pdf: Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, 2015 , Michał STRĘK 1) CD , Mirosław ONYSZKO 1) B

Transkrypt

1 WODA-ŚRODOWISKO-OBSZARY WIEJSKIE 2015 (I III). T. 15. Z. 1 (49) WATER-ENVIRONMENT-RURAL AREAS ISSN s pdf: Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, 2015 Wpłynęło r. Zrecenzowano r. Zaakceptowano r. A koncepcja B zestawienie danych C analizy statystyczne D interpretacja wyników E przygotowanie maszynopisu F przegląd literatury PORÓWNANIE ODDZIAŁYWANIA WYBRANYCH METALI CIĘŻKICH I ZASOLENIA NA AKTYWNOŚĆ ENZYMATYCZNĄ PODŁOŻY OGRODNICZYCH STOSOWANYCH W TECHNOLOGII POJEMNIKOWEJ PRODUKCJI LAWENDY WĄSKOLISTNEJ (Lavandula angustifolia Mill.) Arkadiusz TELESIŃSKI 1) ACDEF, Agnieszka DOBROWOLSKA 2) ADEF, Michał STRĘK 1) CD, Maciej PŁATKOWSKI 1) BC, Mirosław ONYSZKO 1) B 1) Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Katedra Fizjologii Roślin i Biochemii 2) Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Katedra Ogrodnictwa S t r e s z c z e n i e Celem pracy była ocena wpływu zróżnicowanego zasolenia oraz zwiększonych ilości metali ciężkich na aktywność fosfatazy kwaśnej i zasadowej oraz dehydrogenaz w podłożach ogrodniczych stosowanych w pojemnikowej uprawie lawendy wąskolistnej (Lavandula angustifolia Mill.). Doświadczenia wazonowe prowadzono w hali wegetacyjnej Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie. Materiał stanowiło podłoże w postaci substratu torfowego jednorazowo wzbogaconego Azofoską w dawce 5. Przeprowadzono dwa doświadczenia, w których czynnikami doświadczalnymi było zasolenie i obecność metali ciężkich w podłożu. Zanieczyszczenie podłoży ogrodniczych stosowanych w pojemnikowej uprawie lawendy wąskolistnej (Lavandula angustifolia Mill.) metalami ciężkimi, jak również ich zasolenie spowodowało istotne zmiany aktywności fosfataz oraz dehydrogenaz. Niewielkie stężenie miedzi, ołowiu i cynku aktywowało fosfatazę kwaśną, podczas gdy aktywność fosfatazy zasadowej oraz dehydrogenaz uległa podwyższeniu jedynie po wprowadzeniu do podłoża cynku. Większe stężenie metali ciężkich działało Do cytowania For citation: Telesiński A., Dobrowolska A., Stręk M., Płatkowski M., Onyszko M Porównanie oddziaływania wybranych metali ciężkich i zasolenia na aktywność enzymatyczną podłoży ogrodniczych stosowanych w technologii pojemnikowej produkcji lawendy wąskolistnej (Lavandula angustifolia Mill.). Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 15. Z. 1 (49) s

2 124 Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 15. Z. 1(49) inhibitująco na aktywność fosfatazową i dehydrogenazową podłoża. Zasolenie podłoża przede wszystkim hamowało aktywność fosfataz i dehydrogenaz, a stwierdzony efekt był większy po aplikacji NaCl niż CaCl 2. Słowa kluczowe: dehydrogenazy, fosfatazy, metale ciężkie, podłoża ogrodnicze, zasolenie WSTĘP Coraz bardziej popularnym trendem w nowoczesnej architekturze krajobrazu jest zastępowanie trawników roślinami okrywowymi, co zmniejsza powierzchnie wymagające regularnego koszenia [JONIEC, DUDKIEWICZ 2011]. Uprawa roślin na terenach zurbanizowanych jest trudna i nie zawsze przynosi oczekiwane efekty. Dotyczy to szczególnie miejsc w pobliżu szlaków komunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu. Zasolenie gleby, skażenie metalami ciężkimi, susza, mocno zbita gleba o nieodpowiednim odczynie i małej zasobności w składniki pokarmowe to najważniejsze czynniki ograniczające wzrost roślin na terenach miejskich [JANIC- KA, DOBROWOLSKA 2012; PARIDA, DAS 2005]. Czynniki te mogą w znaczny sposób ograniczać wzrost roślin, zmniejszać zawartość biomasy, prowadzić do zaburzeń w procesie fotosyntezy, a w przypadku długo utrzymujących się warunków stresowych prowadzić nawet do śmierci roślin [CORDOVILLA i in. 