Temat 4. Środowisko i tryb życia naczelnych

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Temat 4. Środowisko i tryb życia naczelnych"

Transkrypt

1 Temat 4 Środowisko i tryb życia naczelnych

2 Rozmieszczenie biomów

3 Zasięg naczelne Głównie rejony gorące (obszar międzyzwrotnikowy) i wilgotne (las, sawanna). Na innych obszarach występują jedynie pojedyncze gatunki: północna Afryka, Gibraltar magot, Półwysep Arabski pawian płaszczowy, Japonia makak japoński (pokrywa śnieżna przez 8 miesięcy w roku).

4 Zasięg lemurokształtne Tylko Madagaskar (ale przodkowie żyli w Afryce, Azji i Ameryce)

5 Zasięg lorisokształtne Lorisowate Azja oraz okolica równikowa Afryki Galagowate Afryka

6 Zasięg wyraki Na żółto wyrak upiór Na zielono wyrak sundajski Na czerwono wyrak syrichna

7 Zasięg małpy szerokonose

8 Zasięg małpy wąskonose

9 Zasięg gibony Kolorami oznaczono różne rodzaje gibonów.

10 Zasięg orangutany Orangutan sumatrzański (na zachodzie) i borneański (na wschodzie).

11 Zasięg goryle Na czerwono goryl zachodni. Na pomarańczowo goryl wschodni.

12 Zasięg szympansy Na czerwono szympans karłowaty (bonobo). Pozostałe kolory podgatunki szympansa zwyczajnego.

13 Gatunki o niewielkim zasięgu 1. Orangutan sumatrzański: por. powyżej. 2. Lemur wari: drobne obszary na Madagaskarze. 3. Marmozeta lwia (lwiatka): niewielki obszar w Brazylii.

14 Gatunki o dużym zasięgu 1. Galago senegalski. 2. Rezus (makak rezus). 3. Werweta (koczkodan tumbili). 2 1 Obszar stałego (na zielono) i sporadycznego występowania (na brązowo) 3

15 Siedliska naczelnych Tropikalny las deszczowy: wiecznie zielony, dużo opadów. Las podmokły: podłoże w formie mokradła. Las namorzynowy: las w strefie pływów. Las wtórny: po pożarze, huraganie, pladze owadów, wyrębie gęsto młode drzewa, bujny podszyt. Las mglisty: w górach, dużo mchów, paproci, epifitów i porostów. Las monsunowy: zrzuca liście w porze suchej. Las galeriowy: wzdłuż rzek. Las parkowy = laso-sawanna: forma pośrednia między lasem a sawanną. Sawanna: obszar trawiasty + trochę drzew. Step: obszar trawiasty. Zarośla: obszar krzewiasty. Półpustynia: niewielka ilość roślin.

16 Tropikalny las deszczowy

17 Las podmokły

18 Las namorzynowy

19 Las mglisty

20 Las galeriowy

21 Las parkowy (laso-sawanna)

22 Sawanna

23 Step

24 Zarośla

25 Półpustynia

26 Siedlisko małpiatek i małp szerokonosych Małpiatki: niemal wszystkie żyją w lesie, niemal wszystkie są nadrzewne. Wyjątki: lemur katta, lepilemur leucopus, niektóre galago (np. senegalski): naziemno-nadrzewne, od lasów po suche zarośla. Małpy szerokonose: wszystkie są leśne i nadrzewne, schodzą na ziemię po pokarm, wodę i by pokonać przerwę lasu. Czyli w Amerykach i na Madagaskarze są (niemal) wyłącznie leśne naczelne.

27 Siedlisko małp wąskonosych (1) Gradient liczby gatunków zgodny z ilością opadów: las tropikalny > las parkowy / galeriowy > sawanna > step > półpustynie. Las tropikalny: żyje tu 80% gatunków naczelnych, przedstawiciele prawie każdego rodzaju, zalety: ciepło, dostępność pożywienia i wody, problemy: dużo konkurentów pokarmowych, drapieżników, pasożytów, organizmów przenoszących choroby (moskity, kleszcze). Las podmokły: uakari, nosacz, koczkodan błotny, mangaba zwyczajna. Las namorzynowy: nosacz, talapoin (drobny koczkodan). Las przy zbiornikach wodnych: makak jawajski, makak japoński.

28 Siedlisko małp wąskonosych (2) Las parkowy (między lasem a sawanną): gatunki leśne: np. gereza abisyńska, gatunki sawannowe: por. niżej. Las galeriowy: nosacz, mangaba zwyczajna. Sawanna, step: pawiany, koczkodan zielony i rudy (patas). Półpustynia: pawian płaszczowy, pawian anubis, patas. Kosmopolici: koczkodan tumbili (werweta), rezus: las, sawanna, step, góry. Gatunki synantropijne: makaki, hulmany (święte).

29 Siedlisko gatunki wysokogórskie Rokselana czarna: góry Hengduan (na wschód od Himalajów), do 4700m npm, lasy liściaste / iglaste. Goryl górski: góry Wirunga (Afryka środkowa), do 4200m npm, las. Dżelada: Wyżyna Abisyńska, do 4500m npm, trawy.

30 Siedlisko typowo nadrzewne naczelne Małpiatki (z kilkoma wyjątkami: lemur katta, lepilemur leucopus, galago senegalski). Małpy szerokonose. Małpy wąskonose zwierzokształtne: gerezy w szerokim sensie (w tym: hulmany, nosacz, duk, rokselana), niektóre koczkodany (np. diana, czarnosiwy). Małpy wąskonose człekokształtne: gibony, orangutany.

31 Siedlisko piętra roślinności w lesie Naziemne w lesie: mandryl, dryl, sawannowe pawiany i makaki. Naziemno-nadrzewne: mangaby, goryl, szympans. Korony drzew niższych: małpiatki, niektóre kapucynki, sajmiri, koczkodan diana, gereza abisyńska. Korony drzew wyższych: wyjce, niektóre kapucynki, koczkodan czarnosiwy, gereza ruda, hulmany.

32 Aktywność (1) Tryb życia: 1. Nocny: większość małpiatek, ponocnica (jako jedyna małpa). 2. Nocno-dzienny (katameralny): niektóre lemurowate. 3. Dzienny: niektóre indrisowate (indris, sifaka, ale nie np. lemur wełnisty), wszystkie małpy (z wyjątkiem ponocnicy).

33 Aktywność (2) Ewolucyjnie pierwotny jest nocny (lub nocno-dzienny) tryb życia dzienny jest wtórny. Konsekwencje przejścia na dzienny tryb życia: widzenie na większe odległości, dostrzegalność kolorów rozwój zmysłu wzroku (np. widzenia barwnego), bycie bardziej widocznym większe zagrożenie drapieżnikami życie w grupach (w celu lepszej detekcji i fizycznej obrony), rozwój komunikacji wizualnej (konsekwencja powyższych zjawisk).

