące tylko pojedyncze budynki wielorodzinne. Łączna długość sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy Kamienna Góra, wg danych uzyskanych z Urzędu Gminy, wynosi obecnie 33,4 km. Sieć ma charakter wyłącznie sanitarny. Trafiają do niej jedynie ścieki bytowo-gospodarcze. Wody opadowe nie są ujmowane w system kanalizacyjny. Sieć kanalizacyjna na całej swojej długości jest grawitacyjna. Lokalnie przepływ ścieków wspierany jest przepompowniami, które znajdują się w Krzeszowie, Ptaszkowie i Pisarzowicach. Według danych uzyskanych z Urzędu Gminy Kamienna Góra w 2008 roku z sieci kanalizacji sanitarnej korzystało 38,25 % ludności gminy, natomiast 61,75 % pozostawało bez kanalizacji. W celu poprawy stanu gospodarki ściekowej w gminie Kamienna Góra zaleca się dalszą rozbudowę sieci kanalizacyjnej oraz usprawnienie procesu oczyszczania ścieków w oczyszczalniach ścieków w Pisarzowicach. Konieczna jest również racjonalizacja gospodarki osadami ściekowymi powstającymi w gminnych oczyszczalniach, które ze względu na swoją wielkość nie prowadzą własnej gospodarki osadowej, a osady wywożone są na składowisko odpadów w Lubawce. Należy przeanalizować możliwość wykorzystania osadów do celów rolniczych lub rekultywacji gruntów zdegradowanych. v Na terenie Gminy Lubawka funkcjonuje system kanalizacji sanitarnej, obejmujący obecnie 50,1 km sieci. Skanalizowana jest znaczna część miasta Lubawka, Chełmsko Śląskie, Błażejów, Bukówka oraz niewielka część Miszkowic i Jarkowic. Z możliwości odprowadzania ścieków do sieci kanalizacyjnej na terenie gminy według stanu na 1 stycznia 2009 r. korzystało 58,9% mieszkańców. Na terenie miasta Lubawka korzystało 67,6 % ludności, zaś na terenach wiejskich- 46,5 %. Na przeważającej części obszaru gminy Lubawka sieć kanalizacyjna ma charakter wyłącznie sanitarny. Wyjątkiem jest nieznaczna część Lubawki i Chełmska Śląskiego, gdzie funkcjonuje kanalizacja ogólnospławna. Gmina Lubawka posiada dwie oczyszczalnie, do których trafiają ścieki z Lubawki, Bukówki, Miszkowic, Jarkowic, Chełmska Śląskiego i części Błażejowa. Ścieki z pozostałych miejscowości gminy są dowożone do oczyszczalni taborem asenizacyjnym lub po podczyszczeniu w przydomowych oczyszczalniach wprowadzane do wód lub ziemi. Gmina Lubawka realizuje lub przymierza się do realizacji zadania polegającego na budowie kanalizacji sanitarnej dla wsi: Jarkowice, Miszkowice, Opawa, Niedamirów, Okrzeszyn oraz budowie oczyszczalni ścieków w Okrzeszynie. Ponadto projektowana jest także budowa kolektorów deszczowych wraz z przyłączami oraz modernizacja sieci istniejącej na terenie miasta Lubawka. v Ze wszystkich gmin wchodzących w skład powiatu kamiennogórskiego najgorzej w sieć kanalizacyjną wyposażona jest gmina Marciszów. Jedyną miejscowością skanalizowaną jest Sędzisław, gdzie również istnieje oczyszczalnia ścieków. W miejscowości Ciechanowice, zostało wybudowanych 15 mini oczyszczalni ścieków typu Turbojet o przepustowościach od 2,5 do 18 m 3 /d, które zostały oddane do eksploatacji w 1999 roku. Jednakże w chwili obecnej z powodu braku odpowiedniego nadzoru praktycznie nie pracują. Obecnie przygotowywana jest do realizacji inwestycja związana z budową oczyszczalni ścieków w Marciszowie oraz sieci kanalizacyjnej na terenie tejże miejscowości, jak również Ciechanowic, Wieściszowic i Pustelnika. Obecnie w budowie znajduje się gminna oczyszczalnia ścieków w Marciszowie, która ma obsługiwać następujące miejscowości: Marciszów, część Ciechanowic, Wieściszowice i część Pustelnika. Zaprojektowano mechaniczno-biologiczną oczyszczalnię ścieków o przepustowości hydraulicznej wynoszącej Q śrd = 500 m 3 /d i Q maxd = 650 m 3 /d. 11

