ANNALES. Irena Brzozowska, Jan Brzozowski, Ireneusz Giermak

Transkrypt

1 ANNALES UNIVERSITATIS VOL. LIX, Nr 3 MARIAE LUBLIN * CURIE- S K Ł O D O W S K A POLONIA SECTIO E 004 Katedra Systemów Rolniczych,Uniwersytet Warmińsko-Mazurski pl. Łódzki 3, 0-78 Olsztyn, Poland Irena Brzozowska, Jan Brzozowski, Ireneusz Giermak Skuteczność działania herbicydów i mieszanin herbicydowo-mocznikowych w uprawie pszenżyta ozimego The effectiveness of herbicides and herbicide-urea mixtures in the cultivation of winter triticale ABSTRACT. A field experiment into the cultivation of Bogo variety winter triticale was carried out in in the Experimental Station in Tomaszkowo near Olsztyn. The aim of the experiment was to determine the efficiency of several herbicides and herbicide and urea combinations. The experiment was carried out in random blocks in 4 replications on medium proper brown soil classified as very good rye complex. The type of herbicide or its combination with urea was the first experimental factor: I. (tribenuron metylu), II. (tribenuron metylu) + Starane 50 EC (fluroksypyr), III. (tribenuron metylu) + Chwastox Extra 300 SL (MCPA), IV. Chwastox Extra 300 SL (MCPA), V. Chwastox Extra 300 SL (MCPA) + Starane 50 EC (fluroksypyr), VI. Aminopielik D 450 SL (,4-D + dikamba), VII. Mustang 306 SE (florasulam +,4-D). Urea fertilization was the second factor (in total 95.0 kg N ha-): in soil (only granulated in the three following terms: 34.0 kg N ha- at the beginning of vegetation; 7.6 kg N ha- at the end of reproduction phase and 33.4 kg N ha- at the end of culm formation), to soil and foliar application (twice into soil: 34.0 kg N ha-at the beginning of vegetation and 6.8 kg N ha-at the end of culm formation and twice in to leaves: 7.6 kg N ha-at the end of reproduction as 0% urea solution with herbicides and 6.6 kg N ha- at the end of culm formation phase as % urea solution). Herbicide efficiency was evaluated after 4 and 8 weeks after treatment, based on the loss of dry matter in the above-ground parts in comparison to the control combinations. Eight weeks after the application of herbicide and herbicide in combination with urea, the highest efficiency was reported for Aminopielik D (on average 84.0%), herbicide combination of + Starane 50 EC (83.5%) and Mustang 306 SE (8.7%). Considerably poorer efficiency was obtained after the application of Chwastox Extra 300 SL (66.7%) and the herbicide combination of + Chwastox Extra 300 SL (7.8%). Application of urea solution in combination with herbicides did not have a significant effect on their efficiency. KEY WORDS: winter triticale, fertilizers, nitrogen, top dressing, foliar feeding, weeds, herbicides, weed control Annales UMCS, Sec. E, 004, 59, 3,