34 Aktywność (3) Aktywność zależy od pory roku i temperatury: zima / chłód wystawianie ciała na słońce na szczytach drzew, lato / upał długie sjesty. Lemurek maczi: estywacja (sen letni) w porze suchej i gorącej (tłuszcz u nasady ogona). Większość naczelnych jest energicznych. Powolne są: duże gatunki: goryl, orangutan, lorisy: przed drapieżnikami bronią się ugryzieniami z toksyczną śliną.

Psychologia zwierząt

Psychologia zwierząt Psychologia zwierząt WYKŁAD 15 Ssaki 5 Rząd naczelne Krzysztof Turlejski Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN WSZiP im. H. Chodkowskiej Rząd naczelne Jest to stary rząd (ponad 60 mln lat),

Bardziej szczegółowo

Temat 9. Lokomocja naczelnych

Temat 9. Lokomocja naczelnych Temat 9 Lokomocja naczelnych Lokomocja nadrzewna problemy Problemy związane z poruszaniem się po drzewach: gałąź pionowa grawitacja wnoszenia ciężaru ciała trudne dla dużych gatunków, gałąź pozioma konieczność

Bardziej szczegółowo

Różnorodność świata zwierząt

Różnorodność świata zwierząt Różnorodność świata zwierząt Dwiczenie 15 SSAKI NACZELNE Więcej informacji: Fleagle. 1998. Primate Adaptation and Evolution. Academic Press. Sylwia Łukasik Zakład Biologii Ewolucyjnej Człowieka Instytut

Bardziej szczegółowo

Małpa. Małpy żyją w stadach albo grupach rodzinnych. Niektóre małpy łączą się w pary na całe życie. Większość małp żyje w lasach tropikalnych.

Małpa. Małpy żyją w stadach albo grupach rodzinnych. Niektóre małpy łączą się w pary na całe życie. Większość małp żyje w lasach tropikalnych. Małpa Jest wiele gatunków małp. Dzielimy je na te z Nowego Świata i te ze Starego Świata. Stary Świat to Europa, Azja i Afryka. Małpy z tych kontynentów nazywamy małpami wąskonosymi. Wśród małp ze Starego

Bardziej szczegółowo

Temat 10. Relacje międzyosobnicze u naczelnych

Temat 10. Relacje międzyosobnicze u naczelnych Temat 10 Relacje międzyosobnicze u naczelnych Relacje wewnątrzgatunkowe Relacje pozytywne (protekcjonizm, kooperacja): działania jednego osobnika korzystne dla drugiego: kojarzenie cel reprodukcyjny, opieka

Bardziej szczegółowo

Temat 3. Specyfika i zróżnicowanie naczelnych

Temat 3. Specyfika i zróżnicowanie naczelnych Temat 3 Specyfika i zróżnicowanie naczelnych Metody badania ekologii naczelnych Badanie zwierząt żyjących: na wolności (dziko żyjące), na wpół-wolności (na wpół dziko żyjące): dokarmianie, opieka ze strony

Bardziej szczegółowo

Temat 2. Ekologia, ewolucja, naczelne podstawy

Temat 2. Ekologia, ewolucja, naczelne podstawy Temat 2 Ekologia, ewolucja, naczelne podstawy Ekologia (1) Ekologia: wymiana materii, energii i informacji między strukturami żywymi a środowiskiem. Autekologia: ekologia osobników = relacje osobnika ze

Bardziej szczegółowo

Temat 7. Rozród i rozwój osobniczy naczelnych

Temat 7. Rozród i rozwój osobniczy naczelnych Temat 7 Rozród i rozwój osobniczy naczelnych Strategie rozwojowe W momencie narodzin (lub, u ptaków, wyklucia) rozwój może być słabo lub mocno zaawansowany. Gniazdowniki (ang. altricial, nieporadne): ciąża

Bardziej szczegółowo

Temat 5. Zmysły naczelnych

Temat 5. Zmysły naczelnych Temat 5 Zmysły naczelnych Zmysły funkcje Po co zmysły: rozpoznanie sytuacji przestrzennej i pogody, detekcja pożywienia, wody, drapieżników, partnerów seksualnych i skuteczne reagowanie na nie, komunikacja

Bardziej szczegółowo

Temat 8. Dieta naczelnych

Temat 8. Dieta naczelnych Temat 8 Dieta naczelnych Potrzeby pokarmowe Wraz z pokarmem dostarczane są: cukry (=węglowodany) i tłuszcze energia, białko budulec, sole mineralne budulec (kości, zęby), regulacja (ciśnienie, reakcje

Bardziej szczegółowo

Sygnały i komunikacja u naczelnych. (materiał dodatkowy do konwersatoriów z Sygnałów i komunikacji u człowieka)

Sygnały i komunikacja u naczelnych. (materiał dodatkowy do konwersatoriów z Sygnałów i komunikacji u człowieka) Sygnały i komunikacja u naczelnych (materiał dodatkowy do konwersatoriów z Sygnałów i komunikacji u człowieka) Wstęp Są powody, by sądzić, że międzyosobnicze przekazywanie informacji u naczelnych będzie

Bardziej szczegółowo

Temat 11. Przekazywanie informacji

Temat 11. Przekazywanie informacji Temat 11 Przekazywanie informacji Istota przekazu informacji między osobnikami Jeden osobnik (odbiorca) odbiera zmysłowo bodziec fizyczny (sygnał, oznaka) pochodzący z ciała innego osobnika (nadawca),

Bardziej szczegółowo

Leśnictwo. Lesistość według kontynentów 2016-04-13. Poziom rozszerzony

Leśnictwo. Lesistość według kontynentów 2016-04-13. Poziom rozszerzony Leśnictwo Poziom rozszerzony Funkcje przyrodnicze lasów Pochłanianie dwutlenku węgla i produkcja tlenu w procesie fotosyntezy (wpływ na wartość efektu cieplarnianego) Redukcja zanieczyszczeń gazowych i

Bardziej szczegółowo

Temat 6. Wielkość ciała naczelnych

Temat 6. Wielkość ciała naczelnych Temat 6 Wielkość ciała naczelnych Wielkość ciała zakres Najmniejszy naczelny: lemurek myszaty, 50g, 13cm długości + 12cm ogon. Największy naczelny: goryl, 200kg. Największa małpiatka: indris, 10kg. Najmniejsza

Bardziej szczegółowo

Test nr 4 Strefy klimatyczne, roślinność, gleby

Test nr 4 Strefy klimatyczne, roślinność, gleby Zadanie 1: Wykresy oznaczone literami od A do H przedstawiają 8 podstawowych typów klimatów: podrównikowy, równikowy wilgotny, polarny, subpolarny, podzwrotnikowy, zwrotnikowy suchy oraz umiarkowany morski

Bardziej szczegółowo

Regiony biogeograficzne

Regiony biogeograficzne Regiony biogeograficzne Królestwa i krainy zoogeograficzne 1. Królestwo holarktyczne (Holarctis) - kraina nearktyczna (Nearctis) - kraina palearktyczna (Palaearctis) 2. Królestwo paleotropikalne (Palaeotropis)

Bardziej szczegółowo

Hanna Będkowska Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej w Rogowie bedkowska.lzd@interia.pl