12 2.2. Oczyszczalnie ścieków Według danych GUS na koniec 2009 roku z oczyszczalni ścieków korzystało 72,12 % ogólnej liczby mieszkańców powiatu, z czego w miastach 96,18 % ludności, a na terenach wiejskich jedynie 37,35 %. Na terenie powiatu obecnie funkcjonuje 9 komunalnych oczyszczalni ścieków (mechaniczno-biologicznych), w tym 3 z podwyższonym usuwaniem biogenów, o łącznej przepustowości m 3 /d. Oczyszczalnie ścieków stan na r. [dane GUS]. Komunalne oczyszczalnie ścieków Wyszczególnienie / Rok ogółem w tym biol. Ludność korzystająca z oczyszczalni w % ludności ogółem Województwo Dolnośląskie , , , , , , , , ,85 Powiat Kamiennogórski , , , , , , , ,12 Z przedstawionej powyżej tabeli wynika, że średni procent mieszkańców powiatu kamiennogórskiego obsługiwanych przez komunalne oczyszczalnie ścieków jest porównywalny do średniego procentu mieszkańców województwa dolnośląskiego. Oczyszczalnie ścieków zlokalizowane na terenie powiatu są oczyszczalniami biologicznymi, których skuteczność pracy jest dosyć istotnie zróżnicowana. Dużą skuteczność pracy wykazują oczyszczalnie w Kamiennej Górze, Lubawce, Przedwojowie czy Krzeszowie. Wiele do życzenia pozostawia natomiast praca obu oczyszczalni w Pisarzowicach. Dodatkowo w granicach administracyjnych powiatu kamiennogórskiego funkcjonują oczyszczalnie z podwyższonym usuwaniem biogenów (oczyszczalnie w Kamiennej Górze, Lubawce i Krzeszowie), które gwarantują eliminację ze ścieków mineralnych produktów rozkładu zanieczyszczeń organicznych. Na terenie powiatu brak oczyszczalni mechanicznych. Wiele z funkcjonujących na terenie powiatu obiektów posiada rezerwy umożliwiające przyjęcie większej ilości ścieków, np. z terenu nieskanalizowanych dotąd miejscowości, co obrazuje poniższa tabela. 12

13 Charakterystyka istniejących komunalnych oczyszczalni ścieków w powiecie kamiennogórskim (stan na rok - dane z gmin). Lp Nazwa gminy Lokalizacja oczyszczalni Rezerwa 1 Gmina Miejska Kamienna Góra 2 Gmina Lubawka Ilość miejscowości w gminie 1 Kamienna Góra Rodzaj oczyszczalni mech.- biol.-chem. Średnie dobowe natężenie przepływu ścieków (m 3 /d) Średnia ilość ścieków dopływająca do oczyszczalni w skali roku (m 3 /d) Ilość miejscowości podłączonych do oczyszczalni Lubawka mech.-biol Chełmsko mech Śl. biol.-chem. 3 Gmina Kamienna 21 Krzeszów mech-biol.- chem Góra Przedwojów mech.-biol Pisarzowice mech.-biol Pisarzowice mech.-biol Ogorzelec mech.-biol Gmina 9 Sędzisław mech Marciszów biol.-chem. Powiat Na terenie powiatu kamiennogórskiego największy udział w ogólnej masie zanieczyszczeń wprowadzanych w ściekach oczyszczonych do wód powierzchniowych mają oczyszczalnie komunalne. Jest to skutkiem głównie ograniczania produkcji i zmniejszającej się ciągle liczby zakładów przemysłowych. Istniejące zakłady przemysłowe i usługowe zlokalizowane głównie na terenie Kamiennej Góry i Lubawki korzystają z oczyszczalni komunalnych. W związku z powyższym największy nacisk w zakresie gospodarki ściekowej należy położyć na modernizację i rozwój tych oczyszczalni. Ze względu na duże rezerwy przepustowości w istniejących oczyszczalniach, prace planistyczne w zakresie kanalizacji należy tak ukierunkować, aby w pierwszej kolejności wykorzystać przedmiotowe obiekty. Dopiero w szczególnych przypadkach, związanych ze względami ekonomicznymi lub technicznymi, nowo powstające sieci kanalizacyjne należy podłączać do nowych, wybudowanych oczyszczalni ścieków. Niewątpliwie uporządkowanie gospodarki ściekowej na terenie powiatu kamiennogórskiego przyczyni się do poprawy jakości wód powierzchniowych. Gleby Na terenie powiatu kamiennogórskiego w 2009 roku, na zlecenie Starosty, zostały wykonane badania jakości gleby w 140 punktach pomiarowych. Badania wykazały przekroczenie dopuszczalnych wartości: arsenu (w próbce pobranej w pobliżu zakładów Inco- Vetitas w Ogorzelcu), cynku (obręb Marciszów i m. Kamienna Góra) oraz ołowiu (w Lubawce, Okrzeszynie i Marciszowie). Gleby powiatu kamiennogórskiego należą do najbardziej zakwaszonych gleb w województwie. Procent gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych wynosi %. Odzwierciedleniem silnego zakwaszenia gleb są ich bardzo duże potrzeby wapnowania. 13