2014; GREEN- WAY, MUNNS 1980]. Występowanie różnego rodzaju ksenobiotyków nie tylko stanowi czynnik stresogenny dla roślin, ale również oddziałuje na właściwości chemiczne, fizyczne i biologiczne gleby. Jednym z najbardziej istotnych wskaźników aktywności biologicznej gleb jest aktywność enzymatyczna, która zależy od stanu metabolicznego wszystkich organizmów żyjących w glebie [TELESIŃSKI i in. 2014]. Zmiany aktywności enzymatycznej gleb są najwcześniejszym sygnałem zmian intensywności procesów życiowych w środowisku, ponieważ wiele związków chemicznych nabiera cech toksycznych lub mutagennych po metabolicznych przekształceniach zachodzących w organizmach żywych [BIELIŃSKA 2006]. Nawet najbardziej żyzna gleba mineralna nie nadaje się jako podłoże do uprawy pojemnikowej. Spowodowane jest to specyficznym układem czynników, kształtujących warunki wzrostu systemu korzeniowego w uprawach tego typu [BANACH i in. 2013]. Jak podaje KUBIAK [2007] 1 ha upraw pojemnikowych jest równoważny 200 ha upraw gruntowych. Dlatego też duże nadzieje wiąże się obecnie z możliwością wykorzystania technologii pojemnikowej produkcji bylin oraz oceną ich przydatności do uprawy na terenach zieleni miejskiej. Jednym z gatunków powszechnie uprawianych jako roślina ozdobna, a także użyteczna, jest lawenda wąskolistna (Lavandula angustifolia Mill.) [DOBROWOLSKA, ZAWADZIŃ- SKA 2014]. Ważnym zagadnieniem jest prognozowanie zarówno reakcji roślin, jak i podłoża na występowanie czynników stresowych, związanych z obszarami zurbanizowanymi, dlatego też celem niniejszej pracy jest ocena zmian aktywności fosfatazy

3 A. Telesiński i in.: Porównanie oddziaływania wybranych metali ciężkich i zasolenia 125 kwaśnej i zasadowej oraz dehydrogenaz w podłożu ogrodniczym, stosowanym w pojemnikowej uprawie lawendy wąskolistnej (Lavandula angustifolia Mill.), pod wpływem zasolenia, jak również zwiększonej zawartości metali ciężkich, które są głównymi zanieczyszczeniami gleb na terenach miejskich. MATERIAŁ I METODY BADAŃ Doświadczenia wazonowe, z lawendą wąskolistną (Lavandula angustifolia Mill.) odmiany Ellagance Purple, prowadzono od lipca do września 2013 r. w hali wegetacyjnej Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie. Półroczne rośliny zostały posadzone w doniczkach o pojemności 1 dm 3. Jako podłoże do uprawy roślin został użyty substrat torfowy wzbogacony Azofoską w dawce 5, dodany jednorazowo do podłoża w czasie przesadzania roślin w pierwszej dekadzie lipca. Przeprowadzono równolegle dwa doświadczenia, w których jako czynniki doświadczalne zastosowano: w 1. metale ciężkie, w 2. zasolenie. W doświadczeniu 1. oceniano wpływ trzech metali ciężkich (Cu, Pb i Zn) na podłoże ogrodnicze. Zastosowano 10 kombinacji podlewania roztworami ich soli: CuSO 4, Pb(NO 3 ) 2 i ZnSO 4 (tab. 1). Rośliny podlewano solami metali trzykrotnie, co tydzień, po 100 cm 3 na doniczkę. Tabela 1. Ilość metali ciężkich w roztworze i wprowadzona do podłoża Table 1. The amount of heavy metals in solution and introduced into medium Kombinacja Combination Stężenie soli metalu ciężkiego w roztworze Concentration of heavy metal salt in solution Stężenie metalu ciężkiego w roztworze Heavy metal concentration in solution Ilość metalu ciężkiego jednorazowo wprowadzonego do podłoża The amount of heavy metal introduced into the medium once Łączna ilość metalu ciężkiego wprowadzonego do podłoża Total amount of heavy metal introduced into the medium Kontrola Control Cu 1 Cu 2 Cu 3 Pb 1 Pb 2 Pb 3 Zn 1 Zn 2 Zn 3 2,50 10,00 20,00 0,64 1,24 3,10 8,70 17,40 34,80 1,00 2,00 25,00 0,40 0,80 2,00 3,50 7,00 14,00 0,10 0,50 2,50 0,04 0,08 0,20 0,35 0,70 1,40 0,30 1,50 7,50 0,12 0,24 0,60 1,05 2,10 4,20 Źródło: opracowanie własne. Source: own elaboration.