Hanna Będkowska Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej w Rogowie bedkowska.lzd@interia.pl 1 Hanna Będkowska Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej w Rogowie bedkowska.lzd@interia.pl Temat lekcji Siedliska leśne (etap edukacyjny: gimnazjum) Cele: Cele kształcenia Wiadomości. Uczeń: Wyjaśnia znaczenie

Bardziej szczegółowo

Ciekawie o Somalii Somalia w Pigułce państwo w północno-wschodniej części Afryki położone na Półwyspie Somalijskim (zwanym Rogiem Afryki ). Przylega do Oceanu Indyjskiego i Zatoki Adeńskiej. Na północnym

Bardziej szczegółowo

RÓŻNORODNOŚĆ KRAJOBRAZÓW ZIEMI

RÓŻNORODNOŚĆ KRAJOBRAZÓW ZIEMI Strefy klimatyczne zależą od: RÓŻNORODNOŚĆ KRAJOBRAZÓW ZIEMI szerokości geograficznej, oddalenia od morza (klimat morski), oddalenia od rozległego lądu (klimat kontynentalny), prądów morskich, wysokości

Bardziej szczegółowo

III KRAJOBRAZY ŚWIATA

III KRAJOBRAZY ŚWIATA III KRAJOBRAZY ŚWIATA Zadanie 1. Na Ziemi istnieje 5 stref oświetlenia. Podaj ich nazwy. A B LITERY A B NAZWA STREFY D E D E Zadanie 2. Na konturowej mapie świata zaznacz obszary występowania: WL wilgotnych

Bardziej szczegółowo

Strefa klimatyczna: równikowa

Strefa klimatyczna: równikowa Charakterystyka stref klimatycznych i typów klimatów kuli ziemskiej z uwzględnieniem gleb i szaty roślinnej analiza wykonana na podstawie prac uczniów klas I Dane liczbowe oraz przykładowe diagramy dla

Bardziej szczegółowo

ŚRODOWISKO AFRYKI. 7. Na mapie zakreskowano jeden z wielkich regionów Afryki. Podaj jego nazwę własną i określ, jaka strefa krajobrazowa tam występuje

ŚRODOWISKO AFRYKI. 7. Na mapie zakreskowano jeden z wielkich regionów Afryki. Podaj jego nazwę własną i określ, jaka strefa krajobrazowa tam występuje ŚRODOWISKO AFRYKI 1. Na mapie zakreskowano część obszaru Afryki. Określ, jaki kierunek szerokości i długości geograficznej mają wszystkie punkty na zakreskowanym obszarze 7. Na mapie zakreskowano jeden

Bardziej szczegółowo

Las jako zjawisko geograficzne. (Biomy leśne)

Las jako zjawisko geograficzne. (Biomy leśne) Las jako zjawisko geograficzne (Biomy leśne) Dlaczego lasy na Ziemi w Europie, Afryce, Ameryce, Azji są takie a nie inne? Są pochodną klimatu zmieniającego się w przestrzeni i czasie Lasy (ekosystemy,

Bardziej szczegółowo

Typy strefy równikowej:

Typy strefy równikowej: Strefa równikowa: Duży dopływ energii słonecznej w ciągu roku, strefa bardzo wilgotna spowodowana znacznym parowaniem. W powietrzu występują warunki do powstawania procesów konwekcyjnych. Przykładem mogą

Bardziej szczegółowo

Pytania na egzamin z Ekologii ewolucyjnej naczelnych

Pytania na egzamin z Ekologii ewolucyjnej naczelnych Pytania na egzamin z Ekologii ewolucyjnej naczelnych Temat 1 Wprowadzenie 1 Co to jest ekologia? Jakie są jej główne definicje? Która jest najlepsza w odniesieniu do naczelnych? 2 Co to jest ewolucja?

Bardziej szczegółowo

Wygląd Długość ciała 6-9 cm, długość ogona 5-8 cm, masa ciała 9-23 g. Grzbiet ma brązowo-szary ubarwienie rude, spód ciała jest kremowy.

Wygląd Długość ciała 6-9 cm, długość ogona 5-8 cm, masa ciała 9-23 g. Grzbiet ma brązowo-szary ubarwienie rude, spód ciała jest kremowy. Wygląd Długość ciała 6-9 cm, długość ogona 5-8 cm, masa ciała 9-23 g. Grzbiet ma brązowo-szary ubarwienie rude, spód ciała jest kremowy. Przejście między tymi barwami jest stopniowe. Występowanie Orzesznica

Bardziej szczegółowo

Środowiska naturalne i organizmy na Ziemi. Dr Joanna Piątkowska-Małecka

Środowiska naturalne i organizmy na Ziemi. Dr Joanna Piątkowska-Małecka Środowiska naturalne i organizmy na Ziemi Dr Joanna Piątkowska-Małecka Ukształtowanie towanie powierzchni Ziemi Podstawy ekologii Ekologia nauka zajmująca się badaniem czynników w rządz dzących rozmieszczeniem

Bardziej szczegółowo

EKOLOGIA. Klimat, biomy, gleby. Co to jest klimat i od czego zależy? Atmosfera a bilans energetyczny Ziemi

EKOLOGIA. Klimat, biomy, gleby. Co to jest klimat i od czego zależy? Atmosfera a bilans energetyczny Ziemi EKOLOGIA Klimat, biomy, gleby 1 Co to jest klimat i od czego zależy? Klimat długoterminowe wzorce pogodowe, charakterystyczne dla większych obszarów Ziemi. Klimat jest wynikiem łącznego oddziaływania czynników

Bardziej szczegółowo

8. Krajobrazy. c) roślinność regla dolnego od roślinności regla górnego... a olsy na obszarach podtapianych przez wodę stojącą.

8. Krajobrazy. c) roślinność regla dolnego od roślinności regla górnego... a olsy na obszarach podtapianych przez wodę stojącą. 8. Krajobrazy Zadanie 8.1 P I 1 Napisz, czym różnią się: a) endemit od reliktu... np. endemit to gatunek występujący wyłącznie na jednym, małym obszarze, a relikt może występować na wielu różnych obszarach;

Bardziej szczegółowo

Ewolucja człowieka. Ostatnie 5 milionów lat

Ewolucja człowieka. Ostatnie 5 milionów lat Ewolucja człowieka Ostatnie 5 milionów lat 1 Złożone zagadki } } Odnaleziono wiele skamieniałości naczelnych, różne gatunki w tym samym czasie Trudno ustalić relacje między nimi } Przodkowie, czy boczne

Bardziej szczegółowo

Czerwona księga gatunków zagrożonych to publikowana przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN) lista zagrożonych wyginięciem

Czerwona księga gatunków zagrożonych to publikowana przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN) lista zagrożonych wyginięciem Czerwona księga gatunków zagrożonych to publikowana przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN) lista zagrożonych wyginięciem gatunków organizmów. Ukazała się po raz pierwszy w 1963