14 Ponadto gleby powiatu kamiennogórskiego zaliczane są do gleb o bardzo niskiej i niskiej zawartości fosforu, średniej zawartości: potasu, manganu, boru, żelaza, miedzi, cynku i wysokiej zawartości magnezu. Hałas i pola elektromagnetyczne W ostatnich latach na terenie powiatu kamiennogórskiego nie były wykonywane badania w zakresie promieniowania elektromagnetycznego ani hałasu. Przyroda Na terenie powiatu znajdują się następujące formy ochrony przyrody: Rudawski Park Krajobrazowy, Rezerwat Kruczy Kamień Rezerwat Głazy Krasnoludków, Otulina Karkonoskiego Parku Narodowego, Obszary Natura 2000: Specjalnego Obszaru Ochrony siedlisk Natura 2000 Góry Kamienne PLH020038, Specjalnego Obszaru Ochrony siedlisk Natura 2000 Rudawy Janowickie PLH020011, Specjalnego Obszaru Ochrony siedlisk Natura 2000 Góry i Pogórze Kaczawskie PLH020037, Specjalnego Obszaru Ochrony siedlisk Natura 2000 Karkonosze PLH020006, Obszaru Specjalnej Ochrony ptaków Natura 2000 Sudety Wałbrzysko Kamiennogórskie PLB020010, Obszaru Specjalnej Ochrony ptaków Natura 2000 Karkonosze PLB Gospodarka odpadami Na terenie powiatu kamiennogórskiego znajduje się jedno składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne (odpady komunalne). Składowisko eksploatowane jest Przez przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sanikom Sp. z o.o. w Lubawce. Drugie składowisko, eksploatowane przez Gminę Marciszów zostało zamknięte przez Starostę Kamiennogórskiego z dniem 1 stycznia 2010 r. W 2009 roku Powiat Kamiennogórski znajdował się na 16-tym miejscu w województwie dolnośląskim pod względem ilości zebranych odpadów komunalnych. Na terenie Powiatu Kamiennogórskiego nie mamy znaczących wytwórców odpadów przemysłowych na skalę województwa dolnośląskiego. Powietrze Zagadnienia związane z badaniami i oceną jakości powietrza reguluje ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Dz. U ), która odwołuje się do szczegółowych aktów wykonawczych. Są to m.in.: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U ), 14

15 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz.U ), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza (Dz.U ), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 czerwca 2007 r. w sprawie sposobu udostępniania informacji o środowisku (Dz.U ), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 marca 2008 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz.U ). W 2008 r. opublikowana została Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE, z dnia 21 maja 2008 r., w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (tzw. Dyrektywa CAFE). Dyrektywa ta zastąpiła Dyrektywę ramową 96/62/WE oraz 4 dyrektywy córki dotyczące wartości dopuszczalnych SO 2, NO 2, NO x, pyłu, ołowiu, benzenu, tlenku węgla i ozonu w otaczającym powietrzu oraz decyzję Rady 97/101/WE dotyczącą wzajemnej wymiany informacji i danych z monitoringu powietrza. Dyrektywa CAFE wprowadziła krajowy cel redukcji narażenia na działanie PM2,5 dla ochrony zdrowia ludzkiego oraz wartość docelową i wartość dopuszczalną PM2,5 dla ochrony zdrowia ludzkiego. Oceny jakości powietrza dokonuje się z uwzględnieniem dwóch grup kryteriów: ustanowionych ze względu na ochronę zdrowia ludzi, ustanowionych ze względu na ochronę roślin. Podstawę oceny jakości powietrza stanowią określone w Rozporządzeniu Ministra Środowiska (Dz.U ) poziomy substancji w powietrzu: dopuszczalne, docelowe, celów długoterminowych i alarmowe. W niektórych przypadkach w ww. rozporządzeniu