4 126 Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 15. Z. 1(49) W doświadczeniu 2. oceniano wpływ zasolenia na podłoże organiczne. Zastosowano pięć kombinacji podlewania roztworami soli NaCl i CaCl 2 (tab. 2). Rośliny podlewano roztworami soli raz w tygodniu, przez okres czterech tygodni, w ilości 100 cm 3 na doniczkę. Tabela 2. Ilość soli i jonów w roztworze i wprowadzona do podłoża Table 2. The amount of salts and ions in solution and introduced into medium Kombinacja Combination Stężenie soli w roztworze Salt concentration in solution Stężenie jonów w roztworze Ion concentrations in solution Ilość jonów jednorazowo wprowadzonych do podłoża Amount of ions introduced into the medium once Łączna ilość jonów wprowadzonych do podłoża Total amount of ions introduced into the medium Na + lub Ca 2+ Na + or Ca 2+ Cl Na + lub Ca 2+ Na + or Ca 2+ Cl Na + lub Ca 2+ Na + or Ca 2+ Cl Kontrola Control NaCl 3 NaCl 6 CaCl 2 6 CaCl ,00 6,00 6,00 10,00 1,18 2,32 2,16 3,63 1,82 3,68 3,84 6,37 0,12 0,23 0,22 0,36 0,18 0,37 0,38 0,64 0,48 0,92 0,88 1,44 0,72 1,48 1,52 2,56 Źródło: opracowanie własne. Source: own elaboration. Po zakończeniu doświadczeń tydzień po ostatniej aplikacji metali ciężkich lub NaCl i CaCl 2 pobrano próbki podłoży i oznaczono w nich spektrofotometrycznie aktywność dehydrogenaz (EC x) metodą THALMANNA [1968] oraz aktywność fosfatazy kwaśnej (EC ) i zasadowej (EC ) metodą TA- BATABAI i BREMNERA [1969] w modyfikacji MARGESIN [1996]. Do analiz wykorzystano spektrofotometr UV-1800 firmy Shimadzu. Otrzymane wyniki opracowano statystycznie za pomocą jednoczynnikowej analizy wariancji. Obliczenia wykonano niezależnie dla każdego czynnika stresogennego. Do oceny istotności różnic zastosowano test Tukeya na poziomie istotności α = 0,05. WYNIKI I DYSKUSJA Zarówno wprowadzenie metali ciężkich do podłoży, jak i zwiększenie zasolenia w większości przypadków spowodowało istotne zmiany aktywności badanych enzymów (tab. 3). Kierunek i wielkość zaobserwowanych zmian zależały zarówno od czynnika stresowego i jego nasilenia, jak i rodzaju enzymu.