Bardziej szczegółowo

SPECJALNOŚĆ - BIOLOGIA CZŁOWIEKA

SPECJALNOŚĆ - BIOLOGIA CZŁOWIEKA SPECJALNOŚĆ - BIOLOGIA CZŁOWIEKA 1. Naczelne odróżnia od innych ssaków to że: a. maja strzemiączko b. mają zamknięty oczodół c. są nadrzewne d. mają paznokcie 2. Haplorhini należą do: a. Rzędu Simiae i

Bardziej szczegółowo

Dział programu : Poznajemy nasze otoczenie

Dział programu : Poznajemy nasze otoczenie SCENARIUSZ WYCIECZKI DO LASU ( ZAJĘCIA TERENOWE ) Dział programu : Poznajemy nasze otoczenie Temat : Las domem zwierząt ZAKRES TREŚCI : 1. Piętra roślinne w lesie i warunki w nich panujące. 2. Zwierzęta

Bardziej szczegółowo

Plan testu dwustopniowego z przyrody kl. VI dział - krajobrazy Ziemi

Plan testu dwustopniowego z przyrody kl. VI dział - krajobrazy Ziemi Opracowała: mgr Danuta Słaboń. Plan testu dwustopniowego z przyrody kl. VI dział - krajobrazy Ziemi Wymagania programowe Cele nauczania. Zakres materiału. Podstawowe (P) Rozszerzające (R) Waga materiału.

Bardziej szczegółowo

OBSZARY PRZYRODNICZE. tundra pustynia step. las deszczowy

OBSZARY PRZYRODNICZE. tundra pustynia step. las deszczowy OBSZARY PRZYRODNICZE tundra pustynia step las deszczowy 1 Obszary przyrodnicze Na planecie Ziemi jest dużo życia zarówno w powietrzu, na lądzie, jak i w oceanach i morzach. Miejsca te nazywamy biosferą.

Bardziej szczegółowo

Ewolucja molekularna człowieka okiem bioinformatyka. Justyna Wojtczak Jarosław Jeleniewicz

Ewolucja molekularna człowieka okiem bioinformatyka. Justyna Wojtczak Jarosław Jeleniewicz Ewolucja molekularna człowieka okiem bioinformatyka Justyna Wojtczak Jarosław Jeleniewicz Informatyka w biologii - bioinformatyka Jest to szeroka dziedzina zajmująca się tworzeniem zaawansowanych baz danych,

Bardziej szczegółowo

Uprawa roślin na świecie. Zboża. Pszenica 2016-01-27. Rodzaje roślin uprawnych ze względu na przeznaczenie:

Uprawa roślin na świecie. Zboża. Pszenica 2016-01-27. Rodzaje roślin uprawnych ze względu na przeznaczenie: Uprawa roślin na świecie Rodzaje roślin uprawnych ze względu na przeznaczenie: Żywieniowe (alimentacyjne) Paszowe (pastewne) Przemysłowe Używki Zboża Kolejność malejąca głównych zbóż według powierzchni

Bardziej szczegółowo

830 Diagnoza wstępna na rozpoczęcie klasy 4

830 Diagnoza wstępna na rozpoczęcie klasy 4 Diagnoza wstępna na rozpoczęcie klasy 4 wraz z kluczem odpowiedzi 830 Diagnoza wstępna na rozpoczęcie klasy 4 PRZYRODA z klasą klasa 4 Grupa A Diagnoza wstępna na rozpoczęcie klasy 4 imię i nazwisko, klasa

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI: TUNDRA SYBERIA LASOTUNDRA KRAINY GEOGRAFICZNE TAJGA RZEKI LASOSTEP JEZIORA INNE ZWIERZĘTA FLORA I FAUNA SYBERII

SPIS TREŚCI: TUNDRA SYBERIA LASOTUNDRA KRAINY GEOGRAFICZNE TAJGA RZEKI LASOSTEP JEZIORA INNE ZWIERZĘTA FLORA I FAUNA SYBERII SYBERIA SPIS TREŚCI: SYBERIA TUNDRA KRAINY GEOGRAFICZNE LASOTUNDRA RZEKI TAJGA JEZIORA LASOSTEP FLORA I FAUNA SYBERII INNE ZWIERZĘTA PUSTYNIE ARKTYCZNE KRAJOBRAZ KAMCZATKA BIBLIOGRAFIA SYBERIA kraina geograficzna

Bardziej szczegółowo

Rośliny z różnych stron świata. Opracowała: Anna Kimak-Cysewska

Rośliny z różnych stron świata. Opracowała: Anna Kimak-Cysewska Rośliny z różnych stron świata Opracowała: Anna Kimak-Cysewska 1. Podstawa programowa : a) 1.9. rozpoznaje i nazywa niektóre rośliny (w tym doniczkowe) zawierające substancje trujące lub szkodliwe dla

Bardziej szczegółowo

(12) OPI S OCHRONN Y WZORU PRZEMYSŁOWEGO

(12) OPI S OCHRONN Y WZORU PRZEMYSŁOWEGO (12) OPI S OCHRONN Y WZORU PRZEMYSŁOWEGO (19) PL (11)13663 (21) Numer zgłoszenia: 1302 3 (51) Klasyfikacja: 09-03 (22) Data zgłoszenia: 05.05.200 8 (54) Opakowani e nawozó w (45) O udzieleniu prawa z rejestracji

Bardziej szczegółowo

Wilgotne lasy równikowe. Położenie, warunki klimatyczne fauna i flora, zwierzęta, mieszkańcy

Wilgotne lasy równikowe. Położenie, warunki klimatyczne fauna i flora, zwierzęta, mieszkańcy Wilgotne lasy równikowe Położenie, warunki klimatyczne fauna i flora, zwierzęta, mieszkańcy Informacje ogólne i położenie Wilgotny las równikowy zwany jest również lasem deszczowym, tropikalnym, dżunglą.

Bardziej szczegółowo

10 przyrodniczych cudów świata

10 przyrodniczych cudów świata 10 przyrodniczych cudów świata Afryka, Ameryka Południowa a może Australia? Zastanawiasz się, czasem gdzie mieszka najwięcej gatunków zwierząt, a przyroda wręcz tętni życiem? Naukowcy mają dla Ciebie odpowiedź!

Bardziej szczegółowo

Bliskie spotkania z ma³pami

Bliskie spotkania z ma³pami KLASY IV-VI SZKO A PODSTAWOWA Imiê i nazwisko:... Klasa:... 1. Rozwi¹ krzy ówkê 4 6 1 5 A 7 8 2 H R Y 3 Ñ M 9 Poziomo: 1. Ma³py podobne do cz³owieka. 2. Najwiêksza ma³pa, bohater filmów o King Kongu. 3.

Bardziej szczegółowo

22 GRUDNIA kalendarzowa wiosna

22 GRUDNIA kalendarzowa wiosna Ed matematyczna Ad@ i J@ś na matematycznej wyspie materiały dla ucznia, klasa III, pakiet 0, s. Warstwowa budowa lasu Wykonaj działania na koszyczkach, a dowiesz się, które dziecko zebrało najwięcej grzybów.