określono dozwoloną liczbę przekroczeń określonego poziomu, a także terminy, w których określony poziom powinien zostać osiągnięty. Wartości poszczególnych poziomów substancji w powietrzu zostały zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ochronę roślin. W przypadku działań mających na celu ochronę zdrowia, szczególnej uwadze poddano obszary zamieszkałe, zwłaszcza o dużej gęstości zaludnienia. Kryteria oceny ustanowione w celu ochrony roślin przyjmowano do oceny na obszarach niezabudowanych: znajdujących się w odległości ponad 20 km od aglomeracji, ponad 5 km od innych miast, poza obszarem bezpośredniego oddziaływania autostrad, dróg ekspresowych i innych dróg krajowych, ponad 5 km od przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. 15

16 Tabela 1. Poziomy dopuszczalne do oceny jakości powietrza dla terenu kraju 1 / poziom dopuszczalny ze względu na ochronę zdrowia ludzi 2/ poziom dopuszczalny ze względu na ochronę roślin 3/ maksymalna średnia 8-godzinna, spośród średnich kroczących, obliczonych co godzinę z ośmiu średnich 1-godzinnych w ciągu doby 4/ suma dwutlenku azotu i tlenku azotu w przeliczeniu na dwutlenek azotu Tabela 2. Poziomy dopuszczane do oceny jakości powietrza na obszarach ochrony uzdrowiskowej Tabela 3. Poziomy docelowe 1 / poziom dopuszczalny ze względu na ochronę zdrowia ludzi 2/ poziom dopuszczalny ze względu na ochronę roślin 3/ liczba dni z przekroczeniami poziomu docelowego w roku kalendarzowym, uśredniona w ciągu ostatnich trzech lat. (W przypadku braku danych pomiarowych z 3 lat dotrzymanie dopuszczalnej częstości przekroczeń sprawdza się na podstawie danych pomiarowych z co najmniej jednego roku) 4/ wyrażony jako współczynnik AOT 40 wartość uśredniona dla pięciu kolejnych lat (W przypadku braku danych pomiarowych z 5 lat dotrzymanie dopuszczalnej częstości przekroczeń sprawdza się na podstawie danych pomiarowych z co najmniej jednego roku) Tabela 4. Poziomy celów długoterminowych dla ozonu 1 / poziom dopuszczalny ze względu na ochronę zdrowia ludzi 2/ poziom dopuszczalny ze względu na ochronę roślin 3/ maksymalna średnia 8-godzinna, spośród średnich kroczących, obliczonych co godzinę z ośmiu średnich 1-godzinnych w ciągu doby 4/ wyrażony jako współczynnik AOT 40 wartość uśredniona dla pięciu kolejnych lat (W przypadku braku danych pomiarowych z 5 lat dotrzymanie dopuszczalnej częstości przekroczeń sprawdza się na podstawie danych pomiarowych z co najmniej jednego roku) 16

17 Tabela 5. Kryteria obowiązujące dla pyłu PM2.5 dla ochrony zdrowia (wg Dyrektywy 2008/50/WE) Tabela 6. Poziomy alarmowe 1/ wartość występująca przez trzy kolejne godziny w punktach pomiarowych reprezentujących jakość powietrza na obszarze o powierzchni co najmniej 100 km 2 albo na obszarze strefy zależnie od tego, który z tych obszarów jest mniejszy 2/ wartość progowa informowania społeczeństwa o ryzyku wystąpienia poziomów alarmowych wynosi 180 μg/m 3 3/ wartość progowa informowania społeczeństwa o ryzyku wystąpienia przez trzy kolejne doby niekorzystnych skutków zdrowotnych W przypadku ryzyka wystąpienia przekroczeń dopuszczalnych lub alarmowych poziomów substancji, wojewódzki inspektor ochrony środowiska przekazuje do marszałka województwa komunikat o stwierdzonych przekroczeniach. PODZIAŁ WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO NA STREFY Oceny i wynikające z nich działania odnoszone są do jednostek terytorialnych nazywanych strefami, obejmujących obszar całego kraju. W założeniach do projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (stanowiącej transpozycję Dyrektywy 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy) przyjmuje się, że od stycznia 2011 r. dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnianych w ocenach jakości powietrza (dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenki azotu, tlenek węgla, benzen, ozon, pył zawieszony PM10, zawartość ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu w pyle PM10 oraz pył zawieszony PM2.5) obowiązuje nowy podział kraju na strefy. Strefę stanowią: aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tysięcy, miasto (nie będące aglomeracją) o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys.) pozostały obszar województwa, nie wchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 100 tys. Mieszkańców (strefa dolnośląska). Województwo dolnośląskie zostało podzielone na 4 strefy. - aglomerację wrocławską, - miasto Legnica, - miasto Wałbrzych, - strefę dolnośląską (w strefie tej znajduje się powiat kamiennogórski) WOJEWÓDZKA SIEĆ MONITORINGU POWIETRZA Ocena poziomów substancji w powietrzu w województwie dolnośląskim wykonywana jest na podstawie pomiarów prowadzonych w wojewódzkiej sieci monitoringu powietrza, w skład której wchodzą: automatyczne stacje pomiarów jakości powietrza, stacja mobilna, stacje manualne (oznaczenia wykonywane w laboratoriach), oraz punkty pomiaru zanieczyszczenia powietrza metodą pasywną. Sposób oceny jakości powietrza oraz zakres badań dla każdej strefy województwa określony jest przynajmniej raz na pięć lat przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska (art. 88 POŚ). Łącznie w 2010 r. na terenie województwa dolnośląskiego pracowało 36 stacji monitoringu jakości powietrza eksploatowanych przez: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu 22 stacje pomiarowe, 17

18 PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Elektrownia Turów w Bogatyni 6 stacji pomiarowych, KGHM Polska Miedź S.A. Oddział Huta Miedzi Legnica w Legnicy 1 stacja pomiarowa, KGHM Polska Miedź S.A. Oddział Huta Miedzi Głogów w Głogowie 3 stacje pomiarowe, KGHM Polska Miedź S.A. Oddział Zakład Hydrotechniczny w Rudnej 3 stacje pomiarowe, Obserwatorium Meteorologiczne IMGW na Śnieżce 1 stacja pomiarowa. Ponadto WIOŚ we Wrocławiu realizował pomiary wskaźnikowe metodą pasywną w 47 punktach pomiarowych oraz badania chemizmu opadów atmosferycznych w 5 punktach na terenie województwa. W ocenie poziomu zanieczyszczenia powietrza ozonem ze względu na ochronę zdrowia ludzi wykorzystano również wyniki pomiarów ozonu w latach z zamkniętej pod koniec 2009 r. stacji w Jeleniowie. Wyniki wszystkich pomiarów gromadzone są w wojewódzkiej bazie danych o jakości powietrza JPOAT-W, znajdującej się w Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska we Wrocławiu. Dane ze wszystkich wojewódzkich baz JOPAT przekazywane są do bazy krajowej, a następnie do Komisji Europejskiej i Europejskiej Agencji Środowiska (baza AIRBASE). Sieć pomiarowa stacji stałych zlokalizowanych na obszarze Dolnego Śląska bazuje na automatycznych i manualnych metodach oznaczania stężeń zanieczyszczeń. Pomiary w stacjach stałych wykonywane są w sposób ciągły, prowadzenie badań w kolejnych latach daje możliwość obserwowania zmian jakości powietrza w wieloleciu. Wskaźnikowe badania poziomu zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki i dwutlenkiem azotu, za pomocą metody pasywnej traktuje się jako uzupełniające do pomiarów ciągłych wykonywanych przez stacje stałe. Powtarzane cyklicznie na obszarze wybranych powiatów województwa umożliwiają oszacowanie poziomu zanieczyszczenia powietrza, jak również zmian w wieloleciu. Ostatnie badania poziomu zanieczyszczania powietrza metodą pasywną w powiecie kamiennogórskim prowadzone były w roku 2009, a przy pomocy mobilnej stacji pomiarowej w roku Ochrona zdrowia ludzi Ocenę jakości powietrza ze względu na ochronę zdrowia ludzi w 2010 r.wykonano dla następujących zanieczyszczeń: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku węgla, ozonu, benzenu, pyłu zawieszonego PM10, ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w pyle PM10 oraz pyłu zawieszonego PM2.5. W ocenie podano następujące dane statystyczne: stężenie średnioroczne, stężenia w sezonie grzewczym i pozagrzewczym, stężenia maksymalne (w zależności od zanieczyszczenia i metody pomiarów: 1- godzinne, 8-godzinne, 24-godzinne), wartości percentyli ze stężeń zróżnicowane ze względu na czas uśredniania oraz dopuszczalną częstość przekroczeń w roku, liczbę przekroczeń poziomów kryterialnych w roku, kompletność serii pomiarowych. 18