5 A. Telesiński i in.: Porównanie oddziaływania wybranych metali ciężkich i zasolenia 127 Tabela 3. Aktywność enzymów w podłożach po wprowadzeniu metali ciężkich oraz NaCl i CaCl 2 Table 3. The activity of enzymes in growing media treated with heavy metals, NaCl and CaCl 2 Kombinacja 1) Combination 1) Aktywność fosfatazy kwaśnej Acid phosphatase activity Aktywność fosfatazy zasadowej Alkaline phosphatase activity Aktywność dehydrogenaz µg TPF (g s.m. 16 h) 1 Dehydrogenase activity µg TPF (g dm 16 h) 1 µg p-np (g s.m. h) 1 µg p-np (g dm h) 1 Wpływ metali ciężkich The effect of heavy metals Kontrola Control 870,22 d 99,56 c 5,93 b Cu 1 Cu 2 Cu 3 Pb 1 Pb 2 Pb 3 Zn 1 Zn 2 Zn 3 965,70 c 556,11 f 470,49 g 1 373,42 b 908,55 d 641,28 ef 1642,04 a 737,34 e 469,97 g 72,64 e 68,09 f 61,85 f 90,67 d 85,01 d 70,76 e 125,46 a 108,39 b 96,79 c 4,60 d 4,63 d 1,64 f 5,13 c 4,14 de 3,17 e 10,44 a 4,53 d 1,65 f Wpływ zasolenia The effect of salinity Kontrola Control 845,34 a 100,87 b 6,04 a NaCl 3 NaCl 6 CaCl 2 6 CaCl ,95 b 694,25 d 799,40 b 751,58 c 103,21 b 86,95 c 114,34 a 89,32 c 5,15 b 4,04 c 5,57 b 5,02 b 1) Według tab. 1 i 2. 1) According to tab. 1 and 2. Wartości średnie zaznaczone takimi samymi literami w obrębie kolumn nie różnią się istotnie statystycznie. Mean values denoted by the same letters within one column do not differ statistically. Źródło: wyniki własne. Source: own study Wprowadzenie do podłoża wszystkich metali ciężkich w najmniejszych dawkach spowodowało stymulację aktywności fosfatazy kwaśnej: dodatek Cu o 11%, Pb o 58%, a Zn o 89%. Gdy stężenia metali były większe, aktywność enzymu w większości przypadków zmniejszała się. Dodatek miedzi w drugim (Cu 2) i trzecim (Cu 3) stężeniu zmniejszył aktywność fosfatazy kwaśnej odpowiednio o 36 i 46%. Podobną zależność stwierdzono po aplikacji do podłoża cynku inhibicja aktywności enzymu wynosiła 15% (Zn 2) i 46% (Zn 3). Natomiast wprowadzenie ołowiu w drugim stężeniu (Pb 2) nie spowodowało istotnych zmian aktywności fosfatazy kwaśnej, a w stężeniu trzecim (Pb 3) zahamowało aktywność enzymu o 26% (rys. 1a) Aktywność fosfatazy zasadowej uległa zmniejszeniu po wprowadzeniu soli miedzi i ołowiu. Stwierdzona inhibicja pogłębiała się ze wzrostem stężenia metalu i w przypadku miedzi wynosiła od 27 do 38%, a ołowiu od 9 do 29%. Aplikacja

6 128 Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 15. Z. 1(49) Rys. 1. Zmiany aktywności fosfatazy kwaśnej (a), fosfatazy zasadowej (b) oraz dehydrogenaz (c) w podłożach zanieczyszczonych metalami ciężkimi; 100% aktywność w podłożu kontrolnym (bez metali ciężkich); oznaczenia jak w tabeli 1; źródło: wyniki własne Fig. 1. Changes in the activity of acid phosphatase (a), alkaline phosphatase (b) and dehydrogenases (c) in growing media contaminated with heavy metals; 100% activity in control medium (without heavy metals); designations as in Tab. 1; source: own studies cynku w dwóch pierwszych stężeniach wywołała stymulację aktywności fosfatazy zasadowej odpowiednio o 26 i 9%. Największe stężenie cynku nie wpłynęło istotnie na aktywność enzymu (rys. 1b). Aktywność dehydrogenaz w podłożu po wprowadzeniu metali ciężkich uległa prawie we wszystkich przypadkach zmniejszeniu. Zaobserwowana inhibicja po dodaniu miedzi w dwóch pierwszych stężeniach wynosiła 22%, a w stężeniu największym (Cu 3) 72%. Aplikacja ołowiu także wywołała, pogłębiające się wraz ze wzrostem jego stężenia, zahamowanie aktywności dehydrogenaz (od 47 do 72%). Dodatek do podłoża cynku w większych stężeniach Zn 2 i Zn 3 również zmniejszył aktywność tej grupy enzymów, odpowiednio o 24 i 72%. Jedynie najmniejsze stężenie cynku spowodowało aktywację dehydrogenaz (o 76%) (rys. 1c). Wielu autorów stwierdziło, że metale ciężkie w małych stężeniach działają stymulująco na aktywność enzymów glebowych, natomiast w dużych ilościach powodują jej zmniejszenie [CHRISTENSEN i in. 1982; EHRLICH 1997; NOWAK i in. 2000; KUCHARSKI, WYSZKOWSKA 2000; LIU i in. 2007]. Otrzymane wyniki badań własnych potwierdzają zmniejszanie się aktywności enzymatycznej podłoży lub gleb wraz ze wzrostem stężenia metalu [BIELIŃSKA 2006], jak również to, że najbardziej wrażliwe na obecność metali ciężkich są dehydrogenazy [GAO i in. 2010; OLIVEIRA, PAMPULHA 2006].