2 60 Skuteczność działania herbicydów w roślinach uprawnych zależy od wielu czynników, w tym składu florystycznego zbiorowisk chwastów wchodzących w skład agrocenoz, gatunku i odmiany rośliny uprawnej, warunków glebowych i pogodowych, a także od właściwego doboru herbicydów, a w szczególności ich składu chemicznego, dawki i terminu aplikacji [Kozaczenko 994; Brzozowski i in. 996; Rola, Rola 996; Adamczewski, Praczyk 999]. W celu zwiększenia spektrum zwalczania chwastów, a tym samym zwiększenia skuteczności odchwaszczania upraw coraz częściej stosuje się mieszaniny herbicydów. Bardzo ważne jest odpowiednie dobranie proporcji preparatów z różnych grup chemicznych, tak by nie wykazywały antagonizmu. W ramach integrowanej uprawy zbóż możliwe jest także wykorzystanie jednego zabiegu do ich ochrony przed chwastami i dokarmiania dolistnego. Należy pamiętać jednak, że łączenie zabiegów wymaga szczególnej staranności. Może ono być ryzykowne w niekorzystnych warunkach (np. występowanie ciągów bezopadowych). Celem pracy jest ocena skuteczności odchwaszczania pszenżyta ozimego odmiany Bogo kilku herbicydami z różnych grup chemicznych i mieszaninami herbicydów w zależności od sposobu stosowania mocznika (doglebowo i dolistnie, w tym łącznie z herbicydami). METODY W latach w Stacji Dydaktyczno-Doświadczalnej w Tomaszkowie k/olsztyna prowadzono doświadczenie polowe z uprawą pszenżyta ozimego odmiany Bogo. Pszenżyto corocznie uprawiano po pszenicy ozimej, której przedplonem były rośliny strączkowe i wysiewano w drugiej dekadzie września, w ilości zapewniającej 500 ziarn na m. W doświadczeniu badano skuteczność działania kilku herbicydów z różnych grup chemicznych oraz mieszanin herbicydowych i herbicydowo-mocznikowych. Doświadczenie realizowano metodą podbloków losowanych, w czterech powtórzeniach, na glebie brunatnej właściwej, średniej, zaliczonej do kompleksu żytniego bardzo dobrego. Czynnik pierwszy stanowiły herbicydy i ich mieszaniny: I. (tribenuron metylu), II. (tribenuron metylu) + Starane 50 EC (fluroksypyr), III. ( tribenuron metylu) + Chwastox Extra 300 SL (MCPA), IV. Chwastox Extra 300 SL (MCPA), V. Chwastox Extra 300 SL (MCPA) + Starane 50 EC (fluroksypyr), VI. Aminopielik D 450 SL (,4-D + dikamba), VII. Mustang 306 SE (florasulam +,4-D). Powyższe herbicydy oraz ich mieszaniny stosowano w dawkach zalecanych przez IOR w Poznaniu (Zalecenia 000). Czynnikiem drugim były dwa sposoby stosowania mocznika (łącz- nie 95,0 kg N ha ): ) doglebowo (mocznik stosowano wyłącznie w granulacie

3 6 - - w trzech terminach: 34,0 kg N ha po wznowieniu wegetacji; 7,6 kg N ha - w końcu fazy krzewienia i 33,4 kg N ha w końcu fazy strzelania w źdźbło); - ) doglebowo-dolistnie (mocznik stosowano doglebowo dwukrotnie: 34,0 kg N ha - po wznowieniu wegetacji i 6,8 kg N ha w końcu fazy strzelania w źdźbło oraz - dwukrotnie dolistnie: 7,6 kg N ha w końcu fazy krzewienia, jako 0% roztwór - mocznika łącznie z herbicydami oraz 6,6 kg N ha w końcu fazy strzelania w źdźbło, jako % roztwór mocznika. W doświadczeniu prowadzono również dodatkowy obiekt kontrolny bez herbicydów i bez nawożenia mocznikiem. Eksperyment obejmował łącznie 7 obiektów (68 poletek). Powierzchnia pojedynczego poletka wynosiła 0 m ( m 0 m). Zabiegi opryskiwania (herbicydowe, łączone herbicydowo-mocznikowe i mocznikowe) wykonywano 3 - opryskiwaczem plecakowym, stosując dawkę cieczy użytkowej 300 dm ha. Skuteczność działania herbicydów oceniano po czterech i ośmiu tygodniach po zabiegach, na podstawie ubytku powietrznie suchej masy chwastów w porównaniu z obiektami kontrolnymi. Ocenę skuteczności działania herbicydów zwykle wykonuje się po czterech tygodniach. Ocena w osiem tygodni po zabiegach informuje o zagrożeniu rośliny uprawnej przez chwasty w całym okresie największej konkurencyjności chwastów w pszenżycie (do fazy kłoszenia) i ewentualnym przedłużonym działaniu fitotoksycznym niektórych herbicydów. WYNIKI Trzyletni okres badawczy charakteryzowała znaczna odmienność warunków pogodowych w okresie wegetacji wiosenno-letniej w porównaniu z wieloleciem (tab. ). Okres wiosenno-letni w latach 00 i 003 cechował się podobną cie- Tabela. Kształtowanie się wartości temperatury powietrza i opadów w okresie wegetacji pszenżyta ozimego w latach według Stacji Meteorologicznej w Tomaszkowie Table. Air temperatures and rainfall in the vegetation period of winter triticale in the years according to Meteorological Station in Tomaszkowo Temperatura Air temperature, C Opady Rainfal, mm średnia z wielolecia Miesiąc średnia z miesiąca suma z wielolecia suma w miesiącach mean of many Month mean of month sum of many years sum in months years IV 6,7 7, 4,0 6,0 35, 54,9 4, 35,5 V,7,8 8, 4,0 49, 33, 6,9 30, VI 5,8 3,9 6,5 6,6 8,9 77,9 48,6 7,0 VII 7,8 0,0 0, 9, 7,3 48,6 7,5 79, Średnio Mean 3,5, 3,9 suma sum 34,6 7, 6,9