19 Zgodnie z kryteriami agregacji danych i obliczania parametrów statystycznych zawartych w Decyzji EoI (97/101/EC) przyjęto, że minimalna kompletność serii pomiarowej do obliczenia stężenia średniorocznego to 50% czasu w roku, natomiast 75% dla pozostałych parametrów statystycznych: stężeń maksymalnych, średniodobowych, średnich 1-godzinnych i 8-godzinnych. Dwutlenek siarki Poziom zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki ze względu na ochronę zdrowia ludzi ocenia się w odniesieniu do poziomów dopuszczalnych ustalonych dla czasów uśredniania: 1 godzina i 24 godziny. Dodatkowo dla poszczególnych wartości normatywnych dopuszcza się możliwość przekraczania danego poziomu z ograniczoną częstością: stężenie 1-godzinne powyżej 350 μg/m 3 z częstością nie większą niż 24 razy w roku, co odpowiada wartości 99,7 percentyla ze stężeń 1-godzinnych, stężenie 24-godzinne powyżej 125 μg/m 3 z częstością nie większą niż 3 razy w roku, co odpowiada wartości 99,2 percentyla ze stężeń 24-godzinnych. W 2010 r. w żadnym punkcie nie wystąpiły wartości ponadnormatywne. Niski poziom stężeń zarówno średniorocznych, jak i średniodobowych występował na terenach pozamiejskich najniższe stężenia zanotowano na Śnieżce (stężenie średnioroczne: 2 μg/m3). Zakres zarejestrowanych w 2010 r. stężeń średniorocznych to: pomiary ciągłe: 2 19 μg/m 3, pomiary wskaźnikowe: 4 22 μg/m 3. Charakterystycznym elementem rozkładu stężeń SO 2 w ciągu roku jest znaczna różnica pomiędzy stężeniami rejestrowanymi w sezonie grzewczym i pozagrzewczym (kwiecień-wrzesień). Stężenia w miesiącach zimowych były w większości punktów kilkukrotnie wyższe niż w miesiącach letnich. Znaczących różnic poziomów stężeń pomiędzy sezonami grzewczym i pozagrzewczym nie stwierdzono w stacjach ochrony roślin: Śnieżne Kotły, Śnieżka i Czerniawa. Średnio w skali całego województwa poziom stężeń w sezonie grzewczym 2010 r. był ok. 3-krotnie wyższy niż w sezonie letnim, co oznacza, że większość emisji tego gazu pochodzi ze źródeł energetycznych. Tendencja wzrostu stężeń w sezonie grzewczym szczególnie widoczna jest na obszarach, gdzie dominuje indywidualny system ogrzewania mieszkań. Dwutlenek azotu Poziom zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem azotu ze względu na ochronę zdrowia ludzi ocenia się w odniesieniu do poziomów dopuszczalnych ustalonych dla czasów uśredniania: 1 godzina i rok kalendarzowy. Dodatkowo dla stężeń 1-godzinnych dopuszczana jest możliwość przekraczania danego poziomu z częstością nie większą niż 18 razy w roku, co odpowiada wartości 99,8 percentyla ze stężeń 1-godzinnych. Dopuszczalna częstość przekroczeń normy 1-godzinnej nie obowiązuje na obszarach ochrony uzdrowiskowej. Pomiary na terenach pozamiejskich województwa nie wykazały przekroczeń poziomów dopuszczalnych zarówno w odniesieniu do normy rocznej, jak i 1-godzinowej. Zakres zarejestrowanych stężeń średniorocznych to: pomiary ciągłe: 2 29 μg/m 3 i 70 μg/m 3 stacja komunikacyjna, pomiary wskaźnikowe: μg/m 3. Najniższy poziom stężeń średniorocznych notowany był w górskich stacjach pozamiejskich (Śnieżne Kotły, Śnieżka) poniżej 10% normy. W pozostałych stacjach pozamiejskich lub podmiejskich, położonych z dala od dróg i osiedli mieszkaniowych, stężenia średnioroczne występowały na poziomie niższym od 40% normy. Natomiast stacje mierzące tzw. tło miejskie oraz pomiary wykonywane wskaźnikową metodą pasywną głownie na terenach osiedli mieszkaniowych wykazały poziom stężeń w zakresie od 25% do 73% normy rocznej. 19

