P rofesor Jan N ow akow ski C )

Transkrypt

1 MICHAŁ ZIĘBA P rofesor Jan N ow akow ski C ) 11 kwietnia 1991 r. zmarł w Krakowie historyk lite r a tu ry, współtwórca i współzałożyciel krakowskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej p ro f. zw. dr Jan Nowakowski. Urodził się w 1908 r. w Sosnowcu w rodzinie nauczycielskiej (Jego matka Joanna Nowakowska z domu Leolero d'ostin była nauczycielką języka francuskiego). Atmosfera domu rodzinnego o tradycjach polsko-franouskich miała decydujący wpływ na Jego żyoiowe powołanie. Po ukońozeniu gimnazjum w rodzinnym mieście podjął Jan Nowakowski Studia na Uniwersytecie Jagiellońskim w zakresie f ilo lo g ii polskiej 1 romańskiej, które ukończył w 1931 г. V latach studiował również na uniwersytecie w Grenoble. Następnie poświęcił się pracy nauczyciela gimnazjalnego w Wołkowysku i Brześciu nad Bugiem (w latach ). Od 19^*0 r. przebywał w Warszawie uoząo o fio ja ln ie w Wyższej Szkole Budowy Maszyn im. Wawelberga, faktycznie zaś prowadząo tajne nauczanie. Brał udział w Powstaniu Warszawskim i tylko oudem uniknął rozstrzelania. Od 19^5 r. zamieszkał w Krakowie. Tu podjął funkcję wizytatora okręgowego szkół średnich. Funkcja ta wiązała s ię z wyjazdami "w teren", m.in. do Rabk i, Krośoienka i Szczawnicy. Stąd sympatia Profesora do Beskidów i Pienin, często dokumentowana zainteresowaniami ludoznawczymi i późniejszymi już wakacyjnymi urlopami spę- Z'J1

2 dzanymi w tych okolicach. V latach 19^ pracował ja ko nauczyciel języka polskiego w IV Gimnazjum i Liceum im. H. Sienkiewicza w Krakowie. Od 1950 r. związał się na stałe z WyZszą Szkołą Pedagogiczną w Krakowie będąc jednym z pierwszych pracowników naukowo-dydaktycznych: jako doktor ( 1951), doktor habilitowany ( 195^ ), profesor nadzwyczajny ( 1962), wreszcie profesor zwyczajny (1971) Przez ponad 20 la t ( _ 1970) kierował Katedrą Literatury P o ls k ie j, Zakładem Literatury P o lsk ie j (w 1, ) i Instytutem F i lo lo g ii Polskiej (w ). P ełn ił również funkcję dziekana Wydziału Fllologiczno-H istorycznego ( ). V 1985 r. macierzysta Uczelnia przyznała Mu najwyższe wyróżnienie - ty tu ł doktora honoris causa. Po przejściu na emeryturę w 1978 r. Profesor ani przez chwilę nie zerwał kontaktu z U czelnią. Dalej prowadził zajęcia w Instytucie F ilo lo g ii P o lsk iej, w Zakładzie F ilo lo g i i Romańskiej oraz w Katedrze Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej, gdzie wygłaszał wykłady monograficzne nt. twórczości Stanisława Wyspiańskiego, przykuwające uwagę pracowników i studentów. Kierował przewodami doktorskimi i zespołem badawczym. Jego obecność i osobowość była stale widoczna. Ciągle korzystaliśmy z jego światłych rad i wskazówek, których nikomu nie skąpił. Utrzymywał stały kontakt ze swoimi byłymi uczniami, otaczając ich życzliwą przyjaźnią i inspirując do d a lszej pracy naukowej. Profesor wyk szta łcił ponad 400 magistrów, wypromował 22 doktorów, był opiekunem naukowym kilku h a b ilita c ji i recenzentem wielu prac Dorobek p isa rsk i p ro f. Jana Nowakowskiego był bogaty i wszechstronny1. Złożyło s ię nań ponad 100 p o z y c ji, w tym 18 książek poświęconych Emilowi Z o li, Teofilow i Lenartowi- 2 czowi, Stanisławowi Wyspiańskiemu i Marii Konopnickiej. Szczególnie cenne dla dydaktyki polonistycznej stały się Jego opracowania w ramach s e r i i Ossolineum "B ibliotek a Narodowa", a więc: "Wyboru p o ez ji" T. Lenartowicza (2 wyd