7 A. Telesiński i in.: Porównanie oddziaływania wybranych metali ciężkich i zasolenia 129 Zasolenie gleby spowodowało inhibicję aktywności fosfatazy kwaśnej oraz dehydrogenaz, pogłębiającą się ze wzrostem stężenia zastosowanych soli (rys. 2). Wprowadzenie NaCl wywołało większy efekt niż CaCl 2. Zahamowanie aktywności fosfatazy kwaśnej pod wpływem NaCl w stężeniu 3 i 6 m wynosiło odpowiednio 6,5 i 18%, a pod wpływem CaCl 2 w stężeniu 6 i 10 m 5,5 oraz 11% (rys. 2a). Aktywność dehydrogenaz pod wpływem NaCl 3 i NaCl 6 uległa zmniejszeniu odpowiednio o 15 i 33%, a pod wpływem CaCl 2 6 i CaCl 2 10 o 8 i 17% (rys. 2c). Nie odnotowano istotnego oddziaływania NaCl w stężeniu 3 m na aktywność fosfatazy zasadowej, podczas gdy stężenie 6 m wywołało 14% spadek jej aktywności. Wprowadzenie CaCl 2 w stężeniu 6 m stymulowało aktywność fosfatazy zasadowej o 13%, a w stężeniu 10 m zmniejszyło aktywność enzymu o 12% (rys. 2b). Rys. 2. Zmiany aktywności fosfatazy kwaśnej (a), fosfatazy zasadowej (b) oraz dehydrogenaz (c) w podłożach o różnym stopniu zasolenia; 100% aktywność w podłożu kontrolnym (bez NaCl i CaCl 2 ); oznaczenia, jak w tabeli 2; źródło: wyniki własne Fig. 2. Changes in the activity of acid phosphatase (a), alkaline phosphatase (c) and dehydrogenases (c) in growing media of different salinity; 100% activity in control medium (without NaCl and CaCl 2 ); designations as in Tab. 2; source: own study TELESIŃSKI [2012] stwierdził, że dodatek NaCl do gleby spowodował inhibicję aktywności katalazy, dehydrogenaz, fosfatazy zasadowej i kwaśnej, proteazy oraz ureazy i stymulację aktywności amylazy. TELESIŃSKI i in. [2014] wykazali ponadto, że zasolenie gleby znacząco wpływa na zachodzące w niej procesy metaboliczne. Z dostępnych danych literaturowych wynika, że spośród enzymów glebowych najbardziej wrażliwe na zasolenie są oksydoreduktazy, a wśród nich dehydroge-

8 130 Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 15. Z. 1(49) nazy [AHMAD, KHAN 1988; SHI i in. 1994; TELESIŃSKI 2012], co potwierdzają również badania własne. Zmiany aktywności enzymów glebowych wynikają przede wszystkim z osmotycznego odwadniania komórek drobnoustrojów, w wyniku czego do środowiska glebowego są uwalniane enzymy podatne na lizę w środowisku zewnątrzkomórkowym [RIETZ, HAYNES 2003]. Zarówno zanieczyszczenie podłoży metalami ciężkimi, jak i ich zasolenie spowodowało zmiany aktywności oznaczanych enzymów glebowych. Pomimo tego, że wiele roślin toleruje duże stężenie soli oraz metali ciężkich w podłożu, zachowując jednocześnie walory dekoracyjne [NIU, RODRIGUEZ 2006; ZOLLINGER i in. 2007], ważne jest poznanie oddziaływania tych zanieczyszczeń na środowisko glebowe. Wieloletnie badania BIELIŃSKIEJ [2005; 2006; 2007] dowodzą, że wybrane testy enzymatyczne pozwalają na ocenę ekochemicznego stanu gleb miejskich na terenach parków i ogródków działkowych, czyli w miejscach, na których najczęściej jest sadzona lawenda wąskolistna (Lavandula angustifolia Mill.). WNIOSKI 1. Zanieczyszczenie podłoży ogrodniczych stosowanych w pojemnikowej uprawie lawendy wąskolistnej (Lavandula angustifolia Mill.) metalami ciężkimi, jak również ich zasolenie spowodowało istotne zmiany aktywności fosfataz oraz dehydrogenaz. 2. Dodatek miedzi, ołowiu i cynku w niewielkich stężeniach aktywował fosfatazę kwaśną, podczas gdy aktywność fosfatazy zasadowej oraz dehydrogenaz uległa podwyższeniu jedynie po wprowadzeniu do podłoża cynku. Większe stężenie metali ciężkich powodowało inhibicję aktywności fosfatazowej i dehydrogenazowej podłoży. 