20 Pomiary pasywne wykonywane w 10 powiatach województwa wykazały najniższy średni poziom stężeń w powiecie głogowskim, lubańskim, lwóweckim, natomiast najwyższy w oleśnickim, trzebnickim i górowskim. Porównując wartości stężeń 1-godzinnych w 2010 r. w poszczególnych rejonach województwa widać niski poziom stężeń i brak zmienności godzinowej w punktach zlokalizowanych z dala od dróg (stacje ochrony roślin i pozamiejskie) oraz wyraźną zmienność godzinową z widocznymi wzrostami stężeń w godzinach porannych i popołudniowych na terenach miejskich. W większości punktów pomiarowych średnie stężenia w sezonie grzewczym były wyższe niż w sezonie pozagrzewczym wyjątkiem była stacja pomiarowa komunikacyjna we Wrocławiu przy al. Wiśniowej. Stacje górskie rejestrowały bardzo niski poziom stężeń zarówno w sezonie grzewczym, jak i pozagrzewczym. Pył zawieszony PM10 Poziom zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM10 ze względu na ochronę zdrowia ludzi ocenia się w odniesieniu do poziomów dopuszczalnych ustalonych dla czasów uśredniania: 24 godziny i rok kalendarzowy. Dodatkowo dla stężeń 24-godzinnych dopuszcza się możliwość przekraczania danego poziomu z częstością nie większą niż 35 razy w roku, co odpowiada wartości 90,4 percentyla ze stężeń 24-godzinnych. Ponadnormatywne stężenia pyłu zawieszonego są jednym z największych problemów ochrony powietrza w Polsce. W 2010 roku zanotowano przekroczenia wartości progowej informowania społeczeństwa o ryzyku wystąpienia przez trzy kolejne doby niekorzystnych skutków zdrowotnych, ustalonej dla pyłu zawieszonego PM10 (wartość progowa: 200 μg/m 3 ). Przekroczenia występowały w głównie miesiącach styczniu i grudniu w: Jeleniej Górze Cieplicach oraz w styczniu w Zgorzelcu i Kłodzku. Przyczyną tak wysokiego poziomu pyłu PM10 w powietrzu było wzmożone spalanie paliw do celów grzewczych powodujące zwiększoną emisję zanieczyszczeń do powietrza. Niekorzystne warunki meteorologiczne (minimalna temperatura powietrza poniżej 10 C, prędkości wiatru poniżej 1,5 m/s oraz wystąpienie inwersji temperatury) powodowały kumulowanie się zanieczyszczeń w przyziemnej warstwie atmosfery. Na pozostałych obszarach województwa również zarejestrowano stężenia wyższe od 200 μg/m 3 jednak czas utrzymywania się tak wysokich stężeń był krótszy niż trzy kolejne doby. W przypadku pyłu zawieszonego PM10 przekroczenia średniodobowej wartości normatywnej występują głównie w sezonie grzewczym, jednak na wielu stacjach, szczególnie w dużych miastach, wartości ponadnormatywne rejestrowane były również w sezonie pozagrzewczym. Także średni poziom zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM10 jest w większości punktów pomiarowych wyższy w sezonie grzewczym niż w sezonie pozagrzewczym. Analiza zmian poziomów stężeń w wieloleciu wykazuje wzrost zanieczyszczenia powietrza pyłem PM10, zarówno na obszarach miejskich, jak i pozamiejskich województwa. Pył zawieszony PM2.5 Poziom zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM2.5 ze względu na ochronę zdrowia ludzi ocenia się w odniesieniu do poziomu dopuszczalnego ustalonego dla czasu uśredniania: rok kalendarzowy. W 2010 r. utworzono 4 nowe stanowiska w celu monitorowania poziomu pyłu zawieszonego PM2,5 w powietrzu, który obok ozonu troposferycznego, obecnie uważany jest za największe zagrożenie dla zdrowia ludzi. Stacje: we Wrocławiu przy ul. Na Grobli, w Legnicy i w Wałbrzychu należą do stacji zlokalizowanych na obszarach miast o liczbie 20