Bardziej szczegółowo

1. Co to jest las 3. 2. Pielęgnacja drzewostanu.4. 3. Co nam daje las..5. 4. Zagrożenia lasu..6. 5. Monitoring lasu..7. 6. Ochrona lasu..

1. Co to jest las 3. 2. Pielęgnacja drzewostanu.4. 3. Co nam daje las..5. 4. Zagrożenia lasu..6. 5. Monitoring lasu..7. 6. Ochrona lasu.. 1. Co to jest las 3 2. Pielęgnacja drzewostanu.4 3. Co nam daje las..5 4. Zagrożenia lasu..6 5. Monitoring lasu..7 6. Ochrona lasu.. 8 Las jest jednym z najważniejszych z odnawialnych zasobów przyrody,

Bardziej szczegółowo

Wykonały Agata Badura Magda Polak

Wykonały Agata Badura Magda Polak Wykonały Agata Badura Magda Polak 3a obszar lądowy, na którym rośnie zwarta roślinność zielna z dominacją lub znacznym udziałem traw. W szerokim znaczeniu termin obejmuje wszelkie zbiorowiska trawiaste

Bardziej szczegółowo

Regiony biogeograficzne

Regiony biogeograficzne Regiony biogeograficzne 1876 r. A. R. Wallace 1896 r. R. Lydekker 1. Arctogea - Palearktyka - Nearktyka - kraina etiopska - kraina orientalna 2. Neogea 3. Notogea 1973r. Paul Müller Królestwa i krainy

Bardziej szczegółowo

Best for Biodiversity

Best for Biodiversity W tym miejscu realizowany jest projekt LIFE + Ochrona różnorodności biologicznej na obszarach leśnych, w tym w ramach sieci Natura 2000 promocja najlepszych praktyk Best for Biodiversity Okuninka, 11-12.09.2014

Bardziej szczegółowo

Przyroda Bieszczadów CIT, 20.10.2010

Przyroda Bieszczadów CIT, 20.10.2010 Przyroda Bieszczadów CIT, 20.10.2010 Bieszczady - niezwykle malownicze góry - charakteryzujące się specyficzną rzeźbą terenu, krajobrazem, szatą roślinną oraz typowym dla nich układem pięter roślinnych.

Bardziej szczegółowo

Budowa Małej Elektrowni Wodnej Świniarsko na rzece Dunajec. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Krakowie

Budowa Małej Elektrowni Wodnej Świniarsko na rzece Dunajec. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Krakowie Budowa Małej Elektrowni Wodnej Świniarsko na rzece Dunajec Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Krakowie Miejsce inwestycji Położenie inwestycji Teren inwestycji Diagnoza sytuacji opis przedmiotu ochrony

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA PROGRAMOWE PÓŁROCZNE I ROCZNE Z PRZEDMIOTU GEOGRAFIA DLA KLAS 8

WYMAGANIA PROGRAMOWE PÓŁROCZNE I ROCZNE Z PRZEDMIOTU GEOGRAFIA DLA KLAS 8 WYMAGANIA PROGRAMOWE PÓŁROCZNE I ROCZNE Z PRZEDMIOTU GEOGRAFIA DLA KLAS 8 Podstawa programowa www.men.gov.pl Po I półroczu nauki w klasie ósmej uczeń potrafi: Wybrane problemy i regiony geograficzne Azji

Bardziej szczegółowo

Temat: Warstwy roślinności górskiej

Temat: Warstwy roślinności górskiej Temat: Warstwy roślinności górskiej Cele: - Uczniowie wiedzą na jakie warstwy podzielona jest roślinność w górach. - Uczniowie dowiadują się jakie rośliny występują na rożnych wysokościach w górach. -

Bardziej szczegółowo

Warunki rozwoju rolnictwa. Czynniki wpływające na rolnictwo

Warunki rozwoju rolnictwa. Czynniki wpływające na rolnictwo Warunki rozwoju rolnictwa Czynniki wpływające na rolnictwo PRZYRODNICZE WARUNKI KLIMATYCZNE UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI GLEBY STOSUNKI WODNE POZAPRZYRODNICZE WŁASNOŚĆ ZIEMI WIELKOŚĆ GOSPODARSTW POZIOM MECHANIZACJI

Bardziej szczegółowo

WIOSNA LATO JESIEŃ ZIMA CZTERY PORY ROKU W LESIE

WIOSNA LATO JESIEŃ ZIMA CZTERY PORY ROKU W LESIE WIOSNA LATO CZTERY PORY ROKU JESIEŃ W LESIE ZIMA Prezentacja przedstawiona jest w humorystyczny sposób i nie ma na celu nikogo urazić. :) :) :) Na czym polegało nasze zadanie? Naszym zadaniem było zbadanie

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE - KLASA 8 SZKOŁY PODSTAWOWEJ - GEOGRAFIA

WYMAGANIA EDUKACYJNE - KLASA 8 SZKOŁY PODSTAWOWEJ - GEOGRAFIA WYMAGANIA EDUKACYJNE - KLASA 8 SZKOŁY PODSTAWOWEJ - GEOGRAFIA OCENA DOPUSZCZAJĄCA Uczeń: wyjaśnia czym jest wulkanizm, wskazuje na mapie strefy aktywności sejsmicznej i zasięg Pacyficznego Pierścienia

Bardziej szczegółowo

ZAŁĄCZNIK 17 Lotnicza Pogoda w pytaniach i odpowiedziach

ZAŁĄCZNIK 17 Lotnicza Pogoda w pytaniach i odpowiedziach GLOBALNA CYRKULACJA POWIETRZA I STREFY KLIMATYCZNE Terminu klimat używamy do opisu charakterystycznych cech/parametrów pogody dla danego obszaru geograficznego. W skład tych parametrów wchodzą: temperatura,

Bardziej szczegółowo

Park Narodowy Gór Stołowych

Park Narodowy Gór Stołowych Park Narodowy Gór Stołowych Od marca 2016r. Park Narodowy Gór Stołowych posługuje się nowym logotypem. Przedstawia on stylizowaną piaskowcową formę skalną oraz zarys Szczelińca Wielkiego - najwyższego

Bardziej szczegółowo

Monitoring obszarów Natura 2000 w ramach PZO/PO. Andrzej Langowski Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska

Monitoring obszarów Natura 2000 w ramach PZO/PO. Andrzej Langowski Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Monitoring obszarów Natura 2000 w ramach PZO/PO Andrzej Langowski Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska UDZIAŁ SPOŁECZEŃSTWA Rosnąca ilość projektów zagospodarowania przestrzeni Złożoność projektów zagospodarowania

Bardziej szczegółowo

Biuletyn Śniegowy dla Tatr Polskich

Biuletyn Śniegowy dla Tatr Polskich za okres 18.1.213 24.1.213 6/13 O P I S P O G O D Y Początkowo region pozostawał w bruździe niskiego ciśnienia, pomiędzy odsuwającym się na wschód niżem z ośrodkiem nad wschodnią Rosją a rozległym układem