3 1956, 1972), dramatów S. Wyspiańskiego "Warszawianki»,»Le«le v e ls" i "Nocy listopadowej" (2 vyd , 1972), "Boleslavs Śmiałego" i "Skałki" ( 1969), "Wesela" (3 vyd , 1977, 1984),"A c h ille isa "i "Povrotu Odysa" (1984), "Legionu" ( 1989). Obok tego Uozony zam ieścił obszerne studium o T. Lenartowiczu w "Obrazie literatury p o lsk iej. Romantyzm. Literatura krajowa", t. 2 ( 1988), wydał tom korespondencji M. Konopnickiej z T. Lenartowiczem (1971) 1 wykłady bolońskie Lenartowicza (1978)^. Redagował 4-tomowe wydanie "Utworów wybranych" M. Konopnickiej (1988) i 2 - tomowe wydanie "Utworów wybranych" T. Lenartowicza (w druku). Publikował wiele rozpraw i artykułów w wydawnictwach zbiorowyoh i czasopismach naukowyoh, pozostając wierny tematyoe historyczno- i teoretycznoliterackiej okresów romantyzmu i Młodej Polski. Trzeba w tym miejscu p odkreślić, że Profesor p is a ł nie t y l ko dla wąskiego kręgu specjalistów, lecz widział potrzebę szerokiej popularyzacji wiedzy. Był Jan Nowakowski, jak kiedyś napisał o nim Antoni Jopek, "wyohylony ku przyszłości mierząo siły na zamiary. Jego niespokojna, a nawet niecierpliwa energia psychiczna oraz intelektualna podsuwała Mu coraz to nowe pomysły". Pomysłów tych, niestety nie zrealizowanych pozostało wiele. Chciał po opracowaniu "Wyzwolenia" S. Wyspiańskiego do ser i i "Biblioteka Narodowa" nadać nowy k sz ta łt interpretacyjny jeszcze pozostałym dramatom autora "Wesela"} nosił się z zamiarem napisania monografii T. Lenartowicza. Zdążył przygotować do druku obszerny 80-stronioowy wstęp i notę edytorską do "Wyzwolenia". Na opracowanie tekstu dramatu nie starczyło już s i ł. P rof. Nowakowski był czynnym uczestnikiem żyoia naukowego nie tylko środowiska krakowskiego, pełniąc wiele odpowiedzialnych i zaezozytnych funkoji: sekretarza naukowego i zastępcy przewodniczącego Komisji H istorycznoliterac k ie j Oddziału PAN w Krakowie ( ), przewodniozą- 233

4 cego Komitetu Redakcyjnego "Prac Komisji H istorycznoliterackiej PAN - Oddział w Krakowie" (od 197^ r. ), redaktora "Prac Historycznoliterackich WSP w Krakowie" ( О), członka Komitetu Redakcyjnego "Ruchu Literackiego" (od i 960 r. ), członka Rad naukowych Instytutu F ilo lo g ii Polskiej UJ i Instytutu Literatury i Kultury Polskiej UŚ, członka Rady Naukowej Instytutu Badah Literackich PAN ( I960), członka Komitetu Nauk o Literaturze PAN ( ), członka Akademii Adama Mickiewicza w B o lo n ii, członka Zarządu Towarzystwa im. M. Konopnickiej. Zasługi i osiągn ięcia Profesora na polu naukowym i dydaktycznym zostały uhonorowane licznymi odznaczeniami. Otwiera je Srebrny Wawrzyn P o lsk ie j Akademii Literatury przyznany Mu w 1936 r., a zamyka Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski ( 1977). Między nimi znajdują się : Złoty Krzyż Zasługi ( 1956), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski ( 1961), Zasłużony Nauczyciel PRL (1973) oraz Medal Komisji Edukacji Narodowej (1975, Profesora Nowakowskiego cechowała niezwykła skromność przynależna ludziom wielkiego formatu. Zawsze najwięcej i najchętniej mówił o poprzednikach i następcach pomniejszając własne zasług:: Miał swoich ulubionych mistrzów i nauczycieli uniwersyteckich, których często wspominał ze szczególną atencją. Nasamprzód wydobywał z pewnego już d z is ia j zapomnienia postać Józefa Kallembacha, autora licznych książek i studiów o Mickiewiczu i epoce romantycznej, w którego seminarium uczestniczył jako student UJ. We wspomnieniu poświęconym swojemu "mistrzowi Jan Nowakowski napisał, że Kallembach "lekką ręką doradcy-przyjaciela kierował Q..Д swoim seminarium, zwracając uwagę uczestników ku pracy źródłowej, żmudnej, rz eteln ej budząc zamiłowanie do studiów poważnych"^. Od prof. Ignacego Chrzanowskiego uczył się staranności przygotowania wykładów i retorycznej swady w ich wygłaszaniu. Wreszcie prof. Stefan Kołaczkowski dostarczał mu wzor- 23k