3. Zasolenie podłoży w większości przypadków hamowało aktywność fosfataz i dehydrogenaz, a stwierdzony efekt był większy po aplikacji NaCl niż CaCl 2. Badania przeprowadzono w ramach projektu badawczego nr N N finansowanego przez NCN (MNiSW). LITERATURA AHMAD I., KHAN K.M Studies on enzymes activity in normal and saline soils. Pakistan Journal of Agricultural Research. Vol. 9. Iss. 4 s BANACH J., SKRZYSZEWSKA K., ŚWIEBODA Ł Wpływ podłoża na wzrost jednoletnich i dwuletnich sadzonek jodły pospolitej i buka zwyczajnego produkowanych w kontenerach styropianowych. Leśne Prace Badawcze. Nr 74 s BIELIŃSKA E.J Zastosowanie testów enzymatycznych do oceny jakości gleb ogrodów działkowych z terenów o różnym oddziaływaniu antropopresji. W: Problemy monitoringu i analityki

9 A. Telesiński i in.: Porównanie oddziaływania wybranych metali ciężkich i zasolenia 131 środowiska. Pr. zbior. Red. L. Pawłowski, M.R. Dudzińska, A. Pawłowski. Monografie Komitetu Inżynierii Środowiska PAN. Nr 33. T. 2. Lublin. Wyd. LiberDuo s BIELIŃSKA E.J Charakterystyka ekologiczna gleb ogrodów działkowych z terenów zurbanizowanych. Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering. Nr 51 s BIELIŃSKA E.J Aktywność enzymów glebowych w ryzosferze mniszka lekarskiego jako wskaźnik stanu ekochemicznego gleb miejskich. Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering. Vol. 52. Iss. 3 s CHRISTENSEN G.M., OLSON D., RIEDEL B Chemical effects on the activity of eight enzymes. A review and a discussion relevant to environmental monitoring. Environmental Research Vol. 29 s CORDOVILLA M.P., BUENO M., APARICIO C., URRESTARAZU M Effect of salinity and the interaction between Thymus vulgaris and Lavandula angustifolia on growth, ethylene production and essential oil contens. Journal of Plant Nutrition. Vol. 37. Iss. 6 s DOBROWOLSKA A., ZAWADZIŃSKA A The influence of stratification on seedling emergence and growth of narrow-leaved lavender and its cultivars. International Journal of Plant and Soil Science. Vol. 3. Iss. 8 s EHRLICH H.L Microbes and metals. Applied Microbiology and Biotechnology. Vol. 48 s GAO Y., ZHOU P., MAO L., ZHI Y., SHI W Assessment of effects of heavy metals combined pollution on soil enzyme activities and microbial community structure: modified ecological doseresponse model and PCR-RAPD. Environmental Earth Sciences. Vol. 60 s GREENWAY H., MUNNS R Mechanisms of salt tolerance in nonhalophytes. The Annual Review of Plant Biology. Vol. 31 s JANICKA D., DOBROWOLSKA A Wpływ zasolenia wybranych podłoży na wzrost i kwitnienie krwawnika pospolitego (Achillea millefolium L.) i krwawnika wiązówkowatego (Achillea filipendulina Lam.). Folia Pomeranae Universitatis Technologiae Stetinenesis, Agriciltura, Alimentaria, Piscaria et. Zootechnica. Nr 296. Z. 23 s JONIEC M., DUDKIEWICZ M Możliwości zastosowania wybranych gatunków roślin okrywowych w architekturze krajobrazu. Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych PAN. Nr 7 s KUBIAK J Przyszłościowa technologia mikoryzacji masowej produkcji ogrodniczej. Inżynieria Rolnicza. Nr 9(97) s KUCHARSKI J., WYSZKOWSKA J Microbiological properties of soil contaminated with chromium. Natural Science. Vol. 7 s LIU S., YANG Z., WANG X., ZHANG X., GAO R., LIU X Effect of Cd and Pb pollution on soil enzymatic activities and soil microbiota. Frontiers of Agriculture in China. Vol. 1. Iss. 1 s MARGESIN R Acid and alkaline phosphomonoesterase with the substrate p-nitrophenyl phosphate. W: Methods in soil biology. Pr. zbior. Red. F. Schinner, E. Öhlinger, E. Kandeler, R. Margesin. Berlin. Springer Verl. s NIU