Bardziej szczegółowo

Typy rolnictwa TYPY ROLNICTWA według przeznaczenia produkcji rolniczej. TYPY ROLNICTWA według poziomu nowoczesności

Typy rolnictwa TYPY ROLNICTWA według przeznaczenia produkcji rolniczej. TYPY ROLNICTWA według poziomu nowoczesności TYPY ROLNICTWA według przeznaczenia produkcji rolniczej Typy rolnictwa Poziom rozszerzony SAMOZAOPATRZENIOWE produkcja rolnicza na potrzeby rolnika i jego rodziny. Charakteryzuje się niewielką produktywnością,

Bardziej szczegółowo

MIĘDZYSZKOLNY KONKURS GEOGRAFICZNY DLA GIMNAZJALISTÓW WĘDRUJEMY PO MAPIE ŚWIATA

MIĘDZYSZKOLNY KONKURS GEOGRAFICZNY DLA GIMNAZJALISTÓW WĘDRUJEMY PO MAPIE ŚWIATA Nazwisko Imię Szkoła Liczba punktów (wypełnia sprawdzający) XXI LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE im. św. St. Kostki w Lublinie MIĘDZYSZKOLNY KONKURS GEOGRAFICZNY DLA GIMNAZJALISTÓW Część I Czas pracy: 30 minut

Bardziej szczegółowo

Przyrodniczy Kącik Edukacyjny

Przyrodniczy Kącik Edukacyjny Przyrodniczy Kącik Edukacyjny Nasi darczyńcy Program realizowany w ramach środków pozyskanych w konkursie organizowanym w programie Działaj Lokalnie Polsko Amerykańskiej Fundacji Wolności realizowanym

Bardziej szczegółowo

Geografia Wymagania edukacyjne na pierwsze półrocze dla klasy 5. Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca

Geografia Wymagania edukacyjne na pierwsze półrocze dla klasy 5. Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca Geografia Wymagania edukacyjne na pierwsze półrocze dla klasy 5 Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca powiedzieć, czym jest geografia; powiedzieć, co to jest

Bardziej szczegółowo

Ewolucja 11. ANTROPOGENEZA. Jerzy Dzik. Instytut Paleobiologii PAN Instytut Zoologii UW

Ewolucja 11. ANTROPOGENEZA. Jerzy Dzik. Instytut Paleobiologii PAN Instytut Zoologii UW Ewolucja 11. ANTROPOGENEZA Jerzy Dzik Instytut Paleobiologii PAN Instytut Zoologii UW 2016 POCZĄTKI naczelnych Dryomomys paleocen 55 mln lat Bloch et al. (2007) tupaje sutki jak u nietoperzy i góralków

Bardziej szczegółowo

ZAGROŻENIA I ZADANIA OCHRONNE DLA SIEDLISK PRZYRODNICZYCH I GATUNKÓW ROŚLIN Ewa Jabłońska wraz z zespołem botanicznym

ZAGROŻENIA I ZADANIA OCHRONNE DLA SIEDLISK PRZYRODNICZYCH I GATUNKÓW ROŚLIN Ewa Jabłońska wraz z zespołem botanicznym PRZYGOTOWANIE PROJEKTÓW PLANÓW ZADAŃ OCHRONNYCH DLA OBSZARÓW NATURA 2000: SOO DOLINA BIEBRZY I OSO OSTOJA BIEBRZAŃSKA ZAGROŻENIA I ZADANIA OCHRONNE DLA SIEDLISK PRZYRODNICZYCH I GATUNKÓW ROŚLIN Ewa Jabłońska

Bardziej szczegółowo

Od autora Przedmowa do drugiego wydania Od Wydawnictwa Część pierwsza. Wprowadzenie w problematykę ekologii lasu I. Las jako system ekologiczny A.

Od autora Przedmowa do drugiego wydania Od Wydawnictwa Część pierwsza. Wprowadzenie w problematykę ekologii lasu I. Las jako system ekologiczny A. Od autora Przedmowa do drugiego wydania Od Wydawnictwa Część pierwsza. Wprowadzenie w problematykę ekologii lasu I. Las jako system ekologiczny A. Pojęcie i zakres poznawczy ekologii B. Zagadnienia autekologii

Bardziej szczegółowo

Konkurs Z atlasem przez świat II etap finał

Konkurs Z atlasem przez świat II etap finał Konkurs Z atlasem przez świat II etap finał... Data Liczba punktów.. Imię i nazwisko.. Klasa Ocena Gratulacje! Zakwalifikowałeś się do II etapu konkursu Z atlasem przez świat. Masz przed sobą test, który

Bardziej szczegółowo

ARKTYKA TOPNIEJĄCE KRÓLESTWO NIEDŹWIEDZIA POLARNEGO

ARKTYKA TOPNIEJĄCE KRÓLESTWO NIEDŹWIEDZIA POLARNEGO Geografia (SP, kl. 5) ARKTYKA TOPNIEJĄCE KRÓLESTWO NIEDŹWIEDZIA POLARNEGO Czas realizacji tematu 45 min Cele lekcji Uczeń: przedstawia układ stref krajobrazowych na półkuli północnej; określa położenie

Bardziej szczegółowo

JESIENNE I ZIMOWE KŁOPOTY ZWIERZĄT LEŚNYCH I POLNYCH

JESIENNE I ZIMOWE KŁOPOTY ZWIERZĄT LEŚNYCH I POLNYCH JESIENNE I ZIMOWE KŁOPOTY ZWIERZĄT LEŚNYCH I POLNYCH 3 CELE OGÓLNE: rozwijanie pasji poznawania zjawisk przyrodniczych rozwijanie umiejętności analizowania obserwowanych zjawisk zrozumienie roli człowieka

Bardziej szczegółowo

Typy pustyń: 1. Kamienista (wsch. Tien-Szan) 2. Żwirowa (Mongolska) 3. Piaszczysta (pn. Sahara) 4. Pylasta (Szatt al- Dżarid) (1) (2) (3) (4)

Typy pustyń: 1. Kamienista (wsch. Tien-Szan) 2. Żwirowa (Mongolska) 3. Piaszczysta (pn. Sahara) 4. Pylasta (Szatt al- Dżarid) (1) (2) (3) (4) Pustynia teren o znacznej powierzchni, pozbawiony zwartej szaty roślinnej wskutek małej ilości opadów i przynajmniej okresowo wysokich temperatur powietrza, co sprawia, że parowanie przewyższa ilość opadów.