5 ców, jak odsłaniać przed studentami sposób swojego myślenia, demonstrować warsztat naukowy, pokazywać proces naukowego poznania. Profesor niejednokrotnie podkreślał, jak wiele tym nauczycielom zawdzięczał. My wiemy, jak "pojętnym* był uczniem. Mówił o szta fe o ie pokoleń, o potrzebie przekazywania dydaktycznych i naukowych osiągnięć poprzedników młodszym generacjom. Dlatego wszyscy Jego uczniowie czują się Jego spadkobiercami i dłużnikami. Osobowość Profesora Nowakowskiego, nauczyciela, badacza, autora znakomitych prac naukowych promieniała na naszą społeczność akademicką. Złożyły się na nią bowiem w sposób wyjątkowo harmonijny takt pedagogiczny, kultura osobista, rzadko spotykane poczucie obowiązku i odpowiedzialności za to, co c zy n ił, także żywość wyobraźni oraz głęboka, wszechstronna wiedza, którą w sposób twórczy inspirował. Vśród wielu zasług dla nauki polonistycznej był także Profesor prawdziwym nauczycielem kultury języka polskiego. Jego prace odznaczały się indywidualnym stylem i piękną, nieco archaiczną polszczyzną. Harmonia treści i formy prezentowana przez Niego na wykładach i w publikacjach pozwalała ich odbiorcom na pełne przejmowanie przekazywanej wiedzy. Podczas uroczystości jubileuszu 5 0-le cia pracy nauczyc ie lsk ie j Profesora (w grudniu 1982 r.) ówczesny rektor VSP w Krakowie, prof, dr hab. Zenon Moszner w liś c ie skierowanym do Jubilata o k re ślił Go jako "współtwórcę naszej polonistyki, architekta obecnego je j kształtu organizacyjnego, koncepcji badawczych i nowatorskiej myśli dydaktycz- 7 nej, także w odniesieniu' do dydaktyki szkoły wyższej". Owa rozległość horyzontów Profesora sprawiła, że w świadomości wielu lu dzi był On uosobieniem prawdziwego Humanisty, Uczonego, Nauczyciela i Wyohowawcy. Takim pozostanie w naszej pamięci. 18 kwietnia 1991 roku na Cmentarzu Rakowickim, pod przybranym kirem sztandarem Uczelni o sta tn i hołd Zmarłemu oddal i w niekonwencjonalnych przemówieniach: rektor VSP prof. 235

6 dr hab. Zenon Uryga, dyrektor Instytutu F ilo lo g ii Polskiej WSP prof, dr hab. Józef Z. Białek, dziekan Wydziału Filozoficzno-Historycznego UJ prof, dr hab. Franciszek Ziejka, członek Komisji Historycznoliterackiej PAN w Krakowie doc. dr hab. Marian Tatara, a w dr Jerzy Waligóra. imieniu młodszych wychowanków Wszyscy, którzy towarzyszyliśmy Profesorowi w Jego o sta t niej drodze obok ogromnego smutku odczuwaliśmy dumę, że los zetknął nas z Wielkim Uczonym i Niezwykłym Człowiekiem. PRZYPISY Pełną b ib lio g ra fię prac Profesora zw. dra Jana Nowakowskiego do r. 197^ zestaw ił Jerzy Jarow iecki. Zob. "Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie" z. 5 6, Prace H istorycznoliterackie V I. Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków 1975, s ^ Są to m.in.: "Spór o Zolę", Wrocław 1951» "Historia w dramatach S. Wyspiańskiego", Kraków 1968} " T e o fil Lenartowicz i jego poezja", Kraków 1970} "Wyspiański. Studia o dramatach", Kraków 1972} "Teofil Lenartowicz", Warszawa 1973» "»Warszawianka«i»Noc listopadowa«s. Wyspiańskiego", Warszawa "Spotkania nad Arnem. Korespondencja M. Konopnickiej z T. Lenartowiczem", oprać. J. Nowakowski, Wrocław 1971} T. Lenartowicz, 0 charakterze poezji polsko-słow iańskiej, oprać. J. Nowakowski, Warszawa M.in. na łamach pism: "Marchołt", "Pamiętnik L ite ra c k i", "Polonistyka", "Ruch L iterack i", "Twórczość", "Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie", "Rocznik Komisji Historycznoliterackiej PAN. Oddział w Krakowie", "Rocznik Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza". Zob. Jubileusz 5 0-le c ia pracy nau czycielskiej Jana Nowakowskiego, pod red. Antoniego Jopka, Kraków 1982, s. 10. ^ Zob. J. Nowakowski, Przypomnienie Józefa Kallembacha, "Ruch Literacki" 1990, z. 1, s Zob. Jubileusz 5 0 -le c ia..., s. 3* 236