G., RODRIGUEZ D.S Relative salt tolerance of selected herbaceous perenials and grouncovers. Scientia Horticulturae. Vol. 110 s NOWAK J., TYRAKOWSKA-BIELEC U., SZYMCZAK J Wpływ chlorku rtęci i niklu na zmiany aktywności fosfataz w czarnych ziemiach. Roczniki Gleboznawcze. Nr 51 s OLIVEIRA A., PAMPULHA M.E Effects of long-term heavy metal contamination on soil microbial characteristics. Journal of Bioscience and Bioengineering. Vol No. 3 s PARIDA A.K., DAS A.B Salt tolerance and salinity effects on plants: A review. Ecotoxicology and Environmental Safety. Vol. 60 s

10 132 Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 15. Z. 1(49) RIETZ D.N., HAYNES R.J Effect of irrigation-induced salinity and sodicity on soil microbial activity. Soil Biology and Biochemistry. Vol. 35. Iss. 9 s SHI W., CHENG M., LI C., MA G Effect of Cl on behavior of fertilizer nitrogen, number of microorganisms and enzyme activities in soils. Pedosphere. Vol. 4. Iss. 4 s TABATABAI M.A., BREMNER J.M Use of p-nitrophenyl phosphate for assay soil phosphatase activity. Soil Biology and Biochemistry. Vol. 1. Iss. 4 s TELESIŃSKI A Wpływ zasolenia na wybrane biochemiczne wskaźniki żyzności gleby. Woda- -Środowisko-Obszary Wiejskie. T 12. Z. 1(37) s TELESIŃSKI A., ONYSZKO M., PŁATKOWSKI M., STRĘK M Wpływ zasolenia na aktywność dehydrogenaz w odniesieniu do ekologicznego znaczenia skażenia gleby. Folia Pomeranae Universitatis Technologiae Stetinenesis, Agriciltura, Alimentaria, Piscaria et. Zootechnica. Nr 306. Z. 29 s THALMANN A Zur Methodik der Bestimmund der Dehydrogenaseaktivität im Boden mittels Triphenyltetrazoliumchlorid (TTC). Landwirtschaftliche Forschung. No 21 s ZOLLINGER N., KOENIG R., CERNY-KOENIG T., KJELGREN R Relative salinity tolerance of intermountain western United States native herbaceous perennials. HortScience. Vol. 42. Iss. 3 s Arkadiusz TELESIŃSKI, Agnieszka DOBROWOLSKA, Michał STRĘK, Maciej PŁATKOWSKI, Mirosław ONYSZKO COMPARISON OF SOME HEAVY METAL AND SALINITY EFFECTS ON ENZYMATIC ACTIVITY IN HORTICULTURAL GROWING MEDIA USED IN POT TECHNOLOGY OF LAVENDER (Lavandula angustifolia Mill.) PRODUCTION Key words: dehydrogenase, ground gardening, heavy metals, phosphatase, salinity S u m m a r y The aim of the study was to assess the effect of variable salinity and amounts of heavy metals on the activity of acid and alkaline phosphatase and dehydrogenases in horticultural growing media used in pot cultivation of lavender. Pot experiments were carried out in a greenhouse of the West Pomeranian University of Technology in Szczecin.. Peat horticultural growing medium enriched with 5 of Azofoska at the time of transplanting plants was used as substrate. In parallel, two experiments were conducted where experimental salinity and the presence of heavy metals were the factors. Contamination of growing medium with heavy metals and its salinity significantly changed the activity of phosphatases and dehydrogenases. Small concentrations of copper, lead and zinc activated acid phosphatase, while the alkaline phosphatase and dehydrogenase activities increased only after the introduction of zinc. Higher concentrations of heavy metals decreased the phosphatase and dehydrogenase activities. Salinity of substrates inhibited phosphatase and dehydrogenase activity and the observed effect was greater after application of NaCl than CaCl 2. Adres do korespondencji: dr hab. A. Telesiński, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Katedra Fizjologii Roślin i Biochemii, ul. Słowackiego 17, Szczecin; tel , Arkadiusz.Telesinski@zut.edu.pl