4 6 płotą jak średnio z wielolecia, natomiast wyraźnie zimniejsze były miesiące kwiecień i maj w 00 r. Występujące corocznie w maju duże niedobory wodne, a w 00 r. w okresie od kwietnia do lipca, wpłynęły ograniczająco na skuteczność działania herbicydów. W badanym trzyleciu liczebność chwastów dwuliściennych w pszenżycie - ozimym kształtowała się średnio w latach od 60 do 40 szt. m (tab. ). W zachwaszczeniu ilościowo dominowały: Viola arve nsis, Veronica arvensis, Galium aparine, Capsella bursa pastoris, Stellaria media (tab. ). Tabela. Skład gatunkowy i liczba chwastów w pszenżycie ozimym w fazie krzewienia przed wykonaniem zabiegów herbicydowych i herbicydowo-mocznikowych Table. Species composition and weed number in winter triticale tillering phase before applied herbicide treatments and herbicide-urea Gatunek chwastu Weed Species Veronica arvensis L. Capsella bursa -pastoris (L.) Medik. Viola arvensis Murr. Myosotis arvensis (L.) Hill Stellaria media (L.) Vill. Matricaria maritima L. subsp. inodora (L.) Dostál Thlaspi arvense L. Galium aparine L. Cirsium arvense (L.) Scop. Galeopsis tetrahit L. Papaver rhoeas L. Anchusa arvensis (L.) M. Bieb. Vicia hirsuta (L.) S. F. Gray Myosurus minimus L. Centaurea cyanus L. Sonchus arvensis L. subsp. arvensis Equisetum arvense L. Lamium purpureum L. Chenopodium album L. Fallopia convolvulus (L.) Á. Löve Geranium pusillum Burm. F. Exl. Crepis tectorum L. Erodium cicutarium (L.) L Hér. Erophila verna (L.) Chewall. Camelina sativa (L.) Crantz Pozostałe The others Razem, szt. m- Total, No. m- Rok Year 00 76,5 7 39,7 8,6 8,8 7,8 7, 5,,4 0,9 0,8 0,5 0,5 0, 0, 0, 0, 40, 00 85,,4 85,9,9 3,3 4,9 7,6 0,,5,6,9,4 0,6 0,5 3, , 33, 45,,4 3, 0, 3,6 36, 0, 0,9 0, 60,

5 63 Tabela 3. Skuteczność działania herbicydów i mieszanin herbicydowo-mocznikowych w uprawie pszenżyta ozimego, 4 tygodnie po wykonaniu zabiegów, % Table 3. The effectiveness of herbicides and herbicide-urea mixtures in the cultivation of winter triticale, 4 weeks after treatment application, % Sposób stosowania mocznika* Urea application method* Obiekt kontrolny powietrznie sucha masa (g ha-) Control air dry mass of weeds + Starane 50 EC + Chwastox Extra 300 SL Chwastox Extra 300 SL Chwastox Extra 300 SL + Starane 50 EC Aminopielik D 450 SL Mustang 306 SE Średnio Mean średnio mean NIR (0,05) herbicyd LSD (0.05) herbicide NIR (0,05) sposób stosowania mocznika LSD (0.05) urea application method Herbicyd Herbicide Rok Year średnio mean 9,7 6, 6, 57,3 86, 74, 65,6 74,9 64,8 76,9 79,6 78,9 6,6 83, 6,7 73,9 74, 75,6 70,0 76,8 68,4 7,6 8,9 56,5 78,8 64,6 59,8 6, 65,6 43,5 50,3 59,6 7 64,6 7,5 64,6 74,6 59,4 67,4 63,4 4,8 57,3 57,7 80,9 86,3 60,3 64,9 5,7 57,3 8,7 76,6 80, 85, 85,5 86,7 7, 73,5 7,4 6,6 43,3 6,7 67,4 73,5 70,3 66,4 70,0 58,4 56,4 74,8 69,9 7,9 77,3 75, 77, 69, 69,8 69,5 6, 7,9 7, * doglebowo, doglebowo i dolistnie to soil, to soil and foliar NIR (0,05) lata 3,9 LSD (0.05) years 3,9 NIR (0,05) współdziałanie lata herbicydy 0,6 lata sposób stosowania mocznika ni LSD (0.05) interaction years herbicides 0.6 years urea application method ns nieistotne not significant Skuteczność działania stosowanych herbicydów i ich mieszanin była zróżnicowana w zależności od herbicydu, ale także od roku badań i terminu oceny (tab. 3, 4). Skuteczność odchwaszczania oceniana w I terminie w 00 r. (średnio 7,6%) i 003 r. (średnio 7,4%) była istotnie wyższa niż w 00 r. (średnio 63,4%). Wyraźnie gorsze efekty chwastobójcze, uzyskane w drugim roku badań, można tłumaczyć dużymi niedoborami opadów w okresie od kwietnia do czerwca włącznie, które kształtowały się na poziomie 53,6% sumy średnich opadów z okresu wieloletniego. W drugim terminie oceny skuteczność od-