Bardziej szczegółowo

Biuletyn Śniegowy dla Tatr Polskich

Biuletyn Śniegowy dla Tatr Polskich za okres 2.1.213 31.1.213 7/13 O P I S P O G O D Y Początkowo region pozostawał na skraju wyżu znad zachodniej Rosji, w suchej i chłodnej, polarnokontynentalnej masie powietrza. Temperatura maksymalna

Bardziej szczegółowo

Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca. Uczeń potrafi: Dział 1. Mapa

Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca. Uczeń potrafi: Dział 1. Mapa 1. Geograficzny punkt widzenia 2. Orientacja na mapie i globusie powiedzieć, czym jest geografia; powiedzieć, co to jest środowisko przyrodnicze i geograficzne; wymienić sfery ziemskie. wskazać na mapie

Bardziej szczegółowo

Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca. Uczeń potrafi: Dział 1. Mapa

Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca. Uczeń potrafi: Dział 1. Mapa PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA GEOGRAFIA KLASA 5 1. Geograficzny punkt widzenia 2. Orientacja na mapie i globusie powiedzieć, czym jest geografia; powiedzieć, co to jest środowisko przyrodnicze i geograficzne;

Bardziej szczegółowo

Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca. Uczeń potrafi: Dział 1. Mapa

Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca. Uczeń potrafi: Dział 1. Mapa PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA 1. Geograficzny punkt widzenia 2. Orientacja na mapie i globusie powiedzieć, czym jest geografia; powiedzieć, co to jest środowisko przyrodnicze i geograficzne; wymienić sfery

Bardziej szczegółowo

Formy ochrony przyrody i zasady jej prawnej ochrony w aglomeracji wałbrzyskiej

Formy ochrony przyrody i zasady jej prawnej ochrony w aglomeracji wałbrzyskiej Formy ochrony przyrody i zasady jej prawnej ochrony w aglomeracji wałbrzyskiej Opracował dr Janusz Skrężyna Główny specjalista Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska we Wrocławiu Formy ochrony przyrody

Bardziej szczegółowo

Ewolucja 11. ANTROPOGENEZA. Jerzy Dzik. Instytut Paleobiologii PAN Instytut Zoologii UW

Ewolucja 11. ANTROPOGENEZA. Jerzy Dzik. Instytut Paleobiologii PAN Instytut Zoologii UW Ewolucja 11. ANTROPOGENEZA Jerzy Dzik Instytut Paleobiologii PAN Instytut Zoologii UW 2015 POCZĄTKI naczelnych Dryomomys paleocen 55 mln lat Bloch et al. (2007) tupaje najbliższymi krewniakami są gryzonie

Bardziej szczegółowo

Kleszcze mają dwa szczyty aktywności dobowej? poranny od ok. 8? 9 do 11? 12 oraz popołudniowy od godziny do zmroku.

Kleszcze mają dwa szczyty aktywności dobowej? poranny od ok. 8? 9 do 11? 12 oraz popołudniowy od godziny do zmroku. W ostatnich latach na terenie całego kraju coraz bardziej wzrasta zagrożenie kleszczami. Są już nie tylko w lasach i na łąkach, ale również tam, gdzie dotychczas nie występowały. Można spotkać je w parkach

Bardziej szczegółowo

III POWIATOWY KONKURS EKOLOGICZNY Organizator: Starostwo Powiatowe w Wołominie ETAP POWIATOWY

III POWIATOWY KONKURS EKOLOGICZNY Organizator: Starostwo Powiatowe w Wołominie ETAP POWIATOWY Test dla uczniów klas IV i V szkół podstawowych Numer drużyny Godzina oddania testu Suma punktów Skład drużyny (imiona i nazwiska uczniów oraz klasa): 1 Klasa.. 2 Klasa.. 3 Klasa.. Drodzy Uczniowie! Gratulujemy

Bardziej szczegółowo

Imię i nazwisko . Błotniaki

Imię i nazwisko  . Błotniaki Imię i nazwisko email Błotniaki Błotniaki, to liczący 13 gatunków rodzaj ptaków drapieżnych z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), rzędu sokołowych (Falconiformes), występujących w Eurazji, Afryce

Bardziej szczegółowo

Jeziora Brodzkie. Kod obszaru: PLH080052. Forma ochr0ony w ramach sieci Natura 2000: specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa)

Jeziora Brodzkie. Kod obszaru: PLH080052. Forma ochr0ony w ramach sieci Natura 2000: specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa) Jeziora Brodzkie Kod obszaru: PLH080052 Forma ochr0ony w ramach sieci Natura 2000: specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa) 0000000 Powierzchnia: 829,2 ha Status formalny: Obszar zatwierdzony

Bardziej szczegółowo

Imię i nazwisko. Błotniaki. Gniazdowanie... 2 W Polsce... 2. Gniazdowanie... 3 W Polsce... 3. Błotniak stawowy - Circus aeruginosus...

Imię i nazwisko. Błotniaki. Gniazdowanie... 2 W Polsce... 2. Gniazdowanie... 3 W Polsce... 3. Błotniak stawowy - Circus aeruginosus... Błotniaki Błotniaki, to liczący 13 gatunków rodzaj ptaków drapieŝnych z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), rzędu sokołowych (Falconiformes), występujących w Eurazji, Afryce i Ameryce. Ptaki te osiągają

Bardziej szczegółowo

Wiatry OKRESOWE ZMIENNE NISZCZĄCE STAŁE. (zmieniające swój kierunek w cyklu rocznym lub dobowym)

Wiatry OKRESOWE ZMIENNE NISZCZĄCE STAŁE. (zmieniające swój kierunek w cyklu rocznym lub dobowym) Wiatry Co to jest wiatr? Wiatr to poziomy ruch powietrza w troposferze z wyżu barycznego do niżu barycznego. Prędkość wiatru wzrasta wraz z różnicą ciśnienia atmosferycznego. W N Wiatry STAŁE (niezmieniające

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR... RADY MIASTA SZCZECIN z dnia r.

UCHWAŁA NR... RADY MIASTA SZCZECIN z dnia r. Projekt UCHWAŁA NR... RADY MIASTA SZCZECIN z dnia... 2017 r. w sprawie zaopiniowania wniosku o uznanie lasów za ochronne, na terenie Gminy Miasto Szczecin, będących w zarządzie Nadleśnictwa Kliniska Na

Bardziej szczegółowo

3. Uzupełnij luki w zdaniach. Średnia gęstość zaludnienia Europy wynosi (1)... Najmniejsza...

3. Uzupełnij luki w zdaniach. Średnia gęstość zaludnienia Europy wynosi (1)... Najmniejsza... ID Testu: 9D285I3 Imię i nazwisko ucznia Klasa Data 1. Które miejsce pod względem wielkości wśród kontynentów zajmuje Europa? A. 2 B. 6 C. 7 D. 4 2. Które miejsce, pod względem liczby ludności, zajmuje

Bardziej szczegółowo

Formacje roślinne botanika geobotanika formacjami roślinnymi zbiorowiska roślinne las liściasty sawanna kolczasta step trawiasty

Formacje roślinne botanika geobotanika formacjami roślinnymi zbiorowiska roślinne las liściasty sawanna kolczasta step trawiasty Formacje roślinne Rośliny są bardzo istotnym składnikiem biosfery. Zróżnicowanie świata roślinnego jest znaczne dotychczas rozpoznano około 250 tys. gatunków. Nauką zajmującą się roślinami jest botanika,

Bardziej szczegółowo

PRZYRODA LAS NAJBOGATSZE ŚRODOWISKO LĄDOWE

PRZYRODA LAS NAJBOGATSZE ŚRODOWISKO LĄDOWE SCENARIUSZ LEKCJI PRZEDMIOT: PRZYRODA TEMAT: LAS NAJBOGATSZE ŚRODOWISKO LĄDOWE AUTOR SCENARIUSZA: mgr Katarzyna Borkowska OPRACOWANIE ELEKTRONICZNO GRAFICZNE : mgr Beata Rusin TEMAT LEKCJI Twórcza szkoła

Bardziej szczegółowo

SCENARIUSZ ZAJĘĆ TERENOWYCH Z PRZYRODY

SCENARIUSZ ZAJĘĆ TERENOWYCH Z PRZYRODY SCENARIUSZ ZAJĘĆ TERENOWYCH Z PRZYRODY Temat: Poznajemy las w najbliżej okolicy ścieżka dydaktyczna. Uczeń powinien: I. CELE OPERACYJNE: Oznaczyć za pomocą klucza lub atlasu pospolite gatunki drzew leśnych,

Bardziej szczegółowo

Temat: Czym zajmuje się ekologia?