6 64 chwaszczania była istotnie zróżnicowana między wszystkimi latami badań. Najwyższą, wynoszącą 85,5%, uzyskano w pierwszym roku badań. Związane to było z równomiernie rozłożonymi opadami w okresie między terminami oceny zachwaszczenia. Tabela 4. Skuteczność działania herbicydów i mieszanin herbicydowo-mocznikowych w uprawie pszenżyta ozimego, 8 tygodni po wykonaniu zabiegów, % Table 4. The effectiveness of herbicides and herbicide-urea mixtures in the cultivation of winter triticale, 8 weeks after treatment application, % Sposób stosowania Herbicyd mocznika* Herbicide Urea application method* Obiekt kontrolny powietrznie sucha masa (g ha-) Control air dry mass of weeds + Starane 50 EC + Chwastox Extra 300 SL Chwastox Extra 300 SL Chwastox Extra 300 SL + Starane 50 EC Aminopielik D 450 SL Mustang 306 SE Średnio Mean średnio mean NIR (0,05) herbicyd LSD (0.05) herbicide NIR (0,05) sposób stosowania mocznika LSD (0.05) urea application method Rok Year średnio mean 78,4 4, 34,5 79,0 6,8 83,7 8,0 84,5 88,5 89,5 84,6 86, 83,8 80, 80,7 89,3 9, 83, 89,9 85, 85,7 85,5 9,7 65,6 68,0 79,7 78, 7,8 67,0 6,4 56,9 68,5 74, 75,5 8,7 76,8 7, 7,3 7, 7, 8,3 3,9 69,6 7,3 84,3 86,0 64,3 59,6 56,5 55,3 80,9 84, 8,6 83,3 83,8 84, 74,6 75,0 74,8 4,7 7,8 73,0 73,8 8,8 84, 75, 7 68,0 65,3 76,5 79,7 8,5 85,4 8, 8, 77,0 77,3 77, 3,4 Objaśnienia w tabeli Explanations like in table NIR (0,05) lata, LSD (0.05) years, NIR (0,05) współdziałanie lata herbicydy 5,9 lata sposób stosowania mocznika ni LSD (0.05) interaction years herbicides 5,9 years urea application method ns Z porównania skuteczności działania poszczególnych herbicydów i ich mieszanin w badanym trzyleciu wynika, iż corocznie zarówno po 4 tygodniach, jak i po 8 tygodniach od wykonania zabiegów najlepsze efekty odchwaszczania

7 65 uzyskano stosując Aminopielik D (średnio 84,0% skuteczności dla drugiej oceny) i Mustang 306 SE (8,7%) oraz mieszaninę herbicydów + Starane 50 EC (83,5%), bez istotnego zróżnicowania między nimi. Istotnie gorsze rezultaty odchwaszczania uzyskano dla herbicydów Chwastox Extra 300 SL (66,7%) i (73,4%), a także ich mieszaniny (7,8%). We wszystkich latach badań skuteczność działania herbicydów była wyższa w drugim terminie oceny zachwaszczenia niż w pierwszym, o czym decydowały głównie ilość i rozkład opadów w okresie wegetacji wiosenno-letniej. Dla porównania w badaniach Kozaczenko [994] fitotoksyczność herbicydu Granstar 75 DF w stosunku do chwastów występujących w pszenicy jarej po 8 tygodniach zmniejszyła się w odniesieniu do analizy wcześniejszej (po 4 tygodniach). Stosowanie herbicydów łącznie z mocznikiem w roztworze nie miało wpływu na skuteczność ich działania chwastobójczego (tab. 3, 4). Badania innych autorów [Borówczak i in. 996, Rolbiecki, Żarski 996] dowodzą, iż intensywne nawożenie azotem, także z dokarmianiem dolistnym w uprawie zbóż, powoduje zmniejszenie liczby i masy chwastów, ponieważ poprawia się zdolność konkurencyjna zbóż w stosunku do chwastów. Z kolei w badaniach Brzozowskiej [997] stwierdzono, iż jednoczesne stosowanie mocznika z herbicydem poprawiało skuteczność chwastobójczą. Stosunkowo małą skuteczność chwastobójczego działania stosowanych herbicydów i ich mieszanin, także z mocznikiem w roztworze, szczególnie w roku 00, można tłumaczyć przebiegiem warunków pogodowych, głównie niedoborami opadów przed zabiegami oraz w następnych dwu miesiącach po ich wykonaniu, a także dominacją gatunków, takich jak: Veronica arvensis, Viola arve nsis, Galium aparine, szczególnie w drugim i trzecim roku badań. Autorzy opracowań naukowych niejednokrotnie podają zróżnicowane efekty redukcji liczby chwastów dwuliściennych herbicydami stosowanymi wiosną w pszenżycie ozimym, które mogą kształtować się od 50 do 80% [Romek, Dzienia 994, 000; Pawłowska i in. 995; Woźniak 995; Brzozowski i in. 997]. W niektórych badaniach z uprawą pszenżyta ozimego i pszenicy ozimej skuteczność działania herbicydu Granstar DF wynosiła 85 99% [Pawłowska i in.995, Banaszkiewicz i in. 996]. WNIOSKI. Najlepsze efekty odchwaszczania pszenżyta ozimego zapewnia stosowanie herbicydów Aminopielik D 450 SL i Mustang 306 SE oraz mieszaniny herbicydów + Starane 50 EC. Istotnie gorsze rezultaty uzyskuje się,

8 66 stosując Chwastox Extra 300 SL, oraz mieszaninę tych herbicydów.. Stosowanie mocznika łącznie z herbicydami nie wpływa istotnie na skuteczność działania herbicydów. 3. Przebieg warunków pogodowych, a szczególnie ilość i rozkład opadów, zarówno przed wykonaniem zabiegów herbicydowych i herbicydowo-mocznikowych, jak i po ich zastosowaniu, wywiera duży wpływ na skuteczność badanych preparatów. W latach posusznych wiosną skuteczność biologiczna tych środków ulega zmniejszeniu. PIŚMIENNICTWO Adamczewski K., Praczyk T Strategia zwalczania chwastów w uprawie zbóż. Pam. Puł. 4, 7 3. Banaszkiewicz T., Murawa D., Wicha J Działanie herbicydów sulfonylomocznikowych i fluzilazolu w pszenicy ozimej. Fragm. Agron., Borówczak F., Grześ S., Koziara W Zachwaszczenie pszenicy ozimej i jęczmienia jarego w zależności od intensywności uprawy. Post. Ochr. Roślin, 36, Brzozowska I Wpływ mieszanek pestycydów z mocznikiem na skuteczność zwalczania chwastów i zdrowotność pszenicy ozimej. Fragm. Agron. 4, Brzozowski J., Brzozowska I., Mamryk Z Skuteczność mieszanin herbicydowo-mocznikowych stosowanych dolistnie w pszenżycie ozimym. Zesz. Nauk. AR Szczecin, Rol. 75, Kozaczenko H Skuteczność kilku herbicydów nowej generacji stosowanych w pszenicy ozimej. Fragm. Agron., 5 9. Rola H., Rola J Ekspansywne chwasty segetalne w uprawach rolniczych w Polsce. Zesz. Nauk. AT-R Bydgoszcz, 96, Rol. 38, 7. Rolbiecki S., Żarski J Zachwaszczenie pszenicy ozimej i pszenżyta ozimego uprawianych na glebie bardzo lekkiej w warunkach deszczowania i zróżnicowanego nawożenia azotowego. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 438, Romek B., Dzienia S Efektywność herbicydów stosowanych w pszenżycie ozimym. Zesz. Nauk. AR Szczecin 6, Rol. 58, 07. Romek B., Dzienia S Skuteczność stosowania pełnych i zredukowanych dawek herbicydów w pszenżycie ozimym (Triticale ). Annales UMCS, Sec. E, 55, Suppl Pawłowska J., Makarska E., Kukuła S Ocena działania preparatów herbicydowych w uprawie kilku odmian pszenżyta ozimego. Fragm. Agron. 3, Woźniak A Zachwaszczenie pszenżyta ozimego w zależności od jego udziału w płodozmianie i sposobu pielęgnowania. Annales UMCS, Sec. E, 50, 3 0.