Temat: Czym zajmuje się ekologia? Temat: Czym zajmuje się ekologia? Z czym kojarzy Ci się pojęcie ekologia? Termin ekologia pochodzi z języka greckiego i utworzono go z dwóch wyrazów: oikos oznacza dom, środowisko lub miejsce życia; lógos

Bardziej szczegółowo

Geografia Klasa 5 WYMAGANIA EDUKACYJNE. Temat lekcji. Ocena dopuszczająca. Ocena dostateczna. Ocena dobra. Ocena bardzo dobra.

Geografia Klasa 5 WYMAGANIA EDUKACYJNE. Temat lekcji. Ocena dopuszczająca. Ocena dostateczna. Ocena dobra. Ocena bardzo dobra. WYMAGANIA EDUKACYJNE Temat lekcji Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca Uczeń potrafi: Dział 1. Mapa 1. Geograficzny punkt widzenia powiedzieć, czym jest geografia;

Bardziej szczegółowo

ZAĆMIENIA 22. Zaćmienia Słońca

ZAĆMIENIA 22. Zaćmienia Słońca ZAĆMIENIA 22 Zaćmienia Słońca 1. Częściowe zaćmienie Słońca 6 stycznia 2019 Cień Księżyca przechodzi nad północnymi obszarami biegunowymi Ziemi. Zaćmienie widoczne będzie w północno-wschodniej Azji, w

Bardziej szczegółowo

,,Musimy nauczyć się dbać o środowisko, w którym mamy żyć. Chodzi tylko o to, czy nauczymy się tego na czas

,,Musimy nauczyć się dbać o środowisko, w którym mamy żyć. Chodzi tylko o to, czy nauczymy się tego na czas PROGRAM KOŁA SZKOLNEGO TPL ZESPÓŁ SZKÓŁW LUBIĘCINIE Opracowała: Alina Dżugała Lider Koła Szkolnego TPL przy Zespole Szkół w Lubięcinie.,,Musimy nauczyć się dbać o środowisko, w którym mamy żyć. Chodzi

Bardziej szczegółowo

Ekologia 10/16/2018 NPP = GPP R. Produkcja ekosystemu. Produkcja pierwotna. Produkcja wtórna. Metody pomiaru produktywności. Ekosystemy produktywność

Ekologia 10/16/2018 NPP = GPP R. Produkcja ekosystemu. Produkcja pierwotna. Produkcja wtórna. Metody pomiaru produktywności. Ekosystemy produktywność Ekologia Ekosystemy produktywność Ryszard Laskowski www.cyfronet.edu.pl/~uxlaskow 1/24 Produkcja pierwotna Produkcja ekosystemu brutto (GPP, ang. Gross Primary Production) całkowita ilość energii związana

Bardziej szczegółowo

Zrównoważona turystyka i ekstensywne rolnictwo dla rezerwatu przyrody Beka

Zrównoważona turystyka i ekstensywne rolnictwo dla rezerwatu przyrody Beka Zrównoważona turystyka i ekstensywne rolnictwo dla rezerwatu przyrody Beka 1 W KRAINIE PTAKÓW BEKI PTAKI SIEWKOWE ŁĄK I PASTWISK Niska roślinność podmokłych łąk i pastwisk stanowi doskonałe siedlisko lęgowe

Bardziej szczegółowo

GEOGRAFIA KL.8. Dział Wymagania konieczne i podstawowe Wymagania rozszerzające Wymagania dopełniające

GEOGRAFIA KL.8. Dział Wymagania konieczne i podstawowe Wymagania rozszerzające Wymagania dopełniające GEOGRAFIA KL.8 Dział Wymagania konieczne i podstawowe Wymagania rozszerzające Wymagania dopełniające 1 Azja 1. Podać przykłady różnych kontrastów środowiska Azji i zlokalizować je na mapie. 2. wskazać

Bardziej szczegółowo

Erozja wodna w Polsce

Erozja wodna w Polsce Erozja wodna w Polsce Średnie roczne straty zmytej gleby w warunkach polskich zestawione z obliczeniami Fourniera (1960) dla różnych kontynentów 715 t/km2 - Afryka 701 t/km2 - Ameryka Południowa i Antyle

Bardziej szczegółowo

GEOGRAFIA KL. III. Dział Wymagania konieczne i podstawowe Wymagania rozszerzające Wymagania dopełniające. Europa. Relacje: przyroda człowiek.

GEOGRAFIA KL. III. Dział Wymagania konieczne i podstawowe Wymagania rozszerzające Wymagania dopełniające. Europa. Relacje: przyroda człowiek. GEOGRAFIA KL. III Dział Wymagania konieczne i podstawowe Wymagania rozszerzające Wymagania dopełniające Europa. Relacje: przyroda człowiek. 1.Znać położenie geograficzne Europy. 2.Wskazać na mapie politycznej

Bardziej szczegółowo

Regiony biogeograficzne

Regiony biogeograficzne Regiony biogeograficzne Królestwa i krainy zoogeograficzne 1. Królestwo holarktyczne (Holarctis) - kraina nearktyczna (Nearctis) - kraina palearktyczna (Palaearctis) 2. Królestwo paleotropikalne (Palaeotropis)

Bardziej szczegółowo

Las jako zjawisko geograficzne

Las jako zjawisko geograficzne Las jako zjawisko geograficzne (Biomy leśne) (Las w biosferze) Lasy (ekosystemy, formacje leśne, biomy) występują wszędzie tam, gdzie: - odpowiedni klimat - odpowiednia gleba - zanieczyszczenie środowiska

Bardziej szczegółowo

W czasach Jezusa Chrystusa Palestyna liczyła ok. mln mieszkańców.

W czasach Jezusa Chrystusa Palestyna liczyła ok. mln mieszkańców. 1 Zanim wyruszysz w wędrówkę śladami Chrystusa, przygotuj ważne informacje o Ziemi Zbawiciela. Opracuj podręczny Przewodnik po Ziemi Świętej, uzupełniając brakujące informacje. Położenie Palestyny Ziemia

Bardziej szczegółowo